Wykład I

Zdrowie i czynniki je warunkujące

Pojęcie zdrowie- jest wieloznaczne i bardzo trudne do zdefiniowania. Istnieją dwie grupy definicji zdrowia.

Potocznie czyli laickie w których zdrowie rozumiane jest jako brak choroby lub dolegliwości

Profesjonale tzn. formułowanie przez przedstawicieli różnych dyscyplin nauki.

Od wielu lat podejmowane są próby ustalenia satysfakcjonującej wszystkich definicji zdrowia. Istniej już koło 300.

Niektórzy autorzy uważają że ,, zdrowie i choroba nie są wyłącznie stany obiektywne, lecz w dużej mierze konstrukcje społeczne i dlatego też nie jest możliwe sformułowane jednej ostatecznej definicji zdrowia .

Najczęściej używaną jest definicja zamieszczona w 1948r. w tekście konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia ( ŚOZ) ,, zdrowie to stan dobrego samopoczucia( dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego a nie tylko brak choroby lub nie pełnosprawności ’’

Z definicji tej wynika że zdrowie:

-jest kategorią pozytywną- dobre samopoczucie (dobrostan)

-ma trzy wymiary:

-zdrowie fizyczne

-psychiczne

-społeczne

-zdrowie duchowe (obecnie wyróżnia się także czwarty wymiar )

Wymiary zdrowia:

Zdrowie fizyczne- to prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów i narządów

Zdrowie psychiczne- dzielimy na zdrowie umysłowe i emocjonalne , zdrowie umysłowe to nic innego jak zdolność do jasnego logicznego myślenia, a zdrowie emocjonalne to umiejętność wyrażania swoich emocji i radzenia sobie z nimi

Zdrowie społeczne – to umiejętność zachowania właściwych relacji z ludźmi

Zdrowie duchowe- najczęściej związane jest z praktykami religijnymi, wierzeniami i za osobę zdrową duchową uważa się taką która żyje zgodnie z zasadami które obowiązują w danej religii czy wierze.

W innych opracowaniach w ostatnich latach definicjach określa się zdrowie jako:

-zdolność do normlanego funkcjonowania organizmu mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje

-zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku

-pewien potencjał fizyczny lub psychiczny, dający możliwość rozwijania aktywności

-wyraz równowagi i harmonii możliwości fizycznych psychicznych i społecznych osoby ludzkiej

Czynniki warunkujące zdrowie:

-istnieje wiele różnych prób klasyfikacji czynników wpływających na zdrowie

Do lat 70 XX wieku uważano, że zdrowie w największym stopniu zależy od służby zdrowia

Na początku lat 70 nastąpiła wyraźna zmiana w postrzeganiu czynników warunkujących zdrowie.

M.Lalonde , minister zdrowia Kanady zaproponował schemat ,,pół zdrowia’’, w którym wyróżnił 4 podstawowe grupy czynników, wpływających na zdrowie:

-styl życia( ok. 50 %)

-środowisko fizyczne i społeczne ( ok. 20% )

-czynniki genetyczne ( ok. 20% )

-organizacja opieki medycznej (ok . 10 %)

Podejście to wpłynęło na zmianę polityki zdrowotnej i stworzyło podstawę rozwoju promocji zdrowia.

Obecnie zwraca się również uwagę na fakt że w dużym stopniu na zdrowie ludzi wpływają czynniki społeczno-ekonomiczne, a wśród nich m.in.:

-dochody

-status społeczny

-poziom wykształcenia

-wsparcie społeczne

Od tych czynników zależy też czy sty życia ludzi może sprzyjać zdrowiu( prozdrowotny)

Ubóstwo, niski poziom wykształcenia są przyczną nierówności w zdrowiu

Ludzie o niskimi statusie społeczno-ekonomicznym mają gorsze zdrowie, podejmują częściej zachowania ryzkowne dla zdrowia, mają utrudniony dostęp do instytucji ochrony zdrowia

Wsparcie społeczne w środwksiach życia człowieka jest uważane za znaczny czynnik dla kształtowania pozytywnego zdrowia oraz przeciwdziałania chorobotwórczemu wpływu potencjalnych

Wykład II

Promocja zdrowia geneza i definicje

Promocja znaczy poparcie szerzenie posuwanie naprzód to proces mający na celu wzmocnienie czegoś w przypadku promocji zdrowia po prostu zdrowia. W aspekcie marketingowym promocja to próba oddziaływania klientów i potencjalnych nabywców, polegająca na dostarczaniu informacji, argumentacji zachęt skłaniających do korzystania z określonych usług i produktów.

