Czopki – Suppositoria
Są stałą, dawkowaną postacią leku, przeznaczoną do wprowadzania do jam ciała – odbytnicy, pochwy lub cewki moczowej – w celu uzyskania działania ogólnego lub miejscowego. Zawarte w czopkach substancje powinny być równomiernie rozpuszczone, rozproszone lub zemulgowane w odpowiednim podłożu. Powinny topić się, mięknąć lub rozpuszczać w temperaturze ciała ludzkiego. W zależności od miejsca podania mają różny kształt i masę.

Działanie miejscowe:
Stosuje się substancje lecznicze działające w miejscu aplikacji, zwykle substancje: ściągające, przeciwzapalne – taninę, wyciągi garbnikowe, zasadowe sole bizmutu, tlenek cynku, rezorcynol, balsam peruwiański oraz wyciągi roślinne o działaniu uszczelniającym naczynia krwionośne. Można je łączyć z lekami miejscowo znieczulającymi, przeciwbakteryjnymi i antyseptycznymi. Mają zastosowanie głównie przy hemoroidach i stanach zapalnych błon śluzowych odbytnicy.
Innym rodzajem działania miejscowego jest działanie przeczyszczające (polega na pobudzeniu wydzielania śluzu przez jelito grube co powoduje rozcieńczenie treśli jelita i pobudzenie perystaltyki). Działanie takie wywierają: bisakodyl, glicerol, stężone roztwory sorbitolu, mydło, a także czopki, w których po aplikacji w wyniku reakcji wodorowęglanu sodu z dihydrofosforanem sodu, powstaje dwutlenek węgla.
Działanie miejscowe po podaniu dopochwowym uzyskuje się głównie z substancjami takimi jak: chemioterapeutyki, antybiotyki, hormony, środki zakwaszające oraz środki antykoncepcyjne.
W pręcikach docewkowych stosuje się głównie chemioterapeutyki i substancje antyseptyczne.

Działanie ogólne:
Występuje gdy substancja lecznicza po uwolnieniu z czopka i resorpcji przez błonę śluzową odbytnicy, dostanie się do układu krwionośnego. Doodbytniczo podaje się leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwreumatyczne, przeciwwymiotne, przeciwastmatyczne, uspokajające i rozkurczowe.

Czopki doodbytnicze (suppositoria analia, suppositoria rectalia).
Mają kształt stożka, walca o zaostrzonym końcu lub torped. Długość od 1 do 3 cm, średnica w najszerszym miejscu od 1 do 1,5 cm. Masa w granicach 1-3g. Zwykle dla dorosłych stosuje się czopki 2g, a dla dzieci 1g.
Doodbytnicze czopki mają wiele zalet – mogą zastępować wstrzyknięcie, dzięki czemu eliminuje się możliwość występowania wszczepiennego zapalenia wątroby. Umożliwiają również zastosowanie leku u osób nieprzytomnych lub mających uporczywe wymioty oraz stosowanie substancji drażniących przewód pokarmowy czy rozkładających się w soku żołądkowym. Mają też szerokie zastosowanie w pediatrii.

Czopki dopochwowe (globulki lub gałki – suppositoria vaginalia, globuli vaginales, ovula vaginalia).
Mają kształt kulisty lub jajowaty, średnica od 1 do 2,2 cm, masa 2-5g. Najczęściej 3g.
Stosuje się w celu uzyskania działania miejscowego, ale z powodu dobrego unaczynienia pochwy istnieje możliwość przedostania się substancji leczniczej do krążenia ogólnego (mogą wystąpić zatrucia i powikłania).
Przy sporządzania globulek wskazany jest dodatek substancji pomocniczych, które stanowią pożywkę dla bakterii Lactobacillus acidophilus, odpowiedzialnych za przemianę glikogenu w kwas mlekowy. Obecność kwasu mlekowego warunkuje kwaśny odczyn środowiska pochwy, co zapewnia barierę przed zakażeniami bakteryjnymi. Substancje pomocnicze najczęściej stosowane w tym celu to: kwas mlekowy, glukoza, laktoza, sorbitol.

