zagadnienia egzaminacyjne

OPRACOWANIA PYTAŃ LICENCJACKICH 2011

Gr. V

(na dzień 21.04.2011 )

MSP

1. Jaką rolę odgrywa państwo we współczesnych stosunkach międzynarodowych?

Państwa należą do głównych uczestników stosunków międzynarodowych. Wynika to z ich długiej genezy, skomplikowanej struktury organizacyjnej, zróżnicowanych funkcji jakie pełnią. Uzasadniane jest to także tym, że państwo jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną, ponadto jest najbardziej dynamicznym uczestnikiem stosunków międzynarodowych, gdyż sprawuje bezpośrednio lub pośrednio kontrolę i nadzór nad innymi uczestnikami, a także trwale na nich oddziałuje. Poza tym w stosunkach międzynarodowych to właśnie stosunki międzypaństwowe odgrywają najważniejszą rolę. Ważne jest to, że państwo jest złożonym bytem, na który muszą składać się cztery podstawowe elementy: ludność, terytorium, władza oraz zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami.

W odróżnieniu od innych uczestników stosunków międzynarodowych państwo posiada nie tylko podmiotowość polityczno-międzynarodową, lecz także prawno-międzynarodową, co za tym idzie utrzymuje stosunki dyplomatyczne z innymi aktorami, zawiera umowy i ponosi odpowiedzialność międzynarodową.

Zwłaszcza dla realistów państwo jest najważniejszym aktorem stosunków międzynarodowych i zajmuje w ich poglądach centralne miejsce. Jest podmiotem suwerennym i ma spójny zbiór celów – interes narodowy, definiowany w kategoriach siły.

Państwa inicjują umowy międzynarodowe, układy, pakty. Decydują o stanie stosunków międzynarodowych. Podnoszona jest w ostatnim czasie opinia, że państwa tracą suwerenność na skutek organizacji międzynarodowych, których są członkami, i dlatego że pojawienie się innych aktorów, w tym w głównej mierze korporacji transnarodowych, przynosi zmierzch suwerenności państwa. Nie odpowiada to jednak rzeczywistości międzynarodowej. Z pewnością postępujący wzrost współzależności państw oraz globalizacji może ograniczać w niektórych zakresach suwerenność poszczególnych państw, jednak z reguły dzieje się to za ich wyraźnym przyzwoleniem. Jednak z drugiej strony, że w ramach swych kompetencji administracyjnych oraz zwierzchnictwa terytorialnego rządy poszczególnych państw mają duże możliwości kontroli zarówno macierzystych siedzib koncernów, jak i działających tam innych trans granicznych uczestników stosunków międzynarodowych.

Najważniejsze:

Źródło : Erhard Cziomer, Lubomir W. Zyblikiewicz Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych

2. Opisz materialne i niematerialne źródła siły państw we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

Państwa dysponują siłą, czyli mają zdolność oddziaływania na innych i wpływania na wyniki – uzyskiwania rezultatów, które nie pojawiłyby się w sposób naturalny. Wykorzystują siłę w relacjach z innymi państwami oraz z podmiotami wewnętrznymi. To, w jakim stopniu zostanie użyta siła lub nadużyta, określa po części potencjał siły każdej ze stron. Szczególnie ważna jest siła państw dla realistów, uważają oni, że ma decydujące znaczenie w stosunkach międzynarodowych. Jest środkiem, za pomocą którego podmioty międzynarodowe utrzymują ze sobą stosunki.

Materialne i niematerialne źródła siły państwa najbardziej wpływają na jego stosunki z innymi podmiotami.

Do najważniejszych materialnych źródeł siły zalicza się uprzemysłowienie. Przy zaawansowanych możliwościach przemysłowych zalety i wady pozycji geograficznej tracą na znaczeniu. Komunikacja lotnicza sprawia, że odległość geograficzna przestaje być barierą handlową. Jeśli państwo ma wiele ośrodków badawczych, wykwalifikowanych specjalistów, fabryki, to równocześnie znaczenie w handlu międzynarodowym rośnie, a firmy zagraniczne chętnie tam inwestują. Uprzemysłowienie zmienia też znaczenie ludności. Nawet niewielkie armie, które dysponują najnowocześniejszym sprzętem mogą okazać się silniejsze niż wielkie armie, z krajów słabo rozwiniętych. W uprzemysłowionych państwach poziom wykształcenia ludności jest wyższy, technologia jest bardziej zaawansowana, takie państwa z reguły są stabilniejsze i można powiedzieć, że rzadko dochodzi w nich do obalenia władzy czy jakichkolwiek rewolucji. Państwa takie posiadają nowoczesną komunikację, drogi są wciąż modernizowane, a w przestrzeni powietrznej takiego państwa codziennie lata mnóstwo samolotów. Ułatwia to wymianę handlową czy spotkania rządowe między państwami. Wysoko uprzemysłowione państwo dysponuje na pewno ogromną siłą w stosunkach międzynarodowych.

Niematerialne źródła siły – wizerunek państwa, publiczne wsparcie dla niego i jego przywództwo – mogą być równie ważne jak źródła materialne.

Ludzie w różnych państwach mają pewne wyobrażenie o potencjale siły własnego państwa, a ten wizerunek przekłada się na niematerialny element siły. Dostrzegane przez innych publiczne wsparcie dla państwa i jego spójność stanowią kolejne niematerialne źródło siły. Gdy brakuje tego rodzaju wsparcia publicznego – zwłaszcza w krajach demokratycznych – potencjał siły państwa maleje.

Kolejnym niematerialnym źródłem siły jest przywództwo. Wizjonerzy i charyzmatyczni przywódcy, tacy jak np. Mahatma Gandhi w Indiach, Otto von Bismarck w Niemczech czy Winston Churchill w Wielkiej Brytanii, potrafili podnieść potencjał siły swych państw, podejmując śmiałe inicjatywy. Kiepscy liderzy, którzy nadużywają publicznego zaufania i marnują zasoby publiczne, zmniejszają potencjał siły państwa i jego zdolność wykorzystywania siły. Przywództwo w silnym stopniu decyduje o sile państw. To, jakie cechy charakteru dany przywódca posiada, czy jest uznany w środowisku międzynarodowych, skłonny do rozmów międzynarodowych na wielu płaszczyznach, a także jak jest postrzegany przez swoich obywateli, w znacznym stopniu determinuje potencjał siły państwa.

Najważniejsze:

Materialne źródła siły :

Niematerialne źródła siły :

Źródło : Karen Mingst, Podstawy stosunków międzynarodowych.

3. Porównaj ekonomiczne i militarne instrumenty w polityce zagranicznej państw.

Polityka zagraniczna każdego państwa realizuje wiele funkcji, w tym funkcję ochronną, reprezentacyjno-informacyjną, integrująco-adaptacyjną oraz negocjacyjno-organizatorską. Do realizacji celów polityki zagranicznej służą środki lub instrumenty, którymi dysponuje państwo. Wśród nich najważniejsze są instrumenty ekonomiczne i militarne.

Środki ekonomiczne zawierają wiele elementów : zasoby i surowce, wszelkie urządzenia przemysłowe, handel zagraniczny, usługi, kapitały itp. Mogą one być wykorzystane, by wzmocnić lub ochronić pozycję swojego państwa w sposób legalny i zgodnie z umowami międzynarodowymi, i wtedy mówimy o metodach stosowania środków ekonomicznych pozytywnych, do czego można zaliczyć pomoc gospodarczą, różne formy doradztwa. Negatywne środki ekonomiczne narażają na straty partnerów poprzez różne formy nacisku, np. poprzez embargo na eksport lub import towarów, różne praktyki dyskryminacyjne.

Środki militarne zależą od wielu czynników. Jednymi z najważniejszych są położenie geopolityczne, potencjał wojskowy i przynależność do sojuszy militarnych. Są stosowane bezpośrednio i wtedy prowadzą do interwencji lub innej formy działań zbrojnych, wliczając w to wojnę. Gdy państwo wspiera siły innego państwa podczas wojny domowej, nielegalnie dostarcza broń lub inną pomoc wojskową, mamy do czynienia ze stosowaniem pośrednim. Środki militarne najczęściej występują wspólnie z politycznymi.

Najważniejsze:

Środki ekonomiczne :

Środki militarne :

Źródło : Erhard Cziomer, Lubomir W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych

4. Opisz funkcje organizacji międzynarodowych we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

Organizacje międzynarodowe na trwałe wpisały się w system stosunków międzynarodowych i stały się jednym z jego podstawowych elementów. We współczesnym świecie odgrywają bardzo ważną rolę i spełniają wielorakie funkcje. Istnieją jako uczestnicy i partnerzy w stosunkach międzynarodowych. Organizacje międzynarodowe pojawiły się w strukturze systemu międzynarodowego w drugiej połowie XVIII wieku. W porównaniu do czasów współczesnych cel działania i liczebność organizacji były wtedy bardzo ograniczone. Obecnie są one jedną z najbardziej znaczących i dynamicznie rozwijających się form stosunków międzynarodowych. Ponadto są ważnym instrumentem polityki zagranicznej państwa, zacieśniają współpracę w systemie międzynarodowym, dzięki nim zachodzą między państwami regularne interakcje. Ze względu na ogromną liczbę organizacji we współczesnym świecie, są one podzielone na dwie podstawowe grupy :

  1. międzynarodowe organizacje rządowe,

  2. międzynarodowe organizacje pozarządowe.

Organizacje międzynarodowe postrzegane są przez państwa przynajmniej w trojakim wymiarze : jako instrument polityki zagranicznej, forma organizacyjna stosunków międzynarodowych oraz autonomiczny uczestnik tych stosunków. Organizacje wpływają na funkcjonowanie określonych elementów systemu międzynarodowego czy polityki światowej. Niektóre organizacje, np. ONZ sprawują swe funkcje w maksymalnie szerokim zakresie i dysponują określonymi sankcjami w przypadku niestosowania się do ich zaleceń, a inne mają zawężone spektrum oddziaływania na środowisko międzynarodowe. Poza tym starsze organizacje z tradycjami z reguły odgrywają większą rolę w stosunkach międzynarodowych niż nowe organizacje, o słabo rozwiniętej strukturze i małym doświadczeniu.

Wyróżniane są trzy główne typy funkcji organizacji międzynarodowych :

Funkcje regulacyjne polegają na procesie tworzenia norm, wzorców o charakterze moralnym, politycznym lub prawnym, które mają kształtować postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych odpowiednio do przyjętych regulaminów. Ten typ funkcji obejmuje głównie działalność kodyfikacyjną organizacji międzynarodowych. Oznacza to tworzenie tzw. prawa wewnętrznego. Są to wszystkie przepisy, które określają :

Jeśli chodzi o sferę zewnętrzną to te funkcje odnoszą się do następujących kwestii :

Funkcje operacyjne, czyli bezpośrednie świadczenie przez organizację międzynarodową różnych usług na podstawie jej decyzji i przy pomocy zasobów ludzkich i materialnych będących w jej dyspozycji. W sferze wewnętrznej jest to utrzymanie porządku, zarządzanie majątkiem, prace badawcze. Funkcje zewnętrzne świadczone są państwom lub instytucjom, ew. osobom fizycznym. Są to np. operacje NZ na rzecz utrzymania pokoju, wszelkie akcje humanitarne w sytuacji klęsk żywiołowych lub wojny.

Funkcje kontrolne polegają na ustalaniu stanu faktycznego stosunków międzynarodowych oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców, tak by przystosować do nich postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych. W sferze wewnętrznej może to być np. kontrola o charakterze nadzoru administracyjnego, którą sprawują jednostki występujące wyżej w hierarchii. W dziedzinie finansów często powoływane są specjalne komitety, które sprawują taką kontrolę w tej sprawie. W przypadku realizowania tych funkcji w sferze zewnętrznej, organizacja ocenia postępowanie państw i podejmuje próby ich dostosowania do przyjętych norm międzynarodowych. Ocena ta musi być oparta o solidne normy prawne, gdyż państwa nie życzą sobie w żaden sposób naruszenia ich suwerenności. Źródłem oceny postępowania państw mogą być :

Organizacje międzynarodowe spełniają rozmaite funkcje i na pewno wyodrębniają się w wyraźny sposób w środowisku międzynarodowym. Nie sposób sobie wyobrazić funkcjonowania systemu międzynarodowego bez organizacji, które mają wielki wkład w utrzymanie pokoju na świecie, współpracę między państwami, łagodzą spory między nimi i strzegą norm prawa międzynarodowego, stosując sankcje wobec państw gdy zachodzi taka potrzeba.

Najważniejsze:

Źródło : Ewa Latoszek, Magdalena Proczek, Organizacje mi ędzynarodowe we współczesnym świecie.

Teresa Łoś – Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota, mechanizmy działania, zasięg.

Pytanie 6. Opisz funkcję i rolę organizacji pozarządowych w stosunkach międzynarodowych.

Organizacje międzynarodowe pozarządowe powstają w wyniku porozumień a nie umowy międzynarodowej osób fizycznych lub prawnych, czyli instytucji i stowarzyszeń o charakterze publicznym. Pod względem statusu zrzeszają członków z różnych krajów, a w swej działalności wykraczają poza granice jednego państwa. Ich powstanie i działalność opiera się na aktach wewnętrznych, czyli statutach i regulaminach, natomiast nie ma przymusu ich stosowania i są one dobrowolnie przestrzegane przez członków. Ważnym kryterium wyróżniającym INGOs z systemu organizacji międzynarodowych jest ich fakt nieorientowania się na zysk, więc inaczej nazywane są non-profit organisations. Przykłady : Amnesty International, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Greenpeace. W grupie międzynarodowych organizacji pozarządowych miejsce szczególne zajmują organizacje transnarodowe, a ich rola rośnie. Są to głównie wielkie korporacje przemysłowe i handlowe, których działalność przekracza granice państw. Wywierają coraz większy wpływ na politykę gospodarczo-finansową wielu państw.

Odgrywają niezmiernie ważną rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych, ponieważ w swych działaniach wychodzą poza krąg interesów państw i rządów, oferują alternatywne metody uczestnictwa w polityce, mobilizują publiczność masową. Dobrym przykładem jest Greenpeace. W 2007r. aktywiści Greenpeace, biorący udział w kampanii na rzecz ochrony zagrożonej wyginięciem populacji dorsza wskoczyli do morza, 40 mil morskich od brzegu, żeby powstrzymać szkocki kuter przed prowadzeniem połowów tej ryby. Organizacja wzywa nie tylko do ochrony zasobów dorsza, ale także do utworzenia sieci rezerwatów morskich na Morzu Północnym oraz na Bałtyku. Organizacje te zapewniają pomoc ofiarom katastrof i uchodźcom, są też głównymi obserwatorami przestrzegania praw człowieka i przepisów dotyczących ochrony środowiska. Organizacje pozarządowe mobilizują jednostki do działania na najniższym szczeblu. Wywierają presję na politykę poszczególnych państw, kreują nowe wzory aktywności międzynarodowej i wymuszają zachowania zgodne z prawem międzynarodowym, prawami człowieka czy troską o środowisko naturalne. Dzięki tym organizacjom opinia publiczna zdaje sobie sprawę z problemów i zagrożeń, a organizacje zorientowane na zysk wolą unikać takich tematów. Organizacje pozarządowe pojawiają się, jeśli to tylko możliwe, w miejscach szczytów państw, dotyczących sytuacji klimatycznej na świecie i innych kwestii ważnych dla całego globu, i próbują wywrzeć wpływ na decyzje państw czy też dodatkowo uświadomić przywódców o rosnącym zagrożeniu. Reprezentują cele nie tylko własnych członków, ale również niezrzeszonych, a ich decyzje są odczuwalne w różnych sferach stosunków międzynarodowych. Są ważnym czynnikiem współtworzącym programy działania na forum międzynarodowym. Niekiedy ONZ lub inna organizacja rządowa może zwrócić się do INGOs w sprawie realizacji określonego zadania, np. w celu opracowania profesjonalnej ekspertyzy bądź też kiedy strony konfliktu są w stanie zaakceptować jedynie obecność tych organizacji.

Podsumowanie

Źródło : Ewa Latoszek, Magdalena Proczek, Organizacje mi ędzynarodowe we współczesnym świecie.

Teresa Łoś – Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota, mechanizmy działania, zasięg.

Pytanie 7. Omów przyczyny wojen odwołując się do koncepcji poziomów analizy w stosunkach międzynarodowych.

Konflikty międzynarodowe mają najczęściej charakter złożony i wielopłaszczyznowy, a ich źródłem są różnorodne czynniki. Mówiąc o przyczynach, mamy na myśli fakty, zdarzenia, które bezpośrednio doprowadziły do wybuchu konfliktu, jednak niezbędne jest rozgraniczenie pomiędzy pretekstem, który może być całkowicie przypadkowy a rzeczywistymi przyczynami. Te przyczyny są przedmiotem analiz na trzech poziomach badawczych. Dylemat bezpieczeństwa może służyć jako wyjaśnienie, dlaczego państwa nie czują się bezpiecznie, lecz nie stanowi to wyjaśnienia, dlaczego wojny wybuchają. Kenneth Waltz uważa, że system międzynarodowy jest pierwotnym fundamentem dla stosunków międzynarodowych. Fundament ten istnieje cały czas, więc aby wyjaśnić, dlaczego wojny wybuchają, trzeba wziąć pod uwagę inne poziomy analizy. Jest on zdania, że wszystkie trzy poziomy analizy mogą być pomocne przy wyjaśnianiu przyczyn wojen.

1. poziom analizy : jednostka. Opiera się na założeniu, że wojny między państwami są rezultatem decyzji przywódców (to oni ostatecznie decydują o rozpoczęciu konfliktu zbrojnego), i centralne miejsce zajmuje pytanie o charakter natury ludzkiej. Zygmunt Freud twierdził, że agresja – uwarunkowana genetycznie i psychologicznie – jest jej instynktowną częścią. Za przyczyny wojen uważane są wiec cechy charakterystyczne poszczególnych przywódców, jak i ogólne cechy gatunku ludzkiego. Zwłaszcza według niektórych realistów i liberałów, to cechy przywódców są przyczyną wojen. Nie do końca jest to jednak wiarygodne, bo można spekulować, że jeśli w przeszłości przy władzy byliby inny przywódcy, nastawieni bardziej pacyfistycznie, to wojny by nie wybuchały. Liberałowie uważają, że przywódcy mylnie postrzegają rzeczywistość – zauważają agresywność tam, gdzie może nie być zamierzona, wyolbrzymiają wrogość przeciwnika, są przekonani, że przeciwnik jest bardziej wrogi, niż może to być w rzeczywistości, bądź posiada większy potencjał militarny i ekonomiczny, niż jest naprawdę. Takie błędne oceny mogą prowadzić do rozpoczęcia przez państwa rozbudowy arsenału, a to z kolei zostanie odebrane przez inne państwa jako przejaw wrogości. Jest również stanowisko, że za przyczyny wojen odpowiadają cechy charakterystyczne mas ludzkich, twierdził tak np. św. Augustyn. Uważał, że każde działanie jednostki jest aktem samozachowawczym. Socjobiolodzy stoją na stanowisku, że wszyscy przejawiamy zachowania agresywne. Są pesymistyczne i optymistyczne wypowiedzi na temat tego. Pesymiści są zdania, że skoro wojna jest produktem wrodzonych cech ludzkich, bądź defektu natury ludzkiej, to nie ma ratunku i wojny będą się pojawiać ciągle. Optymiści sądzą, że skoro wojna lub agresja są wrodzone, jedyną nadzieją na ich wyeliminowanie, jest diametralna zmiana natury ludzkiej. Tak naprawdę mało prawdopodobne jest, by jednostkowy poziom analizy dostarczył odpowiedzi na pytanie, co stanowi jedyną przyczynę wojen.