Zdrowie jest naszym naturalnym stanem

W przypadku promocji zdrowia towarem jest zdrowie czyli dobre samopoczucie a usługi dotyczą takich procedur czy zabiegów które zmieniają nasze zachowania dzięki którym wzmacniają się nasze naturalne zasoby zdrowotne.

Promocja zdrowia (geneza) – jest nowym obszarem strategii działań praktycznych na rzecz zdrowia jednostek i społeczności. Łączy elementy wielu dziedzin i dyscyplin naukowych- głównie socjologii, psychologii społecznej, medycyny, pedagogiki, ekonomii, i nauk politycznych.

Idea i praktyka promocji zdrowia nie powstała z dnia na dzień. Powstała przez długi okres, w tych miejscach i tych państwach, gdzie był wystarczająco sprzyjający grunt do wprowadzenia programów zdrowotnych ( Kanada, Australia, Stany Zjednoczone, Anglia, Dania czy Szwecja).

Wspomniany ,, korzystny grunt ‘’ opierał się na ,, trzech filarach’’

1.świadomość i wiedza obywateli

2.sprawnie działające mechanizmy demokratyczne

3.konkretne kwoty środków na te cele z budżetów centralnych i lokalnych .

Kamieniami milowymi w rozwoju promocji zdrowia był:

-raport ,, nowe perspektywy dla zdrowia Kanadyjczyków’’ ministra zdrowia Kanady M.Lalonde (1974)

Pierwsza na świcie narodowa strategia polityki zdrowotnej, wykorzystująca koncepcję promocji zdrowia

-strategia WHO ,, zdrowie dla wszystkich w 2000 roku’’ ( WHO 1985)

-karta ottawska promocji zdrowia przyjęta na pierwszej międzynarodowej konferencji promocji zdrowia w Kanadzie ( Ottawa, 1986) której niektóre zapisy rozszerzono na kolejnych konferencjach , a która także stała się kluczową strategią WHO do realizacji kolejnych programów ,, Zdrowie dla Wszystkich’’ oraz podstawą Narodowego Programu Zdrowia w Polsce i w innych krajach.

Promocja zdrowia wg ,,Karty Ottawskiej’’, uchwalonej w 1986 w Ottawie, jest procesem umożliwiającym ludziom zwiększenie kontroli nad zachowaniem zdrowia i jego poprawy.

Uszczegóławiając, promocja zdrowia :

-koncentruje si ę na życiu codziennym całej populacji, a nie tylko na osobach znajdujących się w sytuacji zagrożenia określoną chorobą

-jest ukierunkowana na działanie na obszarze determinant zdrowia, wymaga pełnej koncepcji różnych sektorów zarządzania, od szczebla centralnego po lokalne;

-łączy w sobie różne lecz uzupełniające się sposoby oddziaływań kierowane przeciwko zagrożeniom człowieka;

-kieruje się ku efektywnemu i konkretnemu udziałowi społeczeństwa w definiowaniu problemów zdrowia i podejmowaniu decyzji związanych z zagrożeniami zdrowia

-odwołuje się do pomocy profesjonalistów medycznych jako jednego ze szczególnie istotnych podmiotów społecznych w kształtowaniu i wprowadzaniu promocji zdrowia

Według Downiego i Tannahilla promocja zdrowia jest procesem umożliwiającym jednostkom, grupom, oraz całym społecznościom zwiększanie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego wzmocnienie. Promocja zdrowia jest działaniem na rzecz wzmocnienia zdrowia pozytywnego i redukcja ryzyka choroby poprzez edukację zdrowotną profilaktykę i ochronę zdrowia

Promocja zdrowia jest terminem szerokim i obejmuje edukację zdrowotną, profilaktykę chorób oraz wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia na rzecz ochrony zdrowia, np. ochrony przed nadmiernym hałasem lub zanieczyszczonym powietrzem

Modele promocji zdrowia:

I-Model edukacyjny

II-Model profilaktyczny

III-Model ochronny

IV-Model całościowy

Wykład III 02.27.13

Promocja zdrowia, strategia działania, podejścia i metody oraz jej modele

Strategia działania :

1.Budowanie prozdrowotnej polityki publicznej

2.Tworzenie środowisk wspierających zdrowie

3.Wzmacnianie działań społeczności

4.Rozwijanie umiejętności indywidualnych

5.Reorientacja służby zdrowia

Promocja zdrowia

1.Koncetracja na zdrowiu a nie na chorobie i zwiększaniu jego potencjału który jest środkiem do poprawy jakości życia, czyli sprawnego funkcjonowania do późnej starości większej wydajności w pracy i zarobków oraz satysfakcji z życia

2.Kształtowanie sprzyjającego zdrowiu stylu życia i środowiska fizycznego i społecznego które są nadrzędnym celem promocji zdrowia

