Rasy
a)wielka biała polska (wbp):
*bardzo dobra użytkowość rozpłodowa, liczne mioty, zdrowe potomstwo, troskliwość macierzyńska, wysoka mleczność
*na matki do krzyżowania rodzicielskiego
*w wyniku krzyżowania białej ostrouchej (typ użytkowy tłuszczowo-mięsny) z rasą wielką białą angielską
*typ mięsny, *użytkowność rozpłodowa
*szybkie tempo wzrostu,cienka słonina, dobre mięso
*wolne od recesywnego genu RYR1T
*WZORZEC RASY: duża, 350-400kg, długa, średnio szorstka, głęboka, płaskie boki, w zadzie szeroka, dobrze umięśnione szynki, późno dojrzewa
*SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-średnia, szerokie czoło, bez poprzecznych fałd, skórnych, lekko załamana w profilu, policzki płaskie, mięsiste, ryj prosty, uszy dość duże, szeroko ustawione, stojące, lekko pochylone do przodu,
b)szyja-lekka, bez przetłuszczonego karku i uwydatnionego podgardła
c)łopatki-płaskie, nieduże, przylegające,
d)klatka piersiowa-dość głęboka, silnie wysklepiona, z boków płaska
e)grzbiet-długi, mocny, lekko łukowaty,
f)zad-długi,łagodnie spadzisty,ogon wysoko osadzony
g)szynki –szerokie do stawów skokowych, bez fałd tłuszczowych
h)brzuch-pozioma linia podbrzusza,najmniej 12 praw.rozw.sutków(dop.1)
i)nogi-kościste,szeroko rozstawione, proste
j) skóra-cienka, bez porzecznego fałdowania, biała, szczecina też biała
b)polska biała zwisłoucha (pbz)
*bardzo dobra użytkowość rozpłodowa (jak wbp)
*loszki do krzyżowania towarowego
*najliczniejsze w PL, *pozbawione od genu RYR1T
*WZORZEC RASY: „szlachetne”, dość duże, 250-300kg, późno dojrzewają
*SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-nieduża, szerokie czoło, profil lekko załamany, ryj średnio długi, uszy od dużych i szerokich do bezwładnie zwisających, wąskich, półsztywnych, niezasłaniających oczu
b)szyja-długa, cienka, dość lekka
c)łopatki-małe, dobrze przylegające
d)klatka piersiowa – raczej płytka, szeroka, dobrze wysklepiona
e) grzbiet-szeroki, lekko łukowaty
f)zad-długi, nieco spadzisty
g)szynki-szerokie, bez fałd tłuszczowych, nisko opuszczone
h) brzuch-głęboki, 12 praw.rozw.sytków (dop.asymetria 1 sutka)
i)nogi-kościste, stosunkowo krótkie, prosto postawione
j)skóra-bez poprzecznego fałdowania,biała, dopuszczalne niewielkie czarne plamy pokryte białym włosiem, szczecina biała
c)linie mateczne – wbp i pbz
*wysokie wartości cech związanych z rozrodem
*dobra mleczność i opiekuńczość, *dobre przystosowanie do lokalnych warunków śr., *bezstresowość, *dobrze wykorzystanie paszy i przyrosty, *mięsność na poziomie 55-58%
d)linie ojcowskie – Hampshire, Duroc, Pietrain
*b. wysoka mięsność, *wysokie przyrosty, b.dobre wykorzystanie paszy
DUROC – *b.dobra użytkowość tuczna i mięsna, małe otłuszczanie, przeznaczone na ojców do krzyżowania towarowego
*niska frekwencja genu RYR1T, *z USA, *duże zdolności adaptacyjne, *wzrost heterozygotyczności potomstwa wzrost odporności,
*WZORZEC RASY: średnie do duże wymiary ciała, śródtułowie dość długie, nogi mocne o mocnej konstytucji, szeroki grzbiet, rozbudowana partia zadu z wydatnymi szynkami
*SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-średniej wielkości, dość krótka, profil wklęsły, uszy średniej wielkości, 2/3 do ¾ ucha załamane i opada ku przodowi
b)tułów-mocny, średnio długi, szeroki grzbiet
c)brzuch-co najmniej 12 pr.rozw.sutków, dop.1 asymetr.