2. poziom analizy : państwo i społeczeństwo. Ten poziom wyjaśniania sugeruje, że wojny pojawiają się z powodu wewnętrznej struktury państw, które różnią się między sobą rozmiarami, geografią, preferencjami gospodarczymi i politycznymi. Wyjaśnienia mówiące o roli państwa i społeczeństwa należą do najstarszych. Platon uważał, że wojna jest mniej prawdopodobna, gdy państwo jest spójne i cieszy się uwarunkowanym dobrobytem. Kiedy będzie w stanie odeprzeć atak, wtedy prawdopodobnie wróg powstrzyma się od działań zbrojnych. Wielu myślicieli oświecenia, wśród nich Kant, uważało, że wojny są bardziej prawdopodobne w państwach arystokratycznych. Idąc za Kantem, liberałowie uważają, że najmniej prawdopodobne jest prowadzenie wojen przez rządy republikańskie, posiadające reprezentatywny rząd i zachowujące rozdział władzy. Demokracje są pokojowo nastawione, ponieważ kultura i normy demokratyczne powstrzymują przywódców przed podejmowaniem działań zmierzających do wojny. Państwa demokratyczne umożliwiają swoim obywatelom wyrażanie poglądów opozycyjnych w stosunku do władz, obywatele mogą też w pewien sposób doprowadzić do zmiany rządzących, którzy są podatni na wojnę a ich działania cechuje agresja. Żyjąc w takich państwach, jednostki uczą się sztuki kompromisu. W konsekwencji decyzja o prowadzeniu wojny, jest konieczna tylko w wypadku, kiedy trzeba bronić własnej demokracji. Niektórzy liberałowie są zdania, że bogate państwa, gdzie obywatele żyją w dobrobycie, będą jak najbardziej unikać wojny, gdyż wojna przeszkadza handlowi i uniemożliwia osiąganie zysku.

Radykałowie są całkowicie odmiennego zdania. Krytykują państwa liberalne i kapitalizm, i dowodzą, że kapitalistyczno – liberalne środki produkcji prowadzą nieuchronnie do rywalizacji między dwiema głównymi klasami ekonomicznymi w ramach państwa : burżuazji i proletariatu, o ekonomiczną dominację i polityczne przywództwo. Ich zmagania wywołują wojny wewnętrzne i zewnętrzne. W ramach tego stanowiska konflikt i wojna są przypisane wewnętrznej dynamice kapitalistycznych systemów ekonomicznych.

Innym wytłumaczeniem wybuchu wojen są przyczyny w sporach o to, jaka ma być struktura państwa. Wiele wojen domowych prowadzono o to, które grupy, ideologie czy przywódcy mają kontrolować rząd danego kraju. W wielu z tych przypadków walka między rywalizującymi ze sobą systemami ekonomicznymi i rozmaitymi grupami o ograniczone zasoby stanowi uzasadnienie dla stanowiska zakładającego, że wewnętrzna dynamika państw jest odpowiedzialna za wybuch wojen.

3.poziom analizy : system międzynarodowy. Analizuje się tu interakcje między państwami i uczestnikami niepaństwowymi oraz wpływ ich zachowań na kształt systemu międzynarodowego, poszukuje się m.in. przyczyn sprawczych konfliktów zbrojnych. Przedmiotem rozważań jest zjawisko anarchii międzynarodowej, gdzie państwa same w sobie stanowią ostatni szczebel władzy i są ostatecznym sędzią w sytuacjach konfliktowych, to stanowi o ich suwerenności. Taki stan rzeczy bywa często porównywany, za Hobbesem, do stanu naturalnego. System międzynarodowy odpowiada stanowi wojny, w którym nie istnieją instrumenty, które mogłyby sprawić, że państwa współdziałałaby ze sobą. Dlatego też państwa, kiedy czują się zagrożone, wyruszają na wojnę przeciwko innym państwom, które znajdują się w podobnej do nich sytuacji, a logika dylematu bezpieczeństwa sprawia, że interpretacje zakładające stan zagrożenia są jeszcze bardziej prawdopodobne. Zdaniem realistów, wojny wybuchają więc z powodu anarchicznej struktury systemu międzynarodowego.

W systemie anarchicznym istnieje kilka sposobów rozstrzygania spraw spornych. Jedną z głównych kategorii, która często stanowi przedmiot sporu, jest terytorium. Według wyjaśnień na poziomie systemu międzynarodowego, nie istnieją arbitrzy posiadający władzę i legitymację do rozstrzygania w sprawach dotyczących sprzecznych roszczeń terytorialnych.

Nie ma też skutecznego arbitra, który rozstrzygałby o spornych kwestiach dotyczących samostanowienia.

Kolejną przyczyną wojny, jest teoria przemiany sił. Nie tylko nierówności w potencjałach poszczególnych państw prowadzą do wojen, ale też zmiany ich potencjałów. Do wojny dochodzi, gdy niezadowolone państwo rywalizujące z hegemonem osiąga równy jemu potencjał. Wszczyna wtedy wojnę w celu umocnienia swojej pozycji.

Przyczynę wojen może też stanowić zmieniający się rozkład sił między państwami, wynikający z różnych poziomów ich rozwoju ekonomicznego.

Radykałowie też widzą przyczyny wojen w strukturze systemu międzynarodowego. Dominujące państwa kapitalistyczne muszą poszerzać strefę swoich wpływów ekonomicznych, co prowadzi do wojen z regionami rozwijającymi się o kontrolę nad zasobami naturalnymi i rynkami pracy albo z innymi państwami kapitalistycznymi o kontrolę nad regionami rozwijającymi się.

Jednak wojny są zazwyczaj wynikiem współwystępowania kilku czynników właściwych dla trzech poziomów analizy.

Podsumowanie

Poziom : Jednostka, przyczyny wojen :

Poziom : Państwo/Społeczeństwo, przyczyny :

Poziom : System międzynarodowy, przyczyny :

Źródło : Karen Mingst Podstawy stosunków międzynarodowych,

Erhard Cziomer Lubomir W. Zyblikiewicz Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych

Pytanie 9. Omów podstawowe zagadnienia ochrony zdrowia w stosunkach międzynarodowych.

Sytuacja zdrowotna ludzi jest wypadkową wielu czynników, z których najistotniejszą rolę odgrywają między innymi poziom i jakość życia, które odzwierciedlają, np. położenie ekonomiczno – społeczne, bliższe i dalsze otoczenie, w tym również stan środowiska naturalnego, opiekę lekarską. Ze względu na zróżnicowanie naszej planety, w bardzo zróżnicowany sposób kształtuje się sytuacja zdrowotna ludzi.

Jednym z zagadnień ochrony zdrowia jest długość życia, bo świadczy ona o kraju wysoko bądź słabo uprzemysłowionym, o stanie opieki lekarskiej itd. Przeciętna długość życia na świecie nieprzerwanie się zwiększa od 170 lat. Natomiast postępująca otyłość wśród dzieci i nastolatków może wkrótce sprawić, że tzw. przeciętna oczekiwana długość życia przestanie się wydłużać i zacznie się skracać. Najnowsze dane demograficzne w Japonii sugerują, że średnia długość życia Japonek zwiększyła się do 86,5 lat, a tzw. przeciętna oczekiwana długość ich życia sięgnęła 100 lat. Podobnie jest w innych krajach uprzemysłowionych, gdzie. Nawet dożycie stu lat przestaje być fenomenem. Najkrócej kobiety żyją w krajach Czarnej Afryki – w Zimbabwe 38 lat, w Angoli i Zambii 39 lat. Mężczyźni najdłużej żyją w wysoko rozwiniętych państwach azjatyckich i europejskich - w Japonii, Singapurze, Szwecji, Szwajcarii, około 79 lat. Najkrócej mężczyźni żyją w Afryce – w Angoli 37 lat a w Zambii i Sierra Leone 38 lat. Generalnie poza Nepalem i Bangladeszem kobiety żyją na całym świecie nieco dłużej niż mężczyźni. Rosja to przykład państwa odznaczającego się największą w skali globu dysproporcją trwania życia pomiędzy przedstawicielami obu płci – kobiety (73 lata), a mężczyźni zaledwie 59 lat. W Polsce przeciętne trwanie życia mężczyzn to 71 lat, a kobiety żyją średnio o 8 lat dłużej.

Zła sytuacja zdrowotna krajów rozwijających się wynika w dużej mierze ze złych warunków higieniczno – sanitarnych. Bardzo duży odsetek ludzi z tych krajów nie ma dostępu do służby zdrowia, wody pitnej i urządzeń sanitarnych. Poza tym sytuacja ludności zamieszkującej tam na obszarach wiejskich jest o wiele gorsza niż w skupiskach i aglomeracjach miejskich. Widać to dobrze na przykładzie Indii, gdyż wielkie miasta nieustannie się rozwijają, ludzie się bogacą, podczas gdy rejony wiejskie pozostawione są zupełnie same sobie i sytuacja nie zmienia się tam od stuleci. W związku z tym mieszkańcy krajów rozwijających się najczęściej zapadają na choroby zakaźne, które są też najczęściej przyczyną zgonów. Kilka milionów ludzi w tych krajach choruje na malarię, która w ostatnich latach rozszerza się głównie w Azji. Na kontynentach : afrykańskim, azjatyckim i latynoamerykańskim duże zagrożenie dla życia stwarzają różne choroby tropikalne głównie dlatego, że poszkodowanym nie można w porę udzielić pomocy lekarskiej.

W odróżnieniu od krajów rozwijających się problemem w państwach wysoko uprzemysłowionych są choroby cywilizacyjne, a więc choroby serca oraz niewydolność układu krążenia. Do najpoważniejszych przyczyn zgonów zalicza się raka złośliwego, w tym na pierwszym miejscu raka żołądka, a po nim raka płuc. W coraz większym stopniu ludzie cierpią na różne choroby nerwowe.

Bardzo poważne zagrożenie zdrowia ludzkości stanowi AIDS oraz wzrastające uzależnienie od używek i narkotyków. Stwarzają one poważne zagrożenia dla życia i zdrowia na wszystkich kontynentach. Według danych WHO z 2009 roku, 33,3 miliony osób było zarażonych HIV, a na AIDS umarło 1,8 miliona osób. Przy zwalczaniu choroby AIDS największym problemem jest bardzo kosztowne i nie zawsze skuteczne leczenie. AIDS najbardziej dotyka biedne kraje afrykańskie i inne regiony Trzeciego Świata, ponieważ atakuje ludzi zwłaszcza w wieku produkcyjnym.

Poważnym zagrożeniem dla zdrowia ludzi jest wzrastająca konsumpcja alkoholu oraz palenie papierosów. Około 2,5 miliona osób umiera co roku z powodu nadużycia alkoholu. Palenie papierosów natomiast jest w pewnym stopniu główną przyczyną zachorowań na raka. Wzrost palenia tytoniu odnotowywany jest głównie w krajach rozwijających się. Nadmierna konsumpcja alkoholu staje się stopniowo w coraz większym stopniu zagrożeniem dla zdrowia człowieka i życia społecznego. Choroby będące tego następstwem obejmują według szacunków WHO ok. 5 % całej ludności świata. Największe schorzenia poalkoholowe dotyczą z reguły marskości wątroby i raka wątroby.

Podsumowanie

Nie wypracowano spójnej i długofalowej strategii na rzecz poprawy i ochrony zdrowia w skali globalnej bądź regionalnej. To zagadnienie to z reguły ważny element polityki poszczególnych państw w zakresie ochrony zdrowia.

Pytanie 10. Jaką rolę odgrywają ekologiczne organizacje pozarządowe w stosunkach międzynarodowych?

Rozwój ruchów społecznych jest charakterystyczną cechą lat powojennych. Ruch ekologiczny jest jednym z najważniejszych obecnie ruchów protestu. Zagrożenie środowiska naturalnego nabrało wyraźnego wymiaru w ciągu ostatnich kilku lat. Problemy ekologiczne dziś uważa się za globalne, gdyż są obiektywnym następstwem rozwoju gospodarczego a zagrożenia związane z ich występowaniem mogą doprowadzić do zahamowania rozwoju gospodarczego, czy jak to już się teraz dzieje, do poważnych zmian klimatycznych. Dotyczą każdej części świata i ich rozwiązanie wymaga objęcia odpowiednimi regulacjami wielu dziedzin życia społecznego i gospodarczego. W połowie lat 50. wśród społeczności międzynarodowej wzrastało poczucie zagrożenia klęskami ekologicznymi, a następstwem był rozwój ruchu ekologicznego. Na przełomie lat 60. i 70. objął on wszystkie kraje Europy Zachodniej, Stany Zjednoczone i Kanadę. Powstało wtedy wiele stowarzyszeń i organizacji proekologicznych i ekologiczne organizacje pozarządowe stały się istotnym elementem w strukturze środowiska naturalnego.

Ekologiczne organizacje pozarządowe odgrywają rolę łącznika między społeczeństwami różnych państw, między społeczeństwami a państwami oraz między społeczeństwami a organizacjami międzynarodowymi, występując w roli proekologicznych grup nacisku. Organizacje te są systemem wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami ekologicznymi, przyczyniają się w znacznym stopniu do badań naukowych dotyczących ochrony środowiska. Wywierają wpływ na proces tworzenia międzynarodowego prawa ochrony środowiska oraz przestrzegania międzynarodowych konwencji ekologicznych. Środki stosowane przez te organizacje to edukacja poprzez prowokację i różnego rodzaju kampanie, pikiety. Umożliwiają opinii publicznej możliwości oddziaływania na decyzje sfer politycznych. Propagują ideę świata bez przemocy i z poszanowaniem środowiska naturalnego, zapobieganie katastrofom nuklearnym, zachowanie równowagi ekosystemu. Próbują chronić ginące gatunki i lasy tropikalne. Ich ważną rolą jest kształtowanie świadomości ekologicznej. Niektóre organizacje ekologiczne, jak np. Przyjaciele Ziemi, to grupa nacisku, usiłująca wywierać wpływ na rządy oraz organizacje międzynarodowe. Większość organizacji gromadzi różne dane dotyczące stanu czy degradacji środowiska naturalnego, dane te przekazuje często rządom czy opinii publicznej, by uświadomić wagę problemu.

Najbardziej znaną i najszerzej działającą organizacją ekologiczną jest bez wątpienia Greenpeace. Działacze tej organizacji walczą o wyeliminowanie działań, które przyczyniają się do degradacji środowiska naturalnego i stwarzają zagrożenia ekologiczne o charakterze globalnym. Greenpeace organizuje pokojowe demonstracje i kampanie edukacyjne, lansuje obywatelskie nieposłuszeństwo. Demonstracje odbywają się masowo przed obiektami rządowymi lub siedzibami przedsiębiorstw, także na publikacji badań naukowych. Do istotnych elementów należy lobbing wśród klas politycznych, propagowanie akcji bojkotu produktów przedsiębiorstw dewastujących środowisko naturalne.

Podsumowanie

OPRACOWANE WEDŁUG LITERATURY PODANEJ DO ZAGADNIEŃ- NIEKTÓRE RZECZY WYDAJĄ SIĘ BEZSENSOWNE, ALE TO SŁOWA SAMEGO CZIOMERA, MOŻECIE SPRAWDZIĆ SOBIE.

11. Opisz i przesłanki i następstwa międzynarodowe rozpadu ZSRR.

Rozpad ZSRR pod koniec 1991 roku stworzył nową sytuację geopolityczną- przestał już istnieć podział świata na dwa wrogie obozy. Państwa te, które już istniały i nowopowstałe musiały sprostać nowym wyzwaniom, które pojawiły się nie tylko w ich polityce zagranicznej, ale i wewnętrznej. Przesłanki załamania się ZSRR jako określonej formy państwa oraz supermocarstwa i głównego partnera międzynarodowego USA były wielorakie i posiadały skomplikowany charakter.

Jedną z głównych przesłanek rozpadu ZSRR była swoista niereformowalność ukształtowanego totalitarnego systemu politycznego oraz nieefektywnej gospodarki planowanej, która nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb społecznych. Kumulacja niekorzystnych procesów i zjawisk uwidoczniła się z całą ostrością na przełomie lat 70. i 80. – tzw. „okres zastoju”. Charakteryzował się on zarzuceniem jakichkolwiek reform, nadmierną centralizacją władzy w rękach Biura Politycznego KC KPZR, narastającymi represjami wobec intelektualistów o odmiennych poglądach oraz pogłębiającą się stagnacją społeczno- gospodarczą. Widoczną oznaką nieobliczalności decyzji wąskiej i przestarzałej elity w polityce zagranicznej była podjęta w grudniu 1979r. interwencja zbrojna w Afganistanie, która przyczyniła się do pewnego stopnia izolacji oraz spadku prestiżu międzynarodowego ZSRR. Podjęte od 1985 roku przez sekretarza generalnego KC KPZR Michaiła Gorbaczowa odgórne reformy pod hasłem „przebudowy i nowego myślenia” były spóźnione oraz niespójne. Przyczyniły się one do większej jawności oraz ożywienia życia politycznego, ale nie były w stanie doprowadzić do gruntownej przebudowy i demokratyzacji instytucji państwowych oraz mechanizmów decyzyjnych, a przede wszystkim poprawić warunków życia społeczeństwa. Ujawniły się także liczne napięcia i konflikty etniczno- narodowościowe (np. Górny Karabach od 1987) oraz szereg innych tendencji odśrodkowych, zwłaszcza w krajach bałtyckich, które już od końca lat 80. stawiały na porządku dziennym sprawę oderwania się od ZSRR oraz uzyskania niepodległości.