Czopki docewkowe (pręciki – suppositoria urethralia, bacilli urethales, styli)
Mają kształt pręcików, długości od 4 do 8 cm, średnicy 3-5mm i masie 1-3g. Wytwarzane są tylko recepturowo.
Do czopków zalicza się także rzadko stosowane postacie leku do innych jam ciała takie jak:
do nosa lub uszu (aurinaria), do zębodołu (denticoni) lub do macicy (uteritoia).

WCHŁANIANIE SUBSTANCJI LECZNICZYCH

Proces wchłaniania zależy od:
- warunków anatomiczno – fizjologicznych
- miejsca podania
- właściwości fizykochemicznych substancji leczniczej
- typu i właściwości podłoża czopkowego

Resorpcja substancji leczniczych podawanych doodbytniczo jest szybka dzięki układowi naczyń krwionośnych i limfatycznych wokół odbytnicy. Wolniejsza jednak od wstrzyknięcia lub podania leku doustnie w formie roztworu, ale szybsza niż podanie tabletki. Stężenie leku we krwi po podaniu doodbytniczym utrzymuje się na jednakowym poziomie przez kilka godzin.

Krew z odbytnicy odprowadzają następujące żyły: żyła odbytnicza górna oraz żyła odbytnicza środkowa i dolna.
Żyła odbytnicza górna należy do dorzecza żyły wrotnej, więc odprowadza krew do wątroby.
Krew z żył odbytniczych dolnej i górnej dostaje się do żyły głównej dolnej (serce), a więc bezpośrednio do krążenia dużego.
Dzięki takiemu układowi żył substancja lecznicza może w znacznej mierze omijać wątrobę w której ulegała by efektowi pierwszego przejścia (detoksykacja związku obcego i zmniejszenie jego aktywności w krążeniu ogólnym, zmniejszenie jego biodostępności).

Wchłanianie substancji leczniczych zachodzi głównie drogą wewnątrzkomórkową naczyń krwionośnych, znajdujących się w błonie śluzowej odbytnicy. Uzupełnieniem tej drogi jest wchłanianie międzykomórkowe do układu limfatycznego. Mechanizm ten ma znaczenie głównie dla substancji LIPOFLIOWYCH. Naczynia limfatyczne odprowadzają chłonkę bezpośrednio do krążenia dużego. O szybkości wchłaniania decydują właściwości fizyko-chemiczne substancji: rozpuszczalność w lipidach i wodzie, zdolność do dysocjacji, współczynnik udziału olej/woda.

- Zmiana odczynu śluzowatego płynu w odbytnicy, można w ten sposób spowodować cofanie dysocjacji substancji leczniczej, a tym samym zwiększać jej wchłanianie, ponieważ ciecz odbytnicza nie ma właściwości buforujących, dlatego substancja lecznicza może całkowicie zmieniać jej odczyn.

- Stężenie substancji leczniczej osiągane w cieczy odbytnicy, substancje HYDROFILOWE zawieszone w lipofilowym podłożu czopkowym są z niego łatwiej uwalniane, niż rozpuszczone lub zemulgowane w nim substancje LIPOFILOWE.

- Wielkość cząstek, zmniejszenie cząstek na ogół przyspiesza uwalnianie substancji.

- Podłoże, zdolność topnienia, rozpuszczania się w cieczy odbytnicy. Lipofilowe podłoże czopkowe powinno topić się w temperaturze ciała ludzkiego. Jeśli temperatura topnienia jest niższa to podłoże szybciej ulega deformacji i łatwiej uwalnia substancje leczniczą. Natomiast podłoże hydrofilowe powinno rozpuszczać się w cieczy odbytnicy, proces ten przebiega powoli ze względu na małą objętość płynu śluzowego.

- Typ podłoża decyduje o kierunku wchłaniania. Masło kakaowe i podłoża rozpuszczalne w wodzie rozprzestrzeniają się po całej odbytnicy, tak że wchłanianie zachodzi przez wszystkie żyły odbytnicze.
Podłoża triglcerydowe, zwłaszcza z dodatkiem emulgatorów, pozostają w dolnej części odbytnicy – wchłanianie odbywa się wyłącznie przez żyłę główną dolną, z pominięciem wątroby.

- Dodatek substancji powierzchniowo czynnych może wpływać na rozprzestrzenianie się podłoża i ułatwiać kontakt substancji leczniczej z błoną odbytnicy, tym samym przyspieszać resorpcję. Ilość tenzydu musi być dokładnie określona, użyty w zbyt dużym stężeniu może utrudniać wchłanianie przez zamknięcie substancji w miceli lub przez utworzenie niewchłanialnego kompleksu.

