Narządy płciowe żeński

1. Jajnik

-odpowiednik jądra

-produkuje komórki jajowe i hormony żeńskie

-powieszony na krezce jajnika (tu są naczynia i nerwy zaopatrujące)

Wyróżnia się:

-brzeg krezkowy

-brzeg wolny

-powierzchnia przyśrodkowa

-powierzchnia boczna

-koniec jajowodowy (styka się z lejkiem jajowodu)

-koniec maciczny (styka się z rogiem macicy przez wiązadło jajnik własne (może się wydłużać i skracać))

-wnęka jajnika- znajduje się na brzegu krezkowym, przezeń przechodzi tętnica i żyła jajnikowa, naczynia chłonne, naczynia współczulne i przywspółczulne

Budowa: zew: jednowarstwowy nabłonek płciowy, podeń: błona biaława jajnika, podeń pęcherzyki jajnikowe pierwotne itd.

-kora jajnika (warstwa miąższowa)- tu powstają komórki jajowe, w zrębie są rozmieszczone pęcherzyki jajnikowe (mają komórki jajowe)

-rdzeń jajnika (warstwa naczyniowa)- naczynia krwionośne odżywiające warstwę miąższową

-ciałko żółte- w trakcie ciąży to jest to ciałko żółte prawdziwe albo ciążowe, jeśli nei dojdzie od zapłodnienia- ciałko żółte rzekome lub okresowe (zanika, przekształcając się w ciałko białawe). Może zostać okresowo na jajniku jako ciałko żółte przetrwałe i nie dopuszcza do kolejnej owulacji

-powierzchnia jest częściowo okryta otrzewną,

-kieszonka jajnikowa- krezka jajnika + krezka jajowodu + więzadło jajnika

-klacz: prawie cały jajnik jest pokryty otrzewną, oprócz dołu jajnika.

-suka: krezka jajnika łączy się z wiązadłem podwieszającym jajnika.

1. Jajowód

-błoniasto-mięsniowy przewód

-leży w krezce jajowodu (między jajnikiem a rogiem macicy)

-funkcja: transport komórek jajowych do macicy i tu następuje zapłodnieni

Wyróżnia się:

-lejek jajowodu (zaczyna się ujściem brzusznym jajowodu (otwiera się do jamy otrzewnej, koło jajnika), na brzegach są strzępki jajowodu (jeden przyrasta do jajnika- strzępek jajnikowy, dzięki nimi komórka jajowa jest przenoszona z jamy otrzewnej do jajowodu)

-bańka jajowodu (tu dochodzi do zapłodnienia)

-cieśń jajowodu (najdłuższa i najcieńsza)

-część maciczna (przechodzi w rogi macicy, kończy się ujściem macicznym jajowodu)

Ciąża pozamaciczna-> ciąża rozwijająca poza macicą np. gdy komórka jajowa nie przedostanie się przez strzępki jajowodu (ciąża pierwotna brzuszna), zarodek wtedy wchodzi w otrzewną)

-Ściana: błona śluzowa (pofałdowana, pokryta nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym, częściowo urzęsionym, te które rzęsek nie mają produkują śluz), błona mięśniowa (przesuwanie komórki),błona surowicza

1. Macica

-narząd jamowy

-błoniasto-mięśniowy

-rozwój zarodka/płodu

-bierze udział w tworzeniu łożyska i wydalaniu (<3) płodu

-leży prawie całkowicie w jamie brzusznej, szyjka jest w jamie miedniczej

-powieszona jest na: więzadle szerokim macicy (krezka jajowodu, jajnika, miednicy, na bokach są więzadła obłe, rozpoczyna się na rogu macicy, kończ w kanale pachwinowym)

Odmiany:

-macica dwurożna przegrodowa

-macica dwurożna bezprzegrodowa

Budowa:

-szyjka (wysłana błoną śluzową, wyróżnia się część pochwową szyjki (wystaje do światła pochwy), część przedpochwową szyjki (położona ku przodowi); kanał szyjki macicy-> światło szyjki, jest drożny przy porodzie i rui, o trzonu: ujście wewnętrzne macicy, do pochwy: ujście zewnętrzne macicy; gruczoły szyjkowe- produkcja śluzu)

-trzon macicy (dwurożna bezprzegrodowa-> obszerny trzon, bez przegrody; u klaczy: koło ujścia rogów jest dno macicy)

-rogi macicy (połączone są więzadłem międzyrożnym dogbietowym i dobrzusznym)

Ściana: błona śluzowa (gruczoły maciczne; tworzenie łożyska; przeżuwacze: brodawki maciczne- skład łożyszcza), błona mięśniowa (3 pokłady włókien mięśniowych gładkich), błona surowicza (kontynuacja otrzewnej)

1. Pochwa

-narząd kopulacyjny

-drogi płciowe wyprowadzające

-twór mięśniowo-błoniasty, rozciągliwy

-leży w jamie miedniczy (między odbytem, pęcherzem, cewką moczową)

-warstwy: przód: wewnątrzotrzewnowo, tył: przydanka, błona mięśniowa, błona śluzowa

Budowa:

-sklepienie pochwy (z szyjką macicy)

