Spis treści:
Wstęp.
Kodeks cywilny.
Konstytucja RP.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Konwencje międzynarodowe.
Organizacje prawa autorskiego - czyli Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (OZZ).
PRO - Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania.
SAWP - Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-muzycznych.
ZPAP - Związek Polskich Artystów Plastyków.
ZASP - Związek Artystów Scen Polskich.
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS - (dawniej Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych).
Stowarzyszenie Twórców Ludowych.
ZPAV - Związek Producentów Audio-Video.
SFP - Stowarzyszenie Filmowców Polskich .
ZPAF - Związek Polskich Artystów Fotografików.
STOART - Związek Artystów Wykonawców .
KOPIPOL - Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców. Dzieł Naukowych i Technicznych .
SARP - Stowarzyszenie Architektów Polskich .
SAFT - Stowarzyszenie Aktorów Filmowych i Telewizyjnych.
REPROPOL - Stowarzyszenie Wydawców .
Stowarzyszenie Autorów i Wydawców "Polska Książka".
Czas ochrony autorskich praw majątkowych.
Sposób obliczania terminu.
Sytuacje szczególne.
Przejście autorskich praw majątkowych.
Wynagrodzenie autora.
Ochrona autorskich praw osobistych.
Przyjęcie utworu.
Złożenie utworu.
Jak obliczyć objętość książki?
Znaki towarowe.
Aneks
Akty prawne.
Wzory umów :
- wzór umowy wydawniczej z autorem
- wzór umowy licencyjnej
III. Wzory znaków towarowych.
Wstęp.
Przedmiotem naszej pracy są prawa autorskie. Celem jest natomiast pokazanie regulacji prawnych na ten temat. Prawa autorskie to zbiór norm prawnych , których przedmiotem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej i artystycznej. W znaczeniu podmiotowym to uprawnienia majątkowe i osobiste autora do stworzonego przezeń dzieła. Prawa osobiste twórcy nigdy nie wygasają i nie mogą zostać przeniesione na inne osoby, natomiast prawa majątkowe są zbywalne i dziedziczne lecz wygasają z upływem określonego czasu. Prawo autorskie zabrania dokonywania bez zgody autora skrótów, przeróbek, przekładów itp., strzeże przed plagiatem. Prawa autorskie to trudny temat, nie tylko w naszym kraju. Są one bardzo często łamane. Nie jest łatwo wytłumaczyć ludziom, że np. kupowanie pirackich płyt, czy ściąganie z Internetu plików mp3 jest niezgodne z prawem. Tłumaczy się albo tym, że każdy tak robi, albo nieznajomością prawa w tym zakresie. Trzeba jednak pamiętać, że system prawa opiera się na zasadzie „ignorantia iuris nocet”, czyli nieznajomość prawa szkodzi i nikogo nie usprawiedliwia. Zaczynamy dopiero rozumieć, czym są prawa autorskie w momencie, w którym ktoś wykorzysta bez naszej wiedzy i zgody nasze dzieło. Wtedy dopiero powołujemy się na prawo.
Źródła prawa autorskiego.
Kodeks cywilny
Ogólną zasadę ochrony dóbr osobistych wprowadzają przepisy prawa cywilnego – art. 23 i 24 kodeksu cywilnego.
Art.23 stanowi: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności […] twórczość naukowa, artystyczna […] pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.
Art.24 §1 stanowi: „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie […]. Art. 24 § 2: „Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”.
Konstytucja RP
Podstaw praw autorskich można się również doszukiwać w Konstytucji RP z 1997 roku.
Art. 21 us.1 ustawy zasadniczej stanowi: „Rzeczypospolita Polska chroni własność (…). Chodzi tu też z pewnością o ochronę własności intelektualnej i wytworów człowieka. Można powiedzieć, że przepis ten jest rozszerzony a art. 64 tejże Konstytucji us.2 dodaje, że: „własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równiej dla wszystkich ochronie prawnej”. W zakresie praw autorskich w Konstytucji można jeszcze wspomnieć o art. 73 który stanowi: „każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej”. Każdy więc może pisać utwory literackie, tworzyć muzykę i działać w innych dziedzinach kultury i sztuki, jeśli tylko nie narusza praw innych.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Bardziej szczegółowych informacji w zakresie omawianego tematu można się doszukiwać w ustawie. Konkretnie jest to ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Jak podaje art. 1 us.1 tejże ustawy: „przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”. Są to w szczególności utwory literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, muzyczne, sceniczne, audiowizualne i programy komputerowe. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od momentu rozpoczęcia pracy nad nim. Ochrona przysługuje każdemu twórcy niezależnie od tego czy spełnił on wszystkie formalności.
