Zaliczenie z prawa cywilnego, część o zobowiązaniach.

1. POJĘCIE I ISTOTA ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązanie – stosunek prawny, w którym jedna strona (wierzyciel) może żądać od drugiej strony (dłużnika) spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek to świadczenie spełnić.

Istota zobowiązania – istotą zobowiązania jest występujące po jednej stronie uprawnienie oraz odpowiadający mu z drugiej strony obowiązek. Zobowiązanie może zostać spełnione lub zaniechane.

1. ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ
   
   Źródła zobowiązań – źródłami zobowiązań są:
   a) czynności prawne
   - umowy

- jednostronne czynności prawne
b) czyny niedozwolone
c) bezpodstawne wzbogacenie
d) nienależne świadczenie
e) decyzja administracyjna
f) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

1. ELEMENTY ZOBOWIĄZANIOWEGO STOSUNKU PRAWNEGO: PODMIOTY, PRZEDMIOTY I TREŚĆ
   

Podmioty zobowiązania:
- wierzyciel

- dłużnik

• Może występować wielość wierzycieli i dłużników

• Podmioty muszą posiadać zdolność prawną

• Strony muszą być znane (inter partes) i oznaczone; dłużnik musi być znany w chwili oświadczenia woli, a wierzyciel w chwili spełnienia świadczenia

Przedmiot zobowiązania – przedmiotem zobowiązania jest świadczenie (zachowanie)

Treść zobowiązania – treścią zobowiązania są prawa i obowiązki stron (są one skorelowane = uprawnienia jednej strony odpowiadają obowiązkom drugiej strony)

1. POJĘCIA WIERZYTELNOŚCI, DŁUGU I ODPOWIEDZIALNOŚCI
   
   Wierzytelność – prawo podmiotowe wierzyciela; jest to uprawnienie wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku prawnego; (wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika)
   
   Dług - świadczenie (obowiązek), wynikające ze stosunku zobowiązaniowego, które dłużnik jest zobowiązany spełnić na rzecz wierzyciela. (dłużnik ma obowiązek wobec wierzyciela)
   
   Odpowiedzialność – ujemne następstwa prawne, przewidziane dla jakiegoś podmiotu prawnego w związku z zaistnieniem negatywnie kwalifikowanego przez system prawny zdarzenia

2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSOBISTA I RZECZOWA
   
   Odpowiedzialność osobista – odpowiedzialność całym majątkiem dłużnika (teraźniejszym i przyszłym)
   
   Odpowiedzialność rzeczowa – odpowiedzialność z wartości ekonomicznej, jaką stanowi konkretna rzecz w majątku dłużnika (zastaw i hipoteka)

3. POJĘCIA ŚWIADCZENIA I PRZEDMIOTU ŚWIADCZENIA
   
   Świadczenie – jest to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, czyniące zadość interesom wierzyciela; świadczenie może polegać na działaniu lub na zaniechaniu świadczenia
   
   Przedmiot świadczenia – dobra majątkowe lub niemajątkowe których dotyczy świadczenie

4. KLASYFIKACJA ŚWIADCZEŃ
   
   a) ze względu na kryterium czasu

* jednorazowe – jednorazowe w zasadzie działanie dłużnika, ale może być ono rozłożone w czasie i składać się z szeregu czynności
* okresowe – w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego, dłużnik ma spełnić szereg powtarzających się w odstępach czasu świadczeń, na które mają przedmiot, pieniądze i rzeczy oznaczone (n renta, czynsz)
* ciągłe (trwałe) – stałe zachowanie się dłużnika przez cały czas trwania zobowiązania (najczęściej jest to zaniechanie działania)

b) ze względu na przedmiot świadczenia
* świadczenia oznaczone co do gatunku – mają za przedmiot rzecz oznaczoną co do gatunku (noszą cechy, które są przymiotem większej liczby rzeczy tego rodzaju)
* świadczenia oznaczone co do tożsamości – mają za przedmiot rzecz oznaczoną co do tożsamości, (np. pióro z grawerem, samochód z konkretnym nr nadwozia i rejestracją)

c) ze względu na podzielność (??)
* podzielne – kiedy może być spełnione bez zmiany jego przedmiotu lub wartości (wierzyciel nie może odmówić przyjęcia części świadczenia, chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes)
* niepodzielne – kiedy nie może być wykonane częściowo

