Dzień dobry. Nazywam się Kamil Szewieczek.
Tematem mojej prezentacji jest: Mit labiryntu- wyjaśnienie jego symbolicznego znaczenia i funkcjonowania na wybranych przykładach literackich i filmowych.
[Na wstępie chciałbym zdefiniować czym jest labirynt]
Labirynt- jest to budowla odznaczająca się bardzo zawiłym układem dużej liczby pomieszczeń i łączących je korytarzy, co utrudniało niepowołanym osobom dostęp do umieszczonego zwykle centralnie, strzeżonego miejsca. Jako labirynt jest często opisywany mózg ludzki, rozum, bogactwo myśli człowieka. W sensie przenośnym labirynt oznacza zamęt, zamieszanie, zagmatwaną, skomplikowaną sytuację, trudną do rozwiązania sprawę. Labirynt znany jest od czasów starożytnych, stosowano go w starożytnej Mezopotamii oraz w starożytnym Egipcie. Z mitologii znany jest labirynt kreteński, zbudowany przez Dedala, który znajdował się w pałacu na Krecie.
[Pierwszym utworem jaki chce zaprezentować jest mit o Tezeuszu]
W micie o Tezeuszu labirynt kreteński był siedzibą Minotaura. Był to ogromny gmach w którym mieszkał potwór zwany Minotaurem. Labirynt został zbudowany przez Dedala na zlecenie króla Minosa. Król Krety wstydził się potwora półczłowieka, pół byka, który stanowił zagrożenie dla całej wyspy dlatego umieścił go wewnątrz labiryntu. Osoby które znalazły się w labiryncie nigdy nie potrafiły z niego wyjść. Udało się to tylko Tezeuszowi który wykorzystał nić podarowaną mu przez Ariadnę. Zabił Minotaura i po nitce do kłębka wydostał się z potworem na zewnątrz.
W micie o Tezeuszu labirynt jest symbolem strachu, lęku, poszukiwania drogi wyjścia oraz chaosu i zagubienia. Kolejnym symbolem jest zabicie Minotaura- które symbolizuje uwolnienie Aten od ofiar składanych potworowi. Następnym symbolem jest nić Ariadny, którą otrzymał Tezeusz. Nić symbolizuje poznanie, ucieczkę, to dzięki niej Tezeuszowi udało się szczęśliwie wydostać z labiryntu. Ostatnim z symboli jest wyjście z labiryntu-jest to osiągnięcie celu, pomoc drugiej osoby, przyjaźń, miłość międzyludzka, sukces.
[Teraz przedstawię labirynt na podstawie flmu „Matrix Reaktywacja”]
W prezentowanym przeze mnie fragmencie filmu Neo, Morfeusz i Trinity spotykają się z programem o nazwie Merowing, który jest w posiadaniu Klucznika, jednak ten nie chce im go oddać. Niezadowoleni spotykają żonę Merowinga, Persefonę, która gotowa jest zdradzić męża i pomóc im. W zamian chce, by Neo ją pocałował, i mimo iż Trinity nie kryje frustracji, Wybraniec godzi się. Persefona wskazuje im miejsce pobytu Klucznika. Po chwili zjawia się Merowing; Trinity i Morfeusz rzucają się do ucieczki, Neo zaś walczy z ludźmi Francuza. Trinity, Morfeuszowi i Klucznikowi udaje się uciec samochodem, ale gonią ich ludzie Merowinga. Do pościgu dołączają się także Agenci, jednak całej trójce udaje się uciec. Klucznik opowiada im o budynku, w którym znajduje się źródło Matriksa, do którego będą musieli się włamać. Załoga Nabuchodonozora oraz statków, które zadeklarowały chęć pomocy, postanawiają dostać się do owego budynku. Aby tego dokonać, muszą przeprowadzić szybką i sprawną akcję odcięcia zasilania w kilku kwartałach. W czasie wykonywania zadania ginie kilka osób, których statek został zaatakowany przez mątwy. Neo udaje się jednak dostać do źródła Matriksa, gdzie spotyka Architekta. Ten mówi mu, że Neo jest już szóstym wybrańcem, kolejną anomalią systemu. Wskazuje Neo dwoje drzwi: jedne prowadzą do ocalenia Syjonu, drugie do ocalenia Trinity. Neo decyduje się ratować Trinity. Ona jednak ginie. Neo, korzystając ze swoich mocy, przywraca ją do życia.
[Włączyć fragment filmu!!!!]