PODŁOŻA CZOPKOWE

Mają wewnętrzną strukturę siateczkowatą. Charakteryzują się lepkością strukturalną oraz właściwościami tiksotropowymi. Może występować zjawisko dylantacji (szczególnie po wprowadzeniu do podłoża dużych ilości ciał stałych), wyraża się ono zwiększeniem lepkości układu pod wpływem działania mechanicznego (mieszania). Może to powodować trudności technologiczne.

PODZIAŁ PODŁOŻY

1. Podłoża lipofilowe nierozpuszczalne w wodzie
- olej kakaowy
- oleje utwardzone
- półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych
- syntetyczne estry

2. Podłoża hydrofilowe rozpuszczające się w wodzie i wydzielinach błon śluzowych
- masy żelatynowo – glicerolowe
- makrogolowe (glikole polioksyetylenowe)

WYMAGANIA
Podłoże nie powinno: drażnić błony śluzowej ani wywoływać uczuleń, wywierać własnego działania farmakologicznego, reagować z substancją leczniczą ani tworzyć z nią niezgodności, wpływać negatywnie na trwałość substancji leczniczej i jej dostępność biologiczną.

Podłoże czopkowe powinno:
- topić się w temperaturze ciała ludzkiego albo rozpuszczać w płynie ustrojowym
- zachowywać odpowiednią konsystencję w temperaturze pokojowej, nie ulegając deformacji
- w stanie stopionym mieć odpowiednią lepkośc, nie dopuszczając do sedymentacji zawieszonej substancji leczniczej
- charakteryzować się małą rozpiętością między temperaturą topnienia a krzepnięcia, w celu szybkiego zastygania podczas przygotowywania czopków
- podczas zastygania wykazywać KONTRAKCJĘ – zmniejszenie objętości, co ułatwia oddzielanie czopków od formy.
- pozwalać na formowanie czopków zarówno przez wytłaczanie bez ogrzewania, jak i przez wylewanie stopionej masy
- mieć dobre właściwości emulgujące, zarówno dla cieczy hydrofilowych, jak i lipofilowych
- wykazywać trwałość chemiczną

OLEJ KAKAOWY
Masło kakaowe – Oleum cacao, butyrum cacao.
Naturalny tłuszcz otrzymywany z nasion kakaowca (Theobroma cacao) . Charakteryzuje się właściwą temperaturą topnienia (30 – 35C) i odpowiednią konsystencją w temperaturze pokojowej, a ponadto łatwo uwalnia zawieszoną substancję leczniczą.

Olej kakaowy może występować w czterech odmianach polimorficznych, najtrwalszą odmianę jest odmiana:

Odmiana	Temperatura topnienia
γ	18
α	21-22
β	28-31
β	34,5

Ogrzewany przez dłuższy czas w temperaturze powyżej 36C przechodzi po ostudzeniu w odmiany polimorficzne wolno zastygające. Można zapobiec temu zjawisku dodając niewielkie ilości odmiany B. Następuje „zaszczepienie” i masa zastyga.
Przy sporządzaniu większych ilości czopków, aby zapobiec tworzeniu się odmian polimorficznych, postępuje się w ten sposób:
ogrzewa się tylko 90% podłoża do temperatury 38C i po stopieniu dodaje się pozostałe 10% oleju kakaowego w stanie stałym.

Ze względu na dużą zawartość kwasów nienasyconych, olej kakaowy może jełczeć. Proces jest jednak powolny, jeżeli przechowuje się go w niskiej temperaturze i chroniąc przed światłem w postaci nierozdrobnionej.
Do wad należy też mała zdolność wiązania wody lub roztworu wodnego. Liczba wodna nie przekracza 20-30. Dodatek emulgatora zwiększa zdolność wchłaniania wody. (LANOLINA)
Olej kakaowy po krzepnięciu nie zmniejsza objętości dlatego formy smaruje się parafiną ciekłą w celu łatwiejszego oddzielania czopków od form.