Ustawa ta stanowi, że opracowanie cudzego utworu (tłumaczenie, przeróbka, adaptacja) jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Należy tu nadmienić, że istnieje też prawo autorskie zależne, które mówi, iż rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego. Twórca ten może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu 5 lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone jednak twórcy wynagrodzenie nie podlega już zwrotowi. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał dzięki inspiracji cudzym dziełem. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Prawa autorskie odnoszą się też do wszelkich zbiorów, antologii, wyrobów i baz danych. Zgodnie z ustawą są one również przedmiotem omawianych praw, nawet jeżeli zawierają nie chronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów.1
Omawiana ustawa stanowi, że przedmiotem prawa autorskiego nie są akty normatywne, urzędowe dokumenty, opublikowane opisy patentowe lub ochronne oraz proste informacje prasowe.
Przepisy ustawy o prawie autorskim stosuje się do utworów, które zostały stworzone przez obywatela RP, na terytorium RP, w języku polskim lub ich ochrona wynika z umów międzynarodowych (wystarczy, że zostanie spełniona jedna z tych przesłanek)2.
Zgodnie z ustawą utworem opublikowanym jest ten utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie.
Opublikowaniem równoczesnym utworu nazywamy opublikowanie utworu na terytorium państwa polskiego i za granicą w okresie 30 dni od jego pierwszej publikacji. Za utwór rozpowszechniony natomiast uważa się utwór, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie.3
Rozdział drugi omawianej ustawy odnosi się do podmiotu prawa autorskiego. Art.8 stanowi, że prawo autorskie przysługuje twórcy dzieła. Istnieje domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnieniem utworu. Współtwórcom przysługuje wspólne prawo autorskie. Zakłada się, że wielkości udziałów są równe. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, to pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w graniach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.4
Rozdział trzeci określa treść prawa autorskiego. Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, nienaruszalności treści i formy utworu, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz nad sposobem korzystania z utworu. Zgodnie z art. 17 ustawy wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu przysługuje twórcy. Producenci i importerzy magnetofonów, magnetowidów, czystych nośników służących do utrwalania przy użyciu tych urządzeń utworów w zakresie własnego użytku osobistego oraz urządzeń reprograficznych (skanery, kserokopiarki) są zobowiązani do opłat na rzecz twórców, artystów, wykonawców oraz producentów wideogramów i fonogramów, w wysokości nie wyższej niż 3% kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników. Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat, o których mowa wyżej przypada: 50% - twórcom, 25% - artystom wykonawcom, 25% - producentom fonogramów i wideogramów, z tym, że w przypadku urządzeń reprograficznych kwota ta przypada w 100% twórcom.
Omawiany rozdział odnosi się także do dozwolonego użytku chronionych utworów. Art.23 stanowi, że bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia jednak do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym (pokrewieństwo, powinowactwo lub stosunek towarzyski)5.
Kolejny czwarty rozdział ustawy o prawach autorskich streszcza kwestię czasu trwania autorskich praw majątkowych. Zgodnie z art.36 autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat 50 od śmierci twórcy, a od utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.6
Dalej ustawa porusza zagadnienie przejścia autorskich praw majątkowych. Omawiany prawa mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej. Umowa o przeniesienie tych praw lub umowa o korzystanie z utworu, zwana licencją, obejmuje pole eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.7
Następna część ustawy odnosi się do przepisów szczególnych dotyczących utworów audiowizualnych. Według art.69 współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, czyli najczęściej reżyser, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych lub twórca scenariusza. Kolejny artykuł stwierdza, że autorskie prawa majątkowe do utworu audiowizualnego przysługują producentowi. Nabywa on te prawa do utworów stworzonych na jego zamówienie.8
W dalszej części ustawy jest mowa o programach komputerowych. Stanowi ona, że programy te podlegają takiej samej ochronie, jak utwory literackie. Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia, w tym całą dokumentację projektową, wytwórczą oraz użytkową.9
Omawiana ustawa porusza także kwestie ochrony praw autorskich. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały naruszone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, a także usunięcia skutków tego działania m.in. złożenia przez osobę, która naruszyła jego prawa oświadczenia w odpowiedniej formie i treści. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odszkodowanie albo – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Twórca może żądać także od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia. Twórca w powyższym wypadku może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działania naruszającego było zawinione.10
Rozdział 11. Ustawy odnośni się do praw pokrewnych. Obejmuje to m.in. prawo do artystycznych wykonań, którego przedmiotem jest, pod warunkiem jego ustalenia, każde wykonanie utworu mające charakter artystyczny, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Artystycznymi wykonaniami są w szczególności działania: aktorów, recytatorów, instrumentalistów i wokalistów oraz osób w sposób twórczy przyczyniających się do jego powstania. Wykonanie praw do artystycznych wykonań podlega ograniczeniom wynikającym z rozdziału o dowolnym użytku chronionych utworów.11
Ustawa określa również istnienie stowarzyszeń zrzeszających twórców, artystów, wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich oraz praw pokrewnych.12
Rozdział 14. omawianej ustawy określa odpowiedzialność karną w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych. Art.115 stanowi, że osoba, która przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części utworu podlega karze pozbawienia wolności do 2 lat, ograniczenia wolności albo grzywny. Art. 116. Stanowi natomiast, że osoba, która bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie podlega karze pozbawienia wolności albo grzywny.13
Konwencje międzynarodowe.