3.Uświadomienie ludziom że sami podejmują decyzję i wybory dotyczące zdrowia i ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych

4.Uświadomienie politykom że ich obowiązkami jest tworzenie warunków w których ,,zdrowe wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami’’

Podejścia i metody działań

W promocji zdrowia wykorzystuje si ę nowe podejście i metody :

-podejście siedliskowe

-podejście ,,od ludzi do problemu’’

-inne podejścia

Wśród nich szczególnie ważne jest podejście siedliskowe i ,, od ludzi do problemu’’

Podejście siedliskowe – zdrowie jest tworzone i doświadczane przez ludzi w siedliskach ich codziennego życia w miejscu gdzie uczą się, pracują , bawią i kochają

Siedlisko ( w promocji zdrowia)- system społeczny który zmienia się aby poprawić i doskonalić zdrowie.

Podejście uczestniczące zamiast paternalistycznego- umożliwia ludziom identyfikację z własnym siedliskiem i uczestnictwo we wspólnym rozwiązaniu problemów. Stanowi podstawę dwóch grup projektów promocji zdrowia:

1.projekty społeczności : pracy , w społecznościach lokalnych próby utworzenia uniwersytetu promującego zdrowie a nawet więzienia promującego zdrowie

2.system opieki zdrowotnej promującej zdrowie- szpital promujący zdrowie

Wspólne cechy programów promujących zdrowie:

-początek: faza małych projektów, potem następuje upowszechnienie i instytucjonalizacja

-tworzone są sieci w celu wymiany doświadczeń

-ewaluacja procesu i wyników działań

Prozdrowotny styl życia

-Jak wspomniano wyżej styl życia jest bezpośrednim czynnikiem w największym stopniu wpływającym na zdrowie każdego człowieka

-Wg ŚOZ styl życia to taki sposób życia który jest wypadkową indywidulanych preferencji i wzorów zachowań oraz warunków życia zdeterminowanych czynnikami psychologicznymi społeczno-ekonomicznymi i kulturowymi

-Styl życia (za: Milano) to wzory zachowań spośród alternatywnych możliwości jakie dostępne są ludziom w zależności od ich sytuacji społeczno-ekonomicznej i łatwości z jaką są w stanie przedłożyć określone zachowania nad inne

-Styl życia (za: Siwik) odnosi się do zespołu codziennych zachowań charakterystycznych dla danego człowieka lub zbiorowości

Na styl życia składają się zachowania zdrowotne postawy oraz filozofia życia człowieka

Styl życia jest to sposób życia człowieka- jego postawy działania i ogólną filozofię życiową

Styl życia sprzyjający zdrowiu określa się jako prozdrowotny styl życia

Składają się nań następujące zachowania zdrowotne:

-aktywności fizyczna – wykonywanie codziennie co najmniej przez 30 min wysiłków fizycznych o co najmniej umiarkowanej intensywności ( przyśpieszenie tętna, oddechu, uczucie ,,ciepła’’)

-zdrowa, zbilansowana dieta- dostarczająca odpowiednej do zapotrzebowania organizmu ilości energii i wszystkich składników odżywczych w odpowiednich proporcjach oraz zjadanie pierwszego śniadania i nie podjadanie między posiłkami

-bezpieczne zachowania seksualne

-zachowania bezpieczeństwa w ruchu drogowym

-umiarkowana ekspozycja na słońce

-unikanie nadmiaru stresów i skuteczny sposób radzenia sobie z problemami (stresem)

-korzystanie ze wsparcia społecznego

-niepalenie tytoniu

-ograniczone spożywanie alkoholu

-samobadanie (np. piersi u kobiet, jąder u mężczyzn ) i samokontrola ( np. masy ciała)

-poddawanie się okresowym badaniom profilaktycznym np. pomiar ciśnienia tętniczego we krwi badanie stomatologiczne u kobiet badania cytologiczne i mammografia

Styl życia a perspektywa ekonomiczna

1.Różnice zdrowotne wynikają m.in. zachowań zdrowotnych i obranego stylu życia

2. Warunki środowiskowo- bytowe wypływają na zdrowie

Styl życia a perspektywa socjologiczna

Socjologowie zwracają uwagę na zależności pomiędzy preferowaniem określonego stylu życia a społecznymi warunkami życia jednostki całych grup:

-praca

-wykształcenie

-miejsc i prestiż w hierarchii społecznej

-zarobki

-wzorce kulturowe i wartości

Styl życia a perspektywa psychologiczna

Wkładem psychologów jest zwrócenie uwagi na to że styl życia nie jest czymś stałym raz na zawsze ustalonym a ulega on zmianom wraz z rozwojem człowieka

Dekalog zdrowego stylu życia:

