TEORETYCZNE REFLEKSJE DOTYCZĄCE ESTETYKI ARCHITEKTURY FRANCUSKIEGO I WŁOSKIEGO (?) OŚWIECENIA (XVIII WIEK)
Marc-Antonie Laugier – zakonnik jezuicki, architekt zakonu.
Esej o architekturze:
Krytyka nowożytnej architektury, potępiał szczególnie architekturę barokową i rokoko (+renesans).
Zasady architektury powinny być oparte na naturze – to ona jest aspiracją, rządzi architekturą, w niej odnajdujemy jasno określone reguły architektury i ludzkiego działania -> wzorowanie się na naturze.
Człowiek od wieków w naturze poszukiwał schronienia w naturalnie powstałych schronieniach, lecz nie wszystkie twory natury były dostatecznie doskonałe, dlatego człowiek zaczął tworzyć architekturę, wzorując się na naturze.
Model chatki wiejskiej jest idealnym naśladownictwem form przyrody; tu nie da się zrobić błędu, jeśli pójdzie się za modelem chatki, którego odbiciem jest grecki porządek architektoniczny:
Belki pionowe -> kolumny
Belki poziome -> belkowanie
Belki pochyłe -> frontony, tympanon
Całe piękno zawiera się w elementach zasadniczych poprzez użyteczność, które z resztą warunkuje piękno i jest najważniejsze w architekturze.
Krytyka dekoracji, które nie wynikają z funkcji utylitarnej i w tym leżą wszystkie błędy; dekoracyjność i ornamentyka jest zbędna (stąd krytyka baroku i rokoko).
Architektura klasyczna jest najdoskonalsza, gdyż wywodzi się z Grecji (porządek architektoniczny wywodzi się z natury).
W opozycji do architektury klasycznej powstało zjawisko architektury nowożytnej (tu: gotyk), które ignoruje zasadę proporcji ornamentu -> krytyka dekoracji i ornamentyki gotyku jest poparta pozytywnymi elementami: śmiałe linie oraz śmiałość i doskonałość konstrukcji.
Kościół św. Genowefy autorstwa Laugiera jest paryskim panteonem; to połączenie gotyckiej koncepcji konstrukcji z klasyczną proporcją i stylem wystroju.
Carlo Lobodi (XIX funkcjonalizm (?))– polemika z ideami swego mistrza Françesco Albarotti
Poszukiwał pierwotnej zasady architektury – proste rozwiązania/reguły, na których można było oprzeć architekturę -> to użyteczność i funkcjonalizm.
Krytyka klasycyzmu i baroku, uważał, że architektura tradycyjna jest fałszywa, gdyż jest architekturą kamienną, a kamień ma odmienną naturę niż drewno, z którego przecież wyrosły naturalne formy -> rozbieżność między materializmem a formą.
Odnowienie architektury poprzez wynalezienie form dla architektury kamiennej.
Tylko to, co funkcjonalne/użyteczne jest piękne.
Każdy materiał ma swoje prawa, jest używany zgodnie z właściwościami.
Z strony krytyki (F. Albarotti, Piraneri) pojawiły się zarzuty, że Laugier swoje poglądy oparł na koncepcji Lodolego.
Element wspólny między Lodoli i Laugierem: potępienie kaprysu ornamentu.
Elementy różniące: Laugier za główną zasadę uważa swój model chatki, natomiast Loboodi przeniesienie wzorów architektury drewnianej w architekturę kamienną.
Calude Nicolas Ledoux – klasycystyczny architekt królewski lat 60. I 70. XVIII w.
Traktat architektoniczny – architektura powinna być funkcjonalna/utylitarna, powinna mieć proste formy, powinna przemawiać poprzez swe formy do skojarzeń symbolicznych.
Podkreślenie roli architekta jako twórcy -> przyrównanie do Boga.
Projekt idealnego miasta – uzdrowienie społeczeństwa poprzez doskonałą architekturę i urbanistykę:
W centrum miasta znajduje się świątynia, która panuje nad innymi budowlami, wybijająca się poza pozostałe formy architektury, czuwała nad ładem miasta.
Również w centrum znajdują się fabryki, zajmujące się wyrobem przemysłowym dla społeczeństwa.
Dalej znajdują się ogrody, domy rzemieślników zaraz obok rezydencji bogaczy oraz terenów rekreacyjnych.