Konwencja berneńska - umowa międzynarodowa zawarta w Bernie 9 września 1886.
Była to pierwsza umowa w sprawie respektowania praw autorskich pomiędzy suwerennymi krajami. Powstała z inspiracji Wiktora Hugo. Przed jej podpisaniem utwory i dzieła literackie powstałe w jednym kraju, mimo że były chronione w nim prawem autorskim, nie były chronione żadnymi prawami w innych krajach. Konwencja była wielokrotnie uzupełniana i rewidowana, ostatnio w Paryżu w 1971, ostatnie poprawki wprowadzono 28 września 1979.
Konwencja berneńska oparta jest na dwóch podstawowych zasadach:
zasada minimum ochrony - sygnatariusze muszą zapewnić w krajowym prawie wewnętrznym przynajmniej taką ochronę praw autorskich, jaką przewidują postanowienia konwencji,
zasada asymilacji - twórca z innego kraju musi być traktowany na równi z obywatelami danego kraju członkowskiego.
Zgodnie z konwencją ochrona praw autorskich jest automatyczna, nie jest wymagana żadna rejestracja, ani umieszczanie noty o prawach autorskich czy też znaczka ©.
Polska ratyfikowała umowę w 1935 w tzw. redakcji rzymskiej z 2 czerwca 1928, a obecnie jest stroną konwencji w ostatniej redakcji paryskiej. Sygnatariuszami konwencji od kwietnia 2007 są 163 państwa.
Organizacje prawa autorskiego - czyli Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (OZZ)
Stowarzyszenie takie winno uzyskać zezwolenie od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na podjęcie statutowych działań przewidzianych w prawi autorskim. Brak takiego zezwolenia oznacza iż dany podmiot nie będzie mógł korzystać z szeregu uprawnień przewidzianych dla OZZ w prawie autorskich, choć będzie podobnie jak OZZ zarządzał prawami. Organizacje zbiorowego zarządzania mogą działać, co do zasady, w formie stowarzyszenia i to stowarzyszenia zrzeszającego podmioty praw autorskich lub pokrewnych. Do takiej formy działalności zastosowanie będą mieć przepisy ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z ta ustawą stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zarejestrowaniu.
Zadania.
Celem i jednocześnie zadaniem OZZ jest zbiorowy zarząd prawami autorskimi. Ustawodawca nie podał przy tym legalnej definicji „zbiorowego zarządu”. Można jednak pokusić się o określenie istoty takiego zarządu, który oznacza upoważnienia dla OZZ uzyskane od twórców lub też artystów wykonawców, na podstawie stosowanej umowy, do:
1. udzielania licencji na utwory/artystyczne wykonania
2. kontrolowanie korzystania z utworu lub artystycznego wykonania przez inne podmioty niż twórca lub wykonawca
3.pobieranie tantiem autorskich od korzystających z utworów lub artystycznych wykonań
4. przekazywanie tantiem twórcom/ artystom wykonawcom.
Wykonywanie zadań.
Niektóre z umów zawieranych między OZZ a twórcami czy artystami wykonawcami była krytykowana jako niekorzystna dla uprawnionych a niezwykle korzystna dla OZZ. Podkreślić w tym miejscu należy, iż zwłaszcza kontrola korzystania z utworu byłaby znacznie utrudniona gdyby dokonywał jej sam twórca (konieczność sprawdzania np. rozgłośni radiowych itp.) czy wręcz w praktyce niemożliwe.
