Płyty gipsowo-kartonowe

Wilfried Zapke - Tłumaczył Krzysztof Żak Płyty gipsowo-kartonowe są to płyty z modyfikowanego gipsu sztukatorskiego, oklejone obustronnie kartonem. Produkowane są w formie ciągłej wstęgi szerokości 1,25 m, którą przycina się na żądaną długość i - w razie konieczności - także określoną szerokość. Karton jest zwykle wytwarzany z makulatury; gips pochodzi albo ze złóż naturalnych albo z instalacji do odsiarczania gazów spalinowych. Wytrzymałość płyt wynika z przyczepności między gipsowym rdzeniem a kartonowymi okładzinami, przy czym ważny jest kierunek włókien w kartonie. Wytrzymałość i sprężystość płyt jest większa w kierunku włókien niż w kierunku prostopadłym do nich. Wskazówki praktyczne Płyty gipsowo-kartonowe są łatwe w obróbce. Bez problemu można je ciąć, piłować, nawiercać, wkręcać w nie wkręty i wbijać gwoździe. Ich krawędzie podłużne są oklejone kartonem i nadaje im się następujący kształt.  Pełny (do pozostawienia widocznych spoin).  Sfazowany (do pozostawienia widocznych spoin).  Spłaszczony (dla ułatwienia szpachlowania spoin z taśmą zbrojeniową). Krawędzie poprzeczne nie są oklejone kartonem, mogą być szorstkie lub wygładzane. Do wykładania ścian i sufitów na konstrukcji nośnej z łat drewnianych albo kształtowników metalowych jak również do poszycia ścian montażowych nie powinno się stosować płyt o grubości mniejszej niż 12,5 mm. Gipsowo-kartonowe płyty budowlane (GKB) służą do pokrywania ścian i sufitów jako suche tynki. Ich zalety w porównaniu z tynkami tradycyjnymi są oczywiste.  Nie występuje wilgoć związana z tynkowaniem.  Nie ma potrzeby czekania na związanie i wyschnięcie tynku.  Mała ilość pyłu i gruzu.  Gładka powierzchnia. Gipsowo-kartonowe płyty ogniochronne (GKF) znajdują zastosowanie tam, gdzie określone elementy budowlane muszą spełnić szczególne wymagania pod względem odporności ogniowej. Rdzeń gipsowy tych płyt nie może zawierać palnych dodatków. Włókna nieorganiczne (mineralne) przenikające rdzeń poprawiają dzięki temu spoistość jego struktury. Płyty GKF należą do klasy materiałów budowlanych A2 określającej stopień odporności ogniowej. Z tego względu są używane do pokrywania ścian usztywniających. Impregnowane płyty gipsowo-kartonowe są to płyty zawierające domieszkę związków silikonowych, nadających im właściwości hydrofobowe. Wchłaniają one wodę z opóźnieniem i w znacznie mniejszym stopniu w porównaniu z innymi typami płyt. Ilość wody wchłoniętej po dwugodzinnym moczeniu może wynosić co najwyżej 10 % masy. Poza tym karton jest zwykle zabezpieczony substancjami grzybobójczymi, które zwiększają jego odporność na inwazję grzybów. Impregnowane płyty gipsowo-kartonowe można poznać już z zewnątrz po zielonkawym kolorze kartonu. Produkuje się je w grubościach od 12,5 mm. Wyróżniane są następujące rodzaje tych płyt.  Gipsowo-kartonowe płyty budowlane impregnowane (GKBI).  Gipsowo-kartonowe płyty ogniochronne impregnowane (GKFI). Gipsowo-kartonowe płyty podkładowe pod tynk (GKP) są stosowane przeważnie na konstrukcji nośnej. Mają one zaokrąglone krawędzie i dzięki chłonności stosowanego kartonu są dobrym podłożem pod tynk gipsowy. Grubość tych płyt wynosi 9,5 mm, a standardowa szerokość 400 mm; standardowa długość waha się od 1500 mm do 2000 mm. Płyty gipsowo-kartonowe o nieporowatej powierzchni i grubości min. 12,5 mm należą - jak wspomniano - do klasy materiałów budowlanych A2, natomiast