Budowanie budowli edukacyjnych, „majestatycznych budynków mądrości”, które otaczały piękne figury (tu: piękno to geometryczne, futurystyczne formy, mają związek z kosmosem i naturą).
Budynek sądu – dom pojednania, pałac sprawiedliwości, świątynia szczęścia.
System symboliczny nadaje charakter każdemu dziełu (symbolika brył geometrycznych i liczb; sześcian to idealna forma, symbol sprawiedliwości).
Prekursor architektury XX w. -> futurystyczny/funkcjonalistyczny program, który został zaczerpnięty m.in. przez Bauhaus i futurystów.
Étienne-Louis Boullée – uczeń prof. J.F. Blondel (też nauczyciel jw.)
Jego twórczość znana jest z jego rysunków architektonicznych.
Architektura – esej o sztuce 1793 r., sformułowanie nowej doktryny architektury.
Krytyka zasad architektury klasycznej i nowożytnej (barok i rokoko).
Zwraca się ku naturze jako źródle pierwotnej zasady, którą architektura powinna się kierować.
Architektura mówiąca – oparta na filozofii sensualizmu J. Locke’a, która zakłada poznanie świata poprzez zmysły; budowanie idei prostych na podstawie uzyskanych wrażeń i konstruowanie potem idei bardziej złożonych.
Dotychczasowy podział na sztukę naśladowczą (rzemieślnictwo i malarstwo) oraz twórczą (architektura) -> architekturze należy postawić cele malarstwa, tj. ma tworzyć też efekty, a nie tylko mieć funkcjonalne formy.
Architektura jest jedyną sztuką, która potrafi posługiwać się natura; może wzruszać poprzez efekty światła itp.
Charakter architektury to cecha architektury, która nadaje je znaczenie; to wrażeniem jakie wywołuje w nas przedmiot. Poprzez doznanie zmysłowe mamy zrozumieć, jakie funkcje pełni dana budowla, np. więzienie ma budzić lęk, a teatr przyjemność -> architektura mówiąca.
Jean-Nicolas-Louis Durand – kształcił się w École polytechnique (paryska szkoła politechniczna), architekt
W latach 1802-1805 wydał swoje najbardziej znane dzieło, Precis des lecons d'architecture données à l'ecole polythechnique, tzw. doktryny Duranda.
Opowiadał się za prostotą, powtarzalnością planów i elewacji, wykorzystaniem w dekoracji budynków naturalnych właściwości materiałów budowlanych.
Architektura nie jest tylko sztuką – jest też nauką; potrzeba teoretycznych opracowań architektury, znalezienie formuły.
Kwestionował wiele z dotychczasowych założeń architektonicznych:
Architektura nie powinna być piękna, wygodna ani skłaniać się ku naśladownictwu natury, nie powinna być naśladownictwem prymitywnej, popularnej ‘chatki’ Laugiera, ani być naśladownictwem ludzkiego ciała, ani też greckiego kanonu.
Wprowadził formuły: użyteczność i oszczędność, którym architektura powinna być podporządkowana.
Modalny system form i proporcji -> budynek opiera się na prostych zasadach geometryczności, mechaniczne powtarzanie modularności ???
Dekoracja powinna być zgodna z właściwościami zastosowanych materiałów.
Pionier wykreowania w architekturze systemu kształtowania budowli o charakterze publicznym (skromne dekoracje, oszczędność, użyteczność).
Pozbawił architekturę idealistycznych i symbolicznych aspektów -> wszystko sprowadzone do walorów użyteczności.
Założenia Duranda znalazły swoją niszę w nurcie zmierzającym ku funkcjonalizmowi.
TEORETYCZNE REFLEKSJE DOTYCZĄCE ESTETYKI ARCHITEKTURY NIEMIECKIEGO OŚWIECENIA (XVIII WIEK)
Gotthold Ephraim Lessing – teoretyk na polu literatury XVIII wieku (1729-1781)
Sięgał po dzieła sztuk plastycznych dla porównania swoich rozważań estetycznych i historycznych.
Uważał, że malarstwo i poezja nie są ze sobą spowinowacone, gdyż są zupełnie odrębne, mają inny rodzaj przekazu.
Postulował: poezja powinna być tylko poezją, a malarstwo tylko malarstwem.
