ZASAD Y OCHRONY SRODOWISIL4 WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Program Działania 1973-1976

1. Program Działania był dokumentem ważnym nie tylko jako wspólne stanowisko

państw dotyczące problemów ekologicznych.

2. „Program Działania Wspólnot Europejskich", świadczy o wadze tego dokumentu.

Program został podzielony na trzy podstawowe części:

I część - działania mające na celu redukcję i zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska i innym

uciążliwościom

II część - działania zmierzające do poprawy j akości środowiska

III część - aktywizacja WE i państw członkowskich w międzynarodowych organizacjach zajmujących się ochroną środowiska.

V PROGRAM DZIAŁANIA (1993-2000)

Został zatytułowany : „Na drodze do zrównoważenia"

Jego mysia przewodnią było opracowanie polityki i strategii na rzecz

zrównoważonego rozwoju oraz określenie woli WE na szerszej arenie

międzynarodowej.

Zrównoważony rozwój to : zgodnie z definicją przyj etą przez Program - rozwój,

który zaspokaja teraźniejsze potrzeby bez pozbawiania przyszłych pokoleń

możliwości zaspokajania ich własnych potrzeb.

PROGRAM USTANAWIA:

Zasady ogólnej równowagi i wielkości zasobów naturalnych, analizy kosztów, korzyści oraz stworzenia instrumentów świadczących o społeczno-gospodarczych skutkach i wartości konsumpcji oraz sprawiedliwej dystrybucji zasobów naturalnych, używanych przez wszystkie narody i regiony świata.

V Program jest wyrazem odpowiedzialności WE za problemy wynikające z degradacji środowiska:

- zwłaszcza zmian klimatycznych

- zanieczyszczenia powierzchni Ziemi

- zubożenia warstwy ozonowej

- naruszenia równowagi biologicznej

VI PROGRAM DZIAŁANIA (2001-2010)

VI Program określa cztery podstawowe obszary polityki ekologicznej, którym nadaje się priorytet

1. zmiany klimatu

2. przyroda i bioróżnorodność

3. środowisko i zdrowie

4. zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami UE zobowiązała się do redukcji emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 o 8% w stosunku do poziomu z 1990r. Zapowiedziano podjęcie działań na rzecz oszczędzania energii, zmian strukturalnych w zakresie transportu, ulepszeniu wykorzystania transportu publicznego, wykorzystania nowoczesnych technologii, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, tworzenia parków i obszarów rekreacyjnych, ochrona zdrowia obywateli, zwłaszcza w przeciwdziałaniu schorzeniom, które powstają w związku ze zmianami klimatu.

PRZYRODA l BIORÓŻNORODNOŚĆ

Celem UE jest ochrona i odbudowa systemów naturalnych, przeciwdziałanie

zmniejszaniu bioróżnorodności oraz ochrona powierzchni ziemi przed

zanieczyszczeniem i erozją. Ustanowienie sieci „Natura 2000", stworzenie strategii WE dotyczącej bioróżnorodności. Wdrożenie nowych instrumentów wspierających rolnictwo ekologiczne. W tej dziedzinie WE planuje przyjęcie rozwiązań ograniczających rolnikom opłaty bezpośrednie w przypadku nie wdrażania regulacji dotyczących rolnictwa ekologicznego.

Planowana rewizja wspólnej polityki w dziedzinie rybołówstwa, tak by zapewnić

Większą jej integrację z ochroną środowiska.

Inne kierunki aktywności to:

- ochrona krajobrazu

- wdrożenie zasad dotyczących zrównoważonego zarządzania i ochrony lasów

- ochrona mórz i zapewnienie bioróżnorodności flory i fauny morskiej.

ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA

Zasady polityki ekologicznej związane są ściśle z określonymi celami wyznaczonymi przepisami TUE oraz zadaniami wynikającymi z TWE.

l. Osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polityka ta ma zmierzać ku:

A/ zachowaniu, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego

B/ ochronie zdrowia człowieka

C/ rozważnego i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych

D/ promowanie na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązania regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego

(art. 174, ust. I TWE)

TWE formułuje katalog zasad, którymi należy kierować się w tworzeniu polityki ochrony środowiska. W art. 174 TWE wymienia się następujące zasady:

- przezorności

- stosowania działań zapobiegawczych

- naprawiania szkód przede wszystkim u źródła

- zanieczyszczający płaci

- subsydiarności (pomocniczości)

- integracji

ZASADA PRZEZORNOŚCI

Zasada ta, usprawiedliwia podjęcie działań w sytuacjach, których brak jest

jednoznacznych ocen naukowych co do przyczyn powodujących określone zagrożenie i jego skutków.

1. Znaczenie zasady przezorności polega na przesunięciu ciężaru dowodu, który spoczywa na osobie i instytucji, mającej podjąć określoną działalność. Jej obowiązkiem jest dowieść, że działalność nie spowoduje zagrożenia dla środowiska.

2. Powszechnie zasada przezorności jest łączona z zasadą prewencji, bowiem jeśli istnieje przekonanie, iż określona działalność może mieć poważne konsekwencje dla środowiska, wówczas biorąc dostępne dane naukowo-techniczne, powinno podjąć się działania, które mogą zminimalizować negatywne dla środowiska skutki.

3. Stosując zasadę przezorności jednostka zanieczyszczająca, jeśli dowiedzie, że określona ilość zanieczyszczeń nie będzie miała niekorzystnego wpływu na środowisko, uzyska pozwolenie na odprowadzania zanieczyszczeń

4. Zasada przezorności zezwala na podejmowanie działań chroniących środowisko wtedy, gdy istni ej ą wyłącznie szacunkowe dane bądź dane naukowo-techniczne o wartości niepewnej.

ZASADA PREWENCJI

Zasada prewencji łączona jest często z zasadą ostrożności, z resztą TWE wymienia te zasady łącznie. Wprowadzenie przez państwa skutecznego prawa środowiskowego, standardów, celów i priorytetów w zarządzaniu. Zasada ta wymaga podejmowania działań zanim może powstać szkoda w środowisku, co w praktyce oznacza konieczność opracowania i wdrożenia wielu instrumentów ochrony środowiska, wśród których najważniejsza rolę ocena oddziaływania na środowisko.

Najlepsza polityka w zakresie środowiska polega na zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i uciążliwości, a nie na późniejszych próbach przeciwdziałania ich skutkom.

NAPRAWIANIE SZKÓD PRZEDE WSZYSTKIM U ŹRÓDŁA

Szkoda, która powstała w środowisku powinna być naprawiona w miejscu bądź bliskości jej powstania. Takie podejście sygnalizuje potrzebę działań naprawczych na poziomie emitora. Zasada ta często ilustrowana jest licznymi przykładami dotyczącymi zanieczyszczeń odpadami, ale dotyczy ona w równym stopniu zanieczyszczeń transgenicznych wód i powietrza atmosferycznego.

ZASADA „ZANIECZYSZCZAJCY P LA CI"

Zasada ta budzi wiele wątpliwości, gdy chodzi ojej stosowanie w praktyce. Stwierdzenie „zanieczyszczający płaci" wywołuje wiele pytań m.in. czy np. płaci on za przyczynianie się do degradacji środowiska, a więc np.

- za korzystanie ze środowiska w procesie działalności gospodarczej?

- czy zanieczyszczający płaci za przekroczenie norm emisji?

- czy płaci on za działania prewencyjne etc.

Opłaty stanowią wiec jeden z ważniejszych elementów wyrażania ww. zasady.

Drugim ważnym elementem na którym opiera się zasada sa^ standardy jakości

środowiska.

ZASADA SUBSYDIRNOŚCI

(POMOCNICZOŚCI)

Pierwotnie zasada ta była adresowana wyłącznie do sfery ochrony środowiska. Zasada subsydiarności jest reakcją na postępującą interwencję WE w wielu dziedzinach i uszczuplanie kompetencji państw.