OLEJE UWARDZONE
Otrzymuje się przez uwodornienie olejów płynnych. W preparatyce czopkowej zastosowanie znalazł OLEJ ARACHIDOWY, ustępuje on jednak właściwościom oleju kakaowego. Produkt o wyższej temperaturze topnienia może być stosowany jako podłoże czopkowe w krajach o klimacie tropikalnym – nie deformuje się podczas przechowywania.

GLICERYDY PÓŁSYNTETYCZNE
Otrzymuje się je z oleju palmowego lub kokosowego.
Charakteryzują się dobrym uwalnianiem substancji leczniczych, małą rozpiętością między temperaturą topnienia i krzepnięcia, odpornością na jełczenie oraz łatwością wyjmowania z form. Wykazują jednak kruchość i łamliwość.
Wytwarzane są produkty o różnej temperaturze topnienia; odmiany o temperaturze topnienia wyżej od 37C są wykorzystywane do sporządzania czopków z substancjami leczniczymi obniżającymi temperaturę topnienia: mentol, tymol, kamfora, olejki eteryczne, ichtiol, wodzian chloralu.
Można też do odpowiednich odmian podłoża wprowadzać substancje lecznicze podwyższające temperaturę topnienia.

PODŁOŻA SYNTETYCZNE
Przy sporządzaniu czopków przez wylewanie stosuje się również podłoża o charakterze syntetycznych estrów, np.: ftalan cetylowy. Jest to syntetyczny ester kwasu ftalowego i wyższych alkoholi, głównie cetylowego z dodatkiem alkoholu cetylowego oraz niejonogennego emulgatora.
Stopione podłoże krzepnie szybko i łatwo oddziela się od formy, o ile nie jest ogrzane do temperatury powyżej 70C, gdyż wtedy zmieniają się jego właściwości fizyczne (lepi się do ścian formy). Najlepiej prowadzić wylewanie czopków w temperaturze 40-45C. Ujemne cechy podłoża to kruchość i szybka deformacja czopków w czasie upałów.

MASY GLICEROLOWO – ŻELATYNOWE
Otrzymuje się je przez rozpuszczenie na gorąco żelatyny w mieszaninie glicerolu i wody. Po ochłodzeniu otrzymuje się przezroczystą, elastyczną galaretę. W zależności od zawartości żelatyny, masa charakteryzuje się różnym czasem rozpuszczania i twardością.
Podłoża te są stosowane przede wszystkim do globulek dopochwowych. Wprowadza się tam głównie leki przeciwbakteryjne i hormony. Globulki zawierające większe ilości żelatyny rozpuszczają się powoli w pochwie, z czym wiąże się przedłużenie działania.
Mieszanina żelatyny, glicerolu i wody w stosunku 6:2:2 stanowi dobre podłoże dla pręcików.
Podłoża te mogą być także stosowane do sporządzania czopków przeczyszczających, gdyż glicerol w stężeniu 61-70% pobudza perystaltykę jelit (drażni osmotycznie jelita). Przy sporządzaniu czopków przeznaczonych do leczenia innych chorób np.: hemoroidów, można zmniejszyć działanie przeczyszczające, zastępując część glicerolu innym rozpuszczalnikiem o mniejszym ciśnieniu osmotycznym np.: glikolem polioksyetylenowym 400.
Podłoża te wymagają dodatku środków konserwujących.
NIEZGODNOŚCI Z: metenaminą, kwasem salicylowym i acetylosalicylowym, taniną, garbnikami, solami glinu i wapnia, wodzianem chloralu.

POLIOKSYETYLENOGLIKOLE
Glycolum polyoxyaethylenicum, macrogolum, PEG, carbowax.
Jako podłoże czopkowe stosuje się stałe polimery o różnych masach cząsteczkowych, które różnią się temperaturą topnienia. Wszystkie topią się w temperaturze znacznie wyższej niż 40C. W organizmie ulegają rozpuszczeniu w niewielkiej ilości cieczy występującej w odbytnicy.
W celu uzyskania podłoża o dobrych właściwościach zaleca się stosowanie mieszanin polimerów stałych o masie 5000-6000 (70%) i polimerów ciekłych o masie 300-600 (30%). Dodatek polimerów ciekłych wpływa na szybsze rozpuszczanie masy czopkowej.
Ze względu na silne właściwości higroskopijne należy stosować podłoża tego typu w czopkach o działaniu miejscowym. Silne odciąganie wody z błony śluzowej może powodować bolesność i utrudniać wchłanianie substancji leczniczej. Dodatek 20-30% wody zapobiega temu zjawisku, można też zwilżacz czopki przed aplikacją.
Polioksyetylenoglikole są trwałymi podłożami, odpornymi na działanie temperatury, nie ulegają deformacji w podwyższonej temperaturze dlatego można je stosować w krajach tropikalnych. Są to podłoża szczególnie polecane do sporządzania globulek. Zaletą jest to, że stanowią dobre rozpuszczalniki dla wielu substancji.
NIEZGODNOŚCI: chinina, kwas salicylowy i acetylosalicylowy, rezorcinol, balsam peruwiański, garbniki, sole rtęci, jod, jodki, penicylina, fenobarbital.

