ZESTAW 1
1. Cele i zadania stawiane badaniu pracy.
CELE:
- usprawnienie procesu pracy, zmniejszenie pracochłonności i czasochłonności
- racjonalizacja usytuowania stanowisk i całych jednostek organizacyjnych
- lepsze wykorzystanie materiałów, narzędzi pracy i energii
- poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy
ZADANIA:
- poprawa warunków pracy drogą pozainwestycyjną
- obniżenie kosztu własnego pracy przy wzroście zarobków pracowników
- poprawa kwalifikacji pracowników, jakości pracy i polepszenie stosunków międzyludzkich
2. Metody normowania pracy:

I. SUMARYCZNE

a) statystyczna – jest wynikiem zużycia czasu pracy na rozpatrywany zakres pracy- nie uwzględnia tego czy pracownik wykonał ją w sposób właściwy czy nie; przez początkowy okres dana operacja musi być wykonywana w sposób nienormowany- stąd „jakość” ewidencji czasów trwania pracy w tym okresie rzutuje na normę czasu

b) szacunkowa – opera się na doświadczeniu i sposobie podejścia normującego do pracy, stąd jest subiektywna najmniej dokładna

c) porównawcza –polega na porównaniu normowanego zadania roboczego z analogicznym lub podobnym zadaniem, dla którego norma czasowa jest ustalona

II. ANALITYCZNE

a) analityczno-pomiarowa (badawcza) –obserwacja rzeczywistego wykonania normowanego zadania roboczego, ustalenie właściwych przebiegów czynności i pomiar zużytego czasu (najczęściej metodą obserwacji chronometrażowych); stosowana w wypadku produkcji wielkoseryjnej

b) analityczno- obliczeniowa –obliczenie czasu w oparciu o

-normatywy czasowe poszczególnych elementów pracy wchodzących w skład zadania roboczego

-znane możliwości rachunkowe określające czas główny pracy

Metoda najbardziej rozpowszechniona, uwagę skupia na przeanalizowaniu i wycenieniu elementów czasu wykonania przez podział na zabiegi technologiczne; dla każdego zabiegu ustala się czas główny i pomocniczy

c) normowania wg normatywów ruchów elementarnych- uniwersalna i szczegółowa ale pracochłonna- produkcja wielkoseryjne; polega na rozłożeniu czynności ludzkich na drobne elementy, które są traktowane jako niezależne i nie wywierające bezpośredniego wpływu na elementy pracy występujące po nich. Następnie:

- wszystkie ruchy potrzebne do wykonania pracy są zestawione

-każdy ruch opisany zostaje pod względem rodzaju (jaka część ciała go wykonuje, droga, liczba cech swobody)

-odczytanie z tablic normatywów wartości czasów dla każdego ruchu

-zsumowanie poszczególnych czasów

d) normowania wg normatywów ruchów scalonych –mniejszy stopień szczegółowości w stosunku do r. elementarnych

3. Co to jest chronometraż i kiedy go stosujemy?
Chronometraż jest podstawą wszelkich danych i normatywów czasu. Mierzy się czas czynności powtarzających się, aby potem z szeregu pomiarów ustalić właściwe średnie wartości. Charakterystyczną cechą chronometrażu jest wielokrotność obserwacji tej samej operacji lub tej samej czynności.
Aby wyniki chronometrażu przedstawiały prawdziwe wartości musi on być przeprowadzony:
- w ustalonych warunkach produkcyjnych
- w stosunku do tych pracowników, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie
- przez przeszkolonego pod tym względem organizatora, który dobrze zna technologię danego zadania roboczego.
chronometrażem nazywa się technikę mierzenia czasu pracy za pomocą stopera polegającą na dokładnym zarejestrowaniu czasu trwania i tempa wykonywania poszczególnych elementów operacji technologicznej. Pomiary przeprowadza się w danych warunkach a ich celem jest zbadanie bieżącego czasu trwania czynności i określenie optymalnego poziomu czasu, w którym czynność powinna być wykonana, aby móc zagwarantować określony poziom wydajności.