Trudności wewnętrzne zmusiły przywódców radzieckich na czele z Gorbaczowem do znacznej modyfikacji polityki zagranicznej i bezpieczeństwa ZSRR. Wiązało się to zarówno z koniecznością ograniczenia nadmiernego wyścigu zbrojeń, jako jednego z ważnych czynników kryzysu wewnętrznego. ZSRR nie było w stanie bowiem sprostać ogromnym kosztom zbrojeń, które narzuciły USA i NATO w drugiej połowie lat 70. Zmusiło go to m.in. do podpisania z USA w 1987 układu o likwidacji eurostrategicznych rakiet średniego zasięgu oraz wycofania wojsk z Afganistanu w 1988r. Z drugiej strony doprowadziło do wzrostu popularności Gorbaczowa oraz stworzyło dla ZSRR możliwości rozbudowy Współpracy dwu- i wielostronnej z czołowymi krajami zachodnimi, łącznie z uzyskiwaniem kredytów dla niewydolnej gospodarki radzieckiej. Zachowanie wiarygodności nowej polityki odprężenia wymagało od ZSRR także zmiany podejścia do współpracy w ramach Układu Warszawskiego. Chodziło przede wszystkim o odcięcie się od tzw. doktryny Breżniewa z 1968 dopuszczającej możliwość jego interwencji zbrojnej na wypadek zagrożenia interesów ZSRR oraz całego bloku wschodniego. W miejsce hegemonii ZSRR miała w koncepcjach Gorbaczowa obowiązywać pod koniec lat 80. zasada „swobody wyboru”, która została podporządkowana przyszłościowej wizji „wspólnego domu europejskiego” z udziałem wszystkich krajów europejskich. Praktycznym następstwem tej polityki było zaakceptowanie przez ZSRR przejęcia władzy w tych krajach przez opozycję polityczną w wyniku tzw. Jesieni Ludów 1989r oraz pokojowego zjednoczenia Niemiec. ZSRR zgodził się także na pozostanie zjednoczonych Niemiec w NATO oraz wycofanie z obszaru byłej NRD swoich wojsk, uzyskując w zamian za to od RFN szereg koncesji gospodarczych oraz znaczną pomoc finansową.

Na przełomie 1989/90 nastąpiła koncentracja władzy w rękach Gorbaczowa, który pełnił nie tylko funkcję sekretarza generalnego KC KPZR, ale dodatkowo prezydenta ZSRR. Centralizacja władzy w jednym ręku miała zapewnić z jednej strony przyspieszenia reform, a z drugiej przeciwstawić się narastającym tendencjom odśrodkowym. W rzeczywistości jednak jego pozycja w latach 1990-1991 stawała się coraz słabsza. Wynikało to przede wszystkim z faktu, iż pogarszała się systematycznie sytuacja gospodarcza, co nie przysparzało reformom szerszego poparcia społecznego, a polityka wewnętrzna i zagraniczna budziły coraz więcej zastrzeżeń ze strony czynników konserwatywno- dogmatycznych w partii, wojsku oraz służbach specjalnych. Obserwowano z niepokojem proces stopniowego odrywania się republik bałtyckich, gdzie wyrosłe na fali „jawności i przebudowy” fronty ludowe jeszcze w latach 1988-1989 wydały oświadczenia suwerenności , a po brutalnych represjach radzieckich sił bezpieczeństwa 1990/91 oraz po przeprowadzonych referendach zimą 1991r Rady Najwyższej Litwy, Łotwy i Estonii podjęły formalne kroki w kierunku opuszczenia ZSRR. Gorbaczowowi i jego współpracownikom nie udało się bowiem w porę wynegocjować nowego układu związkowego, który zapobiegłby oderwaniu się , przekształcając jednocześnie ZSRR w konfederację wolnych państw bądź tez formę pośrednią między federacją a konfederacją. Miało to duży wpływ na usamodzielnienie się poszczególnych republik związkowych na czele z RFSRR.

Punktem przełomowym w pogłębieniu kryzysu polityczno ustrojowego był nieudany pucz na czele z wiceprezydentem ZSRR G. Janajewem 19-21 sierpnia 1991r. Został on szybko opanowany, ponieważ nie miał akceptacji społecznej ani poparcia w armii. Ważną rolę w jego zdławieniu odegrał prezydent RFSRR Borys Jelcyn, który od 1987 znajdował się w opozycji wobec Gorbaczowa. Wykorzystał, po zdławieniu puczu, swą silną pozycję polityczną, jako prezydent RFSRR, do odsunięcia na dalszy plan Gorbaczowa, doprowadzając m.in. do rozwiązania KPZR na terenie Rosji jako części składowej ZSRR, co jesienią 1991 umocniło tendencje odśrodkowe w skali całego imperium radzieckiego. Po nieudanym puczu Moskwa uznała niezależność trzech krajów bałtyckich, które 17 IX 1991 zostały formalnie przyjęte do ONZ. Od tej pory nie była to już sprawa wewnętrzna ZSRR. Było tylko sprawą czasu, kiedy uczynią to pozostałe republiki, które również, na wzór krajów bałtyckich, przeprowadziły z pewnym opóźnieniem procedurę ogłaszania niepodległości- w większości przypadków nie było to jednak równoznaczne z wystąpieniem z ZSRR. Na gruzach ZSRR powstało więc 15państw. Zmieniło to sytuację geopolityczną świata- nie istniał już podział na dwa wrogie bloki (koniec z światem dwubiegunowym), nowopowstałe państwa musiały od nowa zaprojektować swoją politykę wewnętrzna i zewnętrzną.

PODSUMOWANIE:

Przesłanki załamania się:

wewnętrzne:

-niereformowalność ukształtowanego totalitarnego systemu politycznego oraz nieefektywnej gospodarki planowej, nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb społecznych;

-nadmierna centralizacja władzy w rękach Biura Politycznego KC KPZR; centralizacja władzy w jednym ręku miała zapewnić z jednej strony przyspieszenie reform, a z drugiej przeciwstawić się narastającym tendencjom odśrodkowym;

-narastające represje wobec intelektualistów;

- XII 1979 r. interwencja zbrojna w Afganistanie- izolacja oraz spadek prestiżu międzynarodowego ZSRR;

-podjęte od 1985 r. przez sekretarza generalnego KC KPZR Michaiła Gorbaczowa odgórne reformy pod hasłem „przebudowy i nowego myślenia” były spóźnione i niespójne;

-konflikty etniczno-narodowościowe (np. Górny Karabach od 1987 r.);

-tendencje odśrodkowe w krajach bałtyckich, które od końca lat 80. stawiały sprawę oderwania się od ZSRR oraz uzyskania niepodległości;

- nieudany pucz na czele z wiceprezydentem ZSRR Gennadijem Janajewem 19-21 sierpnia 1991 r.

zewnętrzne:

-konieczność ograniczenia nadmiernego wyścigu zbrojeń. ZSRR nie był bowiem w stanie podołać ogromnym kosztom zbrojeń;

-zmiany podejścia do współpracy w ramach Układu Warszawskiego. W miejsce hegemonii ZSRR miała w koncepcjach Gorbaczowa obowiązywać pod koniec lat 80. zasada „swobody wyboru”;

-zaakceptowanie przez ZSRR przejęcia władzy w krajach EŚW przez opozycję polityczną w wyniku Jesieni ludów 1989 r. oraz pokojowego zjednoczenia Niemiec.

Skutki:
- rozpad ZSRR na samodzielne państwa,

- zmiana sytuacji geopolitycznej świata- koniec podziału Wschód- Zachód,

- konieczność ukształtowania przez państwa nowopowstałe i te już istniejące nowych polityk wewnętrznych i zagranicznych,

- wstąpienie nowych państw do ONZ,

- wzrost współpracy międzynarodowej z nowopowstałymi państwami,

- zmiany społeczne w państwach nowopowstałych.

12. Przedstaw genezę i ewolucję współpracy w ramach KBWE /OBWE.

Poszukiwania systemu bezpieczeństwa ogólnoeuropejskiego sięgają okresu międzywojennego. Wiążą się z inicjatywami dyplomacji Francji i ZSRR tzw. Paktu Wschodniego (1933-34), zmierzającymi do utrwalenia w ramach Ligi Narodów terytorialnego status quo w Europie. Próba ta jednak się nie powiodła ze względu na coraz poważniejsze różnice interesów między poszczególnymi państwami europejskimi, co w powiązaniu z zaborczą polityką III Rzeszy przyczyniło się w 1939r do wybuchu II wojny światowej. Po 1945r w warunkach narastającego konfliktu Wschód- Zachód oraz rywalizacji wielkich mocarstw (USA- ZSRR), nie było obiektywnych przesłanek do urzeczywistnienia idei bezpieczeństwa Na przełomie lat 40. i 50. nastąpiło ukształtowanie się dwóch przeciwstawnych bloków polityczno-militarnych – NATO (1949 r.) oraz Układ Warszawski (1955 r.), co przyczyniło się do dalszego utrwalenia podziału Europy. Przejawami tego było m.in. powstanie w 1949 na obszarze okupowanych Niemiec dwóch odrębnych państw- RFN i NRD, podzielone 13 sierpnia 1961 r. murem Berlina na część wschodnią i część zachodnią. Miasto to stało się jednym z najbardziej zapalnych punktów między Wschodem a Zachodem w Europie.

Pierwsze propozycje radzieckie w kwestii zawarcia układu o bezpieczeństwie ogólnoeuropejskim pojawiły się już po śmierci Stalina w czasie „odwilży” w latach 1954-55. Nie miały one jednak szans powodzenia, ponieważ mocarstwa zachodnie i ZSRR różniły się, obok różnic ideologicznych i systemowych, także w wielu kwestiach międzynarodowych na temat warunków przezwyciężenia podziału i pokojowego zjednoczenia Niemiec. Koncepcje odnośnie do bezpieczeństwa ogólnoeuropejskiego odżyły po okresie przejściowego zaostrzenia się konfliktu Wschód- Zachód na początku lat 60. (kryzys berliński 1961 r. oraz kryzys kubański 1962 r.). Sytuacja zmierzała wyraźnie do załagodzenia niebezpieczeństwa wybuchu wojny nuklearnej. W czasie XIX sesji ZO ONZ 16 grudnia 1964 r. została zgłoszona propozycja Polski odnośnie zwołania ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa z udziałem przedstawicieli państw NATO i UW oraz nie należących do tych ugrupowań. Innymi inicjatywami była m.in. tzw. raport Pierra Harmela, belgijskiego ministra spraw zagranicznych, z 16 grudnia 1967 r., postulował on przyjęcie przez NATO podwójnej strategii, podkreślając konieczność podniesienia gotowości obronnej sojuszu zachodniego oraz jego gotowości do dialogu z ZSRR oraz państwami UW w celu osiągnięcia „odprężenia” w stosunkach Wschód-Zachód. Państwa UW w tzw. apelu budapeszteńskim z 16 marca 1969 r. wyraziły zainteresowanie i gotowość do zwołania stosownej konferencji ogólnoeuropejskiej w celu omówienia problematyki bezpieczeństwa.

U podstaw wzrostu zainteresowania zwołaniem ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa leżały:

-wyrównanie się potencjałów nuklearnych między USA a ZSRR oraz dążenie obu supermocarstw do ograniczenia wyścigu zbrojeń;

-dążenie ZSRR do zaakceptowania przez Zachód polityczno-terytorialnego statusu quo w Europie, czyli uznania nowych granic i narzuconego ustroju (tzw. porządku jałtańsko-poczdamskiego);

-zainteresowanie zachodnich kół gospodarczych i bankowych ożywieniem kontaktów handlowo-gospodarczych z blokiem wschodnim w celu uzyskania dodatkowych rynków zbytu dla swoich urządzeń i towarów;

-oczekiwanie ZSRR, iż ogólnoeuropejska konferencja bezpieczeństwa może przyspieszyć wycofanie wojsk amerykańskich z Europy, wzmacniając jego dominację nad tym kontynentem;

-załagodzenie napięć w Europie ze względu na uwikłanie się USA w wojnę wietnamską, a ZSRR w interwencję w Czechosłowacji w 1968 r. oraz narastający konflikt z Chinami Ludowymi (konflikty graniczne 1969-70).

Powyższe przesłanki oraz inne dodatkowe czynniki przyczyniły się do poprawy klimatu politycznego oraz podjęcia 1969/1970 przez rząd Finlandii działań i konsultacji zmierzających do zwołania ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa. Finlandia oferowała także gotowość przejęcia na siebie funkcji gospodarza. Konsultacje przeciągnęły się do połowy lat 70., ale w międzyczasie ujawnił się w stosunkach Wschód-Zachód szereg korzystnych tendencji, z których najistotniejsze znaczenie miały przede wszystkim:

Powyższe układy i porozumienia przyczyniły się do znacznej poprawy atmosfery politycznej oraz stosunków wzajemnych między państwami NATO i UW, pozwalając także na przyspieszenie przygotowań oraz zwołanei ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa.

Etap prac przygotowawczych do powyższej konferencji na szczeblu ambasadorów i przedstawicieli ministrów spraw zagranicznych z udziałem wszystkich 33 państw europejskich (bez Albanii pozostającej w samoizolacji) oraz USA i Kanady zakończono w połowie 1973 r., w trakcie uzgodniono ogólne kwestie proceduralne i merytoryczne. Konferencja przebiegała w trzech etapach:

- pierwszy: spotkania ministrów spraw zagranicznych – Helsinki 3-7 lipca 1973 r.,

- drugi: rokowania na szczeblu ekspertów – Genewa 18 września 1973 r. do 21 lipca 1975 r.,

- trzeci: spotkanie szefów państw i rządów – Helsinki 30 lipca do 1 sierpnia 1975 r.

Efektem powyższych prac i spotkań było uzgodnienie wielu kwestii szczegółowych oraz przyjęcie nazwy – Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) oraz uzgodnienie wspólnego dokumentu o nazwie Akt Końcowy KBWE.

Podpisany 1 sierpnia 1975 r. Akt Końcowy KBWE składał się z czterech części:

Pierwsza część odzwierciedlała interesy ZSRR i jego sojuszników, ponieważ legalizowała polityczno-terytorialny status quo, ustanowiony na konferencjach w Jałcie i Poczdamie w 1945 r. Akt przyjmował zgodnie z powszechnym katalogiem zasad stosunków międzynarodowych, uchwalonych przez ZO ONZ 24 października 1970 r., 10 zasad w odniesieniu do sygnatariuszy Aktu Końcowego:

1) suwerenna równość, poszanowanie praw wynikających z suwerenności,

2) powstrzymanie się od groźby użycia siły lub jej użycia,

3) nienaruszalność granic,

4) integralność terytorialna państw,

5) pokojowe załatwianie sporów,

6) nieingerencja w sprawy wewnętrzne,

7) poszanowanie praw i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii lub przekonań,

8) równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia,

9) współpraca między państwami,

10) wykonywanie w dobrej wierze wynikających z Aktu zobowiązań.

W stosunku do wspomnianego wyżej Katalogu ONZ, Akt Końcowy dodaje 3 zasady o dużym znaczeniu regionalnym dla Europy, a więc 3.)nienaruszalność granic, 4.)integralność terytorialna, które znalazły już odzwierciedlenie w układach normalizacyjnych RFN z krajami bloku wschodniego 1970-73, w tym także z Polską. Zasada 7.)przestrzeganie praw człowieka miała istotne znaczenie dla całokształtu kontrowersji Wschód- Zachód oraz jako uzasadnienie dla działalności grup opozycyjnych w bloku wschodnim.

W drugiej części precyzowano zasady współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki, handlu, kooperacji przemysłowej, ochrony środowiska naturalnego, transportu, turystyki oraz aspekty migracji siły roboczej.

W trzeciej części uzgodniono współpracę w dziedzinie humanitarnej i innych, w tym rozwoju kontaktów międzyludzkich, przepływu informacji, wymiany kulturowej oraz w zakresie oświaty. Postanowienia 3.koszyka należy ściśle łączyć z zasadą 7 1.koszyka, a więc przestrzeganiem praw człowieka przez wszystkich sygnatariuszy, co w intencji państw zachodnich miało oddziaływać na ewolucję wewnętrzną krajów bloku wschodniego w kierunku zwiększenia sfery demokracji dla jednostki i grup społecznych.

W drugiej części Aktu Końcowego znalazły się w postaci załączników dwa dokumenty:

- „Dokument w sprawie środków budowania zaufania i niektórych aspektów bezpieczeństwa i rozbrojenia” zmierzający do zwiększenia informacji i kontaktów, w tym także wojskowych, w celu uniknięcia eskalacji napięcia i konfliktów między obydwoma blokami,

- działania w kierunku zwiększania bezpieczeństwa w rejonie Morza Śródziemnego.

W czwartej części przewidziano realizację Aktu Końcowego w formie jednostronnej, dwustronnej oraz wielostronnej. Ze stosownymi inicjatywami mogły tutaj występować rządy poszczególnych państw poprzez samodzielne decyzje, a także zawieranie umów dwustronnych. Istotne znaczenie mialo jednak organizowanie spotkań wielostronnych państw, reprezentowanych przez przedstawicieli ministrów spraw zagranicznych. Wśród nich najistotniejsze znaczenie miały tzw. konferencje przeglądowe, na których miano dokonywać oceny realizacji postanowień Akty Końcowego przez poszczególnych sygnatariuszy. Pierwsza taka konferencja była w 1977 r. w Belgradzie.

Akt Końcowy KBWE posiadał jednak tylko znaczenie polityczne, a nie prawno-międzynarodowe. Na sygnatariuszach istniała polityczna odpowiedzialność za przyjęte zobowiązania, ale nei prawna. Konsekwencją nieprzestrzegania ich była krytyka ze strony innych państw- uczestników. Decyzje podejmowano na zasadzie konsensusu czyli uzgodnienia jednolitego stanowiska przez wszystkich sygnatariuszy. Prowadziło to do znacznego skomplikowania procesu decyzyjnego oraz wydłużenia spotkań.

Proces KBWE przebiegał w niekorzystnych warunkach międzynarodowych, ponieważ po euforii odprężenia w pierwszej połowie lat 70. doszło do wzrostu rywalizacji Wschód- Zachód, w tym głównei między USA- ZSRR na tle różnic interesów oraz forsowania przez Moskwę wyścigu zbrojeń, co przyczyniło się w latach 1980-85 do wzrostu napięcia międzynarodowego.

Na pierwszym spotkaniu przeglądowym w Belgradzie (4 października 1977 r. do 9 marca 1978 r.) doszło do kontrowersji między Wschodem a Zachodem wokół przestrzegania praw człowieka w krajach bloku wschodniego. Destrukcyjna postawa Malty, wysuwającej szczegółowe żądania w odniesieniu do bezpieczeństwa w rejonie Morza Śródziemnego oraz odmawiającej podpisania komunikatu końcowego, groziła załamaniem się całego procesu KBWE. W rezultacie ograniczono się do krótkiego komunikatu końcowego, którego najistotniejszym elementem było postanowienie o kontynuacji procesu KBWE.