W swoim dziele „Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji” na przykładzie rzeźby grupy Laokoona i „Eneidy” Wergiliusza (obraz śmierci kapłana Laokoona) przedstawił swoją tezę:
Autor rzeźby
*Węże splatają członki i szyję bohaterów, nie ma splotów na brzuchach, postacie są nagie -> chodzi o pokazanie jak najwięcej pięknego, muskularnego ciała.
*Wyraz cierpienia jest subtelny, twarze nie krzyczą, nie mają zdeformowanych rysów, które zburzyłyby idealne piękno twarzy; piękno jest nadrzędnym celem rzeźby.
*Specyfika przekazu: przestrzenność; sztuki plastyczne mogą pokazać tylko jedno wydarzenie w przestrzeni, unieruchomione w czasie.
Autor „Eneidy”
*Węże zaciskają się na całym ciele -> wypada to bardziej ekspresywnie na piśmie, postacie są ubrane -> autor nie posiada środków artystycznych, którymi mógłby pokazać ich pięknego ciała; poza tym przy składaniu ofiary obowiązywał stosowny ubiór.
*Krzyk bohatera przerażający, płacz, podkreślenie ekspresji emocji jest sprawą nadrzędną; problem estetyki jest nieważny.
*Specyfika przekazu: czasowość; poetyka może za pomocą rozbudowanych opisów, z licznymi symbolami i alegoriami, może pokazać następstwo w czasie.
(do jw.)Ten sam temat został różnie przekazany, ale jest zgodny z wymaganiami ówczesnej sztuki literackiej i rzeźbiarskiej -> różność narzędzi i materiału.
Apelował o czystość sztuk:
Atakował malarstwo alegoryczne, narracyjne.
Gromił w literaturze opisywanie.
Uważał, że Homer rozumiał specyfikę literatury; zamiast opisywać, wymieniać, tak jak Wergiliusz, opisał proces powstawania tarczy, tj. wprowadził czasowość.
Hasło: sztuka dla sztuki.
Awangarda XX wieku, futuryści i kubiści, obalili jego koncepcje.
Johann Joachim Winckelmann – archeolog i historyk sztuki (1717-1768)
Badacz historii sztuki starożytnej; odkrywca piękna sztuki starożytnej Grecji, ojciec naukowej historii sztuki, jeden z pierwszych archeologów, znany już za życia.
„Historia sztuki starożytności” (1764)
„Myśli o naśladowaniu greckich malowideł i rzeźb” -> oczarowany sztuką starożytnej Grecji, wspaniałością natury, klimatu, predyspozycjami Greków do tworzenia sztuki o dobrym guście, która rozprzestrzeniła się i gdzie narodziła się sztuka antyczna.
Założenia estetyki Greckiej:
Obserwacja i naśladownictwa piękna natury.
Poszukiwanie idealnego piękna (chęć przewyższenia samej natury)-> piękno idei wywodzące się z ludzkiego umysłu jako wzór -> idea Platona.
Grecy dbali o piękno swoich ciał -> uprawiali sporty, unikali szkodliwej aktywności, które mogły zdeformować ich ciała, kultywowali piękne ciało (malowanie aktów w gimnazjach).
Opis rzeźby-torsu (prawdopodobnie dłuta M. Anioła):
Opis metod badania cech dzieł sztuki poprzez obserwację i zapis; nie wystarczy powiedzieć, że coś jest piękne, ale w jakim stopniu i dlaczego jest piękne.
Wyszczególnienie elementów, które składają się na dzieło sztuki, a później dociekanie, dlaczego składa się z takich elementów -> kanoniczne/pionierskie dzieło dla historii sztuki.
Idealistyczne traktowanie sztuki starożytnej Grecji; próbował wszelką sztukę greko-centrować -> sztuka grecka jako miara wszechrzeczy, gdyż osiągnęli absolutną doskonałość piękna.
Z jednej strony ta koncepcja była bardzo interesująca, np. Goethe kazał rozróżnić poszczególne historie sztuki, widzieć je.
Wskazanie pojęcia stylu, że sztuka rozwija się w historycznym cyklu rozwojowym, że istnieją okresy wzlotu i upadku (z punktu widzenia starożytnej Grecji).
Johann Gottfried von Herder – filozof i historyk kultury (1744-1803)
Problematyka postępu, rozwoju, światopoglądu świeckiego – idea wolności.
„Przyczyny upadku smaku u różnych ludów”.
