Orogeneza Alpejska„Alpejska orogeneza - potężne ruchy górotwórcze, które rozpoczęły się w górnej kredzie, w największym nasileniu wystąpiły w trzeciorzędzie, a na niektórych obszarach (np. obszary okołopacyficzne) trwają do dziś; wg innych poglądów do orogenezy alpejskiej zalicza się też ruchy górotwórcze, które odbywały się na przełomie triasu i jury oraz jury i kredy (kimeryjskie fazy orogeniczne); w wyniku orogenezy alpejskiej zostały sfałdowane, wypiętrzone i poprzecinane licznymi intruzjami magmowymi masy skalne nagromadzone na pograniczach płyt litosferycznych, tworząc łańcuchy górskie zw. alpidami. „
    W erze kenozoicznej na przełomie Kredy i trzeciorzędu wystąpiła główna faza orogenezy alpejskiej. Cała Europa Pd wraz z dzisiejszym Morzem Śródziemnym tworzyła ogromne Morze Tetydy. Zaczęły nachodzić na siebie płyty: afrykańska i europejska. Morze zaczęło się zwężać oraz wypiętrzyły się góry o charakterze równoleżnikowym (Pireneje,Alpy -na zdjęciu poniżej - Leica TITAN ,Karpaty). Powstają wielkie łańcuchy górskie o charakterze fałdowym. Również rozległe zapadliska tektoniczne, które tworzą się u podnóża gór i często wypełniają się wodą. Np.: Tatry i Pieniny. Powstały w Kredzie a Beskidy w trzeciorzędzie, tak więc cały proces orogenezy przebiegał w bardzo długim czasie. Na przedpolu Karpat jest zapadlisko Przedkarpackie wypełnione wodą morską. Dziś np.: w Bochni czy Wieliczce powstały pokłady soli. W tym zapadlisku powstały także pokłady gipsu lub po przemianach gipsu w rejonach Tarnobrzegu pokłady siarki. W okolicach Jasła, Krosna i Gorlic pokłady gazu ziemnego i ropy naftowej. Dochodzi na nowo do powstania gór Sudetów (góry zrębowo-blokowe), które wcześnie były praktycznie zrównane z ziemią.
    W rejonie Morza Śródziemnego mamy nadal do czynienia z trwającą orogenezą Alp. Niż Polski w trzeciorzędzie tworzy depresję, która jest wypełniona wszelkiego rodzaju osadami. (np.: węgiel brunatny w Bełchatowie, Koninie). Pasma górskie sfałdowane i wypiętrzone podczas trwania tych

Karpaty (zdjęcie satelitarne łuku Karpat obok - program Leica TITAN) są górami, które powstały ze sfałdowania osadów morskich typu geosynklinalnego. Stopniowo obniżające się dno dało początek seriom skalnym o bardzo dużej miąższości. Geosynkliny tworzą się zawsze pomiędzy usztywnionymi partiami skorupy ziemskiej, które przesuwając się względem siebie mogą wywierać nacisk boczny na nagromadzone w geosynklinach i mniej lub więcej przeobrażone pod wpływem ciśnienia i temperatury różnego typu osady: pochodzenia organicznego (wapienne), lub mineralnego (piaszczyste, mułowe, ilaste). Geosynklina karpacka powstała na początku ery mezozoicznej, czyli około 200 mln. lat temu. Była ona wypełniona morzem geosynklinalnym, zwanym w geologii historycznej Oceanem Tetydy. Pozostałością Oceanu Tetydy jest obecnie Morze Śródziemne, Czarne i Kaspijskie (to ostatnie będące notabene największym jeziorem na świecie). Ruchy górotwórcze w

geosynklinie zaczęły się w okresie kredowym, przed około 100 mln. lat, a więc po 100 mln. lat narastania osadów, których miąższość dochodziła do kilku tysięcy metrów. Z końcem paleogenu i początkiem neogenu, tj. około 25 mln. lat wstecz, miała miejsce następna wielka faza górotwórcza, w czasie, której ruchom fałdowym i nasunięciom zostały poddane serie fliszowe, zaś w obrębie zrównanych już i częściowo przykrytych fliszem struktur wcześniejszych powstały spękania, wydźwignięcie pewnych bloków, zapadnięcie innych, z czym wiązały się także procesy wulkaniczne po wewnętrznej stronie łuku karpackiego. Dopiero w tej fazie powstał zarys Karpat w dzisiejszej postaci. Wewnątrz łuku karpackiego ląd uległ zapadnięciu, a na jego miejscu pojawiło się morze, które pod koniec neogenu przekształciło się w jezioro. Cały obszar karpacki prawie do końca neogenu znajdował się w strefie klimatu podzwrotnikowego - najpierw wilgotnego, kiedy istniały warunki do powstawania złóż węgli brunatnych, a później suchego, sprzyjającego powstawaniu w płytkich zbiornikach wodnych