Drugie spotkanie przeglądowe KBWE w Madrycie 11 listopada 1980 r. do 9 września 1983 r. odbyło się w niekorzystnych warunkach międzynarodowych (interwencja ZSRR w Afganistanie, wprowadzenie stanu wojennego w Polsce). Doszło jednak do podpisania dokumentu końcowego, którego najistotniejszymi elementami były: wyrażenie zgody na poszerzenie procesu KBWE o sferę wojskową i zapowiedź zwołania do Sztokholmu specjalnej konferencji w sprawie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa i rozbrojenia w Europie (KVAE) w latach 1984-86, ponadto zobowiązano się do współpracy w dziedzinie nauki i techniki, kultury, wymiany informacji, ochrony środowiska naturalnego, akcji łączenia rodzin itp. Następstwem uchwał konferencji było podjęcie dyskusji na spotkaniach roboczych wokół problemów: pokojowe uregulowanie sporów (Ateny 1984 r.), współpraca w rejonie Morza Śródziemnego (Wenecja 1984 r.), prawa człowieka (Ottawa 1985 r.), kontakty między ludźmi (Berno 1986 r.). Przyczyniły się one, podobnie jak spotkanie KVAE, do zbliżenia stanowisk w wielu dziedzinach.

Kolejna konferencja przeglądowa KBWE odbyła się w Wiedniu od 4 listopada 1986 r. do 19 stycznia 1989 r. Osiągnięcie porozumień rozbrojeniowych USA-ZSRR w sprawie likwidacji broni eurostrategicznych średniego zasięgu w latach 1987-1988 przyczyniło się nie tylko do powodzenia konferencji KVAE i wprowadzenia w życie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa z dniem 1 stycznia 1987 r., lecz przyniosło znaczny postęp także w koszykach 1., 2. i 3. Uchwały konferencji przeglądowej KBWE w Wiedniu z 1989 r. odzwierciedlały dokonywający się przełom w stosunkach Wschód-Zachód. Ułatwiły także „Jesień ludów” oraz upadek „realnego socjalizmu” w EŚ.

Już podczas spotkań ekspertów państw członkowskich KBWE w Bonn (od 19 marca do 11 kwietnia 1990 r.) przyjęto dokument końcowy, w którym wszyscy uczestnicy, w obliczu załamania się gospodarczego „realnego socjalizmu”, opowiedzieli się za gospodarką rynkową, własnością prywatną jako ważnymi elementami nadchodzącej w krajach byłego bloku wschodniego transformacji systemowej. Podczas spotkania ekspertów państw KBWE w Kopenhadze (5-29 czerwca 1990 r.) stwierdzono, iż demokracja i państwo prawa są ważną przesłanką pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Kraje członkowskie z bloku wschodniego winny wdrożyć takie zasady ustrojowe jak: swoboda tworzenia partii politycznych, powszechne, tajne, wolne i regularne wybory rozdział między państwem a partiami, niezależne sądownictwo.

Kulminacyjnym punktem nowego stylu i jakości działania było spotkanie w Paryżu 19-21 listopada 1990 r. 34 szefów państw i rządów w czasie którego przyjęto dokument pt. „Paryska Karta Nowej Europy”. Najważniejsze postanowienia tej Karty to:

- stwierdzenie o zakończeniu ery konfrontacji i podziału w Europie,

- zapoczątkowanie nowej ery demokracji, pokoju i jedności w Europie,

- potwierdzenie 10 zasad stosunków między państwami, zawartych w koszyku 1. Akty Końcowego KBWE,

- podpisanie w dniu otwarcia konferencji między 22 państwami NATO i UW traktatu o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE-1) oraz deklaracji stwierdzającej, iż zaprzestały się wzajemnie traktować jako przeciwnicy,

- zapowiedź rozpoczęcia procesu instytucjonalizacji KBWE.

Pojawiła się koncepcja powołania w ramach KBWE stałych organów międzyrządowych. Jako pierwszy organ ustanowiono Radę Ministrów Spraw Zagranicznych. Pierwsze jej posiedzenie odbyło się 19-20 czerwca 1991 r. w Berlinie. Ministrowie spraw zagranicznych przyjęli wówczas dokument „Mechanizm konsultacji i współpracy w sytuacjach pilnych”, w którym ograniczono zasadę konsensusu przy podejmowaniu decyzji oraz dopuszczono możliwość wypowiadania się na temat sytuacji wewnętrznej w odniesieniu do konkretnego państwa członkowskiego. Zmiana dopuszczała możliwość podejmowania decyzji na temat sytuacji wewnętrznej konkretnego państwa członkowskiego, które nie mogło w powyższym procesie uczestniczyć. W tym przypadku chodziło o Jugosławię.

Kolejne spotkanie ekspertów odbyło się w Genewie 1-19 lipca 1991 r. i dotyczyło mniejszości narodowych. Skonstatowano, że kwestia ta nie może być traktowana tylko i wyłącznie jako sprawa wewnętrzna. W tym samym duchu odbyło się spotkanie ekspertów KBWE w Moskwie od 10 września do 4 października 1991 r., które poświęcone było tematowi praw człowieka. Stwierdzono, że KBWE może tworzyć specjalne grupy ekspertów, które winny zajmować się analizą naruszania praw człowieka w poszczególnych państwach członkowskich nawet bez zgody ich rządów.

Na kolejnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych w Pradze 30-31 stycznia 1992 r. przyjęto na nowych członków wszystkie byłe republiki ZSRR. Postanowiono także, że przy poważnych naruszeniach praw człowieka eksperci KBWE mogą podąć badania bez zgody danego państwa członkowskiego.

Podczas konferencji przeglądowej KBWE w Helsinkach (od 24 marca do 8 lipca 1992 r.) 9-10 lipca 1992 r. doszło też do spotkania szefów państw i rządów powiększonego KBWE. Miało tam miejsce podsumowanie dotychczasowych zmian funkcjonowania oraz wytyczanie nowych zadań dla procesu KBWE. W przyjętym dokumencie „Wyzwania czasu przemian” (tzw. Helsinki II) znalazły się: deklaracja polityczna oraz postanowienie o wzmożeniu instytucjonalizacji procesu KBWE. Ważniejsze postanowienia to przede wszystkim: wprowadzenie mechanizmu wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i postępowania na wypadek kryzysów oraz potwierdzenie zobowiązań do pokojowego rozwiązywania sporów oraz zapowiedź wynegocjowania określonego zestawu środków. Uchwały Helsinek II miały istotne znaczenie dla przyspieszenia procesu instytucjonalizacji KBWE. Ważnymi etapami były kolejne spotkania przeglądowe KBWE w Budapeszcie (4-5 grudnia 1994 r.) i Lizbonie (2-3 grudnia 1996 r.). Po spotkaniu w Budapeszcie od 1 stycznia 1995 r. KBWE przekształcono w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Pod koniec lat 90. OBWE nabierała cech i funkcji specyficznej organizacji międzynarodowej, która nie została jednak ostatecznie skrystalizowana. Posiada cechy ugrupowania regionalnego w Europie które 2 maja 1993 r. podpisało ramowe porozumienie z sekretariatem ONZ o koordynacji i współpracy między KBWE i ONZ. OBWE posiada jednak czynne i bierne prawo legacji, a przy jej sekretariacie w Wiedniu wszystkie kraje uczestniczące w tej wspólnocie akredytowały swoje „misje”, „przedstawicielstwa” albo „delegacje” na szczeblu ambasadorów. Między krajami członkowskimi OBWE istniała poważna różnica stanowisk w odniesieniu do jej przekształcenia w organizację międzynarodową. Zdecydowana większość państw członkowskich OBWE była w większym stopniu zainteresowana tym, aby OBWE miała wyłącznie charakter polityczny, a nie prawny.

Najwyższą instancją procesu OBWE jest Konferencja Przeglądowa jako kontynuacja wprowadzonych w 1990 r. Spotkań Przedstawicieli Państw Uczestniczących w KBWE. Obejmuje ona całokształt działalności OBWE i odbywa się co 2 lata. Spotkania na szczycie przywódców państw i szefów rządów, jako instytucję wprowadzono na szczycie KBWE w Paryżu w listopadzie 1990 r., a na konferencji Helsinki II w 1992 r. uzgodniono odbywanie takich spotkań, co dwa lata. Podczas spotkań dokonuje się oceny całokształtu sytuacji OWE, ustalając także zasadnicze priorytety jej działania. Organem decyzyjnym i zarządzającym jest Rada Ministerialna OBWE z udziałem ministrów państw członkowskich. Zbiera się ona na sesjach raz do roku, a przewodniczy jej każdorazowy szef MSZ państwa sprawującego w danym roku przewodnictwo. Wysoka Rada jest zaś organem zajmującym się nadzorowaniem, kierowaniem i koordynowaniem działalności OBWE. W jej skład wchodzą przedstawiciele państw uczestniczących w randze dyrektorów departamentów MSZ, zbierający się dwa razy do roku w Pradze. Dodatkowo zaś raz do roku jako Forum Gospodarcze. Ciałem konsultacyjnym i decyzyjnym jest utworzona w 1994 r. Rada Stała. W jej skład wchodzą ambasadorzy państw członkowskich, spotykający się raz w tygodniu w Centrum Konferencyjnym Zapobiegania Konfliktom OBWE w Wiedniu (Pałac Hofburg). Forum Współpracy na Rzecz Bezpieczeństwa składa się z członków przedstawicielstw państw przy OBWE w Wiedniu, którzy zbierają się raz w tygodniu w Hofburgu. Do zadań forum należy: prowadzenie negocjacji na temat kontroli zbrojeń, rozbrojenia oraz środków budowy zaufania i bezpieczeństwa, regularne konsultacje i intensywna współpraca w sprawach bezpieczeństwa oraz działanie na rzecz zmniejszenia ryzyka wybuchu konfliktów. Zadania powyższe realizowane są w wielu formach. Ważna rolę odgrywa Urzędujący Przewodniczący, czyli minister spraw zagranicznych państwa sprawującego w ciągu jednego roku przewodnictwo w OBWE. Wspomaga go tzw. Trójka, czyli ubiegłoroczny, obecny i przyszłoroczny przewodniczący. Szefem administracji OBWE jest Sekretarz Generalny, funkcjonujący od 1992 r. Jest on szefem administracji OBWE i przygotowuje spotkania, zapewniając wykonanie podjętych przez poszczególne organa i ciała OBWE uchwał, współpracując ściśle z Urzędującym Przewodniczącym. Sekretariat, utworzony w 1990 r. w Pradze i przeniesiony w 1993 r. do Wiednia, koncentruje się na obsłudze organizacyjno-administracyjnej organów i placówek OBWE. Składa się z pięciu departamentów:

Wspierania Urzędującego Przewodniczącego, Centrum Zapobiegania Konfliktom, Służb Konferencyjnych, Administracji i Budżetu, Działalności Ekonomicznej i Ekologicznej. Do ważnych ogniw procesu OBWE należą instytucje i urzędy:

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (1990-1992 funkcjonowało jako Biuro Wolnych Wyborów) gromadzące informacje na temat wolnych wyborów i ochrony praw człowieka, przygotowujące liczne seminaria i konferencje ekspertów, itp.,

Urząd Wysokiego Komisarza do spraw Mniejszości Narodowych działający od 1992 r. oraz zajmujący się kompleksem kwestii etniczno-narodowych i ochroną praw mniejszości, zmierzając do wczesnego wykrywania źródeł napięć i konfliktów oraz ich rozwiązywania,

Przedstawiciel do spraw Wolności Mediów powołany w 1997 r. do analizy sytuacji w mediach oraz podniesienia skuteczności oddziaływania OBWE na media,

Zgromadzenie Parlamentarne powstałe w 1991 r. i posiadające własny sekretariat w Kopenhadze, działające jako przedstawicielstwo parlamentarzystów i omawiające całokształt spraw na sesjach raz do roku,

Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu utworzony w 1994 r. w Genewie i zajmujący się kwestiami prawnymi,

Wspólna Grupa Konsultacyjna utworzona w 1990 r. w Wiedniu i czuwająca nad problemami technicznymi rozbrojenia (CFE),

Komisja Konsultacyjna do spraw Otwartych Przestworzy powołana w 1992 r. dla kontroli zbrojeń sił zbrojnych, monitoringu rozbrojenia, rozwiązywania kryzysów w ramach OBWE.

Decyzje OBWE podejmowane są na zasadzie konsensusu, ale mechanizm ten uległ modyfikacji. Polegała ona na tym, że państwo podlegające ocenie nie może uczestniczyć w podejmowaniu decyzji oraz jej blokować.

Upowszechniła się zasada konsensus minus jeden, zastosowana po raz pierwszy 1 maja 1991 r. wobec Nowej Jugosławii.

Dopuszczane jest w wielu wypadkach głosowanie większościowe. Zasada konsensusu jest natomiast zawężona do decyzji o znaczeniu podstawowym dla całej OBWE.

W latach 90. liczba uczestników procesu OBWE zwiększyła się z 35 do 55, głównie z EŚW oraz WNP. Współcześnie OBWE jest mało znaczącą organizacją, bo państwa skupiają się na współpracy w ramach NATO, ONZ czy UE.

PODSUMOWANIE:

U podstaw wzrostu zainteresowania zwołaniem konferencji bezpieczeństwa leżały:

-wyrównanie się potencjałów nuklearnych między USA a ZSRR oraz dążenie obu supermocarstw do ograniczenia wyścigu zbrojeń;

-dążenie ZSRR do zaakceptowania przez Zachód polityczno-terytorialnego statusu quo w Europie, czyli uznania nowych granic i narzuconego ustroju (tzw. porządku jałtańsko-poczdamskiego);

-zainteresowanie zachodnich kół gospodarczych i bankowych ożywieniem kontaktów handlowo-gospodarczych z blokiem wschodnim w celu uzyskania dodatkowych rynków zbytu dla swoich urządzeń i towarów;

-oczekiwanie ZSRR, iż ogólnoeuropejska konferencja bezpieczeństwa może przyspieszyć wycofanie wojsk amerykańskich z Europy, wzmacniając jego dominację nad tym kontynentem;

-załagodzenie napięć w Europie ze względu na uwikłanie się USA w wojnę wietnamską, a ZSRR w interwencję w Czechosłowacji w 1968 r. oraz narastający konflikt z Chinami Ludowymi (konflikty graniczne 1969-70).

(uzgodnienie wielu kwestii szczegółowych oraz przyjęcie nazwy – Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) oraz uzgodnienie wspólnego dokumentu o nazwie Akt Końcowy KBWE)

(1 sierpnia 1975 r. Akt Końcowy KBWE- 4 części:

(Pierwsza część odzwierciedlała interesy ZSRR i jego sojuszników. Akt przyjmował zgodnie z powszechnym katalogiem zasad stosunków międzynarodowych 10 zasad w odniesieniu do sygnatariuszy Aktu Końcowego:1) suwerenna równość, poszanowanie praw wynikających z suwerenności, 2) powstrzymanie się od groźby użycia siły lub jej użycia, 3) nienaruszalność granic, 4) integralność terytorialna państw, 5) pokojowe załatwianie sporów, 6) nieingerencja w sprawy wewnętrzne, 7) poszanowanie praw i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii lub przekonań, 8) równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia, 9) współpraca między państwami, 10) wykonywanie w dobrej wierze wynikających z Aktu zobowiązań.

W drugiej części precyzowano zasady współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki, handlu, kooperacji przemysłowej, ochrony środowiska naturalnego, transportu, turystyki oraz aspekty migracji siły roboczej.

W trzeciej części uzgodniono współpracę w dziedzinie humanitarnej i innych, w tym rozwoju kontaktów międzyludzkich, przepływu informacji, wymiany kulturowej oraz w zakresie oświaty.

W drugiej części Aktu Końcowego znalazły się w postaci załączników dwa dokumenty:

- „Dokument w sprawie środków budowania zaufania i niektórych aspektów bezpieczeństwa i rozbrojenia” zmierzający do zwiększenia informacji i kontaktów, w tym także wojskowych, w celu uniknięcia eskalacji napięcia i konfliktów między obydwoma blokami,

- działania w kierunku zwiększania bezpieczeństwa w rejonie Morza Śródziemnego.

W czwartej części przewidziano realizację Aktu Końcowego w formie jednostronnej, dwustronnej oraz wielostronnej. Ze stosownymi inicjatywami mogły tutaj występować rządy poszczególnych państw poprzez samodzielne decyzje, a także zawieranie umów dwustronnych. Istotne znaczenie miało jednak organizowanie spotkań wielostronnych państw, reprezentowanych przez przedstawicieli ministrów spraw zagranicznych. Wśród nich najistotniejsze znaczenie miały tzw. konferencje przeglądowe, na których miano dokonywać oceny realizacji postanowień Akty Końcowego przez poszczególnych sygnatariuszy. Akt Końcowy KBWE posiadał jednak tylko znaczenie polityczne, a nie prawno-międzynarodowe.)

(Doszło do kontrowersji między Wschodem a Zachodem wokół przestrzegania praw człowieka w krajach bloku wschodniego. W rezultacie ograniczono się do krótkiego komunikatu końcowego, którego najistotniejszym elementem było postanowienie o kontynuacji procesu KBWE.)

( Doszło do podpisania dokumentu końcowego, którego najistotniejszymi elementami były: wyrażenie zgody na poszerzenie procesu KBWE o sferę wojskową i zapowiedź zwołania do Sztokholmu specjalnej konferencji w sprawie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa i rozbrojenia w Europie (KVAE) w latach 1984-86, ponadto zobowiązano się do współpracy w dziedzinie nauki i techniki, kultury, wymiany informacji, ochrony środowiska naturalnego, akcji łączenia rodzin itp.)

( Przyjęto dokument pt. „Paryska Karta Nowej Europy”. Najważniejsze postanowienia tej Karty to:

- stwierdzenie o zakończeniu ery konfrontacji i podziału w Europie,

- zapoczątkowanie nowej ery demokracji, pokoju i jedności w Europie,

- potwierdzenie 10 zasad stosunków między państwami, zawartych w koszyku 1. Akty Końcowego KBWE,

- podpisanie w dniu otwarcia konferencji między 22 państwami NATO i UW traktatu o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE-1) oraz deklaracji stwierdzającej, iż zaprzestały się wzajemnie traktować jako przeciwnicy,

- zapowiedź rozpoczęcia procesu instytucjonalizacji KBWE.)

( Stwierdzono, iż demokracja i państwo prawa są ważną przesłanką pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Kraje członkowskie z bloku wschodniego winny wdrożyć takie zasady ustrojowe jak: swoboda tworzenia partii politycznych, powszechne, tajne, wolne i regularne wybory rozdział między państwem a partiami, niezależne sądownictwo.)