Niezwykle istotne „przywileje prawne” przewiduje dla OZZ art. 105 prawa autorskiego. Zgodnie z tym artykułem „domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem oraz że ma legitymację procesową w tym zakresie. Na domniemanie to nie można się powołać, gdy do tego samego utworu lub artystycznego wykonania rości sobie tytuł więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania. W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może się domagać udzielenia informacji
oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.”
Utwory zagraniczne
Co jednak zrobić gdy chcemy korzystać z utworów artystów zagranicznych? Organizacje Zbiorowego Zarządzania często na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji mogą zarządzać również prawami artystów zagranicznych. Fakt iż jest to utwór zagraniczny nie oznacza iż możemy z niego korzystać w sposób absolutnie dowolny.
Warto również pamiętać o art. 106 prawa autorskiego zgodnie z którym „organizacja zbiorowego zarządzania jest obowiązana do jednakowego traktowania praw swoich członków oraz innych podmiotów przez siebie reprezentowanych w zakresie zarządzania tymi prawami lub dochodzenia ich ochrony. Organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych powodów, odmówić zgody na korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań w granicach wykonywanego przez siebie zarządu. Organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych powodów, odmówić podjęcia zarządzania prawem autorskim lub prawem pokrewnym. Zarządzanie to wykonuje zgodnie ze swoim statutem”.
Na mocy decyzji ministra odpowiadającego za dział administracji rządowej - kultura i ochrona dziedzictwa narodowego wydanych na podstawie art. 104 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego i art. 104 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych - działają następujące organizacje zbiorowego zarządzania:
Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania - zajmuje się zbiorowym zarządzaniem prawami autorskimi do programów komputerowych.
Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych (SAWP) - stowarzyszenie, zajmujące się zarządzaniem prawami pokrewnymi do praw autorskich wykonawców utworów.
Związek Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) - zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi do utworów plastycznych.
Związek Artystów Scen Polskich (ZASP) - jest stowarzyszeniem grupującym artystów teatru, estrady, radia, telewizji, dubbingu i filmu.
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS - polska organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców. Skrót ZAiKS w nazwie pochodzi od nazwy Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych.
Stowarzyszenie Twórców Ludowych - zrzesza twórców uprawiających różnorodne dyscypliny plastyczne, pisarstwo czy folklor. Celem Stowarzyszenia Twórców Ludowych jest twórcze kultywowanie tradycji kultury ludowej we wszystkich dziedzinach i rodzajach plastyki, folkloru i literatury ludowej, popularyzacja najwartościowszych przejawów artystycznej twórczości ludowej, roztaczanie opieki nad twórcami ludowymi, ich reprezentacja oraz zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych Stowarzyszeniu praw autorskich lub praw pokrewnych.
Związek Producentów Audio-Video (ZPAV) - polskie stowarzyszenie producentów fonogramów i wideogramów. Jego główne zadanie to reprezentowanie producentów oraz zwalczanie praktyk piractwa fonograficznego. ZPAV jest Grupą Krajową Międzynarodowej Federacji Przemysłu Fonograficznego (IFPI), która zrzesza i reprezentuje światowy przemysł muzyczny.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP) - powstało w 1966 jako organizacja społeczna skupiająca w sobie filmowców polskich i ludzi kina (reżyserów, scenarzystów, animatorów, krytyków filmowych itp). Podstawowym celem Stowarzyszenia jest scalenie i ochrona interesów środowiska filmowego.
Związek Polskich Artystów Fotografików (ZPAF) - stowarzyszenie twórczo-zawodowe fotografów. Zadaniem Związku jest zachowanie dotychczasowego dorobku fotografików oraz promocja i rozwój współczesnej fotografii.
Związek Artystów Wykonawców STOART - organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi działająca na podstawie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych "KOPIPOL" - polska organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi upoważniona do poboru opłaty od producentów i importerów kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych oraz związanych z nimi czystych nośników, oraz poboru opłat od posiadaczy urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich (np. tzw. punkty ksero).
Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP) - stowarzyszenie zawodowe zrzeszające polskich architektów z siedzibą w Warszawie. Statutowymi celami działalności SARP są:
dbałość o jakość architektury i środowiska – zbudowanego oraz naturalnego - pojmowanych jako interes publiczny
tworzenie warunków dla rozwoju twórczości architektonicznej i jej ochrona
rozwój warsztatu architekta i ochrona zawodu.
