Tekst:

pewna całość informująca, przedmiot o charakterze znakowym zorganizowany w pewien sposób, mający swój początek i koniec i przekazujący informację skończoną z punktu widzenia jego nadawcy.

Tekst:

wypowiedź jednego nadawcy do jednego odbiorcy o jednym przedmiocie. Przy czym „jeden” nie oznacza indywidualnego autora/odbiorcy tekstu, ale jednolity zespół ludzki, jedną świadomość porządkującą.

Wypowiedź dzieli się na temat (datum) i to, co się o owym temacie orzeka (novum) — podobnie jak dzieli się na część podmiotową i orzeczeniową. Czasami jednak podział formalno-składniowy wchodzi w konflikt z aktualnym rozczłonkowaniem (poszczególne części zdania spełniają faktycznie inne funkcje).

Podział na datum i novum ma wyznaczniki czysto językowe; jedne mają charakter prozodyczny (akcent, pauzy, intonacja), drugie wiążą się z szykiem wyrazów. W przypadku tekstów nieekspresywnych formalno-składniowy podmiot figuruje w wypowiedzi na pierwszym miejscu, a na drugim formalno-składniowy predykat. W przypadku aktualnego rozczłonkowania występuje następstwo tematu (datum) i rematu (novum). Zdarza się jednak, że podmiot i temat oraz predykat i remat nie są tożsame; szyk części zdań jest zmieniony.

Budowa spójnego tekstu wielozdaniowego (wg Mathesiusa) zakłada takie konstruowanie wypowiedzi, by novum zdania poprzedniego było datum kolejnego. Wielozdaniowy tekst ma formę łańcucha: datum + novum₁ + datum₂ (=novum₁) + novum₂ + datum₃ (=novum₂)…

Tradycyjne struktury wypowiedzi:

— dialog (w kontakcie językowym uczestniczy czynnie więcej niż jedna osoba) i monolog (1) uczestniczy czynnie jedna osoba, 2) dłuższe, nieprzerwane wypowiedzi jednej osoby, nawet jeśli językowo czynna jest większa liczba osób);

— opowiadanie (w tekście występuje następstwo czasowe wyrażone przez niezależne zdania główne, adekwatne do następstwa czasowego tych sytuacji, do których się odnoszą) i opis (brak następstwa między zdaniami).

Spójność tekstu:

1. tematem kolejnego zdania staje się remat poprzedniego (jak wyżej);

2. tematem kolejnego zdania staje się cała sekwencja poprzedzających zdań (występowanie pewnego explicite, zwrotów takich jak „wszystko, co zostało do tej pory powiedziane”);

3. tematem zdania następnego może być temat zdania poprzedzającego;

4. temat następnego zdania jest derywowany z tematu poprzedniego

Następstwo tematyczne w tekście

Inaczej nawiązania międzyzdaniowe, następstwo tematyczne, progresja tematyczna, rozwijanie tematu.

Kośćcem zdania jest jego struktura gramatyczno-semantyczna, struktura tematyczna stanowi podstawowy kościec tekstu.

Rozwijanie globalnego tematu tekstu może przebiegać liniowo, meandrycznie, spiralnie, wielopoziomowo (z dygresjami, przykładami, przypisami) — jak w przypadku hipertekstu.

Modele wypowiedzi:

1.) model łańcuchowy (tematyzacja rematu): informacja nowa, remat pierwszego zdania, staje się informacją wyjściową, datum, czyli tematem kolejnego zdania;

2.) model szeregowy (tematyzacja tematu): do jednego tematu są dołączone szeregowo kolejne rematy; np. w opisach, tekstach dydaktycznych, encyklopediach;

3.) model derywacji tematycznej: obydwa tematy są wyprowadzone z nadrzędnego pojęcia, które funkcjonuje jako semantyczny hipertemat;

4.) model tematyzacji poprzedzającej wypowiedzi, zarówno tematów, jak i rematów; stosowany w końcowych partiach tekstów naukowych, przy przejściu do wniosków i podsumowania omawianych wcześniej analiz.