1. NIEMOŻLIWOŚĆ ŚWIADCZENIA
   
   Niemożność świadczenia ma charakter obiektywny, gdy nikt nie jest w stanie spełnić świadczenia, albo subiektywny, gdy leży tylko po stronie dłużnika. Za świadczenie niemożliwe obiektywnie traktuje się również takie świadczenia, których spełnienie jest wprawdzie teoretycznie możliwe, ale oczywiście nieopłacalne ekonomicznie. Umowa o świadczenie niemożliwe w chwili jej zawarcia jest nieważna. W razie pojawienia się niemożliwości świadczenia po powstaniu zobowiązania, wygasa ono, chyba że niemożliwość jest skutkiem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Wówczas wierzyciel może domagać się odszkodowania.

2. POJĘCIE PIENIĄDZA, WARTOŚĆ PIENIĄDZA W OBROCIE
   
   Pieniądz – środek płatniczy, któremu przyznano moc umarzania zobowiązań pieniężnych (np. złotóweczka)
   
   Pieniądz w obrocie może prezentować różną wartość (a wartości te nie są tożsame!)
   * nominalną – wartość nadana przez państwo (na banknocie, czy monecie)
   * ekonomiczną – ustalany poprzez odniesienie do konkretnych dóbr
   * wewnętrzna - wartość materiału, z którego pieniądz został wykonany
   * kursowa – w odniesieniu do innych walut

3. ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE
   
   Świadczenie pieniężne – zwiększa majątek wierzyciela; przeniesienie do majątku wierzyciela wartości ekonomicznej, która występuje pod postacią sumy pieniężnej, wyrażonej w jednostkach pieniężnych
   (np. suma – 1000 zł, jednostka – 100 zł)

4. ZASADY DOTYCZĄCE ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH (WALUTOWOŚCI, NOMINALIZMU I WALORYZACJI)
   
   Wyróżniamy trzy zasady dotyczące wykonywania świadczeń pieniężnych:
   
   a) nominalizmu – wykonanie zobowiązania pieniężnego przez dłużnika polega na zapłacie sumy nominalnej na jaką opiewał dług w chwili jego powstania (np. zobowiązanie w wysokości 1000 zł i za 5 lat oddajemy 1000 zł, bo nie ma znaczenia to, że zmieniła się wartość ekonomiczna pieniądza)
   
   b) waloryzacji – spełnienie świadczenia z chwili jego powstania (np. 1000 zł pożyczone w 2000r, a w 2002 r oddaje tylko 500 zł; punktem odniesienia może być np. chleb = w 2000 chleb kosztował 1 zł, a w 2002 2 zł)
   
   ~ rodzaje waloryzacji
   * ustawowa
   * sądowa – albo zmiana wysokości świadczenia pieniężnego, albo zmiana sposobu wykonania
   świadczenia (może być ustalane wielokrotnie w stosunku do tego samego stosunku
   zobowiązaniowego); wykorzystuje się ją wtedy gdy:
   - nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza
   - po rozważeniu interesów obu stron
   - dotyczy tylko świadczeń pieniężnych stanowiących przedmiot stosunków
   cywilnoprawnych
   * umowna - zastrzeżenie umowne, przez które strony umawiają się, że wykonanie zobowiązania nastąpi
   poprzez spełnienie świadczenia(najczęściej pieniężnego) w rozmiarze lub ilości
   wynikających z określonego miernika. Przelicznikiem może być cena innego towaru, kurs
   obcej waluty, złota czy innych surowców. Waloryzacja umowna na celu zabezpieczenie obu
   stron kontraktu przed ryzykiem zmiany wartości świadczenia umownego (najczęściej
   pieniądza krajowego).
   