Krytykował Winckelmanna w „O sztuce greckiej i egipskiej” (1768):
Herder pisał o sztuce egipskiej, którą Winckelmann miał w pogardzie, gdyż daleko było jej do piękna; Egipcjanie to Nie-Grecy -> greko-centryzm.
Herder bierze w obronę sztukę egipską: sztuka nie musi być idealna, nie należy do niej podchodzić w idealistyczny sposób.
Sztuka to charakter indywidualnych uwarunkowań ludów żyjących w takich a nie innych warunkach/czasie.
Nie ma możliwości ustanowienia powszechnych zasad jak powinno się wartościować, gdyż działania artystyczne są uwarunkowane.
Podstawa zainteresowań romantycznych -> świat wartości znacznie szerszy, z ideałami wolności; świat nie jest uwarunkowany jednym ideologicznym punktem widzenia.
TEORETYCZNE REFLEKSJE DOTYCZĄCE ESTETYKI ARCHITEKTURY I MALARSTWA NIEMIECKIEGO ROMANTYZMU
W Niemczech istniały dwa ośrodki myśli estetycznej:
Środowisko Jeny (jenajskie) -> preromantyczne hasła Sturm und Drang Periode:
- August Wilhelm i Karl Wilhelm Friedrich von Schlegel
- Wilhelm Heinrich Wackenroder
Środowisko drezdeńskie:
- Philipp Otto Runge
- K. G. Carus
Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) – krytyk artystyczny, poeta, teoretyk architektury
Dwa okresy działalności: preromantyzm i klasycyzm (weimarski).
W eseju „O niemieckiej architekturze” (przed 1770 r.) opisał gotycką katedrę w Strassburgu, którą osobiście odwiedził:
Zachwyt architekturą gotycką, wychwalanie zalet sztuki i architektury gotyckiej.
Udowadniał, że gotyk jest ściśle związany z niemieckim duchem narodowym. Zryw narodowy wzywający do odnowy niemieckich budowli gotyckich1.
Przeciwstawiał się temu co włoskie i francuskie; gani francuski i włoski barok za naśladownictwo antyku oraz mierzenie piękna miarą antyczną, gdyż antyk nie jest wartością.
Polemizuje z A. Lossie (apologeta antyczny: kolumna nie jest wcale składnikiem najważniejszym budowli, ściany są ważniejsze: „domy nie powstają z 4 kolumn, lec z 4 ścian; kolumny są zbytecznym obciążeniem, na nieliczne wyjątki nie muszę zważać.”
W bezładzie gotyku wszystko jest niezbędne, wszystko ma swój cel i funkcję.
Nie zgadza się z obowiązującym poglądem na sztuki piękne: sztuki piękne powstają, dlatego że ludzie mają naturalną zdolność do upiększania otoczenia; goethowska prawda o sztuce i pięknie: sztuka najpierw polega na tworzeniu – człowiek realizuje potrzebę swej twórczej natury – dopiero później upiększa sztukę; podział na sztukę twórczą i sztukę piękną.
W 1787 roku, będąc na Sycylii, nawrócił się ku klasycyzmowi. W Weimarze brał udział w przebudowie zamku księcia weimarsko-saskiego.
Pod koniec życia zostały zebrane teksty Goethego (1811-‘14) oraz została podsumowana jego działalność.
Powrót do zainteresowania gotykiem – odbudowa katedry w Kolonii. W pracy „Zmyślenie i prawda” tłumaczył swoje zmiany poglądów i swój powrót do sztuki gotyckiej.
Wilhelm Heinrich Wackenroder – środowisko preromantyzmu Jeny (1773-1798)
Przyjaźnił się z Ludwikiem Tickiem – zajmowali się studiowaniem i badaniem sztuki.
Historyczno-artystyczne wędrówki po architekturze i malarstwie, formułował koncepcje estetyczne.
Egzaltowane eseje, stylizowane na wyznania zakonnika –„Serdeczne wyznania miłującego sztukę zakonnika” - nabożny stosunek do sztuki:
Artysta pracuje dzięki boskiemu natchnieniu, poprzez kontaktowanie się z Wyższym Bytem.
O doskonałości artysty decydowała nie znajomość reguł i wypracowane mistrzostwo artystyczne, ale pewna uległość przyjęcia boskiego natchnienia.
Sztuka jest swego rodzaju religią, a artysta kapłanem. Kult dla artystów – indywidualność.