Stowarzyszenie Aktorów Filmowych i Telewizyjnych (SAFT) - zajmuje się m.in. zbiorowym zarządzaniem i ochroną praw pokrewnych, praw do korzystania z wizerunku, ochroną autorskich dóbr osobistych i wykonywaniem uprawnień wynikających z ustawy oraz promocją ich działalności artystycznej.
Stowarzyszenie Autorów i Wydawców "Polska Książka" - organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wydawców.
Stowarzyszenie Wydawców REPROPOL - jest organizacją założoną przez wydawców prasy i działającą na ich rzecz.
Czas ochrony autorskich praw majątkowych
Autorskie prawa majątkowe trwają przez cały czas życia twórcy oraz pewien okres po śmierci. Okres ten w większości krajów europejskich wynosi 50 lat, a w niektórych, jak Szwecja czy Niemcy sięga 70 lat. W Polsce ten okres wynosił przed drugą wojną 50 lat, po wojnie do 1975 roku – 20 lat. Między 1975 r . a obecną ustawą – 25 lat. Obecnie okres ten wynosi 50 lat.
Sposób obliczania terminu.
Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w pełnych latach począwszy od pierwszego dnia roku następującego po śmierci twórcy, po roku opublikowania utworu czy jego ustaleniu, a więc od zdarzeń, od których rozpoczyna się bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych.
Np.:
Autor dzieła umarł 23-11-2000 to okres 50-letni zacznie być liczony od 01-01-2001 roku i zakończy się 31-12-2050.
Sytuacje szczególne.
W przypadku dzieł współautorskich okres liczony jest od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.
Jeżeli twórca utworu nie jest znany, okres 50-letni liczony jest od pierwszej publikacji. Jeżeli utwór nie został opublikowany – od momentu ustalenie utworu, chyba że przed upływem tego terminu nazwisko twórcy zostało za jego zgodą ujawnione.
Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż sam twórca (dzieło zbiorowe),okres 50-letni liczony będzie od pierwszej publikacji, a gdy utworu nie opublikowano – od jego ustalenia.
Np: Jeżeli wydawnictwo opublikowało encyklopedię (a więc dzieło zbiorowe) w 1993 roku, to jego prawa majątkowe do tej książki będą trwać do 31-12-2043 roku.
Gdy początek biegu ochrony dzieła liczony ma być od daty jego publikacji, a dzieło to było publikowane w częściach, bieg terminu powinien być liczony od publikacji ostatniej jego części, chyba, że poszczególne części mają samodzielna znaczenie.
Czas ochrony dzieła może być przedłużony o 10 lat w sytuacji gdy zostało ono opublikowane po raz pierwszy dopiero w ciągu ostatnich dziesięciu lat trwania jego ochrony.
Przejście autorskich praw majątkowych
Autorskie prawa majątkowe mogą być przenoszone na inne osoby z mocy umowy, w całości lub w części. Umowa o przeniesieniu autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Nabywca autorskich praw może je przenosić na inne osoby, chyba że ustawa lub umowa mu tego zabronią.
Autorskie prawa majątkowe mogą być również przenoszone na inne osoby w drodze spadkobrania.
Wynagrodzenie autora
Jeżeli z umowy nie wynika wyraźnie, że przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpiło bez wynagrodzenia – twórcy należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie określono jego wysokości w umowie, powinno ono „uwzględniać zakres udzielonego prawa oraz korzyści wynikające z korzystania utworu”
Istnieją 3 zasadnicze typy rozliczeń wydawcy z autorem:
- stawka za jednostkę obliczeniową objętości utworu
- wynagrodzenie ryczałtowe za całość dzieła, niezależnie od jego objętości
- system procentowy, strony umowy ustalają procent w jakim autor partycypuje w dochodach brutto wydawcy uzyskanych ze sprzedaży książki na rynku. Wysokość tego procentu waha się w zależności od rodzaju literatury i klasy autora i wynosi od 6 do 15% ceny katalogowej każdego sprzedanego egzemplarza – w Polsce zależy od ceny zbytu.
Jeżeli wynagrodzenie autora zostało uzależnione od wpływów z korzystania utworu, twórcy przysługuje prawo do pełnej informacji i wglądu do dokumentacji producenta.
Za co autor otrzymuje wynagrodzenie? Przede wszystkim za napisanie lub przetłumaczenie utworu oraz za przeniesienie prawa jego wydania na wydawcę w takim zakresie, w jakim ustalono w umowie. Ponadto: należność za opracowanie wytycznych do zilustrowania utworu (lub koncepcji ilustracji), ocenę obcego materiału ilustracyjnego oraz wykonanie korekty autorskiej.