SUBSTANCJE POMOCNICZE

Emulgatory
Zwiększają zdolność emulgowania wody, roztworów leczniczych lub innych cieczy np.: glicerolu. Tradycyjnie stosuje się dodatek lanoliny, można też stosować cholesterol. Emulgatorem znacznie zwiększającym liczbę wodną jest monostearynian glikolu propylenowego. Mogą być też stosowane emulgatory niejonowe o dużej HLB i właściwościach hydrofilowych, lub o małej HLB i właściwościach lipofilowych.

Substancje zwiększające lepkość
Zapobiegają sedymentacji zawieszonej substancji leczniczej w stopionym podłożu, a tym samym zwiększają dokładność jej dawkowania wskutek równomiernego rozproszenia w masie czopkowej. Stosuje się: monostearynian glicerolu (do 5%), starynian glinu (1-3%), starynian magnezu (1-3%), krzemionka koloidalna (Aerosil, 1-2%), bentonit, parafina stała, woski, lecytyna, laktoza.

Substancje korygujące temperaturę topnienia
Do substancji podwyższających temperaturę topnienia zalicza się: alkohol cetylowy, alkohol stearylowy, monostearynian glicerolu, wosk pszczeli, olbrot. Temperaturę topnienia obniżają: olej rycynowy, olej półsyntetyczny (Miglyol).
Rozpuszczalniki
Pozwalają wprowadzić do podłoża substancję leczniczą w postaci roztworu. Najczęściej jest to: woda, glicerol, glikol propylenowy.

Środki konserwujące
Są to najczęściej estry kwasu p-hydroksybenzoesowego, kwas sorbowy i jego sole. W celu przedłużenia trwałości czopków można zastosować przeciwutleniacze: witaminę E (α-tokoferol), ester etylowy lub propylowy kwasu galusowego.
Mogą być również dodawane barwniki w celu poprawy wyglądu czopków.

METODY SPORZĄDZANIA CZOPKÓW

Środek leczniczy może być w podłożu rozpuszczony, zawieszony lub zemulgowany. Rozróżnia się więc trzy rodzaje układów fizyko-chemicznych – roztwory, emulsje, zawiesiny.
Cząstki stałej substancji leczniczej zawieszonej w podłożu powinny być mniejsze od 0,08mm. Rozproszenie cząstek powinno być jednolite, zapewniające homogenność uzyskanej postaci.

Wytłaczanie w prasach
Tą metodą mogą być sporządzane tylko czopki o podłożu lipofilowym. Polega na przeciśnięciu homogennej mieszaniny przez wąski kanaliki o średnicy 1,5mm do form w odpowiednim kształcie. Masa czopkowa w czasie przechodzenia przez kanaliki pod ciśnieniem ulega powierzchniowemu nadtopieniu, a przez to uplastycznieniu.
Przy sporządzaniu czopków i globulek w ten sposób, szczególnie o dużej zawartości substancji leczniczej, w celu obliczenia odpowiedniej ilości podłoża należy korzystać ze współczynnika wyparcia. W celu otrzymania homogennej masy czopkowej, podłoże topi się w temperaturze 30C i miesza ze środkiem leczniczym do zastygnięcia. Otrzymaną masę rozdrabnia się, np.: przecierając przez sita. Uzyskany granulat tłoczy się pod ciśnieniem do form.