   c) walutowa – (obecnie zniesiona); zobowiązania pieniężne na terenie Rzeczpospolitej mogą być wyrażane tylko w złotówkach

5. SĄDOWA I UMOWNA WALORYZACJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH
   
   Zrobiłem wyżej, więc wstawię dowcip dla rozluźnienia..
   Dlaczego kobiety świecą?
   …….. bo mężczyźni ręką

6. POJĘCIE SZKODY
   
   Szkoda – uszczerbek, który dotyka poszkodowanego, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym

7. PODZIAŁY SZKÓD
   
   Szkoda na mieniu – uszczerbek, który dotyczy bezpośrednio składników majątku poszkodowanego bez związku z jego osobą
   * damnum emergens - może obejmować jaką doznaje mienie poszkodowanego
   * iucrum cessans może obejmować utratę korzyści(trzeba odróżnić od tego szkodę ewentualną tzn.
   w ic hipoteza utraty korzyści graniczy niemal z pewnością to w se chodzi o utratę szansy taka
   szkoda nie podlega naprawieniu)
   Szkoda na osobie – odnosi się bezpośrednio do osoby pokrzywdzonego, jest ona bowiem, konsekwencją naruszenia jego dóbr osobistych

8. DYFERENCYJNA METODA USTALANIA WYSOKOŚCI SZKODY
   
   I. gdy chodzi o ustalenie uszczerbku majątkowego, najczęściej stosowany jest sposób zwany różnicowym lub dyferencyjnym. Polega on na przeprowadzeniu badania majątku poszkodowanego w celu ustalenia różnicy, jaką wywołało zjawisko szkody przed i po jej ujawnieniu się(naprawienie szkody powinno obejmować dwa poniższe stany łącznie)
   a) Wysokość damnum emergens(uszczerbku mienia) – wysokość uszczerbku w mieniu
   b) Wysokość iucrum cessans – różnica pomiędzy stanem majątkowym, który istnieje a tym jaki mógłby
   być gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie nastąpiło.(badamy tylko najwyższy stan
   prawdopodobieństwa)
   II. Po ustaleniu wysokości szkody trzeba oznaczyć wartość doznanego uszczerbku
   a) Trzeba ustalić chwilę decydującą o wysokości szkody(uszczerbek początkowo powstały może się
   stopniowo zwiększać lub zmniejszać, co powoduje, że uznanie wartości szkody w chwili jej
   początkowego ujawnienia się nie zawsze byłby sprawiedliwy) kodeks cywilny reguluje ten problem
   częściowo w art. 363.2 jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu – powinna być ustalona
   według cen z daty ustalenia odszkodowania chyba, że szczególne przyczyny wskazują na inną chwilę
   b) Chwila naprawienia szkody

III. Miernik wartości
a) wartość rynkowa (według KC)– według cen jaką przedstawia to dobro dla wszystkich
* wartość według przeciętnych cen
* wartość rzeczy według kosztów nabycia czy reperacji
* czy w ogóle można ustalić cenę rynkową
b) wartość szczególna dobra– według cen jakie przedstawia to dobro dla poszkodowanego ze względu
na szczególny sposób jej użycia
c) wartość emocjonalna - wartość z upodobania, jaka przedmiot ma wyłącznie dla poszkodowanego

1. SPOSÓB NAPRAWIENIA SZKODY
   
   Wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego. Do wyboru ma dwie opcje:
   - przywrócenie stanu poprzedniego
   - rekompensata pieniężna

2. COMPENSATIO LUCRI CUM DAMNO I PRZYCZYNIENIE SIĘ POSZKODOWANEGO
   
   Compensatio lucri cum damno – (łac. potrącenie zysku ze stratą), sytuacja w której jedno zdarzenie szkodzące, staje się dla poszkodowanego źródłem zarówno straty jak i korzyści, np. na skutek niewłaściwego remontu zawalił się dom - strata, ale odzyskano i sprzedano cegły - zysk.
   Podstawową przesłanką stosowania kompensacji stanowi tożsamość zdarzenia, którego następstwem jest szkoda, jak i odniesiona korzyść. Wpływa ona na miarkowanie odszkodowania.
   