d)klatka piersiowa-dobrze wysklepiona
e)nogi-raczej wysokie, proste, dobrze ustawione, szeroko rozstawione
f)umaszczenie-brązowe od jasnozłotego do ciemno-czerwonego (mahoń)
HAMPSHIRE – b.dobra użytkowość tuczna i rzeźna, na ojców do krzyż.towarowego, wysoka mięsność, mieszańce świń Hampshire z rasami białymi białe z szaroniebieskimi zabarwieniami skóry tam gdzie świnie hamphire mają czarne zabarwienie
*WZORZEC RASY: średnia wielkość, mocna konstytucja, szeroki grzbiet, rozbudowana partia zadu z wydatnymi szynkami
*SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-lekka, dość krótkie, uszy wyprostowane, ryj długi, lekko wklęsły
b)tułów- średniej długości, szeroki, lekko „karpiowaty” grzbiet
c)brzuch-co najmn.12 praw.rozw.sutków, dop. asym.1 sutka
d)nogi-wysokie,proste, kości palców ustawione pionowo
e)umaszczenie-czarne z char. białym pasem o różnej szerokości, przechodzącym przez łopatki, przednie kończyny i brzuch
PIETRAIN – *b.dobra użytkowość tuczna i rzeźna, na ojca do krzyż.tow.,
*WZORZEC RASY- średniej wielkości, późno dojrzewająca,
*SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-średniej wielkości, z prostym lub załamanym ryjem, uszy krótkie, dość szerokie, zdecydowanie stojące, rzadziej lekko pochylone ku przodowi
b)szyja-krótka, dobrze umięśniona, bez przetłuszczenia i wyraźn. Podgardla
c)klatka piersiowa-pojemna o mocno wysklepionych żebrach
d)łopatka-silnie umięśniona, dająca dobrze uformowaną szynkę przednią
e)grzbiet-długi, szeroki, mocny, równy
f)szynka- szeroka, głęboka, do stawu skokowego, mocno wypełniona, nie przetłuszczona (świnia „czteroszynkowa”)
g)zad-bardzo długi,łagodnie spadzisty, w lędźwiach i pośladkach, szeroki ogon wysoko osadzony
h)brzuch-co najmn.12 praw.rozw. sutków, dop. asymetria 1 sutka
i)skóra-cienka, elastyczna, różowaciemnoszara, szczecinka cienka, krótka
j)umaszczenie-łaciate, nieregularne rozmieszczenie łat ciemnych i białych, często na białych łatach rude owłosienie
PUŁAWSKA – *objęta „Krajowym Programem Ochrony Zasobów Genetycznych Świń Rasy Puławskiej”, *najstarsza, *powstała w wyniku uszlachetniającej krzyżówki rodzimych świń prymitywnych z rasą berkshire
a potem wielką białą angielską, *pierwotny kier.użytk=tłuszczowo-mięsny,
*wybitna mleczność i troskliwość macierzyńska, *przyszłość-mięsna
*WZORZEC RASY: średniej wielkości, szeroka, głęboka, dość długa i niska
* SZCZEGÓŁY POKROJU:
a)głowa-nieduża, ,szeroka w partii czołowej, o profilu lekko załamanym, ryj prosty, niezbyt długi, policzki umięśnione, uszy nieduże, szeroko ustawione, stojące, z wiekiem pochylające się ku przodowi
b)szyja-dość krótka, w karku szeroka, bez uwydatnionego podgardla
c)łopatki-dobrze przylegające, kłąb szeroki, dobrze związany
d)klatka piersiowa-szeroka i głęboka z silnie wysklepionym ożebrowaniem
e) grzbiet-szeroki, średnio długi, mocny, o linii łukowatej
f)lędźwia- szerokie ale krótkie
g)zad – dość długi, szeroki, mocny, dobrze związany z lędźwiami, lekko spadzisty, ogon wysoko osadzony
h)szynki-szerokie, uwypuklone ku tyłowi, sięgające do stawów skokowych, bez fałd tłuszczowych
i)brzuch-praw.rozw.co najmniej 12 sutków, dop.asym.1 sutka
j)nogi-średniej dł. kość względnie cienka ale mocna, szeroko postawione
k)skóra-średnio gruba, bez fałdów, o barwie od łupkowo szarej do pomarańczowej na całym ciele pigmentowana z wyj.dolnych części nóg i końca ryja, które mogą być białe
l)szczecina-barwa pigmentu skóry
m)umaszczenie-łaciate czarno-białe z nie regularnym rozmieszczeniem czarnych plam na białym tle, ich nasilenie <70% pow. skóry, dopuszcza się umaszczenie trójbarwne biało-czarno-rude
Krzyżowanie:
*twórcze- krzyżowanie do uzyskania mieszańców przeznaczonych do tuczu lub traktowanych jako rodziców tuczników, do uzyskania zjawiska heterozji, ocenia się ją przez porównanie użytkowości potomstwa ze średnią rodziców lub użytkowością lepszego z rodziców; kilka efektów: -h(I) heterozja indywidualna mieszańca dająca zwykle wyższe tempo wzrostu, lepsze wykorzystanie paszy i lepszą żywotność; -h(M) heterozja mateczna dzięki większej heterozygotyczności mieszańca użytego jako matka liczniejsze i cięższe są uzyskiwane od niej mioty; -h(O) heterozja ojcowska polegająca na poprawie użytkowości mieszańca zastosowanego jako knur dzięki lepszej jakości jego nasienia i większej ogólnej żywotności