Wylewanie
Tą metodą mogą być sporządzane czopki z każdym rodzajem podłoża. Po stopieniu podłoża czopkowego i zawieszeniu, zemulgowaniu czy rozpuszczeniu substancji leczniczej następuje wylewanie uzyskanej homogennej masy do odpowiednich form i szybkie chłodzenie.
Podłoże czopkowe należy ogrzewać do temperatury niezbędnej do stopienia, unikając przegrzewania. Stałe substancje lecznicze, nierozpuszczalne w podłożu powinny charakteryzować się dużym stopniem rozdrobnienia (<0,08mm), zawiesza się je w podłożu przy ciągłym mieszaniu. Gdy substancja rozpuszcza się w wodzie, wówczas można zemulgować wodny roztwór w podłożu, a gdy rozpuszcza się w podłożu – wprowadza się ją bezpośrednio do niego mieszając.
Do podłoży glicerolowo-żelatynowych dodaje się substancję leczniczą, rozpuszczając ją lub zawieszając w wodzie przed rozpuszczeniem żelatyny.
Sporządzając czopki tą metodą należy uwzględnić gęstość danego podłoża i masę, jaką zajmuje ono w objętości formy (standaryzacja) oraz współczynnik wyparcia.
Aby uniknąć sedymentacji substancji leczniczej, masę czopkową przed wylaniem chłodzi się do temperatury zbliżonej do temperatury krzepnięcia, uzyskując w ten sposób większą lepkość. Można w tym celu dodać odpowiednich substancji, np.: stearynian glinu. Niezbędne jest szybkie wylewanie i szybkie chłodzenie form w czasie krzepnięcia.
Formy do wylewania (metalowe) smaruje się parafiną ciekłą w celu lepszego oddzielania zestalonych czopków.

STANDARYZACJA FORM
Najczęściej formy są standaryzowane na olej kakaowy. Mają one określoną objętość i czopek otrzymany z danej formy, z samego oleju kakaowego waży zgodnie z deklaracją 1g lub 2g. Jeżeli czopki sporządza się z innego podłoża, ze względu na różnicę gęstości należy ustalić ile gramów danego podłoża mieści się w objętości formy.
Przeprowadza się to wypełniając określoną liczbę otworów (X) formy stopionym podłożem i po zastygnięciu określa się masę wszystkich czopków (F). Całkowitą masę (F) dzieli się przez liczbę otworów, uzyskując średnią masę jednego czopka. Niektóre formy są standaryzowane nie tylko na olej kakaowy, ale też na inne rodzaje podłoży.

WSPÓŁCZYNNIK WYPARCIA
Określa on w gramach ilość podłoża odpowiadającego objętością 1g substancji leczniczej. Na przykład gdy współczynnik wyparcia wynosi 0,7 to oznacza to, że 1g substancji zajmuje taką samą objętość jak 0,7g podłoża.
Aby w każdym czopku znajdowała się deklarowana ilość substancji leczniczej, należy zmniejszyć ilość podłoża. Korzysta się ze wzoru:

M = F – f x s

M – potrzebna całkowita ilość podłoża
F – średnia masa czopka pomnożona przez liczbę czopków
f – współczynnik wyparcia
s – ilość substancji leczniczej w gramach, dla wszystkich czopków

Opakowanie i przechowywanie czopków

Powinno zabezpieczać je przed czynnikami wpływającymi na trwałość i czystość mikrobiologiczną, chronić przed światłem, powietrzem, wilgocią i skażeniem drobnoustrojami.
Odpowiednim opakowaniem czopków jest szczelnie przylegająca folia aluminiowa laminowana polietylenem. Pakowanie odbywa się za pomocą urządzeń automatycznych. Oprócz folii aluminiowej stosuje się dwu- lub trójwarstwowe folie, składające się z tworzych o różnych właściwościach. Dzięki temu uzyskuje się opakowania o dobrej wytrzymałości mechanicznej, nieprzepuszczalne dla gazów i wody, a także umożliwiające łatwe formowanie. Mają tu zastosowanie przede wszystkim polipropylen i polichlorek winylu.
Czopki sporządzane w recepturze wykazują dużą higroskopijność lub wrażliwość na wysychanie, np.: na podłożu glicerolowo-żelatynowym, wymagąją, oprócz opakowania w folię aluminiową pojedynczych czopków, również przechowywania w szczelnych opakowaniach zbiorczych ze szkła lub tworzywa.
Czopki należy przechowywać w miejscu suchym i temperaturze nie wyższej niż 20C.