W filmie tym labiryntem okazuje się budynek a także umieszczone w nim źródło Matrixa. Budynkiem tym był szklany wieżowiec, strzeżony przez ochroniarzy. W środku budynku znajdowało się mnóstwo drzwi, które jak w labiryncie miały na celu zmylenie osoby, która dążyła do celu. Za każdym razem gdy drzwi były otwierane i zamykane pojawiała się inna droga. Labirynt to także program o nazwie Matrix, mający na celu uwięzienie umysłów ludzkich oraz schronienie dla programów. Tak jak w labiryncie znajdujemy wiele ślepych zaułków, długich, ciągnących się korytarzy prowadzących do tajemnych pomieszczeń tak i w tym filmie można dostrzec jak ukryty labirynt za drzwiami w budynku oraz skomplikowaną formę programu MATRIX.
[Kolejnym utworem, w którym występuje labirynt jest Boska komedia a dokładniej cz.1 czyli piekło.]
Piekło -pokazuje świat podziemny z całym jego skomplikowaniem, choć jest to obszar uporządkowany, podzielony na kręgi, w których przebywają dusze grzeszników zależne od rodzaju popełnionego występku. Piekło u Dantego jest labiryntem doskonałym.
Piekło ma kształt gigantycznego, podzielonego na 9 kręgów leja. Na każdym z kręgów znajdują się coraz to więksi grzesznicy. Na 1 kręgu czyli przedpiekle znajdują się cierpiące dusze, nie ochrzczone i przez to właśnie skazane na potępienie, m.in. wielcy poeci, starożytni filozofowie. Krąg 2 przeznaczony jest dla dusz ludzkich, które nie potrafiły zapanować nad własną zmysłowością, w 3 kręgu przebywają obżartuchy i pijacy , w 4 skąpcy i rozrzutnicy, w 5 złośnicy a w 6 heretycy. Krąg 7 podzielony, na trzy rejony, jest przeznaczony dla morderców, samobójców, gwałcicieli, bluźnierców, lichwiarzy. W 8 kręgu znajduje się 7 czeluści, w którym pokutują oszuści, stręczyciele, uwodziciele kobiet, hipokryci, złodzieje, fałszerze i fałszywi doradcy. Ostatni 9 krąg jest najgłębiej znajdują się tam dusze obarczone najcięższymi winami, na samym dnie znajduje się przeciwnik Boga- Lucyfer. Lucyfer zanurzony jest do pasa w lodzie, ma sześć olbrzymich skrzydeł i trzy twarze, które są symbolami cech przeciwstawnych atrybutom Trójcy Świętej: potędze, mądrości i miłości . Twarz przednia, czerwona symbolizuje nienawiść. Czarna po lewej stronie, to symbol ciemnoty, a blada po prawej bezsilność. W paszczach Lucyfera Dante umieszcza trzech największych zdrajców ludzkości: zdrajcę Chrystusa- Judasza Iskarioty, oraz Brutusa i Kasjusza- zdrajców Juliusza Cezara.
W utworze Dantego świat jest labiryntem, który człowiek musi przejść aby dotrzeć do Boga. Osoby, które zeszły z dobrej drogi, zagubiły się w labiryncie życia trafiły do piekła i tam pokutują za grzechy.
[Ostatnim już z utworów literackich omawianych w mojej prezentacji jest Proces Franza Kafki.]
Przestrzeń w powieści Franza Kafki została ukazana jako świat, który powstaje na oczach głównego bohatera, Józefa K. Jest ona zbudowana z elementów realnych, które w świadomości bankiera ulegają deformacji. W toku akcji przestrzeń nabiera również znaczenia symbolicznego.