*wypierające
*uszlachetniające
Efekt nieliniowy – uzyskiwanie mieszańców z kojarzenia dwóch ras lub linii różniących się zdecydowanie w zakresie poszczególnych cech przy sumarycznie podobnym poziomie produkcji (np.wysoka płodność jednej rasy i wysokie tempo wzrostu u innejcechy pośrednie obu ras)
Efekt pozycyjny – przy krzyżowaniu ras o różnym poziomie produkcyjności, zysk otrzymany z mieszańców jest różny od średniej wartości zysku rodziców – wpływ linii lub ras ojców i matek na wartość mieszańca nie jest jednakowy
Wykorzystanie efektów pracy hodowlanej w krzyżowaniu
podstawowe sposoby krzyżowania:
*proste dwurasowe (lub 2 linii), *proste dwóch ras trójfazowe(wsteczne),
*trójrasowe proste, *dwufazowe czterorasowe, *przemienne-rotacyjne
a)dwurasowe: LOCHA wbp lub pbz x KNUR duroc, lub pietrain lub hampshire
mieszańce do tuczu
*heterozja w największym stopniu ujawnia się w cechach rozrodczych, lochy mieszańcowe rodzą więcej prosiąt; bardziej odporne; loszki też na sprzedaż
b) i c) produkcja mieszańcowych loszek i krycie ich knurem jednej z ras rodzicielskich lub trzeciej rasy:
AxBF1xB lub AXBF1xC
krzyżowanie trójrasowe: PBZ lub WBP x PBZ lub WBP F1 x duroc/petrain/Hampshire mieszańce do tuczu
trójrasowe i proste dwurasowe wsteczne – wykorzystuje się efekt heterozji u tuczników mieszańców h(I) a także efekt wykorzystania matek mieszańców h(M); trójrasowe efektywniejsze
d)AxB F1 CxD F2; F1xF2 tuczniki
L pbz lub wbp x K pbz x wbp L F1
L hamshire lub duroc x K pietrain K F1
L F1 x K F1 mieszańce do tuczu
*wykorzystane wszystkie efekty heterozji : tuczników mieszańców h(I), loch mieszańcowych h(M), knurów mieszańcowych h(O), właściwy dobór ras pozwala także na wykorzystanie efektów nieliniowych i pozycyjnych
Krzyżowanie przemienne (rotacyjne) – krycie mieszańcowej lochy knurem jednej z ras rodzicielskich lub knurem innej rasy, uzyskane loszki kryje się knurem z innej, czystej rasy; w następnych pokoleniach- mniejsza heterozja i rozszczepienie cech ze względu na powtarzalność komponentów rodzicielskich, nie występują efekty nieliniowe i pozycyjne
Efekt pozycyjny – wynika z addytywnego działania genów; wpływ linii lub ras ojców i matek na wartość mieszańców nie jest jednakowy; wartość mieszańców może być wyższa lub niższa od średniej wartości rodziców
Program hodowlano-produkcyjny trzody chlewnej
celem programu hodowlanego jest uzyskanie postępu genetycznego w zakresie najważniejszych cech użytkowych wzrost efektywności produkcji żywca wieprzowego
Idealny tucznik:
*duża masa tuczy(80-100g), wysoka mięsność (56-57%), *dobra jakość mięsa (nie DFD i nie PSE), *szybki wzrost (min 850g tuczu), *zapewniający opłacalność produkcji (nawet przy niskich cenach żywca)
Udział produkcji trzody chlewnej w całej polskiej prod.rolniczej: 25,9%
Zasadnicze elementy pracy hodowlanej:
*ocena wartości użytkowej (-użytkowość rozpłodowa, -użytkowość tuczna, -użytkowość rzeźna), *ocena wartości hodowlanej, *ocena genotypu, *selekcja, *dobór do rozrodu (kojarzeń)
a)u.rozpłodowa- l. prosiąt żywo urodzonych (płodność); liczba prosiąt w 21 dniu życia; liczba sutków; wiek pierwszego oproszenia; okres międzymiotu
b)u.tuczna i rzeźna- ocena przyżyciowa (fermowa); ocena w SKURTCh (poubojowa); ocena własna osobnika; ocena knurów stadnych i kojarzeń
Wzór do standaryzacji przyrostów dziennych:
X1 = (616974x Z/W)/(-0,0127W2 + 6,2843W+ -102,72)
X1 – standaryzowany przyrost dzienny na wiek 180 dni
Z – masa ciała zwierzęcia w dniu oceny
W – wiek zwierzęcia w dniu oceny
Wzór na standaryzację % zawartości mięsa w ciele ocenianych zwierząt
X= 53,564 M / -0,0004 W2 + 0,0621W + 55,346
M-% zawartość mięsa w ciele oszacowana w dniu oceny na podstawie pomiarów grubości słoniny i mięśnia polędwicy standar. na 110 kg m.c.