-ujście pochwy (granicą jest błona dziewicza i ujście zewnętrzne cewki moczowej)

-przedsionek pochwy

-świnia i przeżuwacze mają uchyłek podcewkowy

1. Przedsionek pochwy

-kontynuacja pochwy

-uchodzi tu cewka moczowa

-warstwy: błona śluzowa (wielowarstwowy płacki z gruczolami przedsionkowymi: mniejszymi i większymi, ta wydzielina zwilża błonę śluzową przedsionka i pochwy; opuszki przedsionka: suka i klasz, sploty żylne o charakterze tkanki jamistej)

1. Srom

-zewnętrzny narząd płciowy

-tworzą go wargi sromu (łączą się w spoidle dogrzbietowym i dobrzusnym, między nimi jest szpara sromu)

-ograniczenie wejścia do przedsionka pochwy

-umięśnione wały skórne pokryte włosami

Krocze: okolica między szparą sromu i odbytem

1. Łechtaczka

-homologiczna do penisa

-ma dwie odnogi (przyczepiają się na łuku kulszowym), zespalają się w trzon łechtaczki, zakończony żołędzia łechtaczki

-ciało jamiste łechtaczki: trzon i odnogi

-żołądź pokryta jest napletkiem łechtaczki

1. Zapłodnienie

-zapłodnienie zachodzi w bańce jajowodu (połączenie plemnika i komórki jajowej- zygota)

-skurcze jajowodu (wędrówka i podział na blastomer)

-bruzdkowanie- proces powstania morula (wielokrotne podziały na blastomery)

-blastula/blastocysty-> zarodek, gdzie blastomery są ułożone powierzchniowo. Wszczepienie do macicy

-implantacja- proces zagnieżdżania się zarodka w macicy

-listki zarodkowe-> skupiska blastomerów o podobnych właściwościach rozwojowych (proces: gastrulacja)

-gastrula (ektoderma zew i endoderma wew oraz mezoderma (z Endo))

-organogeneza-> proces powstania organów

1. Błony płodowe

Funkcja:

-ochrona zarodka przed wpływem środowiska zewnętrznego

-stworzenie środowiska wodnego

-pośredniczenie w wymianie pomiędzy matką i płodem (oddychanie, wydalanie, odżywianie)

-pęcherz płodowy- zarodek otoczony błonami płodowymi

Typy:

-pęcherzyk żółtkowy (powstaje pierwszy, z endodermalnej jamy, funkcje krwiotwórcze, bierze udział w tworzeniu łożyska żółtkowo-kosmówkowego)

-owodnia (okrywa bezpośrednio zarodek, powstaje z ektodermy i mezodermy, produkuje płyn owodniowy, zapewnia wodne środowisko zarodkowi, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi, amortyzuje ucisk i wstrząsy)

-omocznia (powstaje ostatnia, tworzy ją ednoderma i mezoderma, tworzy krążenie omoczniowe, unaczynia kosmówkę (kosmówka omoczniowa), tu gromadzi się mocz płodu, zeń jest sznur pępowinowy)

-kosmówka (powstaje z najbardziej zewnętrznej warstwy komórek, ma kontakt z błoną śluzową matki, bierze udział w tworzeniu łożyska jako cześć płodowa, ma kosmki (wnikają do macicy))

Sznur pępowinowy: szypuła omoczni, tętnice pępkowe, żyła pępkowa

Bariera krew-łożysko- oddziela krew matki, od krwi płodu przez warstwe tkanek łożyska, między naczyniami kosmówki a naczyniami macicy

1. Łożysko

-wymiana gazowa, substancji odżywczych (od matki), produkty przemiany materii (od płodu), zastępuje wątrobe, dla matki jest gruczołem dokrewnym,

Typy:

-łożysko nieinwazyjne/rzekome-> kosmówka przylega do błony śluzowej, lecz nie dochodzi do jej zniszczenia (po porodzie kosmki wysuwają się z błony śluzowej i nie występuje krwawienie)

-łożysko inwazyjne-> kosmki kosmówki wnikają w głąb błony śluzowe, a podczas porodu dochodzi do jej zniszczenia i jest ona usuwana na zewnątrz

Podział ze względu na liczbę warstw bariery łożyskowej:

-łożysko nabłonkowo-kosmówkowe-> nabłonek kosmówki i błony śluzowej przylegają do siebie i tu bariera łożyskowa jest najgrubsza, brak krwawienia.

-łączno-kosmówkowe-> nabłonek kosmówki niszczy nabłonek błony śluzowej macicy

- Śródbłonkowo-kosmówkowe-> kosmki kosmówki przylegają bezpośrednio do śródbłonka naczyń krwionośnych matki

-krwio-kosmówkowe (naczelne)

Podział w zależności od umiejscowienia kosmków:

-łożyska rozproszone (klacz, świnia)-> kosmki SA na całej powierzchni kosmówki

-liścieniowate (przeżuwacze)-> kosmki są zgrupowane na polach łączących się z brodawkami macicznymi

-popręgowe (mięsożerne)-> kosmki są skupione w części środkowej (kształt pierścienia)

-traczowe (naczelne)-> postać dysku