4. Metoda MODAPTS

Koncepcja MODAPTS wynikła z dążenia do ułatwienia i skrócenia normowania czasu robót ręcznych:

- wyceny szczegółowe można zastąpić uśrednionymi,

- im większa część kończyny górnej bierze udział w ruchu, tym większe możliwości zasięgowe, a zarazem większe możliwości wywarcia siły* W związku z tym można zrezygnować z
bezpośredniego nawiązywania przy wycenie czasu do czynników "odległość" i "masa".

- średnie czasy ruchów klas wyższych od pierwszej są prostymi wielokrotnościami modułu, tj. średniego czasu ruchu klasy pierwszej, czyli ruchu palcami. Sytuacje odbiegające można wyrazić dodatkami, również będącymi prostymi wielokrotnościami modułu. Doprowadziło to do ograniczenia liczby wartości normatywnych czasu do 21, z tym że są one odniesione tylko do 8 wartości liczbowych. Duże ułatwienie stanowi również sam układ tablicy normatywów MODAPTS. Elementy ruchu przedstawiono w nim prostymi i bardzo łatwymi do zapamiętania symbolami graficznymi. Ruchy kończyn górnych posiadają 5 klas ruchów, które wynikają z odległości na jaką należy przemieścić odpowiednią część kończyny górnej aby można było wykonać zadanie. Przyjmuje się, że dla normalnie zbudowanego człowieka dorosłego powyższe odległości odpowiadają wielkości strefy wygody ruchów manipulacyjnych. Przyjęto, że aby wykonać ruch na odległość X wystarczy klasa ruchu z którą jest związana liczba modułów.

ZESTAW 2
1. Rezerwy wzrostu wydajności pracy

I. Intensywne

1) rezerwy wzrostu indywidualnej wydajności pracy robotnika warunkowane

a) cechami osobistymi,

b) stosunkami międzyludzkimi,

c) czynnikami psychologicznymi,

d) czynnikami organizacyjnymi;

2) rezerwy wynikające ze zmniejszenia pracochłonności produkcji warunkowane:

a) konstrukcją wyrobu (stopień modernizacji i unifikacji, wymagania jakościowe, stopień zmienności części i zespołów, ukształtowanie części i zespołów),

b) technologią wytwarzania (nowoczesność procesów technologicznych, stopień oprzyrządowania i jego sprawności, przodujące metody pracy, usytuowanie i warunki otoczenia stanowisk roboczych, transport wewnętrzny);

c) organizacją pracy i produkcji (racjonalna organizacja pracy i obsługa stanowisk roboczych, specjalizacja produkcji, typizacja technologii, planowanie wykonawcze i kontrola przebiegu produkcji)

3) rezerwy warunkowane lepszym wykorzystaniem czasu, do których zalicza się również 2c)

II. Ekstensywne

1) rezerwy wynikające z niewykorzystania: pełnego czasu pracy maszyny i urządzeń; zmian roboczych; dyspozycyjnego robotnika w czasie zmiany; obsady zmian roboczych

2) rezerwy wynikające ze zlikwidowania produkcji złej jakości (braki); odchyleń od procesu technologicznego; skrócenia przestojów remontowych maszyn i urządzeń oraz rezerwy warunkowane lepszym wykorzystaniem czasu, które dzielą się na 2c)

2. Składniki normy czasu
Na czas pracy składają się następujące elementy czasu: - przygotowawczo zakończeniowy zadania roboczego (czas zużywany na przygotowanie stanowiska pracy do wykonania zadania produkcyjnego i wykonanie czynności związanych z zakończeniem realizacji tego zadania); -wykonania operacji technologicznej, w skłąd wchodzą: czas główny i pomocniczy (czas zużywany na wykonywanie działań bezpośrednio wynikających z technologii przerobu przedmiotu pracy właściwości i wymagań jakościowych); -obsługi technicznej środków pracy na stanowisku roboczym (stan niezbędnej gotowości do zauważenia lub odebrania sygnału, że proces technologiczny zaczyna przebiegać nieprawidłowo oraz podjęcie decyzji i wykonanie działań interwencyjnych); -obsługi organizacyjnej stanowiska roboczego (związany z organizacją pracy na stanowisku roboczym, utrzymaniem czystości i zapewnieniem ciągłej jego gotowości do produkcji)

3. Metoda BMP
Jest to ulepszona metoda MTM-2. Najważniejsze nowości w metodzie BMP:

- zastosowanie dodatków zwiększających czas sekwencji w przypadku brania przedmiotów małych,małych lub płaskich leżących na płaszczyźnie oraz przy umieszczaniu przedmiotów niesymetrycznych;

- przyjęcie, jako czasu średniego dla każdego zakresu długości ruchów -sumy: czasów niezmiennych dla danego zakresu i średniej harmonicznej wartości brzegowych czasów zmiennych;

- dodanie zakresu długości ruchów do , co prowadzi do zmniejszenia wartości bezwzględnej brzegowych błędów określających dokładność wyznaczania czasów dla ruchów krótkich; ustalenie wartości liczbowych granic zakresów długości ruchów według postępu geometrycznego.