Podczas konferencji przeglądowej KBWE w Helsinkach (od 24 marca do 8 lipca 1992 r.) 9-10 lipca 1992 r. doszło też do spotkania szefów państw i rządów powiększonego KBWE. Podsumowano dotychczasowe zmiany funkcjonowania oraz wytyczono nowe zadania dla procesu KBWE. W przyjętym dokumencie „Wyzwania czasu przemian” (tzw. Helsinki II) znalazły się: deklaracja polityczna oraz postanowienie o wzmożeniu instytucjonalizacji procesu KBWE. Ważniejsze postanowienia to przede wszystkim: wprowadzenie mechanizmu wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i postępowania na wypadek kryzysów oraz potwierdzenie zobowiązań do pokojowego rozwiązywania sporów oraz zapowiedź wynegocjowania określonego zestawu środków. Uchwały Helsinek II miały istotne znaczenie dla przyspieszenia procesu instytucjonalizacji KBWE. Ważnymi etapami były kolejne spotkania przeglądowe KBWE w Budapeszcie (4-5 grudnia 1994 r.) i Lizbonie (2-3 grudnia 1996 r.). Po spotkaniu w Budapeszcie od 1 stycznia 1995 r. KBWE przekształcono w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Najważniejsze instytucje:

13. Opisz formy współpracy międzynarodowej państw współczesnych.

Pierwszoplanowym zadaniem działalności międzynarodowej państw jest współpraca z innymi państwami lub uczestnikami stosunków międzynarodowych. Z punktu widzenia liczby podmiotów uczestniczących we współpracy można ją rozpatrywać w aspekcie dwu- lub wielostronnym. Natomiast pod względem rodzaju współpraca obejmuje różne płaszczyzny, m.in. polityczną, prawną, gospodarczą, militarną, społeczną, kulturalną. Istnieje wyraźna tendencja do rozbudowy i łączenia płaszczyzn oraz rodzajów współpracy międzypaństwowej, które obejmują praktycznie wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego i politycznego.

Państwa utrzymują oficjalne kontakty prawnopolityczne, głównie dzięki pomocy dyplomacji - utrzymywanie stałych oraz zinstytucjonalizowanych więzi przez suwerenne państwa za pośrednictwem swych przedstawicieli. Początki dyplomacji sięgają antyku (słowo „diploma” oznaczało tabliczki wręczane w starożytnej Grecji posłańcom), ulegając doskonaleniu na przestrzeni tysiącleci, a szczególnie od schyłku czasów nowożytnych. Istotne znaczenie dla uzgodnienia zasad i zwyczajów oraz kontaktów dyplomatycznych miały uchwały kongresu wiedeńskiego 1814-1815. Zagadnienia charakteru współczesnych stosunków między państwami regulują konwencje wiedeńskie z 18 kwietnia 1961 o stosunkach dyplomatycznych oraz 24 kwietnia 1963 o stosunkach konsularnych. Określają one status oraz obowiązki i przywileje przedstawicieli oficjalnych w stosunkach międzypaństwowych.

Pod względem praktycznym istotę dyplomacji można sprowadzić do dwóch zasadniczych zadań:

- prowadzenia systematycznych rozmów i rokowań między państwami w celu zawarcia określonych traktatów, umów, porozumień oraz innych regulacji prawnych,

- sztuki umiejętnego prowadzenia rokowań poprzez dobór odpowiednich środków i metod.

Dyplomacja tworzy podstawy współpracy z innymi państwami zgodnie z prawem międzynarodowym.

Na tle przemian roli i funkcji zewnętrznych państwa ukształtowały się następujące tendencje rozwoju etapów oraz form i metod dyplomacji:

a.) pojawienie się w celu rozwiązywania określonych zadań doraźnych misji dyplomatycznych, które stopniowo pod koniec średniowiecza przekształciły się w misje stałe;

b.) rozwój misji stałych w kierunku dyplomacji konferencyjnej w czasach nowożytnych;

c.) uzupełnienie kontaktów bilateralnych oraz dyplomacji konferencyjnej w czasach współczesnych tworzeniem stałych organizacji międzynarodowych w celu rozwiązywania konkretnych oraz często wyspecjalizowanych spraw;

d.) nasilenie się u schyłku XX stulecia tzw. spotkań na szczycie jako metody szybkiego podejmowania trudnych decyzji kierunkowych dla zainteresowanych państw, regionu lub nawet w skali globalnej.

Misje doraźne powoływano już u zarania państw w celu rozwiązywania konkretnych, często jednostkowych zadań (poselstwa, delegacje, itp.). Misje stałe pojawiły się najwcześniej w Watykanie oraz państwach-miastach włoskich, upowszechniając się następnie od poł. XVII w. całej Europie. Miały one siedzibę przy dworach panujących sąsiednich, a czasem także bardziej odległych państw, zajmując się szczegółową obserwacją oraz informowaniem o wszystkich ważniejszych wydarzeniach własnych monarchów lub ich urzędników. Były one też potrzebne do prowadzenia negocjacji, rozwiązywania wielu problemów praktycznych w zakresie gospodarki i handlu itp. Zakres podejmowanych spraw wykraczał jednak często poza interesy dwóch państw, zmuszając do organizowania stałych spotkań i negocjacji, co spowodowało pojawienie się konferencji międzynarodowych. Jedną z pierwszych wielkich konferencji międzynarodowych był kongres westfalski z 1648 r., który zakończył wojnę 30-letnią i wprowadził nowy porządek europejski. Później konferencje międzynarodowe ulegały doskonaleniu równolegle do polityki zagranicznej państw. Pojawili się ministrowie spraw zagranicznych, a po kongresie wiedeńskim z 1814-15 r. rozbudowano i uzgodniono zasady funkcjonowania służby dyplomatycznej państw. Konferencje międzynarodowe stały się ważnym forum uzgadniania współpracy oraz rozwiązywania sporów i zawierania porozumień pokojowych (np. kongres berliński – 1878, kończący wojnę mocarstw europejskich z Turcją). W XIX i XX w. pojawiła się nowa tendencja, zmierzająca do przekształcenia konferencji w stałe organizacje międzynarodowe, które zostały powołane do systematycznego zajmowania się określonymi zagadnieniami międzynarodowymi. Pojawienie się organizacji międzynarodowych wynikało zarówno ze zwiększenia się liczby państw oraz innych uczestników stosunków międzynarodowych oraz komplikowania się współpracy międzynarodowej. Wymagało to dużej wiedzy specjalistycznej oraz utrzymania ciągłych kontaktów i prowadzenia negocjacji przez wielu uczestników stosunków międzynarodowych równocześnie. Spowodowało to m.in. powołanie do życia Ligi Narodów (1919) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych (1945).

Charakterystyczną cechą dyplomacji po 1945 r. jest dynamiczny oraz elastyczny rozwój różnych form współpracy międzynarodowej. Rozbudowie uległa zarówno tradycyjna współpraca dwustronna, jak też wielostronna w formie konferencji i organizacji międzynarodowych. W ramach stosunków dwu- i wielostronnych coraz większego znaczenia nabrały tzw. spotkania na szczycie. Odbywały się one już wcześniej w formie zjazdów monarchów (np. cara Aleksandra I i cesarza Francuzów Napoleona w Tylży – 1807), ale znaczenie ogólnoświatowe osiągnęły podczas II wojny światowej spotkania na szczycie między USA, Wielką Brytanią i ZSRR (Teheran – 1943, Jałta i Poczdam – 1945), które wpływały na strategię i taktykę koalicji antyhitlerowskiej wobec III Rzeszy i kształt nowego ładu międzynarodowego w Europie po 1945 r. Spotkania na szczycie są z reguły starannie przygotowane oraz poprzedzane konsultacjami na różnych szczeblach politycznych i dyplomatycznych. Po 1945 r. największą rangę miały spotkania na szczycie między USA a ZSRR jako supermocarstwami. Spotkania na szczycie można rozpatrywać z jednej strony jako pewnego rodzaju racjonalizację podejmowania skomplikowanych decyzji, a z drugiej, jako dążenie do oddziaływania na własną i międzynarodową opinię publiczną. Spotkania takie są nagłaśniane przez media i przysparzają przywódcom prestiżu, co nie jest dla nich obojętne w rywalizacji wewnętrznej o władzę oraz realizacji interesów polityki zagranicznej poszczególnych państw.

Ważną formą współpracy państw były tradycyjnie wizyty oficjalne i robocze, podczas których na różnych szczeblach (prezydenci, szefowie rządów, ministrowie, itd.) rozwiązywano problemy istotne w stosunkach bilateralnych. Wizyty często posiadają wymiar protokolarny i wymagają przestrzegania zasad ceremoniału dyplomatycznego. Zostały one później nieco rozbudowane poprzez dodatkowe wprowadzenie tzw. regularnych konsultacji międzyrządowych na różnych szczeblach. Są one regulowane w specjalnych umowach lub porozumieniach międzynarodowych, które precyzują formę i zakres oraz częstotliwość konsultacji. Przykładem najbardziej rozbudowanych konsultacji są konsultacje między Francją a RFN toczone w duchu układu elizejskiego z 22 stycznia 1963 r. W latach 90. konsultacje międzyrządowe objęły współpracę między krajami Europy Zachodniej oraz Europy Środkowo-Wschodniej. Zacieśnianie kontakty międzynarodowych następuje poprzez instytucjonalizację współpracy międzyrządowej. Konferencje na najwyższym szczeblu służą przede wszystkim uzgadnianiu wspólnych stanowisk wobec istotnych problemów międzynarodowych. Uczestniczą w nich z reguły przywódcy, a więc najczęściej prezydenci lub szefowie rządów poszczególnych państw. Przykładem mogą być coroczne spotkania na najwyższym szczeblu najbardziej uprzemysłowionych i wpływowych państw zachodnich (USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Japonii, Włoch oraz Kanady), tzw. G-7. Od 1991 r. na spotkania te w części politycznej zapraszani są także przywódcy ZSRR, a następnie Rosji. Taka strategia ma zachęcić Rosję do zacieśniania współpracy z Zachodem po przezwyciężeniu konfliktu Wschód-Zachód. Innym przykładem konferencji na najwyższym szczeblu jest Trójkąt Weimarski (Francja, Niemcy, Polska od 1991 r.), który co dwa lata na szczeblu przywódców dokonuje przeglądu najważniejszych problemów trójstronnych. Można uznać, że państwa dostosowały się do wzrostu liczby uczestników oraz interakcji międzynarodowych, systematycznie udoskonalając formy i zakres współpracy wzajemnej.

Kolejną forma współpracy międzynarodowej państw jest dyplomacja. W uproszczeniu zadania dyplomacji każdego państwa współcześnie można sprowadzić do dwóch zasadniczych celów:

  1. prezentowania w kraju pobytu polityki własnego rządu i pozyskiwania dla niego zrozumienia w łonie elit oraz społeczeństwa,

  2. informowania własnego rządu o sytuacji w kraju pobytu, uczestniczenie przy podejmowaniu określonych decyzji lub działań.

Realizacja tych celów następuje za pomocą określonych metod i środków, z których najistotniejsze znaczenie posiadają:

- przekazywanie regularnych sprawozdań w formie depesz, notatek, szyfrogramów, itp. relacji w zależności od wagi i charakteru sprawy,

- reprezentowanie interesów własnego państwa,

- prowadzenie działalności publicznej w kraju oraz dla kraju pobytu (składanie wizyt w różnych miejscowościach i grupach społeczno-zawodowych, oddziaływanie na środowiska opiniotwórcze, upowszechnianie informacji o osiągnięciach własnego kraju, włączanie się do różnych imprez, obchodów, itp.),

- pielęgnacja różnych form kontaktów gospodarczych, naukowych, kulturalnych itp.,

- rozwiązywanie problemów prawnych, wojskowych oraz w zakresie bezpieczeństwa,

- opieka nad wizytami oficjalnymi lub prywatnymi w zależności od interesów, potrzeb oraz zaleceń i instrukcji z kraju delegującego.

Dla wypełnienia naszkicowanych wyżej zadań dyplomacja państwa musi się posługiwać rozbudowanym aparatem w przedstawicielstwach lub misjach dyplomatycznych na terenie innych państw. Rozpoczynają swoja działalność od nawiązania lub wznowienia stosunków dyplomatycznych, co wiąże się z wymogiem akceptacji (agreement) szefa misji lub przedstawicielstwa przez państwo przyjmujące oraz założenia u głowy tegoż państwa listów uwierzytelniających. Rozróżnia się następujące klasy szefów misji dyplomatycznych:

- ambasadorowie i nuncjusze (w odniesieniu do Stolicy Apostolskiej), akredytowani przy głowie państwa,

- posłowie lub internuncjusze (także w odniesieniu do Stolicy Apostolskiej), akredytowani przy głowie państwa,

- charge d’affaires akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych.

Personel dyplomatyczny korzysta z różnych przywilejów przyznawanych na zasadach wzajemności (np. „eksterytorialność”, nietykalność osobista, przywileje skarbowe, sądowe). Poza personelem dyplomatycznym każda stała misja zatrudnia personel administracyjny i techniczny oraz służbę, którą czasem rekrutuje się w zależności od potrzeb z obywateli krajów urzędowania.

Poza misjami stałymi wyróżnia się misje specjalne oraz misje ad hoc, stanowiace doraźne delegacje dyplomatyczne w celu rozwiązania ściśle sprecyzowanych spraw. Mają one charakter tymczasowy i mogą być wysyłane do jednego lub kilku państw. Wyróżnia się też misje specjalne wysokiej rangi, którym z reguły przewodzą czołowi politycy lub upoważnieni przez głowę państwa wysokiej rangi dyplomaci. Mają one za zadanie rozwiązać szczególnie drażliwe lub skomplikowane problemy stosunków dwu- lub wielostronnych. Inne przedstawicielstwa zewnętrzne państwa (handlowe, gospodarcze, finansowe, instytuty kulturalno-naukowe, misje woskowe, itp.) nie posiadają zasadniczo statusu przedstawicielstwa dyplomatycznego, jeśli zainteresowane państwa nie uzgodnią inaczej. Mogą one się jednak cieszyć licznymi przywilejami na zasadzie wzajemności obu stron.

Ważną rolę w kontaktach międzypaństwowych odgrywają także misje wojskowe, powoływane do oceny realizacji umów międzynarodowych bądź rozwiązywania innych zadań (pełnienie funkcji doradczych podczas rozmów, wymiana świadczeń, itp.). Zadania te muszą być ściśle sprecyzowane. Państwa akredytują także swoje stałe przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych (np. ONZ lub NATO i UE), których rola i funkcje zbliżone są do stałych misji dyplomatycznych. Śledzą one na bieżąco działalność tych organizacji przez oraz reprezentują tam interesy swoich państw, informując także ich organy o ważnych wydarzeniach i decyzjach. Na sesje i konferencje organizacji międzynarodowy państwa wysyłają oficjalne delegacje w składzie stosownym do ich rangi i znaczenia. Wizyty głów państw w organizacjach międzynarodowych zwykło się także określać jako misje specjalne o tymczasowym charakterze.

Ważnym aspektem współpracy międzypaństwowej są także stosunki konsularne. Obejmują one określone zadania administracyjne w odniesieniu do ochrony interesów własnego państwa i obywateli na obszarze urzędowania. Tradycje konsulatów są bogate i sięgają wieków średnich. Wówczas to konsulowie reprezentowali interesy kupców cudzoziemskich przed władzami państwa ich pobytu. Nawiązanie stosunków konsularnych następuje za zgodą zainteresowanych państw, które udzielają zezwolenia (exequatur) wytypowanej osobie na działalność w obrębie wyznaczonego obszaru administracyjnego danego państwa. Konsulowie dzielą się na honorowych i zawodowych. Pierwsi działają w ośrodkach miejskich lub na innych obszarach, gdzie nie opłaca się organizować konsulatu zawodowego. Rekrutują się oni często z obywateli państwa obcych w miejscu urzędowania, którzy pod względem zawodowym i społecznym są przygotowani do rozwiązywania powierzonych im zadań. Występują trzy klasy konsulów: konsulowie generalni, konsulowie i wicekonsulowie.

Funkcje urzędów konsularnych można syntetycznie ująć następująco (zgodnie z konwencja z 1963r.)

- ochrona interesów własnego państwa oraz jego obywateli,

- aktywizacja stosunków gospodarczo-handlowych, naukowych, kulturalnych itp.,

- udzielanie pomocy prawnej (sprawy spadkowe, sądowe, wydawanie wiz pobytowych oraz różnych zezwoleń, itp.).

Stosunki konsularne odzwierciedlają zawsze istniejący stan stosunków międzypaństwowych oraz uzupełniają oficjalne stosunki dyplomatyczne. Działalność dyplomatów regulują wspomniane wcześniej konwencje, które określają także zakres ich przywilejów oraz obowiązków. Nie mogą oni przekroczyć obowiązujących zasad i przepisów prawnych w poszukiwaniu źródeł informacji oraz oddziaływania na wybrane grupy i obywateli, aby nie narazić się na zarzut działalności wywiadowczej, ponieważ może to doprowadzić do uznania ich za osoby niepożądane (persona non grata) oraz wydalenia z kraju urzędowania. Często wydalenie odbywa się automatycznie na zasadzie retorsji za podobne wypadki w krajach macierzystych dyplomatów- wiele zależy od zdolności, sprytu oraz cech osobistych poszczególnych dyplomatów. Dyplomacja współcześnie ulega znacznym przeobrażeniom ze względu na coraz bardziej skomplikowane i zróżnicowane kontakty międzypaństwowe. Nie posiada ona wyłączności na informowanie swoich rządów o sytuacji w krajach urzędowania chociażby ze względu na upowszechnienie się mass mediów i bezpośrednie kontakty wlasnej centrali z ośrodkiem decyzyjnym państwa przyjmującego. Wymaga to od dyplomatów odejścia od rutyny oraz dokonywania pogłębionych analiz i prognoz, które mogą w istotny sposób usprawnić proces przygotowania i podejmowania decyzji przez kraje delegujące.

Kolejną z form współpracy międzynarodowej państw jest zawieranie umów- jest to jedna z ważniejszych funkcji dyplomacji. Umowy międzynarodowe- wspólne oświadczenia podmiotów prawa międzynarodowego, z których dla kontrahentów, czyli stron umowy wynikają uprawnienia i obowiązki. Głównymi kontrahentami umów międzynarodowych są państwa oraz nieliczne inne podmioty, posiadające zdolność traktatową (międzynarodowe organizacje międzyrządowe, strony konfliktów zbrojnych itp.). Strony muszą wyraźnie określić charakter umowy międzynarodowej, ponieważ nie wszystkie wspólne oświadczenia spełniają jej kryteria.

Umowy można podzielić z punktu widzenia różnych kryteriów, z których najistotniejsze posiadają:

  1. liczbę stron (kontrahentów) – dwustronne (bilateralne) i wielostronne (multilateralne),

  2. treść (prawne, polityczne, gospodarcze, wojskowe, kulturalne, itp.), która jest z reguły określona w nazwie (np. układ sojuszniczy, traktat graniczny, traktat o dobrym sąsiedztwie i współpracy),

  3. skalę otwartości (otwarte lub zamknięte przy precyzyjnym określeniu charakteru otwarcia za lub bez zgody kontrahentów),

  4. okres trwania (terminowe i bezterminowe),

  5. rangę w odniesieniu do organów państwa: państwowe (traktaty pokoju, układy lub traktaty o dobrym sąsiedztwie i współpracy oraz inne wyraźnie sprecyzowane lub zawierające postanowienia odmienne od obowiązującego ustawodawstwa), rządowe (odnoszące się do dwóch lub więcej resortów i nieposiadające znamion umów państwowych), resortowe (odnoszące się do kompetencji jednego ministra oraz niestanowiące ani umów państwowych, ani tez rządowych).