1.zdobywanie wiedzy o samym sobie

2.otrzymywanie sił obronnych organizmów w stałej gotowości

3.nie nadużywanie leków

4.utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej

5.prawidłowe odżywianie się

6.hartowanie się

7.rozwijanie umiejętności walki ze stresem

8.eliminowanie nałogów

9.życzliwość dla innych

10.zachowanie i demonstrowanie postawy radzenia sobie w życiu

Wykład IV

Trening Zdrowotny

Trening Zdrowotny- świadomie kierowany proces polegający na celowym wykorzystaniu ściśle określonych ćwiczeń fizycznych, w celu uzyskania efektów fizycznych i psychicznych, przeciwdziałający obniżeniu się zdolności przystosowawczych organizmu do wysiłku ( H. Kuński)

Struktura treningu zdrowotnego :

-dzieci 4x 40 x 140

-dorośli 3 x 30 x 130

Cele treningu zdrowotnego i ogólne wytyczne do realizacji:

1.Prewencja i redukcja czynników ryzyka chorób układu krążenia- ćwiczenia dużych grup mięśni, rytmiczne, dynamiczne, aerobowe ( marsz, bieg , wiosłowanie, jazda na rowerze, pływanie itd. )

2.Poprawa lub utrzymanie sprawności układów krążenia-oddechowego. Utrzymanie należnej masy ciała- ćwiczenia siłowe, dynamiczne, oporowe, gibkościowe

3. Zachowanie sprawności układu ruchu. Przeciwdziałanie osteoporozie- objętość treningu od 30 do 60 minut. Intensywność umiarkowana z łagodną progresją. Częstość- co najmniej co drugi dzień, a po roku życia codziennie.

Jak zaplanować cykl treningowy ?

Cykl- zespół czynności lub wydarzeń stanowiący pewną całość

Program ćwiczeń obejmujący trening zdrowotny składa się z:

-okresu początkowego:

1.etap wstępny

2. etap usprawniający

-okresu podtrzymującego

Jak rozpocząć trening zdrowotny?

,,Zrozumieć i przekonać siebie o celowości większej aktywności ruchowej w celu poprawy własnej sprawności fizycznej i psychicznej.

Chodzi o to aby trening nie był jeszcze jednym źle akceptowanym obowiązkiem ale inaczej wyczekiwaną przyjemnością’’ H. Kuński

Diagnoza

Przed przystąpieniem do treningu zdrowotnego niezbędne jest przeprowadzenie diagnozy stanu zdrowia, wydolności fizycznej, rozwoju fizycznego .

Pozytywne mierniki zdrowia to wskaźniki na podstawie których możemy obiektywnie ocenić: wydolność fizyczną, postawę ciała, sprawność i rozwój fizyczny ( mierniki somatyczne )

Do oceny poziomu sprawności i wydolności fizycznej wykorzystać następujące próby i testy:

-test minimalnej sprawności Krausa-Webera

-próba ortostatyczna

-test Bergmana

-próba Liana

-próba Ruffiera

-próba Martineta

-test Coopera

Próba Ruffera

-pomiar tętna spoczynkowego (przed próbą )- T1

-wykonywanie 30 przysiadów w ciągu 1 minut ( max. Wyprost i max przysiad )

-pomiar tętna bezpośrednio po próbie- T2

-pomiar tętna po 1 minucie restytucji -T3

-obliczenie wskaźnika ruffiera (IR) z poniższego wzoru (T1+T2+T3)-200 / 10

Interpretacja wyników:

0-bdb

0-5 db

5-10 średnia

Powyżej 10 słaba

Etap wstępny :

-przekonanie siebie i najbliższego otoczenia o sensowności podjęcia aktywności fizycznej

-znalezienie form i metod treningowych najlepszych dla siebie

-przeprowadzenie pomiaru wydolności fizycznej

-mała intensywność i objętość treningu

-ćwiczenia w grupach jako czynnik ułatwiający utrzymanie systematyczności

Etap usprawniający :

-zwiększenie intensywności i objętości ćwiczeń

-bezwzględne wykorzystanie pomiaru częstotliwości skurczów serca HR jako wskaźnika intensywności treningu

Okres podtrzymujący

-wyznaczenie indywidualnego programu treningowego opartego na aktualnym stanie zdrowia i wydolności fizycznej

-systematyczna ocena wydolności fizycznej

-sport całego życia

1.Określamy :

-płeć

-HR spoczynkowe

-wiek

-poziom wydolności VO2 max

2.Obliczamy tętno maksymalne :

-dla kobiet na wszystkich poziomach wydolności oraz dla mężczyzn o niskim poziomie wydolności HR max = 220- wiek

-dla mężczyzn o średnim i wysokim poziomie wydolności HR max=205 – ½ x wiek