-stosowanie metody również w przypadku ruchów krótkich i przed­miotów małych oraz obniża granicę dolną stosowalności metody do wartości 0,5 minuty czasu wykonania operacji, przy zachowaniu warunku dokładności określania czasów 25% przy ufności 95%.

Metoda ta powinna być stosowana do: projektowania organizacji i metod pracy, opracowania norm pracy, opracowania normatywów, bada­nia koncepcji wyrobów,badania i usprawnienia istniejącego procesu pracy

Metoda BMP posiada niewielką ilość ruchów, nawet w tej ilości można złożyć każdą pracę ręczną. Opis karty metody BMP Ruchy występujące w BMP są następujące: 1)Wziąć, 2)Umieścić 3)Nacisnąć /lub rozdzielić/ 4)Przechwycić 5)Dostrzec lub decydować 6)Ruch stopy 7)Zniżenie ciała z wyprostowaniem 8)Wykonanie kroku. Czasy tych ruchów wyznaczone są dla przeciętnego wykonawcy, który ustaloną metodę pracy stosuje ze średnią wprawą i ze średnią chęcią do pracy w przeciętnych warunkach.

4. Sumaryczne metody normowania pracy
I. SUMARYCZNE

a) statystyczna – jest wynikiem zużycia czasu pracy na rozpatrywany zakres pracy- nie uwzględnia tego czy pracownik wykonał ją w sposób właściwy czy nie; przez początkowy okres dana operacja musi być wykonywana w sposób nienormowany- stąd „jakość” ewidencji czasów trwania pracy w tym okresie rzutuje na normę czasu

b) szacunkowa – opera się na doświadczeniu i sposobie podejścia normującego do pracy, stąd jest subiektywna najmniej dokładna

c) porównawcza –polega na porównaniu normowanego zadania roboczego z analogicznym lub podobnym zadaniem, dla którego norma czasowa jest ustalona

ZESTAW 3
1. Metoda MTM1
Stosowana: do produkcji masowej lub wielkoseryjnej; dla zadania roboczego trwającego do 0,5min obejmującego ruchy elementarne. W metodzie tej rozróżnia się 21 elementów pracy. Są one jednocześnie określone i charakteryzowane. Ich opis, wraz z odpowiadającymi im normatywnymi wartościami czasu, jest zawarty w tablicach:

- Tablica ruchów jednoczesnych

- Tablice: Sięgnąć, Przemieścić, Obrócić, Ruch korby, Nacisnąć, Chwycić, Puścić, Umiejscowić, Rozdzielić, Przesunąć spojrzenie, Przyjrzeć się, Pozostałe ruchy

Elementy pracy MTM1 są określone przez:

- definicję charakteryzująca istotę elementu pracy i warunki jego występowania,

- parametry wpływające na czas trwania elementu pracy, czyli wielkość ruchu, dokładność i wysiłek,

- symbol literowo-cyfrowy (z ang).

W metodzie MTM1 elementy pracy są opisane symbolami w trzech grupach:

a) elementy pracy kończyn górnych

b) elementy pracy oczu

c) elementy pracy ciała i kończyn dolnych:

- ruch kończyn dolnych

- ruchy ciała w płaszczyźnie poziomej

- ruchy ciała w płaszczyźnie pionowej

Każda pozycja normatywna opisana jest literowo i cyfrowo. Opis taki jest jednoznaczny, daje duże korzyści, chociaż wymaga zapamiętania wszystkich ruchów i ich symboli oraz sposobu identyfikacji w toku przeprowadzania analizy procesu pracy