Sposoby płatności wynagrodzenia.
Zasadą generalną jest płacenie wynagrodzenia autorskiego przynajmniej w dwóch ratach: 25% przy podpisywaniu umowy (zaliczka) i pozostałej części po przystąpieniu do rozpowszechnienia utworu.
Ochrona autorskich praw osobistych
W sytuacji gdy autorskie prawa osobisty zostały zagrożone cudzym działanie, twórca ma prawa żądać zaniechania takiego działania. Twórcy, którego autorskie prawa osobisty zostały naruszone cudzym działaniem, przysługuje możność żądania od osoby, która dopuściła się tego naruszenia, aby dopełniła czynności niezbędnych do usunięcia jego skutków, a w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenia o odpowiedniej treści i formie.
Publiczne oświadczenie. W praktyce, użycie tego środka obrony dóbr osobistych autora polega na tym, że autor – a częściej jego pełnomocnik – zwraca się do tego, kto dopuścił się naruszenia z żądaniem opublikowania na łamach wskazanej gazety lub gazet stosownego oświadczenia. To poszkodowany wskazuje, gdzie tekst przeprosin powinien się ukazać. To poszkodowany powinien też ustalić tekst oświadczenia.
Np.: Wydawnictwo X wyraża ubolewanie z powodu dokonanego naruszenia autorskich praw osobistych przez pominięcie nazwiska autora na stronie tytułowej książki i przeprasza za to Autora”
Kolejna sprawa to miejsce publikacji oświadczenie i jego wielkość. Powinno stosować się zasadę ekwiwalentności co do miejsca. Jeżeli autora spotkało ciężkie naruszenie jego dóbr to na pierwszej stronie gazety.
Zadośćuczynienie pieniężne. Obecna ustawa pozwala autorowi domagania się pewnej sumy odpowiedniej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, przykrości i inne uszczerbki osobiste, czyli tzw. „pokutnego”.
Pieniądze na cel społeczny. Jest to rozwiązanie alternatywne i dotyczy sytuacji, jeżeli twórca nie chce otrzymać „pokutnego” od sprawcy naruszenia. Może wówczas zobowiązać, aby przekazał odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Uprawnieni do akcji sądowej. Póki żyje autor, jedynie on może wytaczać powództwa o ochronę swoich praw osobistych. Po śmierci twórcy może wystąpić jego małżonek; w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa, a także stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.
Odpowiedzialność karna. Za najcięższe naruszenie autorskich praw osobistych, tj. za przywłaszczenie sobie autorstwa całości lub części cudzego utworu, sprawca podlega karze pozbawiania wolności lub grzywny (art. 115 ust.1)
Przyjęcie utworu
W okresie przewidzianym na przyjęcie dzieła wydawca powinien zapoznać się dokładnie z utworem i ocenić, czy dostarczony mu utwór spełnia warunki określone w umowie, czy jest on zgodny z zamówieniem. Ocena ta dotyczy strony formalnej i merytorycznej dzieła. Strona formalna to forma maszynopisu, jego objętość oraz kompletność dzieła. Strona merytoryczna to poziom artystyczny lub merytoryczny utworu, jego zgodność ze wcześniejszymi ustaleniami, przydatność poziomu utworu dla określonej kategorii czytelników. Ocena ta może być dokonana zarówno przez redaktorów wydawnictwa, jak i recenzentów spoza wydawnictwa. W zależności od tego, jak ocena wypada, wydawca podejmuje jedną z 4 decyzji:
1 – oświadcza autorowi, że utwór przyjmuje
2 – oświadcza autorowi, że utwór ma usterki, ale gotów go przyjąć pod warunkiem wprowadzenia w nim określonych zmian i uzupełnień w wyznaczonych przez siebie terminie
3 – oświadcza autorowi, że utwór ma usterki ale gotów go przyjąć pod warunkiem odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia
4 - oświadcza autorowi, że utworu nie przyjmuje i odstępuje od umowy wydawniczej
Każde z 4 oświadczeń wydawca powinien złożyć autorowi na piśmie w terminie określonym w umowie.
Terminy. Ustawa nie narzuca żadnych terminów na przyjęcie utworu – jest to wyłącznie sprawa umowna. Początkiem biegu terminu jest data dostarczenia wydawcy całości utworu przez autora. Jeżeli autor składa utwór partiami – to data złożenia ostatniej jego części.