płyty grubości 9,5 mm należą do niej tylko wtedy, gdy są przytwierdzone spoiwem nieorganicznym do podłoża mineralnego. W innym wypadku są one podobnie jak płyty perforowane - albo laminowane tworzywem sztucznym zaliczane do klasy materiałów budowlanych B1 (trudno zapalnych). Z płyt gipsowo-kartonowych wytwarza się także elementy do układania suchych jastrychów. Mają one przeważnie wymiary 2,0 x 0,6 m, grubość 25 mm i składają się z trzech sklejonych klejem wodoodpornym płyt gipsowo-kartonowych z połączeniem na pióro i wpust, lub też z dwóch płyt przesuniętych względem siebie z przylgą schodkową. W każdym więc przypadku istnieje możliwość łączenia ich w układzie mijankowym i sklejania styków w celu wykonania jednej płyty posadzkowej, analogicznie do pływającego jastrychu. Gipsowo-kartonowe płyty zespolone są produkowane z użyciem materiałów izolacyjnych, jak twarda pianka z polistyrenu albo poliuretanu. Są one na ogół używane do izolacji wnętrz. Warstwa izolacyjna ma grubość 20 - 60 mm. Płyty gipsowo-kartonowe mogą być także łączone z płytami z włókien mineralnych. Znajdują one zastosowanie tam, gdzie sprawą pierwszoplanową jest ochrona przeciwpożarowa. Płyty gipsowo-kartonowe mogą być oznaczone znakiem ochrony środowiska "Błękitny anioł", jeśli spełniają następujące wymagania.  Gips musi pochodzić w 100 procentach z instalacji odsiarczania gazów spalinowych (gips REA).  Karton musi być wytwarzany całkowicie z makulatury lub drewna odpadowego i gorszej jakości.  Poziom własnego promieniowania radioaktywnego materiału musi spełniać wymagania wg tzw. leningradzkiego wzoru sumarycznego. Alternatywy Zamiast płyt gipsowo-kartonowych można też stosować płyty gipsowo-włókniste. W zależności od warunków montażu jako zamiennik nadają się bez obniżenia jakości również materiały drewnopochodne, jak:  Płyty wiórowe.  Płyty pilśniowe twarde.  Płyty pilśniowe porowate.  Płyty ze sklejki. Podobnie jak w przypadku płyt gipsowo-włóknistych, także producenci materiałów drewnopochodnych oferują elementy do suchych jastrychów i suche elementy zespolone z wkładem z twardej pianki i wełny mineralnej. Literatura HANUSCH H.: Płyty gipsowo-kartonowe w budownictwie. Arkady, Warszawa 1983. B-KER H.: Trockenbaupraxis mit GipskartonplattenSystemen (Praktyka suchej budowy z wykorzystaniem systemów płyt gipsowo-kartonowych), Rudolf M.ller Verlag, Kżln 1983. PN-72/B-10122. Roboty okładzinowe. Suche tynki. Wymagania i badania przy odbiorze. DIN 18 180. Gipskartonplatten. Arten, Anforderungen, Pr.fung (Płyty gipsowo-kartonowe. Rodzaje, wymagania, badanie). DIN 18 181. Gipskartonplatten im Hochbau. Grundlagen f.r die Verarbeitung (Płyty gipsowo-kartonowe w budownictwie lądowym. Podstawy ich montażu). DIN 18 182 T. 1 - 4. Zubehżr f.r die Verarbeitung von Gipskartonplatten (Akcesoria do montażu płyt gipsowo-kartonowych). DIN 18 183. Montagew-nde aus Gipskartonplatten. Ausf.hrung von Metallst-nderw-nden (Ściany montażowe z płyt gipsowo-kartonowych. Wykonywanie ścian na słupach z kształtowników metalowych). DIN 18 184. Gipskarton-Verbundplatten mit Polystyroloder Polyurethan-Hartschaum als D-mmstoff (Gipsowo-kartonowe płyty zespolone z twardą pianką polistyrenową lub poliuretanową jako materiałem izolacyjnym). Istnieją także materiały informacyjne, publikowane przez producentów, zawierające wskazówki dotyczące montażu i obszerne omówienie możliwości zastosowania.