W zależności od tradycji i ważności, umowy międzynarodowe mogą mieć różne nazwy:

układ, traktat, pakt, deklaracja, protokół, konkordat, co jednak z punktu widzenia prawa międzynarodowego nie posiada znaczenia prawnego. Ważna jest natomiast forma, treść oraz tryb

zawierania umów.

PODSUMOWANIE:

Państwa utrzymują oficjalne kontakty prawnopolityczne, głównie dzięki pomocy dyplomacji - utrzymywanie stałych oraz zinstytucjonalizowanych więzi przez suwerenne państwa za pośrednictwem swych przedstawicieli.

2 zasadnicze zadania to:

- prowadzenie systematycznych rozmów i rokowań między państwami w celu zawarcia określonych traktatów, umów, porozumień oraz innych regulacji prawnych,

- sztuka umiejętnego prowadzenia rokowań poprzez dobór odpowiednich środków i metod.

Ważną formą współpracy państw były tradycyjnie wizyty oficjalne i robocze, podczas których na różnych szczeblach (prezydenci, szefowie rządów, ministrowie, itd.) rozwiązywano problemy istotne w stosunkach bilateralnych.

Zacieśnianie kontakty międzynarodowych następuje poprzez instytucjonalizację współpracy międzyrządowej. Konferencje na najwyższym szczeblu służą przede wszystkim uzgadnianiu wspólnych stanowisk wobec istotnych problemów międzynarodowych. Uczestniczą w nich z reguły przywódcy, a więc najczęściej prezydenci lub szefowie rządów poszczególnych państw.

Wysyłanie swoich przedstawicieli (ambasadorów, konsuli itp.) których zadaniem jest:

-prezentowanie w kraju pobytu polityki własnego rządu i pozyskiwania dla niego zrozumienia w łonie elit oraz społeczeństwa,

-informowanie własnego rządu o sytuacji w kraju pobytu, uczestniczenie przy podejmowaniu określonych decyzji lub działań

Realizacja tych celów następuje za pomocą określonych metod i środków, z których najistotniejsze znaczenie posiadają:

- przekazywanie regularnych sprawozdań w formie depesz, notatek, szyfrogramów, itp. relacji w zależności od wagi i charakteru sprawy,

- reprezentowanie interesów własnego państwa,

- prowadzenie działalności publicznej w kraju oraz dla kraju pobytu (składanie wizyt w różnych miejscowościach i grupach społeczno-zawodowych, oddziaływanie na środowiska opiniotwórcze, upowszechnianie informacji o osiągnięciach własnego kraju, włączanie się do różnych imprez, obchodów, itp.),

- pielęgnacja różnych form kontaktów gospodarczych, naukowych, kulturalnych itp.,

- rozwiązywanie problemów prawnych, wojskowych oraz w zakresie bezpieczeństwa,

- opieka nad wizytami oficjalnymi lub prywatnymi w zależności od interesów, potrzeb oraz zaleceń i instrukcji z kraju delegującego.

Rozróżnia się następujące klasy szefów misji dyplomatycznych:

- ambasadorowie i nuncjusze (w odniesieniu do Stolicy Apostolskiej), akredytowani przy głowie państwa,

- posłowie lub internuncjusze (także w odniesieniu do Stolicy Apostolskiej), akredytowani przy głowie państwa,

- charge d’affaires akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych.

Poza misjami stałymi wyróżnia się misje specjalne oraz misje ad hoc, stanowiace doraźne delegacje dyplomatyczne w celu rozwiązania ściśle sprecyzowanych spraw. Mają one charakter tymczasowy i mogą być wysyłane do jednego lub kilku państw. Wyróżnia się też misje specjalne wysokiej rangi, którym z reguły przewodzą czołowi politycy lub upoważnieni przez głowę państwa wysokiej rangi dyplomaci. Mają one za zadanie rozwiązać szczególnie drażliwe lub skomplikowane problemy stosunków dwu- lub wielostronnych.

Ważną rolę w kontaktach międzypaństwowych odgrywają także misje wojskowe, powoływane do oceny realizacji umów międzynarodowych bądź rozwiązywania innych zadań (pełnienie funkcji doradczych podczas rozmów, wymiana świadczeń, itp.).

Ważnym aspektem współpracy międzypaństwowej są także stosunki konsularne. Obejmują one określone zadania administracyjne w odniesieniu do ochrony interesów własnego państwa i obywateli na obszarze urzędowania.

Funkcje urzędów konsularnych można syntetycznie ująć następująco (zgodnie z konwencja z 1963r.)

- ochrona interesów własnego państwa oraz jego obywateli,

- aktywizacja stosunków gospodarczo-handlowych, naukowych, kulturalnych itp.,

- udzielanie pomocy prawnej (sprawy spadkowe, sądowe, wydawanie wiz pobytowych oraz różnych zezwoleń, itp.).

Kolejną z form współpracy międzynarodowej państw jest zawieranie umów- jest to jedna z ważniejszych funkcji dyplomacji. Umowy międzynarodowe- wspólne oświadczenia podmiotów prawa międzynarodowego, z których dla kontrahentów, czyli stron umowy wynikają uprawnienia i obowiązki. Głównymi kontrahentami umów międzynarodowych są państwa oraz nieliczne inne podmioty, posiadające zdolność traktatową (międzynarodowe organizacje międzyrządowe, strony konfliktów zbrojnych itp.). Strony muszą wyraźnie określić charakter umowy międzynarodowej, ponieważ nie wszystkie wspólne oświadczenia spełniają jej kryteria.

14. Opisz klasyfikację i funkcje organizacji międzynarodowych.

Organizacje międzynarodowe można klasyfikować według różnych kryteriów, z których najważniejsze to: status międzynarodowy członków, zasięg podmiotowy, kompetencja i kryterium przedmiotowe.

Pierwszoplanowe znaczenie ma podział ze względu na STATUS MIĘDZYNARODOWY CZŁONKÓW. Z tego punktu widzenia można je podzielić na 3 zasadnicze grupy członków:

-międzynarodowe organizacje rządowe (IGOs- International Government Organisations),

-międzynarodowe organizacje pozarządowe (INGOs- International Non- Governmental Organisations),

- organizacje transnarodowe(TNOs- Transnational Non- Government Organisations).

IGOs powstają w wyniku porozumień co najmniej dwóch lub więcej państw, reprezentowanych przez ich rządy, dla osiągnięcia zamierzonych zadań i na podstawie umowy międzynarodowej, która z reguły bywa także aktem stanowiącym. Zawiera ona również postanowieia odnośnie do celów, zadań, funkcji i struktury organizacyjnej- np.: ONZ, NATO. W stosunku do IGOs zastosowanie posiadają wspomniane wyżej kryteria.

Z punktu widzenia kryterium PODMIOTOWEGO można je z kolei podzielić na:
a.) organizacje powszechne/uniwersalne obejmujące w działalności swoim zasięgiem świat, np. ONZ,

b.) organizacje grupowe/regionalne-np.: Organizacja Jedności Afrykańskiej(OJA).

Według kryterium PRZEDMIOTOWEGO organizacje międzynarodowe można podzielić z tytułu na charakter działalności (przykładowo):

organizacje polityczno- wojskowe: Liga Państw Arabskich, Organizacja Państw Amerykńskich, Organizacja Jedności Afrykańskiej,

organizacje gospodarcze: Stowarzyszenie Azji Południowo- Wschodniej (ASEAN), Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA), Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA),

organizacje kulturalne: Światowa Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),

organizacje ochrony zdrowia: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Organizacje wyspecjalizowane w pkt a i b można podzielić dodatkowo jako zrzeszające poszczególne grupy krajów:

- uprzemysłowione państwa zachodnie,

- kraje rozwijające się,

- byłe kraje socjalistyczne.

Organizacje wymienione w pkt c i d, określane są także jako wyspecjalizowane lub funkcjonalne, ponieważ stanowią wyspecjalizowane agendy ONZ i dlatego można je także klasyfikować według kryterium kompetencyjnego.

Nietypową organizacją jest Międzynarodowy Czerwony Krzyż(1864r). Obecnie- jako instytucja- zrzesza na swoich konferencjach zarówno towarzystwa krajowe, jak też delegatów z poszczególnych państw, prowadząc szeroko zakrojoną w skali światowej działalność humanitarną.

INGOs powstają w wyniku porozumień os.fizycznych lub prawnych. Pod względme statusu zrzeszają one członków z różnych krajów, a w swej działalności wykraczają poza granice jednego państwa. Spełniają one bardzo różne funkcje: społeczno-zawodowe, religijne, humanitarne, gospodarcze itp., których nie można w sposób jednoznaczny usystematyzować. Mogą bowiem wykonywać niektóre zadania bezpośrednio bądź też odzialywać na rządy lub opinię publiczną. Mogą to być również określone grupy interesów, grupujące ludzi według zainteresowań (np. Klub Rzymski).

INGOs odnotowały w ostatnim 10-leciu znaczny wzrost liczebności tak pod względem organizacyjnym, jak też bazy członkowskiej. Wzrost znaczenia międzynarodowego INGOs przypisuje się takim procesom jak: postępujący spadek zdolności tradycyjnych uczestników stosunków międzynarodowych, zwłaszcza zaś państw, do rozwiązania problemów globalnych; dynamika rozwojowa tzw. nowych ruchów społecznych; zdolność nagłaśniania różnych akcji przez media.

W wielu wypadkach INGOs pracują nad rozwiązaniami alternatywnymi, krytykują IGOs oraz mobilizują opinię publiczną poprzez spektakularne akcje. Dlatego też znajdują sie w stadium ostrego konfliktu lub konkurencji z rządami lub IGOs, choć z drugiej strony są skazane na współpracę z nimi.

TNOs różnią się zasadniczo od IGOs oraz INGOs. Powstanie ich wiąże się przede wszystkim z postępującą globalizacją oraz instytucjonalizacją współczesnych stosunków międzynarodowych. TNOs dzielą się z kolei na:

Korporacje Transnarodowe (TCO), Organizacje Transnarodowe (TGO) oraz Transnarodowe Nie Zrzeszone Korporacje (TNCO). Są to głównie wielkie korporacje przemysłowe i handlowe stowarzysenia, których działalność przekracza granice państw w zróżnicowanym wymiarze, zmierzając do osiągnięcia założonych, ale istotnych dla ich funkcjonowania celów. Wywierają one coraz większy wpływ nie tylko na podział pracy w skali globalnej, ale także na politykę gospodarczo- finansową wielu państw.

Zarówno IGOs, INGOs, jak też TNOs odgrywają ważną rolę w przekształceniu współczesnego świata. Należy jednak podkreślić, iż mimo dużego zaangażowania w działanie na wielką skalę stanowią one jedynie grupę jednych z wolu uczestników współczesnych stosunków międzynarodowych.

Organizacje międzynarodowe spełniają wielorakie funkcje, koncentrując się na oddziaływaniu na określone zakresy współpracy międzynarodowej. Większość autorów wyodrębnia 3 zasadnicze funkcje: regulacyjne, kontrolne, operacyjne.

Funkcje regulacyjne zmierzają do kształtowania postępowania państw lub innych uczestników stosunków międzynarodowych odpowiednio do przyjętych regulacji. Odnosi się to przykładowo do kodyfikacji prawa międzynarodowego (Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ) oraz innych aktów lub konwencji globalnych i regionalnych. Funkcje kontrolne polegają na ustalaniu stanu faktycznego stosunków międzynarodowych w stosunku do określonych norm lub wzorców postępowania. Rozróżnai się przy tym kontrolę polityczną od sądowniczej, która zawsze musi opierać się na konkretnej podstawie prawnej. Funkcje operayjne sprowadzają się do świadczenia przez daną organizację różnych usług, przekazywanych dobrowolnie lub zgodnie z umową. Mogą to przykładowo być: wspomaganie akcji humanitarnych, programów pomocy i misji pokojowych ONZ stsownie do zasobów i możliwości danej organizacji.

Rozpatrując łączne funkcje IGOs oraz INGOs w szerszym kontekście ewolucji współpracy międzynarodowej po 1945r, można je usystematyzować następująco:

a.) przejmowanie licznych zadań dyplomacji i konferencji międzynarodowych w celu rozwiązywania problemów systematycznych i konkretnych o charakterze długofalowym,

b.) spełnianie roli wielostronnych i ponadnarodowych instytucji wczesnego ostrzegania różnorodnych interesów, wykraczających poza ramy i kompetencje suwerennych państw,

c.) pośredniczenie jako rozjemca w sytuacjach konfliktowych w celu załagodzenia lub przezwyciężenia danego konfliktu lub sporu międzynarodowego (ONZ, OBWE, UE, itp.),

d.) możliwość tworzenia forum dla koordynacji i współdziałania dla małych państw, które nie zawsze mogą efektywnie oddziaływać na rozwój stosunków międzynarodowych,

e.) możliwość dodatkowego i szerszego oddziaływania na opinię publiczną w sprawach globalnych i regionalnych (np. bezpieczeństwo, pokój, rozbrojenie, ochrona środowiska naturalnego).

PODSUMOWANIE:

Organizacje międzynarodowe można klasyfikować według różnych kryteriów, z których najważniejsze to:

- status międzynarodowy członków,

- zasięg podmiotowy,

- kompetencja,

- kryterium przedmiotowe.

Ze względu na status międzynarodowy członków organizacje międzynarodowe można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

- międzynarodowe organizacje rządowe (International Government Organisations - IGOs),

- międzynarodowe organizacje pozarządowe (International Non-Government Organisations - INGOs), powstają w wyniku porozumień co najmniej dwóch lub więcej państw, reprezentowanych przez ich rządy, w celu osiągnięcia zamierzonych zadań;

organizacje transnarodowe (Transnational Non-Government Organisations – TNOs).

Z punktu widzenia kryterium podmiotowego można z kolei podzielić na:

organizacje powszechne lub uniwersalne,

organizacje grupowe lub regionalne.

Według kryterium przedmiotowego organizacje międzynarodowe można podzielić z tytułu na charakter działalności:

- organizacje polityczno-wojskowe,

- organizacje gospodarcze,

- organizacje kulturalne,

- organizacje ochrony zdrowia.

Organizacje polityczno-wojskowe (a) i gospodarcze (b) można dodatkowo podzielić na:

organizacje uprzemysłowionych państw zachodnich,

organizacje krajów rozwijających się,

organizacje byłych krajów socjalistycznych.

Organizacje kulturalne (c) i ochrony zdrowia (d) określa się jako wyspecjalizowane lub funkcjonalne. Można je też klasyfikować według kryterium kompetencyjnego.

Organizacje wg statusu międzynarodowego:

IGOs powstają w wyniku porozumień co najmniej dwóch lub więcej państw, reprezentowanych przez ich rządy, dla osiągnięcia zamierzonych zadań i na podstawie umowy międzynarodowej, która z reguły bywa także aktem stanowiącym. Zawiera ona również postanowieia odnośnie do celów, zadań, funkcji i struktury organizacyjnej- np.: ONZ, NATO.

INGOs powstają w wyniku porozumień osób fizycznych lub prawnych, a więc instytucji i stowarzyszeń o charakterze publicznym. Pod względem statusu zrzeszają one członków z różnych krajów, a więc w swej działalności wykraczają poza granice jednego państwa. Mogą wykonywać niektóre zadania bezpośrednio bądź też oddziaływać na rządy lub opinię publiczną. INGOs odnotowały w ostatnim dziesięcioleciu znaczny wzrost liczebności. Np. Greenpeace, Amnesty International.

TNOs różnią się zasadniczo od IGOs. Są one zjawiskiem nowym i trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. Powstanie ich wiąże się przede wszystkim z postępującą globalizacją oraz instytucjonalizacją współczesnych stosunków międzynarodowych. Dzielą się na:

Korporacje Transnarodowe,

Organizacje Transnarodowe,

Transnarodowe Niezrzeszone Korporacje.

Są to korporacje przemysłowe i handlowe, których działalność przekracza granice państw w wymiarze globalnym, regionalnym. Wywierają one coraz większy wpływ nie tylko na podział pracy w skali globalnej, ale także na politykę gospodarczo-finansową wielu państw.

IGOs oraz INGOs można usystematyzować następująco:

a.) przejmowanie licznych zadań dyplomacji i konferencji międzynarodowych w celu rozwiązywania problemów systematycznych i konkretnych o charakterze długofalowym,

b.) spełnianie roli wielostronnych i ponadnarodowych instytucji wczesnego ostrzegania różnorodnych interesów, wykraczających poza ramy i kompetencje suwerennych państw,

c.) pośredniczenie jako rozjemca w sytuacjach konfliktowych w celu załagodzenia lub przezwyciężenia danego konfliktu lub sporu międzynarodowego (ONZ, OBWE, UE, itp.),

d.) możliwość tworzenia forum dla koordynacji i współdziałania dla małych państw, które nie zawsze mogą efektywnie oddziaływać na rozwój stosunków międzynarodowych,

e.) możliwość dodatkowego i szerszego oddziaływania na opinię publiczną w sprawach globalnych i regionalnych (np. bezpieczeństwo, pokój, rozbrojenie, ochrona środowiska naturalnego).

15. Czym jest równowaga sił w stosunkach międzynarodowych?

Już David Hume zauważył, że chociaż określenie „równowaga sił” (balance of power) może być nowożytne, to „maksyma o zachowaniu równowagi sił jest oparta tak bardzo na zdrowym rozsądku i oczywistym rozumowaniu, iż jest niemożliwe, by mogła całkowicie umknąć starożytności”.

Ernst B. Haas znalazł 8 odmiennych interpretacji określenia „równowaga sił”. Są to:

- jakikolwiek układ sił,

- równowaga lub proces równoważenia się,

- hegemonia lub dążenie do hegemonii,

- stabilność i pokój w koncercie mocarstw,

- niestabilność i wojna,

- polityka mocarstwowa w ogóle,

- uniwersalne prawo historii,

- system i wskazówka dla tworzących politykę.

Z kolei Inis L. Claude stwierdził, że „kłopot z równowagą sił tkwi nie w tym, iż nie ma swego znaczenia, lecz w tym, iż posiada zbyt wiele znaczeń”. Znaleźć można użycie określenia zarówno dla równowagi sił, jak i nierównowagi, dla polityki, lecz i dla systemu bądź automatycznego i samoregulującego się, bądź też całkowicie zależnego od manipulacji przez zręcznych polityków.

Dougherty i Pualtzgraff proponują widzieć w równowadze sił:

- sytuację lub stan,

- uniwersalną tendencję lub prawo zachowania państw,

- wskazówkę do prowadzenia polityki państwa,

- sposób utrzymania systemu charakterystyczny dla pewnego rodzaju systemów międzynarodowych.