Przyjęcie dzieła. Decyzja o przyjęciu dzieła oznacza, ze wydawca ocenia je jako wykonane należycie i odpowiadające warunkom umowy, co oznacza obowiązek wypłacenia autorowi pełnego wynagrodzenia w terminach i ratach określonych w umowie. Z chwilą przyjęcia dzieła powstaje także obowiązek wydania dzieła. Z chwilą przyjęcia utworu wydawcy nie przysługują już żadne roszczenia do autora z tytułu usterek utworu, z wyjątkiem wad prawnych. Przykładem takie wady jest plagiat (czyli przywłaszczenie sobie cudzego utworu, albo wręcz cudzy utwór). Wady prawne dzieła mogą uzasadnić nawet odstąpienie wydawcy od umowy już po przyjęciu dzieła oraz w konsekwencji obowiązek pokrycia przez autora wszelkich poniesionych przez wydawcę kosztów związanych z przygotowaniem dzieła do wydania.
Złożenie utworu
Twórca jest zobowiązany dostarczyć utwór w terminie określonym w umowie, a w razie braku oznaczenia terminu – niezwłocznie po ukończeniu utworu. Jeżeli autor przewiduje, że dotrzymanie umówionego terminu dostarczenia utworu nie będzie możliwe, powinien niezwłocznie zawiadomić wydawcę, proponując mu ustalenie nowego terminu. Wydawca powinien w ciągu 14 dni od otrzymania takiego zawiadomienia udzielić autorowi odpowiedzi. Najczęściej jednak termin umowny mija, a wydawca nie otrzymuje żadnego sygnału od autora. Nie oznacza to jednak, że z chwilą upływu tego terminu wydawca natychmiast odstępuje od umowy, gdyż po pierwsze ze względów praktycznych – skoro większość autorów nie dostarcza utworów w terminie umownym, to takie gwałtowne reakcje wydawcy rychło doprowadziłyby do braku jakichkolwiek maszynopisów. Po drugie – ze względów formalnych – ustawa stwierdza, że jeżeli autor nie dostarczył utworu w terminie, wydawca może wyznaczyć mu stosowny termin dodatkowy z zagrożeniem odstąpienia od umowy, a po bezskutecznym jego upływie odstąpić od umowy.
Jeżeli dzieło spełnia wszystkie warunki formalne zgodne z umową, wydawca potwierdza na piśmie fakt złożenia mu dzieła. Z chwilą potwierdzenia złożenia dzieła wydawca otrzymuje faktycznie prawo jego wydania.
Jak obliczyć objętość książki?
Arkusz autorski to 40 000 znaków typograficznych( widocznych znaków drukarskich) czyli: litery, cyfry, znaki przestankowe, znaki przeniesienia, znaki matematyczne oraz wszystkie przerwy między znakami w poszczególnych wierszach, 800 wierszy obliczeniowych po 50 znaków typograficznych lub 3000 cm 2 ilustracji (materiału graficznego).
Zasady obliczania objętości książek i innych publikacji określa instrukcja nr 2 Ministra Kultury i Sztuki z 11-11-1980roku.
Objętość tekstu składanego jednakową czcionką i łamem tej samej szerokości obliczana jest przez pomnożenie rzeczywistej liczby wierszy przez liczbę znaków ustaloną w wierszu wzorcowym. Wiersz wzorcowy to przeciętna liczba znaków obliczona w dziesięciu następujących po sobie pełnych wierszach tekstu zamieszczonych na pierwszej pełnej stronie tekstu, podzielona przez 10.
Dla indeksów, bibliografii, wykazów, skorowidzów ustala się przez obliczenie łącznej liczby znaków w 30 następujących po sobie wierszach i podzielenie tej liczby przez 30.
Jeżeli tekst zawiera dane matematyczne czy chemiczne oblicza się je w przeliczeniu na wiersze tekstu w którym są zamieszczone. Ilość wierszy oblicza się według wysokości wzoru, przyjmując każdy wiersz za pełny.
Utwory dramatyczne traktuje się odpowiednio do tekstu jakim zostały wyrażone – prozą, poezją czy prozą poetycką. Wiersze zawierające jedynie nazwę postaci przyjmuje się za jedną piątą wiersza.
Objętość poezji oblicza się w linijkach.
Ilustracje , jeżeli ilustracja ma kształt nieprostokątny jej objętość oblicza się przyjmując za podstawę najmniejszy prostokąt możliwy do opisania na tej ilustracji.
Znaki towarowe.