Dzięki tym koncepcjom artysta w romantyzmie został wyniesiony ponad innych ludzi.
Ocena i analiza dzieł sztuki jest bezzasadna, dlatego że obcowanie z dziełem sztuki powinno być podobne do obcowania z Bogiem, do modlitwy -> podchodzić z pokorą i skupieniem; nie analizować ani nie używać racjonalnych poglądów.
Powszechna tolerancja dla wszystkich działalności twórczych, bo wszystko to jest hołdem dla Boga, dlatego nie należy jej oceniać.
Umiłowanie do indywidualność i subiektywności jak do świętości.
Tą samą miarą oceniać grecką świątynię, kościoły gotyckie, sztukę włoską i niemiecką -> bunt przeciwko racjonalnemu charakterowi klasyczności sztuki.
Równie ważna jest sztuka rodzima (tu: niemiecka) a nie tylko klasyczna (włoska itp.); poszukiwanie w sztuce rodzimej inspiracji.
Philipp Otto Runge (1777-1810) – absolwent akademii w Kopenhadze wydziału malarstwo
Przyjaźnił się z L. Tickiem, który był jego przewodnikiem po pismach teoretycznych dotyczących sztuki XVII-wiecznej mistyki ???
Filarem prac scalonych w 1840 roku była wiara; zastanawiał się nad związkiem Boga i natury:
Najlepiej odczuwalna wszechobecność Boga jest w bliskości z naturą; człowiek jest częścią świata stworzoną przez Uniwersum.
Człowiek stworzył sztukę dzięki odczuciom (Boga), poprzez które powstają myśli, które człowiek wyraża poprzez różne rodzaje sztuki; wzbudzamy w odbiorcy te same odczucia, które myśmy odczuli, obcując z Uniwersum.
Sztuka symboliczna, subiektywna, emocjonalna wg koncepcji Runde: naturalny rozwój sztuki (malarstwo), równoległy do historii religii; sztuka narracyjna i figuralna upada – podobnie jak chrześcijaństwo (Runde jest protestantem) – i wchodzi w czasie romantyzmu nowa sztuka będąca wyrazem nowych czasów: pejzaż do wyrażania etapów rozwoju myśli religijnej i świadomości.
Przed romantyzmem malarstwo krajobrazowe miało pokazywać interesujące widoki, dokumentujące fragment rzeczywistości; w romantyzmie pejzaż to ujawnienie Uniwersum, kosmogonicznej rzeczywistości, miał być wyrazem emocji. Środkiem wyrazu nowej sztuki powinien być kolor, a nie jak dotychczas linia, gdyż kolor podlega prawom optyki – psychologiczne działanie, symbol sił natury i przekazywania Boga.
Pod koniec XIX na nowo odkryto Runge’a -> jego koncepcje koloru zostały uznane za zapowiedź impresjonizmu.
Carl Gustav Carus (1789-1869) – niemiecki malarz-samouk, główny temat prac to pejzaż, teoretyk sztuki, środowisko drezdeńskie
Własna koncepcja malarstwa pejzażowego, które ma być kontemplacyjne i melancholijne, ma być nośnikiem emocji, nastroju. W malarstwie klasycznym potrzebna była postać, by ukazać emocje – w malarstwie romantycznym pejzaż był tym medium z Uniwersum i podmiotem epatowania emocjami.
Pozostawał pod wpływem malarstwa C.D. Friedricha – swego mentora, z którego prac czerpał pewne elementy – oraz estetycznie i religijnie zabarwionej filozofii przyrody Schellinga – badania psychiatryczne i anatomiczne, zainteresowanie jak formy plastyczne oddziaływają na ludzką psychikę; koncepcja pejzażu została zawarta w dziele 9 listów na temat malarstwa pejzażowego.
Przyroda to jedność, w której objawia się Bóg – natura podlega cały czas przemianom, ale równocześnie jest jednością, obrazem Boga – dzieło sztuki też jest jednością, mikrokosmosem, a nie tylko fragmentarycznym odbiciem.
Funkcje dzieła sztuki:
Oddaje w naturze stan duszy, nastroju człowieka.
Fragment pejzażu oddziałuje na psychikę człowieka zgodnie z dokonującymi się przemianami w tym obrazie.