Można się zgodzić, iż tak długo, jak pozostawiamy na uboczu myślenie o przewadze, mamy do czynienia z różnymi, ale nie wykluczającymi się wzajemnie, poziomami myślenia o równowadze sił. Sytuacja lub stan to obiektywne uporządkowanie, któremu towarzyszy względne powszechne zadowolenie. Tendencja lub prawo opisują prawdopodobieństwo, pozwalając przewidywać, iż członkowie systemu, zagrożonego pojawieniem się „zakłócającego równowagę”, stworzą przeciwważącą się koalicję. Z kolei wskazówka zaleca politykom, chcącym działać „racjonalnie”, by stale byli czujni i gotowi do zorganizowania przeciwważącej koalicji w przypadku zakłócenia równowagi. System opiera się na tym, iż wszyscy główni aktorzy zachowują tożsamość, integralność i niezależność dzięki procesowi równoważenia się.

Klasyczna koncepcja równowagi sił, przypisana najczęściej takim politykom, jak Henry St. John Bolingbroke,

Friedrich Gentz, Klemens von Metternich czy wicehrabia Robert Stewart Castlereagh, miała cztery podstawowe cele:

- zapobiegać stworzeniu uniwersalnej hegemonii,

- zachować składowe części systemu i sam system,

- zapewnić stabilność i wzajemne bezpieczeństwo w systemie międzynarodowym,

- wzmocnić i utrwalić pokój poprzez groźbę wojny.

Tradycyjnymi metodami i technikami utrzymywania lub przywracania równowagi sił były:

- polityka dzielenia i rządzenia (divide et impera),

- terytorialne kompensaty,

- państwa buforowe,

- sojusze,

- sfery wpływów,

- interwencje,

- dyplomatyczne przetargi,

- prawne i pokojowe rozstrzyganie sporów,

- redukcja zbrojeń,

- wyścig zbrojeń,

- wojna.

Rolę „utrzymującego równowagę” pełniła w europejskim systemie Wielka Brytania.

Nicholas J. Spykman należy do pierwszych krytyków, wskazując na nieprzystawalność teorii i praktyki. Twierdził on, że istotą sprawy jest to, że państwa są zainteresowane jedynie równowagą (nierównowagą), która jest na ich korzyść. Nie równowaga, lecz znaczny margines jest ich celem. Nie daje rzeczywistego bezpieczeństwa bycie równie silnym jak potencjalny wróg; bezpieczeństwo daje jedynie bycie trochę silniejszym. Nie istniej natomiast możliwość działania jeśli czyjaś siła jest w pełni hamowana; istnieje szansa pozytywnej polityki zagranicznej tylko wtedy, gdy istnieje margines siły, z którego można swobodnie skorzystać.

Krytyczny jest też Hans Morgenthau, wskazując zarówno na niepowodzenia, jak i cenę, w postaci częstych i kosztownych wojen. Trzy jego podstawowe zarzuty to:

- niepewność, gdyż nie istnieją godne zaufania sposoby mierzenia, oceniania i porównywania władzy,

- nierzeczywistość, gdyż politycy próbują zrekompensować sobie niepewność dążeniem do osiągnięcia przewagi,

- niewystarczalność w wyjaśnianiu wstrzemięźliwości wykazywanej przez większą część okresu od 1648 do 1914, gdyż nie uwzględnia się miarkującego wpływu zasadniczej jedności intelektualnej i moralnego konsensusu przeważających wtedy w Europie.

Współcześnie najbardziej spójną teorię równowagi sił przedstawił Kenneth Waltz, uniezależniając ją od działań poszczególnych państw czy polityków, a wiążąc ją nierozerwalnie z istotą anarchicznego systemu międzynarodowego, opartego na zasadzie polegania, tworzących go jednostek, na sobie.Jego teoria jest teorią należącą do sfery polityki międzynarodowej , tak jak ją interpretuje strukturalny realizm, w oderwaniu od polityki zagranicznej.

Teoria równowagi sił nie jest przedmiotem uwagi jedynie realistów czy tradycjonalistów. Dużo miejsca poświęca jej, jako jednemu ze swych sześciu modeli heurystycznych, pionier nurtu modernistycznego, Morton Kaplan.

Równowaga sił stanowi jednocześnie dla wielu swoisty symbol anachronizmu, spuścizny przeszłości, wymagającej zdecydowanego przezwyciężenia i odrzucenia. Wydaje się, że u podstawy takiego podejścia leżą jednak przede wszystkim względy ideowe i emocjonalne.

PODSUMOWANIE:
Ernst B. Haas 8 odmiennych interpretacji określenia „równowaga sił”:

- jakikolwiek układ sił,

- równowaga lub proces równoważenia się,

- hegemonia lub dążenie do hegemonii,

- stabilność i pokój w koncercie mocarstw,

- niestabilność i wojna,

- polityka mocarstwowa w ogóle,

- uniwersalne prawo historii,

- system i wskazówka dla tworzących politykę.

Dougherty i Pualtzgraff równowaga sił:

- sytuacja lub stan,

- uniwersalna tendencja lub prawo zachowania państw,

- wskazówka do prowadzenia polityki państwa,

- sposób utrzymania systemu charakterystyczny dla pewnego rodzaju systemów międzynarodowych.

Klasyczna koncepcja równowagi sił( Henry St. John Bolingbroke,

Friedrich Gentz, Klemens von Metternich czy wicehrabia Robert Stewart Castlereagh) cztery podstawowe cele:

- zapobiegać stworzeniu uniwersalnej hegemonii,

- zachować składowe części systemu i sam system,

- zapewnić stabilność i wzajemne bezpieczeństwo w systemie międzynarodowym,

- wzmocnić i utrwalić pokój poprzez groźbę wojny.

Tradycyjnymi metodami i technikami utrzymywania lub przywracania równowagi sił były:

- polityka dzielenia i rządzenia (divide et impera),

- terytorialne kompensaty,

- państwa buforowe,

- sojusze,

- sfery wpływów,

- interwencje,

- dyplomatyczne przetargi,

- prawne i pokojowe rozstrzyganie sporów,

- redukcja zbrojeń,

- wyścig zbrojeń,

- wojna.

Nicholas J. Spykman jeden z pierwszych krytyków- istotą sprawy jest to, że państwa są zainteresowane jedynie równowagą (nierównowagą), która jest na ich korzyść. Nie równowaga, lecz znaczny margines jest ich celem. Nie daje rzeczywistego bezpieczeństwa bycie równie silnym jak potencjalny wróg; bezpieczeństwo daje jedynie bycie trochę silniejszym. Nie istniej natomiast możliwość działania jeśli czyjaś siła jest w pełni hamowana; istnieje szansa pozytywnej polityki zagranicznej tylko wtedy, gdy istnieje margines siły, z którego można swobodnie skorzystać.

Hans Morgenthau i trzy jego podstawowe zarzuty to:

- niepewność, gdyż nie istnieją godne zaufania sposoby mierzenia, oceniania i porównywania władzy,

- nierzeczywistość, gdyż politycy próbują zrekompensować sobie niepewność dążeniem do osiągnięcia przewagi,

- niewystarczalność w wyjaśnianiu wstrzemięźliwości wykazywanej przez większą część okresu od 1648 do 1914, gdyż nie uwzględnia się miarkującego wpływu zasadniczej jedności intelektualnej i moralnego konsensusu przeważających wtedy w Europie.

Kenneth Waltz, uniezależnia ją od działań poszczególnych państw czy polityków, a wiąże ją nierozerwalnie z istotą anarchicznego systemu międzynarodowego, opartego na zasadzie polegania, tworzących go jednostek, na sobie. Jego teoria jest teorią należącą do sfery polityki międzynarodowej , tak jak ją interpretuje strukturalny realizm, w oderwaniu od polityki zagranicznej.

18. Opisz istotę i rodzaje konfliktów międzynarodowych.

Konflikty międzynarodowe stanowią niezwykle rozległą kategorię stosunków międzynarodowych. Zrozumienie ich istoty, elementów składowych oraz sposobów rozwiązywania posiada znaczenie teoretyczne i praktyczne, pozwalające na lepsze poznanie skomplikowanej rzeczywistości międzynarodowej. Do konfliktu dochodzi w różnych sytuacjach. Może on występować zarówno w relacjach między jednostkami jak i w rodzinie, jak również między poszczególnymi państwami. Istota konfliktu określa określone sprzeczności, występujące między dwoma lub większą liczbą stron, które z reguły wynikają z różnicy interesów. W ujęciu wielu autorów ważne jest też to, aby strony nie tylko posiadały sprzeczne interesy, ale żeby sobie to uświadamiały. Taka sprzeczność interesów występuje z kolei zarówno w łonie poszczególnych państw, jak też między nimi. W pierwszym wypadku jest to konflikt wewnątrzpaństwowy, a w drugim konflikt międzynarodowy.

Sprzeczność interesów odnosi się w relacjach międzypaństwowych do takich wartości narodowych i politycznych jak: niezależność, suwerenność, integralność terytorialna, samostanowienie, wyłączność podejmowania decyzji, itp. O konflikcie międzynarodowym można mówić zatem dopiero wtedy, gdy uczestniczące w nim zwaśnione strony nie tylko posiadają sprzeczne interesy, lecz je sobie także uświadamiają, co znajduje z kolei odzwierciedlenie w ich zachowaniu, postępowaniu oraz działaniu. Należy odróżniać konflikt od występujących w normalnych relacjach międzypaństwowych rywalizacji. Wymaga to powstania określonej sytuacji, nazywanej krytycznym napięciem, w której sprzeczne interesy się wykluczają i dochodzi o powstania rdzenia lub jądra konfliktu międzynarodowego. Musi to prędzej czy później doprowadzić do eskalacji, przyczyniając się do konfliktu międzynarodowego. Kryterium odróżniającym kryzys międzynarodowy od innych kryzysów jest także jego czas trwania. Musi on trwać dłużej niż przykładowo pucze czy przewroty, które trwają niekiedy kilka godzin i doprowadzają, z reguły, tylko do wymiany elit. Ponadto konflikt międzynarodowy winien posiadać duży zasięg oraz obejmować szersze kręgi społeczne. W tym sensie nie mogą nimi być zamachy terrorystyczne oraz inne akty przemocy, w których uczestniczą znikome grupy ludzi.

Konflikty międzynarodowe należy także odróżniać od sporów międzynarodowych, które występują wtedy, gdy państwa lub inne podmioty w sensie prawa międzynarodowego, wyrażają wobec siebie sprzeczne stanowiska i roszczenia odnośnie do tych samych kwestii. Cechą sporu międzynarodowego jest zatem to, że może on potencjalnie stanowić jedno ze źródeł konfliktu, ale jego uregulowanie może w większości wypadków nastąpić przy użyciu środków prawnych.

Niektórzy autorzy wyróżniają:

- konflikty werbalne (protest, sprzeciw, ostrzeżenie groźba),

- akcje konfliktowe (zerwanie stosunków dyplomatycznych, konfiskata mienia, blokada, demonstracja siły i użycie siły).

Większość autorów odnosi konflikty międzynarodowe do rozciągniętej w czasie walki dwóch lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, zakładając również możliwość powstania sytuacji, w której tylko jedna strona ma pełną zdolność międzynarodową. Współcześnie w praktyce znaczna liczba konfliktów pierwotnie wewnętrznych ulega umiędzynarodowieniu poprzez włączenie się do nich strony trzeciej. Następuje to z reguły w formie wsparcia finansowego, materialnego lub posredniej pomocy wojskowej. W ostatnim wypadku jest to konflikt zbrojny.

Poważnym zagadnieniem jest przekształcanie się konfliktów wewnątrzpaństwowych w konflikty międzynarodowe. Przyjmuje się generalnie, że do umiędzynarodowienia konfliktów wewnątrzpaństwowych dochodzi w następujących okolicznościach:

- eskalacja poprzez zewnętrzne dostawy broni,

- wywieranie różnorodnych presji, w tym także dyplomatycznych, przez państwo lub mocarstwo zewnętrzne,

- uzgadnianie wspólnych akcji,

- bezpośrednia interwencja zbrojna jednego z państw ościennych lub mocarstw zewnętrznych.

Stopień umiędzynarodowienia konfliktu wewnątrzpaństwowego można ocenić przez liczbę i charakter interweniujących państw oraz rodzaj zastosowanych środków zewnętrznych.

Bardzo często używane są wymiennie pojęcia wojna i konflikt zbrojny. Wojna to gwałtowny konflikt masowy, który charakteryzuje się następującymi cechami:

- w walkach biorą udział dwie lub więcej zorganizowanych sił zbrojnych, z których co najmniej po jednej stronie biorą udział regularne oddziały wojskowe, oddziały paramilitarne itp.,

- obie strony walczące muszą być zorganizowane według jakiegoś określonego schematu; istnieje planowana i zorganizowana struktura działań zbrojnych- nawet jeśli ogranicza się tylko do obrony,

- istnieje ustalona chronologicznie kontynuacja konfliktu zbrojnego bądź korelacja strategicznych i taktycznych zamierzeń szczebla dowodzenia.

Natomiast cechy wyróżniające konflikt zbrojny to:

- istnienie co najmniej dwóch podmiotów wojujących,

- używanie przez podmioty wojujące zorganizowanych sił zbrojnych przeciwko siłom zbrojnym przeciwnika,

- stosowanie metod i środków walki zbrojnej.

Można założyć, że pojęcie „konflikt zbrojny” zyskało na znaczeniu po delegalizacji wojny po 1945r. O ile „wojna” jest zakazana, to „konflikt zbrojny” nie podlega formalnie takiemu zakazowi, choć z drugiej strony Karta NZ nie pozwala na „użycie siły”. Dlatego też w praktyce między obydwoma pojęciami nie występuje poważniejsza różnica. Na podstawie międzynarodowego prawa zwyczajowego wykształciło się stopniowo prawo konfliktów zbrojnych, które stara się unormować zasady prowadzenia działań zbrojnych przez wojujące strony. Jej najistotniejszymi elementami są:

1) w międzynarodowym prawie przeciwwojennym:

a) zakaz agresji i uznania jej za niedozwolony sposób załatwiania sporów międzynarodowych,

2) w międzynarodowych regułach prowadzenia walki zbrojnej:

a) nakaz wyodrębnienia sił zbrojnych w walce zbrojnej,

b) istnienie ograniczeń we wzajemnym szkodzeniu sobie przez wojujące strony,

c) powinność zachowania „rycerskości” w walce przez strony wojujące,

3) w międzynarodowym prawie humanitarnym – nakaz ludzkiego obchodzenia się z osobami wyłączonymi z walki i ludnością cywilną,

4) w międzynarodowym prawie karnym – odpowiedzialność karna sprawców za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciw pokojowi,

5) konieczność ochrony praw człowieka.

Najczęściej spotykanym kryterium klasyfikacji współczesnych konfliktów zbrojnych są:

Sprawiedliwość, wzgląd na podmioty wojujące, cele działań, stopień zorganizowania lub prowadzenia walki, aspekty prawne i moralne.

Kryterium sprawiedliwości należy do najstarszych i zawiera subiektywną ocenę postępowania państw lub stron wojujących. Stara się ono odpowiedzieć na pytanie: czy wojna była sprawiedliwa (bellum iustum), czy niesprawiedliwa (bellum iniustum) i wywołana bez powodu (sine causa). Kryterium to stosowane jest po dzień dzisiejszy, lecz jest wyraźnie podporządkowane wartościom ideologicznym zwaśnionych stron.

W wypadku kryterium wglądu na podmioty wojujące wyróżnia się konflikty międzypaństwowe, określane jako międzynarodowe i konflikty niepaństwowe. W pierwszych uczestniczą głównie państwa lub zorganizowane siły, a w drugich ugrupowania polityczne o charakterze wewnątrzpaństwowym, które z czasem mogą korzystać z pomocy zewnętrznej.

Według kryterium sposobu prowadzenia wojny można wyróżnić działania lądowe, morskie i powietrzne, bądź też rodzaj użytej broni- atomowej, chemicznej, biologicznej itp.

W kryterium prawnym istotne znaczenie posiada określenie prawnego charakteru konfliktów zbrojnych- czy są one legalne, czy też nie? Sprawa ta jest jednak niezwykle skomplikowana, ponieważ konflikt zbrojny czy wojna, mogą być legalne, mimo że są prowadzone niezgodnie z prawem międzynarodowym. Natomiast konflikty nielegalne mogą być prowadzone zgodnie z prawem wojen, choć sa sprzeczne z prawem międzynarodowym. Niezmiernie trudna jest ocena moralna konfliktów zbrojnych, ponieważ dokonywana jest subiektywna z punktu widzenia interesów i celów wszystkich wojujących stron. Bardzo skomplikowana jest klasyfikacja konfliktów zbrojnych według celów przyświecających zwaśnionym stronym. Mogą to zatem być konflikty lub wojny: zaborcze, kolonialne, imperialistyczne, obronne, antykolonialne, narodowo- wyzwoleńcze, skierowane przeciwko pomocy lub dominacji innego państwa w aspekcie politycznym, ekonomicznym, religijnym itp. Również w tym wypadku krzyżują się w zależności od różnych sytuacji i okoliczności kryteria ocen subiektywnych i obiektywnych.

Konflikty międzynarodowe mają złożony charakter. Rozgrywają się one z reguły w skomplikowanym środowisku politycznym, które uwarunkowane jest wieloma czynnikami (ekonomicznymi, politycznymi, społecznymi, kulturowymi itp). Ponadto przebiegają one w wielu płaszczyznach (narodowej, państwowej, międzynarodowej, lokalnej, regionalnej, globalnej) oraz angażują różnych uczestników (rządy poszczególnych państw, kierownictwa organizacji zbrojnych lub partyzanckich, zarządy organizacji międzynarodowych i wiele innych). Mimo tak ogromnego zróżnicowania konflikty mają określone cechy wspólne, ponieważ:

- odbywają sie zawsze między konkretnymi uczestnikamu,

- rozpoczynają się i kończą w określonym czasie,

- przechodzą różne fazy,

- obejmują określone obszary,

- koncentrują się na zdobywaniu określonych wartości i dóbr.

PODSUMOWANIE:
Do konfliktu dochodzi w różnych sytuacjach. Może on występować zarówno w relacjach między jednostkami jak i w rodzinie, jak również między poszczególnymi państwami. Istota konfliktu określa określone sprzeczności, występujące między dwoma lub większą liczbą stron, które z reguły wynikają z różnicy interesów. W ujęciu wielu autorów ważne jest też to, aby strony nie tylko posiadały sprzeczne interesy, ale żeby sobie to uświadamiały. Taka sprzeczność interesów występuje z kolei zarówno w łonie poszczególnych państw (wewnątrzpaństwowy), jak też między nimi (międzynarodowy).