% MLEKA
*określony na podstawie dysekcji szczegółowej = 55,49%
*określany na podstawie pomiarów ultradźwiękowych wykonanych w dniu oceny w chlewni u hodowcy = 55,93%
Modelowa świnia:
180 dni : 110 kg (wielkości do porównania różny wiek i masa)
Wzory do wyliczania indeksów w przypadku linii:
X1: X2 60:40
IMK = 0,1556X1+3,1023X2 –179,4935
IML = 0,1556X1+3,1023X2 –167,8359
SKURTCh – zwierzęta
*2 loszki (pełne siostry) z miotu, *masa ciała 17-25 kg, *wiek do 10 tyg.
SKURTCh- ujednolicone warunki utrzymania i żywienia
metodyka: *do 30 kg m.c. – tłuszcz wstępny; *30-100kg m.c. – tłuszcz kontrolny; *ok 100kg m.c. – ubój
M= 1,745X1 + 0,836X2 + 0,157X3 – 1,884
M- masa mięsa w wyrębach podstawowych (kg)
X1 – masa szynki zadniej bez skóry i słoniny (kg)
X2 –polędwica bez słoniny + polędwiczki (kg)
X3 – podwójna szerokość + wysokość „oka” polędwicy (cm)
SKURTCh – metodyka:
*indeks oceny pełnego rodzeństwa – (kojarzenia) dotyczy knura i jednej lochy, których 2 córki zostały ocenione
* indeks oceny na potomstwie – dotyczy knura, którego minimum 8 córek zostało ocenionych (niezależnie od tego, ile loch było matkami)
BLUP: BEST, LINEAR, UNBIASED, PREDICTION
Cechy jakości mięsa oceniane w SKURTCh, wyniki oceny:
*pH1, *pH24, *LF1, *LF24, *barwa mięsa (Minolta), *WHC (Honikel, Grau, Hamm i inne), *IMF (Soxhiet)
Zadania hodowli i produkcji trzody chlewnej:
a) produkcja – kojarzenie loch mieszańców z linii matczynych z knurami z linii ojcowskich lub mieszańcami tych linii
b)hodowla zarodowa - *ocena przyżyciowa, selekcja, dobór kojarzeń do produkcji mieszańców, * ocena stacyjna i przyżyciowa, selekcja, dobór kojarzeń do produkcji materiału czystorasowego
Struktura organizacyjna PZHiPTCh „POLSUS”
Zjazd walny[zarząd głównyprezydium zarządu
a)komisja hodowlanarada hodowlanarada weterynaryjna
b)biuro związkufilie wojewódzkie (15)
POCHODZENIE ŚWIŃ
Babirussa:
*głowa i ciało dł 85-110cm, ogon 20-32 cm, 43-100kg;
* fałdy, pomarszczona skóra, grube, czarne lub złocistokremowe futro
* szpiczasty ryj, obecne ciosy
* zaokrąglone ciało, długie, cienkie kończyny
* wyspy Indonezji (Mangole, Taliabu Buru), obszary chronione
* zamieszkują wilgotny las równikowy, nad brzegami rzek i stawów
*wszystkożerna, *nie przeżuwa, *nie ryje, * dorosłe samce żyją samodzielnie, samice – grupy 5 osobnikow, *gatunek objęty ochroną
Świnia leśna:
*największa, *samce do 2m, w kłębie do 1,1m, *dp 225 kg, *Środkowa Afryka, Uganda, *gatunek niezagrożony, *wszystkożerca, *żyje w stadach, samiec jest przywódcą, *żyją do 20 lat
Guziec (Fakoszer):
*afrykańska świnia, *zwierzę łowne, *dł ok. 100-150cm, *wyrostki rogowe na głowie, *czarna grzywa na karku, *dolne i górne kły wielkie, zakrzywione ku górze, *masa do 150 kg, *sierść krótka, czarna lub ciemnobrązowa
Świnia karłowata
* wielkość do 30 cm, *waga do 12 kg, *charakterystyczny pas długiej sierści na grzbiecie, *poł. Himalaje – Indie, Nepal, * zagrożona wyginięciem