Pireneje (zdjęcie satelitarne obok - program Leica TITAN), to potężny łańcuch wysokich górskich szczytów, położony u nasady Półwyspu Iberyjskiego. Tworzy on naturalną granicę pomiędzy Francją i Hiszpanią, oraz skrywa graniczącą z obydwoma krajami Andorę. Pasmo rozciąga się na przestrzeni około 430 km od Oceanu Atlantyckiego (Zatoki Biskajskiej) na północnym zachodzie do Morza Śródziemnego na południowym wschodzie, osiągając szerokość od 50 do 140 km. Dzieli się na Pireneje Zachodnie (od Atlantyku do przełęczy Somport), Pireneje Środkowe (od przełęczy Somport do przełęczy Portillon) i Pireneje Wschodnie (do Morza Śródziemnego). Średnia wysokość szczytów wchodzących w skład grani Pirenejów dochodzi do 3000 m n.p.m. Najwyższymi szczytami państw pirenejskich, należącymi do tego pasma, są: Aneto 3404 m n.p.m. (Hiszpania), Vignemale 3298 m n.p.m. (Francja), Coma Pedrosa 2946 m n.p.m. (Andora).
Pireneje wyróżniają się znaczną asymetrią poprzeczną. Skłon północny jest bardziej stromy i krótszy, skłon południowy dłuższy i łagodniejszy. Zbudowane są z hercyńskich masywów krystalicznych w części osiowej, oraz z osadowych skał mezozoicznych w częściach brzeżnych. Jak większość gór w Europie, powstały w wyniku zderzenia się kier kontynentalnych afrykańskiej i euroazjatyckiej. Spowodowało to wypiętrzenie się mas osadów nagromadzonych w basenach sedymentacyjnych. Ostateczny kształt pasmo przyjęło podczas orogenezy alpejskiej. Najczęściej spotyka się tu skały granitowe, wapienne i łupki. Skały wapienne są bardzo podatne na erozję, pod wpływem, której zarysy wielu szczytów zostały zaokrąglone i złagodzone. Nadało to krajobrazowi niezwykle harmonijny wygląd. Pireneje cechują się występowaniem rzeźby polodowcowej (kary, cyrki, żłoby lodowcowe, moreny i in.). Granica wiecznego śniegu przebiega na wysokości 2700-3000 m n.p.m. W najwyższych partiach występuje również zlodowacenie współczesne (ok. 40 km2).

Himalaje (zdjęcie poniżej)



długi na ponad 2500 kilometrów, szeroki do 350 km system ogromnych równoległych grzbietów ciągnących się pomiędzy Niziną Hindustańska na południu a dolinami górnego Indusu i Brahmaputry na północy. Doliny te oddzielają Himalaje od pasm Transhimalajów i mniejszych łańcuchów górskich południowego Tybetu. Główny grzbiet nie stanowi działu wodnego. Zachodnią granicą systemu jest Dolina Indusu oddzielająca Himalaje od Karakorum, Kunlun i Hindukuszu, granicą wschodnią - przełomowa dolina Brahmaputry. Himalaje obejmują swym obszarem części Pakistanu, Indii, Nepalu, Bhutanu oraz Chin (głównie Tybetu).
Najwyższe góry świata należą zarazem do najmłodszych powstając około 80 mln. lat temu wskutek naporu mas lądu będących dziś Półwyspem Indyjskim na mniej odporne osadowe skały Eurazji. Ten sam proces odpowiedzialny jest również za pojawienie się innych łańcuchów górskich środkowej Azji: Karakorum, Pamiru, Hindukuszu czy Tien-Szanu. Co więcej - Himalaje wciąż się wypiętrzają. Granica wiecznego śniegu przebiega od ok. 4500 m n.p.m. na południowych stokach do 6000 m n.p.m. na stokach północnych. Lodowców, jak na tak wysokie góry, jest stosunkowo niewiele, jęzory najdłuższych osiągają ok. 30 km.. Wyróżnia się trzy główne pasma: Wysokie Himalaje, Małe Himalaje i Sziwalik.


Himalaje Wysokie rozciągają się równoleżnikowo od masywu Nanga Parbat na zachodzie po przełom Brahmaputry na wschodzie. Średnio szczyty dochodzą do ponad 6000 m n.p.m. Północne stoki są - generalizując - połogie, południowe zaś strome i znacznie trudniej dostępne. Dziesięć szczytów wznosi się ponad 8000 m n.p.m. Są to: Mount Everest (Sagarmatha, Chomolungma) 8848, Kangchenjunga 8585, Lhotse 8501, Makalu 8475, Dhaulagiri 8221, Manaslu 8156, Cho Oyu 8201, Nanga Parbat 8126, Annapurna 8078 oraz Gosainthang Ri (Shishapangma, Grosanzangfeng) 8013. Do Himalajów Wysokich zalicza się często także pasmo Ladakh. Charakterystyczne dla Himalajów Wysokich są skaliste, ostre wierzchołki, wieczna pokrywa śnieżna, lodowce. Główny budulec stanowią krystaliczne skały prekambryjskie oraz skały magmowe, metamorficzne i osadowe - karbońskie do kredowych. Nazwa określająca kilka niezależnych pasm górskich położonych na południe od Himalajów Wysokich a oddzielonych od nich dużymi kotlinami (np. Kotliną Kathmandu).


Małe Himalaje. Do Małych Himalajów należą, poczynając od zachodu: Pir Panjal, Dhaula Dhar, Nag Tibba i nepalski Mahabharat. Najwyższe szczyty przekraczają 5000 m n.p.m., średnia wysokość to około 3500 - 4000 m n.p.m. Małe Himalaje prócz skał magmowych i metamorficznych tworzą w dużym stopniu skały osadowe


Sziwalik. Geologicznie różniące się od Himalajów Wysokich i Małych pasmo górskie wznoszące się do wysokości nieco ponad 2000 m n.p.m., średnio - 900 - 1000 m n.p.m. Praktycznie w całości zbudowane ze skał osadowych, poprzecinane dolinami rzek i, w znacznie większym niż główne pasma himalajskie stopniu, szlakami komunikacyjnymi.