O konflikcie międzynarodowym można mówić dopiero wtedy, gdy uczestniczące w nim zwaśnione strony nie tylko posiadają sprzeczne interesy, lecz je sobie także uświadamiają, co znajduje z kolei odzwierciedlenie w ich zachowaniu, postępowaniu oraz działaniu. Należy odróżniać konflikt od występujących w normalnych relacjach międzypaństwowych rywalizacji. Należy odróżniać konflikt od występujących w normalnych relacjach międzypaństwowych rywalizacji. Wymaga to powstania określonej sytuacji, nazywanej krytycznym napięciem, w której sprzeczne interesy się wykluczają i dochodzi o powstania rdzenia lub jądra konfliktu międzynarodowego. Musi to prędzej czy później doprowadzić do eskalacji, przyczyniając się do konfliktu międzynarodowego. Kryterium odróżniającym kryzys międzynarodowy od innych kryzysów jest także jego czas trwania. Musi on trwać dłużej niż przykładowo pucze czy przewroty, które trwają niekiedy kilka godzin i doprowadzają, z reguły, tylko do wymiany elit. Ponadto konflikt międzynarodowy winien posiadać duży zasięg oraz obejmować szersze kręgi społeczne.

Konflikty międzynarodowe należy także odróżniać od sporów międzynarodowych, które występują wtedy, gdy państwa lub inne podmioty w sensie prawa międzynarodowego, wyrażają wobec siebie sprzeczne stanowiska i roszczenia odnośnie do tych samych kwestii.

Przekształcanie się konfliktów wewnątrzpaństwowych w konflikty międzynarodowe. Przyjmuje się generalnie, że do umiędzynarodowienia konfliktów wewnątrzpaństwowych dochodzi w następujących okolicznościach:

- eskalacja poprzez zewnętrzne dostawy broni,

- wywieranie różnorodnych presji, w tym także dyplomatycznych, przez państwo lub mocarstwo zewnętrzne,

- uzgadnianie wspólnych akcji,

- bezpośrednia interwencja zbrojna jednego z państw ościennych lub mocarstw zewnętrznych.

Wojna to gwałtowny konflikt masowy, który charakteryzuje się następującymi cechami:

- w walkach biorą udział dwie lub więcej zorganizowanych sił zbrojnych, z których co najmniej po jednej stronie biorą udział regularne oddziały wojskowe, oddziały paramilitarne itp.,

- obie strony walczące muszą być zorganizowane według jakiegoś określonego schematu; istnieje planowana i zorganizowana struktura działań zbrojnych- nawet jeśli ogranicza się tylko do obrony,

- istnieje ustalona chronologicznie kontynuacja konfliktu zbrojnego bądź korelacja strategicznych i taktycznych zamierzeń szczebla dowodzenia.

Natomiast cechy wyróżniające konflikt zbrojny to:

- istnienie co najmniej dwóch podmiotów wojujących,

- używanie przez podmioty wojujące zorganizowanych sił zbrojnych przeciwko siłom zbrojnym przeciwnika,

- stosowanie metod i środków walki zbrojnej.

Najczęściej spotykanym kryterium klasyfikacji współczesnych konfliktów zbrojnych są:

Sprawiedliwość, wzgląd na podmioty wojujące, cele działań, stopień zorganizowania lub prowadzenia walki, aspekty prawne i moralne.

Kryterium sprawiedliwości należy do najstarszych i zawiera subiektywną ocenę postępowania państw lub stron wojujących. Kryterium to stosowane jest po dzień dzisiejszy, lecz jest wyraźnie podporządkowane wartościom ideologicznym zwaśnionych stron.

Kryterium wglądu na podmioty wojujące: wyróżnia się konflikty międzypaństwowe, określane jako międzynarodowe i konflikty niepaństwowe. W pierwszych uczestniczą głównie państwa lub zorganizowane siły, a w drugich ugrupowania polityczne o charakterze wewnątrzpaństwowym, które z czasem mogą korzystać z pomocy zewnętrznej.

Według kryterium sposobu prowadzenia wojny można wyróżnić działania lądowe, morskie i powietrzne, bądź też rodzaj użytej broni- atomowej, chemicznej, biologicznej itp.

W kryterium prawnym istotne znaczenie posiada określenie prawnego charakteru konfliktów zbrojnych- czy są one legalne, czy też nie?

Niezmiernie trudna jest ocena moralna konfliktów zbrojnych, ponieważ dokonywana jest subiektywna z punktu widzenia interesów i celów wszystkich wojujących stron.

Bardzo skomplikowana jest klasyfikacja konfliktów zbrojnych według celów przyświecających zwaśnionym stronom. Mogą to zatem być konflikty lub wojny: zaborcze, kolonialne, imperialistyczne, obronne, antykolonialne, narodowo- wyzwoleńcze, skierowane przeciwko pomocy lub dominacji innego państwa w aspekcie politycznym, ekonomicznym, religijnym itp. Również w tym wypadku krzyżują się w zależności od różnych sytuacji i okoliczności kryteria ocen subiektywnych i obiektywnych.

Konflikty mają określone cechy wspólne, ponieważ:

- odbywają sie zawsze między konkretnymi uczestnikami,

- rozpoczynają się i kończą w określonym czasie,

- przechodzą różne fazy,

- obejmują określone obszary,

- koncentrują się na zdobywaniu określonych wartości i dóbr.

  1. Przedstaw genezę i charakter sojuszu Anglii i Rosji na początku XX wieku.

Główną przyczyną zawiązania sojuszu między Rosją a Wielką brytanią był wzrost potęgi militarnej i morskiej Niemiec oraz błędna polityka zagraniczna Niemiec.

Oficjalnie sojusz brytyjsko-rosyjski został zawarty porozumieniem z 31 sierpnia 1907 roku. Porozumienie to ostatecznie zakończyło „Wielką Grę” (rywalizację o wpływy w Azji środkowej pomiędzy Anglią a Rosją), ustalono strefy wpływów dotyczące Persji Afganistanu oraz Tybetu, zacieśniło współpracę ekonomiczną oraz co najważniejsze doprowadziło do zachowania równowagi sił wobec rosnącej pozycji Niemiec. Porozumienie powyższych dwóch krajów po wcześniejszym sojuszu francusko-rosyjskim (1892r) oraz francusko-brytyjskim (8 kwietnia 1904) doprowadziło do powstania trójporozumienia.

W ostatnim dwudziestoleciu 20 wieku doszło do gwałtownych zmian w stosunkach między mocarstwowych. Wypracowane przez Bismarcka dobre stosunki z Rosją uległy załamaniu w 1890 roku kiedy to Wilhelm II odrzucił propozycję Rosji na przedłużenie traktatu reasekuracyjnego (Gwarantował neutralność obu krajów w wypadku rozpoczęcia wojny z państwem trzecim. Neutralność nie obowiązuję Rosji w chwili ataku Niemiec na Francję a także Niemiec w sytuacji kiedy Rosja znajdzie się w stanie wojny z Austro-Węgrami.) Nowe partnerstwo Niemiec z Austrią spowodowało niepokój Rosyjski o swą strefę wpływów na Bałkanach, wymusiło zbliżenie Rosji do Francji jako przeciwwagę, zbliżenie spotęgowane porozumieniem kolonialnym Brytyjsko – Niemieckim( odebranym przez rosję jako pierwszy krok Angli do zawarcia sojuszu).

Niemieckie nadzieje na sojusz z Wielką Brytanią okazały się niemożliwe do zrealizowania, dążenia do zawarcia formalnego sojuszu były niemożliwe ze względu na tradycyjną politykę „splendid isolation” a coraz mocniejsze naciski niemiec w pewnym momencie opierajace się na demonstracji sily oraz dynamiczna rozbudowa floty niemieckiej całkowicię zniechęciły Wielką Brytanie do jakiejkolwiek współpracy .

Przytoczę kilka fragmentów z Kissingera ,które powinny wyjaśnić to zagadnienie.

„Poprzez Układy śródziemnomorskie z 1887r, Wielka Brytania związała się pośrednio z trójprzymierzem(...) w nadziei ,że Włochy i Austria mogą wzmocnić swoje pozycje w stosunkach z Fracją w Afryce Północnej i z Rosją na Bałkanach.(...)

Nowe imperium Niemieckie nie bardzo wiedziało co począć z nadarzającą się sposobnością. Geopolityczna rzeczywistość powoli wyciągała Wielką Brytanię z jej splendid isolation(...) Niemieccy twórcy polityki – przekonani, że Rosja i Wielka Brytania desperacko potrzebują Niemiec- sądzili, że uda im się targować nieustępliwie z obiema stronami, nie określając w zasadzie o co i nie wyobrażając sobie nawet, że popychają w ten sposób Rosję i Wielką Brytanie ku sobie."

„Gwałtowne i władcze poszukiwanie przymierza przez cesarza jedynie nasiliło brytyjskie podejrzenia. Niemiecki program morski połączony z nękaniem Wielkiej Brytanii podczas wojny Burskiej w 1899-1902r. Doprowadziły do całkowitego przewartościowania brytyjskiej polityki zagranicznej. Przez półtora wieku Wielka Brytania uważała Francję za główne zagrożenie równowagi europejskiej, któremu należy przeciwstawiać się z pomocą jednego z państw niemieckich, raczej Austrii ale czasami także Prus. Rosję postrzegała jako największe zagrożenie swojego imperium. Mając jednak w ręku przymierze z Japonią, Wielka Brytania zainicjowała systematyczne wysiłki zmierzające do uregulowania nie załatwionych kwestii kolonialnych z Francją, doprowadzając do tak zwanej Entente Cordiale w 1904r.; był to właśnie tego rodzaju układ dotyczący nieformalnego współdziałania, jaki Niemcy konsekwentnie odrzucały. Niemal natychmiast Wielka Brytania zaczęła szukać możliwości zawarcia podobnego układu z Rosją.

Ponieważ Entente była formalnie porozumieniem kolonialnym, technicznie nie stanowiła odejścia od tradycyjnej polityki brytyjskiej „splendid isolation”. Praktycznym jej efektem było porzucenie przez Wielką Brytanię pozycji czynnika równoważącego i przyłączenie się do jednego z dwóch przeciwstawnych przymierzy.”

„W ciągu dekady Rosja, uprzednio związana Traktatem Reasekuracyjnym z Niemcami, stała się wojskowym sprzymierzeńcem Francji, podczas gdy Wielka Brytania- ubiegająca się od czasu do czasu o względy Niemiec- weszła do francuskiego obozu dyplomatycznego. Niemcy dokonały niezwykłego dzieła: siebie wyizolowały, a jednocześnie doprowadziły do zbliżenia trzech byłych wrogów i utworzenia przez nich wrogiej koalicji skierowanej przeciwko Niemcom.”

„Podobnie jak porozumienie anglo-francuskie, brytyjskie porozumienie z Rosją rozpoczęło się od ugody w sprawach kolonialnych. Przez kilka lat Wielka Brytania i Rosja powoli załatwiały swoje spory kolonialne. Zwycięstwo Japonii nad Rosją w 1905r. Skutecznie ukróciło dalekowschodnie ambicje Rosji. W lecie 1907r. Wielka Brytania mogła bezpiecznie zaoferować Rosji wspaniałomyślne warunki w Afganistanie i Persji, dzieląc Persję na trzy strefy wpływów(...) Anglo- rosyjskie stosunki, na które dziesięć lat wcześniej padał cień sporów obejmujących jedną trzecią globu(...) wreszcie się spokojnie ułożyły. O stopniu zaprzątnięcia brytyjskiej uwagi Niemcami dobitnie świadczy fakt, że Wielka Brytania skłonna była nawet porzucić swoją determinację, by nie dopuścić Rosji do Dardaneli, tylko po to, żeby uzyskać współdziałanie Rosji.”

Najważniejsze informacje:

formalne porozumienie: 31 sierpnia 1907

Ustala podział strefy wpływów na Bliskim Wschodzie (zakończenie „Wielkiej Gry”)

Współpraca ekonomiczna

Doprowadzenie do równowagi sił w chwili rosnącej pozycji Niemiec

  1. Omów główne cechy ładu wersalskiego w Europie.

Ład wersalski wyznaczał nowe granice państwowe i wprowadził nowy ład polityczny w Europie. Podczas konferencji wersalskiej ustalono niekorzystne warunki dla Niemiec . Utracili kolonie w Afryce i w Azji zostali poddani demilitaryzacji musieli zapłacić ogromne odszkodowania za rozpoczęcie wojny. W Wersalu ustalono również prawo do samostanowienia i powstały nowe państwa między innymi: Austria, Węgry, Czechosłowacja, Polska. Twórcami ładu wersalskiego były państwa zwycięskie, surowe warunki kapitulacji Niemiec oraz brak Rosji w kształtowaniu nowego ładu przyczyniły się do rewizjonistycznych działań tych państw oraz wybuchu 2 wojny światowej.

Twórcami nowego ładu kierowały różne idee I interesy.

Francja najbardziej doświadczona przez wojnę, z nieufnością patrzyła na dopiero co pokonanego przeciwnika. Jej głównymi priorytetami było największe osłabienie Niemiec. Koncepcje Francji były stale temperowane przez rządy Wielkiej Brytanii oraz USA. Głównymi celami Francji było odebranie zagłębia Saary jako część zadośćuczynienia za wyniszczenie kraju, odzyskanie Alzacji I Lotaryngii, utworzenie buforowego państwa bądź szeregu państewek pod zbrojnym zwierzchnictwem aliantów, po lewej stronie Renu, wysokie odszkodowania do zapłacenia przez Niemcy względem Francji oraz bezpośrednio do obywateli poprzez renty itp I przede wszystkim gruntowne rozbrojenie.

Propozycje wystosowane względem Niemiec pozostałym dwom sojusznikom wydawaly się zdecydowanie zbyt drastyczne, prezydent Wilson stanowczo przeciwstawiał się żądaniom Francji, premier David Lloyd George w swym przemówieniu w Fontainbleau wyraził opinie ,że upokorzone Niemcy będą stanowiły dużo większe zagrożenie.

Wielka Brytania zdawała sobie sprawę z tego iż dotychczasowy główny partner handlowy jakim były Niemcy nie powinien być zbytnio obciążony reparacjami wojennymi gdyż może to doprowadzić do kryzysu gospodarczego dla całej europy. Głównymi postulatami GB było rozbrojenie armii niemieckiej w szczególności floty oraz odebranie terytoriów zamorskich. Na obawy Francji zaproponowała pakt pomiędzy GB USA FR.

Ameryka swoje działania opierała na 14 punktach Wilsona, suwerenności narodów oraz konieczności stworzenia Ligi Narodów- cudownej instytucji która miała by zapobiec dalszym wojnom. Wilson był wielkim krytykiem propozycji wysuwanych przez Francji.

Włosi bardziej zainteresowani byli otrzymaniem konkretnych „łupów” jako nagrodę za przyłączenie się do koalicji niż opracowaniem trwałego systemu bezpieczeństwa.

Japonia praktycznie nie brała udziału w decyzjach dotyczących Europy- totalnie nie była tym zainteresowana.

Ostatecznie Niemcy utracili na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię , zagłębie węglowe Saary zostało umiędzynarodowione i poddane pod kontrolę Ligii Narodów,kopalnie na 15 lat trafiły w ręce Francji, przeprowadzono korekte granicy z Belgią, na rzecz nowopowstałego państwa polskiego utracili Pomorze Gdańskie , Wielkopolskę, Górny Śląsk, miasto Gdańsk zostało przekształcone w Wolne Miasto poddane kontroli Ligii Narodów.

Nowa Europa opierająca się na idealistycznych dotychczas zasadach samostanowienia narodów oraz bezpieczeństwie zbiorowym nie przetrwała. Idee głoszone przez Wilsona spowodowały utworzenie wielu słabych państw do ziem których rościły sobie prawa upokorzone Niemcy.

Sytuacja była niestabilna, system bezpieczeństwa zbiorowego okazał się fikcją, USA wycofało się z Europy popadając w izolacjonizm. Stworzona przez nich Liga Narodów nie funkcjonowała należycie. Na Wschodzie wyrastał silny przeciwnik totalnie pominięty w decyzjach dotyczących europy którym była Rosja Sowiecka. Sowieci uznali traktat wersalski za „orgie kapitalistów” i podważali go od samego początku. Wkrótce Francja oraz Wielka Brytania musiały wesprzeć dopiero odrodzoną Polskę by rewolucja bolszewicka nie dotarła na zachód pochłaniając całą Europę.

Anglo-amerykańskie obietnice dotyczące bezpieczeństwa Francji zostały porzucone. Francji brakowało silnego sojusznika przeciwko Niemcom którym niegdyś była carska Rosja. Mimo Francuskich starań i wsparcia Polska nie była na tyle silna by w razie konfliktu wspomóc Francję a dawny sojusznik- Rosja przestał graniczyć z Niemcami.

Kisinger: „Paradoksem było to, że Traktat Wersalski, mimo swego represyjnego

charakteru, powiększał słabość Francji i strategiczną przewagę Niemiec.

Przed wojną Niemcy na Wschodzie i na Zachodzie miały potężnych

sąsiadów. Nie mogły prowadzić ekspansji w żadnym kierunku, nie natykając

się na jakąś potęgę, na Francję, na Austro-Węgry czy na Rosję. Po

Traktacie Wersalskim Niemcy nie miały już na Wschodzie równorzędnego

partnera. Wobec osłabienia Francji, rozpadu Austro-Węgier i rewolucji

w Rosji, przywrócenie dawnej równowagi sił nie było możliwe,

szczególnie że kraje anglosaskie odmówiły udzielenia gwarancji porozumieniu

wersalskiemu.”

„Tak więc pokój kończący wojnę, która miała położyć kres

wszystkim wojnom, powstał bez udziału dwóch najsilniejszych krajów Europy,

Niemiec i Rosji, które obejmowały łącznie ponad połowę ludności

Kontynentu i reprezentowały największy potencjał militarny. Już ten sam

fakt wystarczał do skazania ustaleń wersalskich na niepowodzenie.”

Cechy Europy Powersalskiej:

-upokorzone Niemcy

-rewizjonizm

-pominięcie Rosji sowieckiej w planowaniu europy

-rozpad mocarstw, powstanie wielu młodych pastw

-Zachwianie równowagi sił

-wycofanie Ameryki z polityki Europejskiej

-nieskuteczny system bezpieczeństwa zbiorowego oparty na Lidze Narodów


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
UKSW. Zagadnienia egzaminacyjne.Hist.Powsz.2009 2010, UKSW prawo PHPiP
Zagadnienia egzaminacyjne z mechatroniki Irok, Mechatronika, Wprowadzenie do mechatroniiki
UKSW. Zagadnienia egzaminacyjne.Hist.Powsz.2009 2010, Prawo UKSW I rok
Prawo administracyjne zagadnienia egzamin
zagadnienia egzamin Polska
zagadnienia egzaminacyjne rekreacja
zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu inżynieria oprogramowania zIO
zagadnienia egzamin
ekonomia zagadnienia egzaminacyjne
PSYCHOMETRIA-Spis zagadnień egzaminacyjnych+ odpowiedzi, Psychometria
Zagadnienia egzamin 2-2008, Semestr 1, Fizyka
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE Z PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ, pedagogika opiekuńcza
Zagadnienia egzaminacyjne, Szkoła, Semestr 6, Prawo transportowe, Transport
zagadnienia egzamin, psychologia, Psychologia biologiczna sem.I

więcej podobnych podstron