2. Metody analityczne normowania pracy
II. ANALITYCZNE

a) analityczno-pomiarowa (badawcza) –obserwacja rzeczywistego wykonania normowanego zadania roboczego, ustalenie właściwych przebiegów czynności i pomiar zużytego czasu (najczęściej metodą obserwacji chronometrażowych); stosowana w wypadku produkcji wielkoseryjnej

b) analityczno- obliczeniowa –obliczenie czasu w oparciu o

-normatywy czasowe poszczególnych elementów pracy wchodzących w skład zadania roboczego

-znane możliwości rachunkowe określające czas główny pracy

Metoda najbardziej rozpowszechniona, uwagę skupia na przeanalizowaniu i wycenieniu elementów czasu wykonania przez podział na zabiegi technologiczne; dla każdego zabiegu ustala się czas główny i pomocniczy

c) normowania wg normatywów ruchów elementarnych- uniwersalna i szczegółowa ale pracochłonna- produkcja wielkoseryjne; polega na rozłożeniu czynności ludzkich na drobne elementy, które są traktowane jako niezależne i nie wywierające bezpośredniego wpływu na elementy pracy występujące po nich. Następnie:

- wszystkie ruchy potrzebne do wykonania pracy są zestawione

-każdy ruch opisany zostaje pod względem rodzaju (jaka część ciała go wykonuje, droga, liczba cech swobody)

-odczytanie z tablic normatywów wartości czasów dla każdego ruchu

-zsumowanie poszczególnych czasów

d) normowania wg normatywów ruchów scalonych –mniejszy stopień szczegółowości w stosunku do r. elementarnych

3. Etapy usprawniania pracy
- proces poszukiwania usprawnień i wyboru usprawnień

- projektowanie usprawnień

- wdrażanie usprawnionej metody pracy

- utrzymanie usprawnionej metody pracy

4. Struktura czasu jednostkowego
Czas tj dzielimy na: czas wykonania tw oraz czas uzupełniający tu.
Czas tw dzielimy na: czas głowny tg oraz czas pomocniczy tp.
Czas tu dzielimy na: czas obsługi to oraz czas na potrzeby fizjologiczne tf.
Czas to dzielimy na: czas obsługi organizacyjnej too oraz czas obsługi technicznej tot.
Czas tf dzielimy na: czas na odpoczynek tfo oraz czas na potrzeby naturalne tfn.

ZESTAW 4
1. Struktura czasu uzupełniającego
Czas uzupełniający dzielimy na: czas obsługi organizacyjnej to oraz czas na potrzeby fizjologiczne tf.
Na czas to składają się: czas obsługi organizacyjnej stanowiska roboczego(związany z organizacją pracy na stanowisku roboczym, utrzymaniem czystości i zapewnieniem jego ciągłej gotowości do pracy) oraz czas obsługi technicznej stanowiska (stan niezbędnej gotowości do zauważenia lub odebrania sygnału, że proces technologiczny zaczyna przebiegać nieprawidłowo oraz podjęcie decyzji i wykonanie działań interwencyjnych).
Czas tf dzielimy na: czas na odpoczynek tfo oraz czas na potrzeby naturalne tfn.

2. Cele krytycznej analizy stanu istniejącego
- eliminowanie lub redukcja ilości czynności nieproduktywnych
- zmniejszenie ilości lub uproszczenie sposobu wykonywania czynności produktywnych
-Opracowanie w odpowiednim porządku odpowiedzi na 5 grup zagadnień:
1.Cel, dla którego czynność jest wykonywana
2. Miejsce, w którym jest wykonywana
3. Kolejność, w jakiej jest wykonywania
4. Osoba, przez którą jest wykonywana
5. Środki, przy pomocy których jest wykonywana
Odpowiedzi na te pytania opracowuje się pod kątem: eliminacji, połączenia, uporządkowania, uproszczenia czynności stanowiących przedmiot badania.