   Przyczynienie się poszkodowanego – Wg treści artykułu 362 KC – Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron

3. ZOBOWIĄZANIA PODZIELNE I NIEPODZIELNE
   
   Zobowiązanie podzielne jest wtedy, gdy jego przedmiotem jest świadczenie podzielne
   Zobowiązanie niepodzielne jest wtedy, gdy… per analogia….

4. SKUTKI WIELOŚCI PODMIOTÓW W ZOBOWIĄZANIACH PODZIELNYCH I NIEPODZIELNYCH
   
   Jeżeli jest kilka podmiotów, a zobowiązanie jest podzielne, to zarówno dług jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego (wg art. 379, § 1)
   
   Dłużnicy zobowiązani do spełnienia świadczenia niepodzielnego są odpowiedzialni za spełnienie świadczenia jak dłużnicy solidarni. Dłużnik, który spełni świadczenie niepodzielne, może żądać od pozostałych dłużników zwrotu wartości świadczenia według tych samych zasad co dłużnik solidarny.

5. ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE: ŹRÓDŁA SOLIDARNOŚCI, ISTOTA SOLIDARNOŚCI CZYNNEJ I BIERNEJ, ZASADY REPREZENTACJI DŁUŻNIKÓW I WIERZYCIELI SOLIDARNYCH, ROSZCZENIA REGRESOWE
   
   Źródła solidarności – zobowiązanie jest solidarne wtedy gdy wynika to z ustawy lub z czynności prawnej
   
   solidarność dłużników (solidarność bierna)- polega na tym, że wierzyciel może zażądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek, zwalnia pozostałych
   
   solidarność wierzycieli (solidarność czynna)- polega na tym, że każdy z wierzycieli osobno albo kilku z nich, albo wszyscy razem mogą żądać od dłużnika spełnienia świadczenia w całości lub w części, dłużnik może spełnić świadczenie do rąk jednego z wierzycieli, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich, ponieważ dłużnik jest zobowiązany do spełnienia tylko jednego świadczenia.
   
   Zasada reprezentacji dłużników wobec wierzyciela - odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników, zwalnia pozostałych dłużników solidarnych, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa (art. 374 § 1). Tym samym także zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników ma skutek wobec pozostałych (art. 374 § 2). Zasada reprezentacji nie obowiązuje w przypadku zwolnienia z długu lub zrzeczenia się solidarności przez wierzyciela, takie sytuacje nie odnoszą się bowiem do pozostałych dłużników (art. 373). Z zasadą tą łączą się również zarzuty, jakie przysługują dłużnikom w razie sporu, należą do nich: zarzut niezachowania właściwej formy czynności prawnej, niezgodności umowy z zasadami współżycia społecznego, nie ziszczenie się warunku itp. Co istotne zapadniecie wyroku na korzyść jednego z dłużników, zwalnia także pozostałych (art. 375 § 2)
   
   Zasada reprezentacji wierzycieli solidarnych – Zwłoka dłużnika, jak również przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia względem jednego z wierzycieli solidarnych ma skutek także względem współwierzycieli
   
   Roszczenia regresowe - roszczenie, które wynika z faktu spełnienia świadczenia przez jedną z osób współodpowiedzialnych za dług lub z faktu przyjęcia świadczenia przez jednego ze współuprawnionych i mające za przedmiot dokonanie podziału ciężaru długu lub korzyści wynikających ze spełnienia świadczenia.

6. ZMIANY PODMIOTÓW ZOBOWIĄZANIA: CESJA, WSTĄPIENIE OSOBY TRZECIEJ W PRAWA ZASPOKOJONEO WIERZYCIELA (ART. 518 KC), PRZEJĘCIE DŁUGU, KUMULATYWNE PRZYSTĄPIENIE DO DŁUGU
   
   Cesja - to przeniesienie wierzytelności z majątku pierwotnego wierzyciela (zbywcy, cedenta) do majątku osoby trzeciej (nabywcy, cesjonariusza) na podstawie umowy zawartej między tymi osobami.
   
   Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela – musicie przeczytać artykuł 518 KC:D
   
   Przejęcie długu - polega na tym, że osoba trzecia wstępuje na podstawie umowy, zawartej na piśmie pod rygorem nieważności, w miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony.
   
   Kumulatywne przystąpienie do długu - przyjęcie przez osoby trzecie odpowiedzialności za dotychczasowe zobowiązania dłużnika. Osoba ta nie zastępuje dłużnika (najczęściej kredytobiorcy), lecz występuje wraz z nim solidarnie jako współdłużnik. Przystąpienie do długu następuje na skutek umowy zawartej z wierzycielem (najczęściej jest nim bank). Z kolei ustawowe przystąpienie do długu zachodzi w przypadku nabycia całości lub części przedsiębiorstwa.

7. WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ
   

Wykonanie zobowiązań może mieć charakter
- czynności prawnej
- czynności faktycznej

Wykonanie świadczenia jest wtedy kiedy dłużnik: wykonuje zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeśli istnieją w tej materii określone zwyczaje także w sposób im odpowiadający.
I. Treść zobowiązania ustala jaki jest zakres obowiązków dłużnika i co dłużnik powinien świadczyć
wierzycielowi by zobowiązanie wypełnić

II. pozostałe klauzule maja na celu przybliżenie treści zobowiązania do rzeczywistej treści stosunku
a nie tylko litery prawa.

Obowiązki wierzyciela - obowiązek lojalności i respektowania uzasadnionych interesów dłużnika przy wykonaniu zobowiązania

Obowiązuje oczywiście zasada pacta sunt servanta (dla „specjalistów” od łaciny – umów należy dotrzymywać)

1. SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ
   
   Skutki niewykonania zobowiązania:

- prawo domagania się do wykonania zobowiązanie na drodze sądowej. Sąd może zastosować środki
przymusu

- obowiązek naprawienia szkody

- prawo żądania odsetek

- prawo żądania kary umownej

1. SPOSOBY WYGASANIA ZOBOWIĄZAŃ Z ZASPOKOJENIEM I BEZ ZASPOKOJENIA WIERZYCIELA
   
   Wygaśnięcie zobowiązania z zaspokojeniem wierzyciela:
   - Główną przyczyną wygaśnięcia zobowiązania jest spełnienie świadczenia przez dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i w sposób odpowiadający, najogólniej rzecz biorąc, zasadom art. 354 § 1 KC
   - W razie niewykonania zobowiązania- jak wiemy- obowiązek świadczenia może przemienić się w obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez to wierzycielowi. Z kolei wraz z wykonaniem obowiązku naprawienia szkody przez dłużnika, tj. przez spełnienie świadczenia odszkodowawczego (odszkodowania) zobowiązanie również wygasa, gdyż interes wierzyciela został tą drogą zaspokojony
   - Zobowiązanie wygasa również z zaspokojeniem interesu wierzyciela w następujących wypadkach:

• świadczenia w miejsce wypełnienia (datio in solutum)

• odnowienia

• potrącenia

• złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela:
- zdarzenia wskazanie w treści czynności prawnej- zwłaszcza zastrzeżenie warunku rozwiązującego lub terminu umowy

- upływ czasu, jeżeli ustawa wiąże z tym faktem wspomniany skutek prawny, a nie poprzestaje tylko na ustanowieniu przedawnienia

- śmierć dłużnika lub wierzyciela, jeśli zobowiązanie ma charakter ściśle osobisty

- połączenie w jednej osobie praw wierzyciela i obowiązków dłużnika (tzw. confusio)

- niemożność świadczenia

- rozwiązanie umowy przez sąd

- zwolnienie z długu

- rozwiązanie umowy