Świnia rzeczna (pędzelkowa):
*środkowa Afryka i Madagaskar, *niezagrożona wyginięciem, *długość 100-150cm, *wysokość 55-80cm, *waga 50-120kg, *żyje samotnie lub w stadach 6-20 osobnikow, *wszystkożerna, *nocny tryb życia, *bardzo dobrze pływa
Dzik europejski:
*lasy Europy, *90 cm w kłębie, *150-200kg, *duża głowa, grzbiet silnie wygięty ku górze, boki płaskie, głęboka klatka piersiowa, *długa, gęsta szczecina, *na zimę włos puchowy, *sezonowa aktywność płciowa, *mała płodność, *samice grzeją się 1 w roku (listopad-grudzień), *rodzą tylko 5-6 prosiąt, *o charakterystycznym pasiastym umaszczeniu = LIBERIA, *na zimę odkładają tłuszcz pod skórą (słoninę) i w jamie brzusznej (sadło), mało odkładanego tłuszczu międzymięśniowego, *rośnie powoli, dojrzewa późno, pełny rozwój somatyczny osiąga w 5 roku życia, *ubarwienie zmienne, latem ciemniejsze, *boki zlepione żywicą = usmoł, *młode warchlaki do 3-4 miesiąca mają paski po bokach, *węch najczulszy, dobry też dotyk, smak i słuch, *wszystkożerca, ryje w ziemi, *okres godowy = huczka, *klimat umiarkowany od listopada do stycznia, *faza estrus 21 dni (3 kolejne dni samica do zapłodnienia), *ciąża 16-20 tyg., *liczebność młodych rośnie wraz z wiekiem samicy, *przed porodem locha układa z roślin legowisko=barłog, *młode ssą przez 3 miesiące, *żyją do 40 lat, *wysoka plenność i płodność, *wczesność dojrzewania i wysokie tempo wzrostu, *duża wydajność rzeźna, *wysoka wartość odżywcza wieprzowiny
Dzik azjatycki:
*mały, ok 100kg, *tułów wałeczkowaty, łęgowaty grzbiet, *słaby kościec, *krótkie i słabe nogi, *bardzo wczesne dojrzewanie somatyczne, *rozwój i wzrost kończy się przed upływem 2 lat, *nie wytwarza tłuszczu podskórnego, *odkładanie tłuszczu międzymięśniowego i śródmięśniowego, *niewielka sprawność fizyczna, *łatwe do udomowienia, *
Świnia syjamska (wietnamska):
*do 40kg, *traktowana jako zwierzę domowe
Świnia maskowa:
*bardzo pofałdowana skóra, *niesprowadzana do Europy
Świnia meishan:
*najbardziej płodna
Cechy skupu trzody:
*b.niestabilne, *związek z ilością pogłowia i wielkością produkcji żywca wieprzowego, *zależność od handlu zagranicznego, powiązanie z kursem euro
Opłacalność tuczu w cyklu zamkniętym:
*koszt produkcji 1 tucznika: 4-5zł
Opłacalność tuczu w cyklu otwartym:
* ceny skupu prosiąt: 80-200zł/sztukę
*niestabilność polskiego rynku trzody chlewnej,
*42 kg wieprzowiny/rok/osobę w Polsce
Czynniki wpływające na pogorszenie opłacalności produkcji trz.chl.:
*brak równowagi cenowej, *wysokie cechy zbóż, *import wieprzowiny z zagranicy, *niska wartość złotego, *mniejsze dotacje z funduszy UE, *brak spójnej polityki rolnej
Wpływ opłacalności cen środków do produkcji:
a) dynamika cen środków do produkcji:
* usługi wet.-ceny są w miarę ustabilizowane
*nawozy mineralne, *pasze, *paliwa, oleje, smary,
b) dynamika cen trzody chlewnej i pasz:
*wzrost cen pasz jest rekompensowany później wzrostem cen trzody chlewnej