Natura jest piękna, ma cechę estetyczną, a pejzaż o tyle jest piękny, o ile przedstawia emocje. Natura jest piękna, bo jest pięknem boskim; sztuka jest przetłumaczeniem na ludzki język piękna boskiego; dzięki sztuce jesteśmy bardziej zdolni odczuwać piękno przyrody.
Lebensbild Kunst (?)– sztuka obrazująca życie natury; nowe określenie na pejzaż.
Carus ma zbliżone poglądy do Runde’a: natura to ziemskie objawienie boskiej nieskończoności; sztuka to przekład boskiej immamencji.
Dzieło jest subiektywną ekspresją emocji artysty.
TEORETYCZNE REFLEKSJE DOTYCZĄCE ESTETYKI MALARSTWA I LITERATURY FRANCUSKIEGO ROMANTYZMU
Na terenie Francji istnieje mocno zarysowany spór między klasykami a romantykami. Instytucją zajmującą się krytyką i propagowaniem odpowiednich poglądów jest Akademia Francuska z prądem akademickim. Od czasów rewolucji francuskiej rozwija się artystyczna wielowątkowość – nie ma jednego, czystego stylu. Romantyzm francuski pojawił się ok. 1820 roku (zwrot ku naturze; pejzaż jako nośnik emocji).
Alexandre-Gabriel Decamps (1803 – 1860), francuski malarz i grafik
Początkowo tworzył sceny rodzajowe, a następnie malował romantyczne kompozycje o tematyce orientalnej, inspirowane podróżami do Grecji i Turcji. Zajmował się również tematyką historyczną i biblijną, malował pejzaże.
Marie-Henri Beyle (1783 – 1842), bardziej znany jako Stendhal, francuski pisarz romantyk – „Historia malarstwa we Włoszech” (sztuka renesansu aż po Leonarda da Vinci).
Dwa rodzaje piękna idealnego:
Piękno starożytne: wyraz użyteczności wyrażane przez kulturę fizyczną – nawiązanie do antycznej rzeźby i greckiej architektury.
Piękno nowoczesne: siła duchowa zamiast siły fizycznej; cechy piękna: ekspresja, siła duchowa; ideał piękna: wyraz ducha, namiętności; nawiązanie do Michała Anioła.
Istotny jest emocjonalny odbiór sztuki; należy kształtować swoją wrażliwość emocjonalną, silną interakcję psychiczną między artystą a odbiorcą, np. opis przerwania oblężenia wojsk francuskich pod Moskwą ma nawiązywać charakterem oddania wydarzenia do opisu Sądu Ostatecznego – łączenie odczuć osobistych z estetycznymi; istotny jest rozwój osobowości artysty i odbiorcy, romantyczne podejście do odbioru.
Cechy malarstwa romantycznego wg Stendhala:
Tematyka antyczna jest nudna, przebrzmiała – tematyka współczesna – współczesne wydarzenia – jest interesująca; temat musi być bezpośrednio przeżyty przez artystę (autentyzm), pejzaż nie może być banalny.
Natchnienie jest konieczne w malarstwie religijnym; uczucie jest najważniejsze w malarstwie, bo wtedy zmusza artystę do wzmocnienia, pogłębienia odbioru dzieła.
Naśladownictwo – artysta powinien umieć odzwierciedlać rzeczywistość w obrazie, malować w sposób naturalny, właściwie przedstawiać piękno natury w pejzażu; nie naśladować ani antyku ani jakiegoś mistrza -> realizacja samego siebie.
Cechy malarstwa romantycznego wg Decampsa:
Malarstwo historyczne jest nieważne – ważniejsza współczesność.
Wybieranie interesujących widoków na materiał na pejzażu.
Malarstwo ukazuje wzniosły styl, namiętność.
Artysta powinien mieć talent dramatyczny, ładunek emocjonalny; powinien nie uciekać się do fantazji, lecz znajdować inspirację w naturze, powinien posiadać zdolność obserwacji, uchwycenia chwili oraz oryginalność myśli i kunsztu artystycznego.
Akademizm – podstawowe założenia estetyczne -> notatki z dziejów sztuki
HISTORYZM W ARCHITEKTURZE
Zainteresowanie architekturą średniowiecza, a konkretniej gotykiem, miało miejsce od drugiej połowy XVIII wieku, było to zainteresowanie powszechne związane z sentymentalizmem.
Walka z tradycją klasyczną, sprzeciw przeciwko antykowi i stylowi wiktoriańskiemu.