Większość scen rozgrywa się w zamkniętych wnętrzach lub przestrzeń przyjmuje kształt labiryntu – zostaje podzielona na klatki, wśród których krąży główny bohater, próbując zrozumieć sens tego, co wydarzyło się tak nieoczekiwanie w jego życiu. Na górze, nad miastem, na strychach mieści się sąd, na dole – toczy się zwykłe życie, rozgrywają się zupełnie trywialne ludzkie sprawy. Przestrzenią „przejścia” stają się schody, łączące ze sobą dwa światy – świat, w którym egzystuje Józef K. i świat machiny urzędniczej. Istotną różnicą między przestrzeniami życia i sądu jest zaduch, który zawsze wyczuwa bohater. Miejsca związane z sądem są duszne, brudne, zaniedbane i ciasne. Poza sądem czuć świeże powietrze i przyjemny chłód. Przestrzeń staje się dla głównego bohatera powieści labiryntem, w którym musi on odnaleźć sens swego życia. Józef K., skupiony na pracy i karierze, zatracił własne „ja”. Jego życie od chwili aresztowania przypomina drogę przez labirynt, drogę trudną i zawikłaną, która staje się także procesem dojrzewania bohatera. Przestrzeń w powieści przybiera rozmaite formy w poszczególnych rozdziałach, które mają własne znaczenie. W scenie aresztowania przestrzeń ogranicza się do pensjonatu pani Grubach. Otwarta przestrzeń mieszkania, w którym – w odczuciu Józefa K. – było więcej miejsca niż dotychczas, gdzie największą zmianę stanowiła obecność strażnika staje się dla bohatera przestrzenią zamkniętą – zostaje osaczony we własnym pokoju, którego nie może opuścić. Otwarte drzwi pokojów i obecność nieznanych bankierowi ludzi zamienia dobrze mu znane miejsce, a Józef K. zostaje wtrącony w labirynt. Nagłe i zupełnie niezrozumiałe aresztowanie zmusza go do zadania pytania o sens świata i rozpoczęcia poszukiwań Prawa W scenie pierwszego przesłuchania przestać wydaje się bohaterowi powieści odrealniona i groteskowa – ciasny, mały pokój przesłuchań, wypełniony ludźmi, którzy wydają się być podzieleni na górę i dół, stronę prawą i lewą. Z czasem przestrzeń zaczyna przybierać potworne kształty – Józef K. ma wrażenie, że jego wolność jest zagrożona przez nacierających na niego mężczyzn, im bardziej jest przerażony, tym większe ma poczucie ciasnoty. Przestrzeń w scenie wizyty oskarżonego u malarza Titorellego znajduje się na granicy dwóch światów – malarz jest osobą, która maluje portrety sędziów, a jego pracownia jest wynajmowana od sądu. Za niewielkimi drzwiami znajdują się schody, które prowadzą do kancelarii. Józef K., nie wiedząc jeszcze o tym, wyczuwa znany mu zaduch pomieszczeń sądowych. Oskarżony pod wpływem słów artysty decyduje się na wypowiedzenie obrońcy i zaczyna rozumieć, że dążenie do Prawa jest sprawą osobistą i nikt nie może go wyręczyć w procesie. Titorelli wskazuje mu właściwą drogę w labiryncie – musi odbudować własną indywidualność. W scenie w katedrze przestrzeń jest zamknięta, ograniczona do wnętrza kościoła, mroczna i pusta. W świetle świec pojawiają się trzy znaczące elementy: ołtarz symbolizujący Prawo, kapelan sądowy utożsamiany z odźwiernym z opowieści i K., który staje u bram Prawa. Ksiądz zarzuca oskarżonemu, że obrał złą drogę w procesie i szuka pomocy innych, a zwłaszcza kobiet. Józef K. próbuje usprawiedliwić swoje postępowanie – w miarę tego kościelny gasi świece – zamykają się więc drzwi do Prawa. Po tej rozmowie bohater musi samodzielnie szukać drogi w absolutnej ciemności, co symbolizuje obraz ludzkiej egzystencji – samotny człowiek szukający w ciemnościach drogi do Prawa. K. dopiero teraz rozumie pojęcie wolności i jej ciężar. W scenie śmierci przestrzeń jest nieskończona – akcja przenosi się ze zurbanizowanego miasta w scenerię natury, oświetlonej poświatą księżyca, spokojną i kojącą. Wędrówka po labiryncie zakończyła się – oskarżony zrozumiał, że samotność nie była dobrym wyborem i zatęsknił za obecnością drugiego człowieka. Po raz pierwszy poczuł wstyd, który był ciężarem winy.
[ZAKOŃCZENIE]
Podsumowując, mit labiryntu jest zawarty w wielu przykładach literackich jak i filmowych.
Labirynt był miejscem, które miało za zadanie doprowadzić bohaterów do zamierzonego celu. Lecz po drodze spotykały ich pewne niebezpieczne pułapki, ślepe zaułki zmuszające ich do podejmowania ryzyka, przemyśleń nad dalszą drogą oraz panowaniem nad umysłem. Labirynt poznajemy w wielu formach, jest nim gmach Minotaura, w Matrixie jest budynkiem oraz programem panującym nad ludzkim umysłem, w Boskiej komedii jest piekłem a w Procesie F. Kafki jest starą kamienicą w mieście oraz umysłem głównego bohatera. Znajdują się również osoby symbolizujące wejście i wyjście z labiryntu. W Micie o Tezeuszu osoba taką jest Ariadna, w Matrixe- Klucznik, w Boskiej Komedii- strażnikami są dzieci diabła lecz przewodnikiem po piekle jest Charon , a w Procesie - osoba symbolizującą jest kobieta sprzątająca korytarze kamienicy. Labirynt kryje się pod wieloma odsłonami, stworzono go po to aby utrudnić życie, ponieważ życie jest ciągłą walką i należy dążyć do wyznaczonego sobie celu, który jest ukryty w centrum labiryntu.