3. Metoda migawkowa
do określania procentowego udziału czasu uzupełniającego lub wyeliminowania nieścisłości.
a) regularna – np. co 5 minut wchodzimy i rejestrujemy na formularzu jaką czynność wykonuje dany pracownik
b) nieregularna
Celem metody migawkowej jest określenie ile czasu na danym stanowisku zostało przeznaczone na pracę, a ile zostało zmarnowane.
4. Metoda AMP
Produkcja mało- i średnioseryjna.
Czynności: Z-złożyć (sięgnąć, chwycić, puścić); T-umiejscowić (luźne, suwliwe, ciasne); W-wziąć; P-przechwycić; N-nacisnąć; S-przesunąć spojrzenie; K – kor; PW – pochylić się

ZESTAW 5
1. Metody znajdowania nowych rozwiązań

- burza mózgów- zbiorowe poszukiwanie pomysłów mogących stanowić podstawę do rozwiązania problemów, w atmosferze całkowitej swobody i niewielkim gronie osób. Prowadzący określa tylko istotę problemu do rozwiązania i pozostawia swobodę do podawania pomysłów. Jeden pomysł może być źródłem wielu nowych pomysłów

-technika wymuszonych skojarzeń – stworzenie nowych pomysłów przez wymuszone skojarzenie dwóch lub więcej normalnie niełączących się obiektów. Rozróżnia się trzy odmiany tej techniki: 1) Katalog( wybiera się losowo dwa obiekty lub więcej z dowolnego katalogu czy słownika i rozważa się je łącznie poszukując nowych

pomysłów). 2) Spis (sporządza się listę obiektów, związanych z rozpatrywaniem zagadnieniem i następnie każdy z nich kojarzy się z każdym pozostałym na liście). 3) Ustalony obiekt (rozważane obiekty są celowo dobrane; jeden z nich jest wiodący. Następnie obiekt ten jest kojarzony z przypadkowo dobranym obiektem z najbliższego sąsiedztwa)

- techniki analityczne – wykorzystują logiczne podejście burzy mózgów. 3 odmiany: 1) Lista cech (sporządza się zestawienie cech, jakie ma lub powinien mieć obiekt, a następnie podejmuje się próbę ich zmiany). 2) Analiza morfologiczna (analiza struktury budowy lub konstrukcji badanych obiektów. Zmiennie niezależne związane z omawianym problemem wpisywane są do tablicy. Następuje wzajemne skojarzenie zmiennych z pewnym rozwiązaniem problemu). 3) Metoda wejście-wyjście ( analiza wszystkich wyników przemiany różnych wejść na wyjścia ( pożadany wynik końcowy)

- technika pytań kontrolnych- sporządza się odpowiednie listy pytań, na które indywidualnie lub zespołowo szuka się odpowiedzi i w ten sposób poszukuje nowego rozwiazania.

2. Zadania stawiane normowaniu pracy:
- badanie zjawisk psycho-fizycznych człowieka, zachodzących w czasie jego pracy
- śledzenie postępu technicznego oraz osiągnięcie przodujących robotników i racjonalizatorów produkcji i rozpowszechnianie ich
- ustalenie form współpracy w pracach zespołowych
- przyswajanie wyników badań naukowo-technicznych i usprawnień w dziedzinie eksploatacji narzędzi i maszyn
- badanie i stawianie wniosków co do usprawnień organizacyjno-obsługowych stanowiska pracy mających na celu usunięcie strat czasu i jego lepsze wykorzystanie
- opracowanie normatywów, metod i innych środków pomocniczych potrzebnych do przeprowadzenia obliczeń norm czasu w sposób szybki i dokładny

3. Metoda analityczno-obliczeniowa
b) analityczno- obliczeniowa –obliczenie czasu w oparciu o

-normatywy czasowe poszczególnych elementów pracy wchodzących w skład zadania roboczego

-znane możliwości rachunkowe określające czas główny pracy

Metoda najbardziej rozpowszechniona, uwagę skupia na przeanalizowaniu i wycenieniu elementów czasu wykonania przez podział na zabiegi technologiczne; dla każdego zabiegu ustala się czas główny i pomocniczy

4. Struktura czasu roboczego
Czas roboczy dzielimy na: czas przygotowawczo-zakonczeniowy tpz oraz czas jednostkowy tj.
Czas tj dzielimy na: czas wykonania tw oraz czas uzupełniający tu.
Czas tw dzielimy na: czas głowny tg oraz czas pomocniczy tp.
Czas tu dzielimy na: czas obsługi to oraz czas na potrzeby fizjologiczne tf.
Czas to dzielimy na: czas obsługi organizacyjnej too oraz czas obsługi technicznej tot.
Czas tf dzielimy na: czas na odpoczynek tfo oraz czas na potrzeby naturalne tfn.