ZASADA INTEGRACJI

Celem integracji jest m.in. poprawienie zrównoważonego rozwoju w pięciu

wybranych dziedzinach objętych programem, czyli : przemyśle, energetyce,

transporcie, rolnictwie i leśnictwie, turystyce mowa była o nowej strategii,

„zintegrowanym pakiecie działań".

Przemysł - wzmocnienie dialogu, lepsze zarządzanie i kontrola procesów

produkcyjnych, wyższe normy dla produktów, zachęca do dobrowolnych

porozumień, skuteczne gospodarowanie odpadami.

Energetyka - zmierzanie ku zwiększeniu efektywności wykorzystania energii,

rozwojowi programów w dziedzinie technologii, wykorzystywaniu źródeł

energii odnawialnej

Transport - zwiększenie konkurencyjności środków transportu przyjaznych

środowisku, lepsze planowanie użytkowania gruntów, koordynowanie sieci

infrastruktury, rozwijanie transportu miejskiego.

Leśnictwo - poprawa produkcyjności lasów, popieranie zalesiania na terenach

rolniczych.

WSPÓLNOTOWE PRAWO WTÓRNE W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA

NATURALNEGO

Podstawowym elementem prawa w dziedzinie ochrony środowiska są dyrektywy. W Protokole dołączonym do TA podkreślano potrzebę stosowania dyrektyw o charakterze ramowym. Prawo ochrony środowiska jest niezwykle dynamicznie rozwijają się gałęzią prawa wspólnotowego, obejmująca regulacje : horyzontalne, czyli odnoszące się do wszystkich dziedzin prawa ochrony środowiska oraz dotyczące:

- powietrza

- wody

- przyrody

- hałasu

- chemikaliów i biotechnologii

- odpadów

- środowiska i przemysłu

- ochrony przed promieniowaniem

OCHRONA POWIETRZA STANDARDY - JAKOŚCI PO WIETRZĄ

- Dopuszczalnych stężeń SO2, tlenków i dwutlenku azotu, cząstek zawieszonych i ołowiu.

- Szczególne zagrożenie dla zdrowia niesie obecność benzenu i tlenków węgla. W 2000r. przyjęta została dyrektywa określająca ich wartości graniczne.

- Kolejną dyrektywą była regulacja dotycząca ozonu w powietrzu

- Ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przez samochody.

- Zanieczyszczenia emitowane do powietrza w związku z emisjami lotnych związków

organicznych, które tworzą się na skutek magazynowania ropy naftowej i innych produktów petrochemicznych.

OCHRONA WÓD

- Regulacje prawne dotyczą m.in. jakości wód pitnych, jakości wód kąpielowych, wód

przeznaczonych do bytowania skorupiaków i mięczaków oraz niezbędnych do zachowania życia ryb.

- 1979r. przyjęta została dyrektywa dotycząca ochrony wód podziemnych, której celem jest zapobieganie zmiany zanieczyszczeniom oraz możliwe ograniczenie zanieczyszczeń.

- Kolejna regulacja, która częściowo dotyczyła również wód podziemnych określiła katalog tzw. priorytetowych substancji, z punktu widzenia polityki wodnej Unii, których

odprowadzenie do środowiska wodnego musi być ograniczone.

- 1991 r. przyjęta została dyrektywa o ochronie wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych.

- Dyrektywa dotycząca oczyszczalni ścieków komunalnych, która zobowiązuje państwa do budowy systemu kanalizacji w aglomeracjach o określonej ' wielkości

OCHRONA PRZYRODY

- Wspólnota oprócz regulacji międzynarodowych, podejmowała liczne działania prawne w zakresie ochrony flory i fauny, ochrony gatunków zagrożonych oraz handlu zagrożonymi gatunkami flory i fauny,

- Szczególną role spełniają^ regulacje dotyczące dobrostanu zwierząt oraz ograniczeń dotyczących wykorzystania zwierząt do celów naukowych i eksperymentalnych.

- Ważna i najbardziej znana jest działalność wspólnoty związana z tworzeniem Natury 2000.