Architektura średniowiecza – architektura malownicza, późny XVIII wiek – inspirowana i łączona z pierwiastkami orientalnymi.
Intensywne badania kultury gotyckiej w zakresie estetyki i konstrukcji, proporcji, formy i kształtu:
Faza neogotyku strukturalnego, dojrzałego, archeologicznego od połowy XIX wieku. Formy skopiowane wprost z francuskich (ew. niemieckich) katedr gotyckich, np. kościół Wotyldy w Wiedniu. Powstawały liczne szkoły konserwacji zabytków. Budowle tej fazy były niezwykle poprawne, ale ciężkostrawne estetycznie.
Od końca XIX do lat 20. XX wieku
Faza …
Victor Marie Hugo (1802 – 1885) – francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk
Uznawany jest za najważniejszego przedstawiciela literatury francuskiej romantyzmu; jego prace stały się podstawą wielu manifestów francuskiego romantyzmu.
Zainteresowany historią – jego artykuły publikowano w fachowych czasopismach francuskich.
Hasło: „wolność sztuki” od systemów, religii i zasad – duch rewolucyjny, związany z Jacquesem de Lacrua ???
Autor eseju „Wojna przeciwko niszczycielom” – przeciwko niszczeniu spuścizny średniowiecznej (gotyckiej) architektury we Francji i budowaniu obiektów pseudoklasycystycznych. Uważa, że obecna bezstylowa Francja jest zasobna w średniowieczne zabytki, mówi o uchwaleniu ustawy chroniącej takie zabytki.
Dwie cechy składające się na wartość budowli:
Użyteczność.
Piękno.
Manifest tworzenia nowej architektury, która nie opierałaby się na antyku -> wzywa do zerwania z kulturą klasycystyczną.
Augustus Welby Northmore Pugin (1812 – 1852) – angielski architekt, znany głównie jako twórca Pałacu Westminsterskiego
Teza: wyższość architektury średniowiecznej nad tymi z ostatnich trzech stuleci, które spowodowały upadek smaku i gustu.
Rozpropagowano neogotyk dzięki jego esejom i pismom.
Porównuje historię architektury średniowiecznej do historii chrześcijaństwa; uważa, że chrześcijaństwo stworzyło styl idealny etycznie, dzięki istocie wiary w architekturze, przedstawienie w niej obrzędy.
Trzy prawdy architektury chrześcijańskiej jako bezpośrednie ucieleśnienie wiary:
Krzyż w planie budowli, zwieńczeniu wieży, szczytów, na sprzętach ołtarzowych (nawiązanie do poświęcenia Boga na krzyżu).
Forma trójkąta w układzie łuków ostrych i maswerków (nawiązanie do Trójcy Św.).
Wysokość, pionowe linie wertykalne (nawiązanie do tajemnicy zmartwychwstania).
Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc (1814 - 1879) – francuski architekt, historyk sztuki i konserwator
Prace konserwatorskie średniowiecznej, francuskiej architektury – Katedra Notre Dame.
Opracowanie słownika dotyczącego średniowiecznej architektury francuskiej i słownika mebli francuskich.
Antyakademicka postawa.
Postawa megalomacka względem architektury średniowiecznej – gloryfikacja.
Oceniany (ówcześnie) bezkrytycznie w dziedzinie konserwacji.
Jego zdaniem funkcjonalizm architektury średniowiecznej jest idealną strukturą opartą na racjonalnych zasadach, osiągnięta harmonia formy i zastosowanych środków.
Viollet-le-Duc często krytykowany jest za swoiście pojęte "ulepszanie" budowli zabytkowych - dodawał obiektom zabytkowym elementy, które nigdy nie powstały, przy równoczesnym usuwaniu istniejącej tkanki zabytkowej, niezgodnej z jego wyobrażeniami.
Gottfried Semper (1803 - 1879) - niemiecki architekt epoki historyzmu, konserwator opery drezdeńskiej
Tworzący głównie w stylu neorenesansowym i neobarokowym.
Teorie architektury zawarte w „Czterech elementach architektury” i „Nauka, przemysł i sztuka”.
Gotyk tak naprawdę ma korzenie we Francji, a nie - jak powszechnie myślano w epoce Goethego – w Niemczech, dlatego stał się narodowym stylem niemieckim (duch pruski).↩