Pojęcia “znaku towarowego” w naszym kraju definiuje ustawa Prawo własności przemysłowej
z 2000 r.:
Art. 120
1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.
2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.
W świetle cytowanej ustawy logo jest więc znakiem towarowym. Jednak znakiem towarowym będzie też nazwa czy domena internetowa, symbol lub kształt (a więc na przykład najsłynniejsze butelki świata: Coca-Coli i Absoluta), ale także dźwięk (choćby charakterystyczna melodia, z daleka identyfikująca Nokię).
Znak towarowy podlega ochronie prawnej dopiero od chwili zgłoszenia i uznania takiego wniosku przez Urząd Patentowy. Wówczas znak taki otrzymuje status “zastrzeżonego”, co w przypadku elementów wizualnych najczęściej oznacza się skrótem ™ (Trademark) lub ® (Registered). Szczegóły, takie jak warunki rejestracji znaku, wykluczenia i kwestie dotyczące pierwszeństwa praw do znaku towarowego, definiuje ww. ustawa.
Uwaga! Pamiętaj, że większość logotypów, oprócz tego, że może podlegać ochronie z mocy ustawy Prawo własności przemysłowej, jest też utworem graficznym w rozumieniu Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Oznacza to, że nawet niezastrzeżone i niezarejestrowane w jakimkolwiek urzędzie logo podlega automatycznej ochronie, która nie wymaga od autora (np. grafika albo firmy zamawiającej projekt graficzny) spełnienia jakichkolwiek formalności.
Znaki towarowe spełniają cztery podstawowe funkcje, które uzasadniają ich baczną ochronę:
Znaki towarowe identyfikują i pozwalają odróżnić towary od innych.
Znaki towarowe informują o tym, że towary, na których je umieszczono, pochodzą z tego samego źródła.
Znaki towarowe informują klientów o tym, że towary, na których je umieszczono, są takiej samej jakości.
Znaki towarowe stanowią instrument promocji i sprzedaży towarów.
Podstawową rolą znaku towarowego jest reprezentacja renomy i dobrego imienia firmy.
Znak towarowy staje się wyrazem pospolitym, kiedy przestaje wskazywać na markę, a zaczyna określać pewien typ produktu. Dzieje się tak często, gdy ludzie traktują znak towarowy jak nazwę produktu, a nie nazwę konkretnej marki produktu. Przykładami znaków towarowych, które przeistoczyły się w wyrazy pospolite, są: "trampolina", "termos", "lycra" i "celofan". Co ciekawe, znakiem towarowym jest także "Internet", który ma wszelkie predyspozycje ku temu, aby stać się wyrazem pospolitym.
Wszystkie znaki towarowe, w tym zastrzeżone znaki towarowe, mogą stać się wyrazami pospolitymi, jeśli przez dłuższy czas używa się ich w nieodpowiedni sposób. Tak utraconego znaku towarowego nie da się odzyskać. Wyłączną odpowiedzialność za to, aby znaki towarowe nie stały się wyrazami pospolitymi, ponoszą ich właściciele.
Odpowiedni symbol znaku towarowego (®, ™, SM, CM lub CLM) musi być umieszczony przy pierwszym i najbardziej widocznym wystąpieniu danego znaku towarowego.
Akty prawne
Wzory umów
Wzory znaków towarowych
Bibliografia:
Andrzej Karpowicz - „Autor-Wydawca. Poradnik prawa autorskiego”
Wydawnictwa Prawnicze PWN Warszawa 1999;
Kodeks cywilny – art.23 i art. 24 – Twoje Prawo C.H. BECK 2010;
Konstytucja RP – art.23 i art.73 – 1997;
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 04-02-1994r.;
Elżbieta Wojnicka – „Ochrona autorskich dóbr osobistych” , Łódź 1997;
Jan Błeszyński – „Tłumaczenie i jego twórca w polskim prawie autorskim”, Warszawa 1973; „Konwencja berneńska a polskie prawo autorskie” Warszawa 1979;
Internet;
Atr.2 Ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 1994r. nr 24, poz.83)↩
Art.3 ibidem↩
Art.6 ibidem↩
Rozdział 2. ibidem↩
Rozdział 3. ibidem↩
Rozdział 4. ibidem↩
Rozdział 5. ibidem↩
Rozdział 6. ibidem↩
Rozdział 7. ibidem↩
Rozdział 8-9. ibidem↩
Rozdział 11. ibidem↩
Rozdział 12. ibidem↩
Rozdział 14.ibidem↩