OCHRONA PRZED ODPADAMI

- Przepisy dotyczące m.in. odpadów pochodzących z przemysłu dwutlenku tytanu, czy też usuwania olejów odpadowych.

- Dyrektywa regulująca ten obszar obejmuje listę odpadów niebezpiecznych.

- Regulacje te obejmują sposoby usuwania odpadów.

- Jedną z ważniejszych regulacji jest dyrektywa w sprawie składowania odpadów, która zapewnia środki i procedury, zasady postępowania, które zmniejszają ewentualne negatywne skutki składowania odpadów.

- Ważne znaczenie z punktu widzenia zarządzania odpadami spełniają regulacje dotyczące transportu odpadów, które określają zasady przepływu odpadów między państwami członkowskimi oraz państwami trzecimi.

OCHRONA PRZED CHEMIKALIAMI

- Poważnym problemem w skali UE jest utylizacja odpadów opakowaniowych baterii i

akumulatorów, czy też dyrektywa dotycząca odpadów elektrycznych oraz sprzętu elektronicznego.

- Zasadniczo strategia UE dotycząca odpadów sprowadza się do eliminowania odpadów u źródła.

- Zalecenia recyklingu i ponownego użycia odpadów oraz ograniczania zanieczyszczeń poprzez spalanie odpadów.

OCHRONA PRZED HAŁASEM

- Regulacje wspólnotowe odnoszą się przede wszystkim do ustalenia maksymalnego

dopuszczalnego poziomu hałasu pochodzącego z różnych maszyn i urządzeń.

- System dyrektywy jest niezwykle rozbudowany

- 1996r. Komisja opublikowała Zieloną Księgę „Przyszłość polityki dotyczącej hałasu"

- 2002r. przyjęcie dyrektywy dotyczącej hałasu w środowisku.

KLIMAT I OCHRONA WARSTWY OZONOWEJ

Działania dotyczące klimatu wynikają z założeń VI Programu Działania zapowiadającego potrzebę redukcji emisji gazów cieplarnianych.

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM

- Regulacje tego obszaru ustanawiają podstawowe standardy bezpieczeństwa pracowników oraz innych osób związanych z niebezpieczeństwem promieniowania jonizującego.

- Regulacje prawne obejmują m.in. rozporządzenia dotyczące produktów rolnych

(w związku z katastrofą w Czamobylu), oraz transgranicznego transportu odpadów

radioaktywnych.

CHEMIKALIA I BIOTECHNOLOGIA

- Do dyrektyw tych zalicza się regulacje dotyczące niebezpiecznych substancji.

- Dyrektywa ta odnosi się do klasyfikacji, oznakowania i pakowania niebezpiecznych

substancji oraz dotyczące ryzyka tych substancji dla ludzi i środowiska.

- istotnym obszarem regulacji jest ochrona przed pestycydami i biocydami

- Jeśli chodzi o biotechnologię istotne znaczenie mają dyrektywy dotyczące uwalniania mikroorganizmów modyfikowanych genetycznie oraz dotyczące kontroli wykorzystania genetycznie zmodyfikowanych mikroorganizmów.

ŚRODO WISKO I PRZEMYSŁ

- Ważne znaczenie mają dyrektywy dotyczące zagrożenia poważnymi awariami

spowodowanymi przez niektóre rodzaje działalności przemysłowej.

- Dyrektywa 96/82 ma na celu zapobieganie wypadkom związanych z użyciem

niebezpiecznych substancji chemicznych w przemyśle.

- Istnieje wiele sektorów przemysłowych, które ze względu na zagrożenia,

wymagają ścisłych regulacji. Do nich należy przemysł dwutlenku tytanu i

produkcja azbestu.

- Do regulacji prawnych w tej dziedzinie należy również dyrektywa IPPC, dotycząca

zintegrowanych pozwoleń opartych na najlepszej dostępnej technice (BAT), na mocy

której Komisja utworzyła Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń.

- System pozwoleń, audytów, monitoringu zanieczyszczeń sprawia, że zwiększa się

bezpieczeństwo działalności przemysłowej.