PROCES SALINIZACJI (ZASOLENIA)
Przebiega w warunkach klimatu aridowego (suchy klimat stepów, półpustyń i pustyń; gospodarka wodna egzoperkolatywna) i prowadzi do akumulacji w glebie i na jej powierzchni soli łatwo rozpuszczalnych w ilości przekraczającej próg toksyczności dla roślin średnio odpornych na zasolenie (zboża, bawełna).
Rośliny słonolubne – halofity
Gleby – sołonczaki
Poziom diagsnostyczny: salic (łac. sal – sól, słony)
pH 7,0 – 8,4
przewodność elektryczna > 15 dS m-1
Specyficzną cechą jest obecność wykwitów roli na powierzchni sołonczaków (biała barwa).
PROCES SOŁONIZACJI
Prowadzi do akumulacji w glebie soli sodowych i powstania sołońców.
Poziom diagnostyczny: natric (łac. natrium – sód)
> 15% Na+ w kompleksie sorpcyjnym
pH > 8,4
struktura słupowa lub kolumnowa
nieprzydatne dla rolnictwa
PROCES SOŁODYZACJI
Zachodzi w wyniku deszczowania (odmywania) sołońców lub w warunkach okresowo przemywanej gospodarki wodnej i prowadzi do powstania sołodzi.
Polega na wyparciu jonów Na+ z kompleksu sorpcyjnego powierzchniowych poziomów i zastąpieniu go wodorem.
W efekcie wzrasta ruchliwość próchnicy i drobnych frakcji mineralnych.
Procesowi towarzyszy oglejenie opadowo-wodne.
PROCES FERRALITYZACJI
Zachodzi w gorących i wilgotnych obszarach międzyzwrotnikowych i prowadzi do powstania ferrasoli (czerwonych i czerwonożółtych gleb ferralitowych), zwanych dawniej glebami letarytowymi.
Proces polega na intensywnym wietrzeniu chemicznym i pełnej hydrolizie wszystkich pierwotnych minerałów. Nawet kwarc może ulegać rozpuszczeniu.
Główne produkty rozkładu: Si, Al, Fe, Mg, Ca, K, Na są wymywane głęboko, poza sferę wietrzenia.
Jednak szybkość wymywania Fe i Al jest mniejsza od pozostałych pierwiastków, dlatego ulegają one akumulacji w obrębie profilu glebowego tworząc specyficzny endopedon B – ferralic.
Miąższość poziomu ferralic może dochodzić do kilku metrów.
Skład mineralny poziomu ferralic:
kwarc (grubsze ziarina), kaolinit
getyt FeOOH – barwa żółta
hematyt Fe2O3 – barwa czerwona
gibbsyt Al(OH)3
Ferrarsole są glebami kwaśnymi i ubogimi w składniki odżywcze dla roślin.
W warunkach niezbyt głębokiego i zmiennego poziomu wody gruntowej procesowi ferrylityzacji towarzyszy wytrącanie związków żelaza z wody gruntowej.
Poziom wzbogacony w te związki nosi nazwę plintytu (plinthite) = laterytu (łac. later – cegła)
Powstałe w ten sposób gleby to plintosole (plinthosoles)
Plintyt – materiał glebowy, stanowiący mieszaninę iłu i kwarcu bogatą w związki żelaza i ubogą w próchnicę. Pod wpływem wielokrotnego nawilżania i wysuszenia nieodwracalnie twardnieje.
Gęstość właściwa 2,5-3,6 g*cm-3
KLASYFIKACJA GLEB
Klasyfikacja – każdy podział zbioru gleb na grupy
Klasyfikacja sztuczna – podział gleb na grupy według zasady największego podobieństwa pod względem jakiejś jednej, dowolnie wybranej cechy
Klasyfikacja naturalna – podział całego zbioru gleb na grupy według zasady największego podobieństwa pod względem możliwie największej liczby cech istotnych wszechstronnie charakteryzujących naturę grupowanych gleb
Systematyka gleb – łączenie i porządkowanie gleb w zespoły (grupy) o określonej strukturze według systemu zasac poprawnych metodologicznie i uzasadnionych teoretycznie. Każda systematyka gleb jest klasyfikacją, lecz nie każda klasyfikacja jest systematyką. Jedynie doskonała klasyfikacja naturalna jest systematyką.
WYKRES FOTA
Amerykańska klasyfikacja gleb
1960 – 7th Approximation
1975 – Soil Taxonomy
1999 – druga edycja Soil Taxynomy
Taksony
Rząd (12)
Podrząd (63)
Wielka grupa (250)
Podgrupa (1400)
Rodzina
Seria
Gleboznawcy amerykańscy, jako pierwsi w świecie, wytypowali i ściśle zdefuniowali powierzchniowe i podpowierzchniowe poziomy diagnostyczne (epipedony i endopedony), ustalając dla każdego z nich nowe nazwy oraz umowne przedziały wskaźników... ...
W celu uniknięcia nieporozumień terminologicznych stworzono nową, sztuczną terminologię wykorzystując elementy greckie i łacińskie.
Nazwy rzędów są 3-4 sylabowe, ostatnia sylaba zawsze brzmi „sol”.
Jedna z poprzedzających sylab ma znaczenie rozpoznawcze dla rzędu.
Sylaba rozpoznawcza połączona jest z ostatnią sylabą „sol” samogłoską „o”... ...
ENTISOLS (16%) Nazwa zmyślona; świeży, nowy Gleby inicjalne i słabo ukształtowane |
VERTISOLS (2%) łac. vertere – odwracać Gleby wytworzone z pęczniejących iłów; vertisole, smolnice, regury, tirsy, gilgai |
---|---|
INCEPTISOLS (17%) łac. inceptum – początek Gleby z poziomem cambic; brunatne |
ARIDISOLS (12%) łac. aridus – suchy Gleby regionów suchych; sołonczaki, sołońce, buroziemy |
MOLLISOLS (7%) łac. mollic – miękki Gleby z poziomem mollic; czarnoziemy, czarne ziemie, gleby kasztanowe |
SPODOSOLS (4%) gr. spodos – popiół drzewny Gleby z poziomem spodic; bielice, gleby bielicowe, glejobielice |
ALFISOLS (10%) Nazwa zmyślona Gleby z poziomem argillic lub kandic w klimacie umiarkowanym; V > 35%; Gleby płowe, szare, darniowo-bielicowe |
ULTSOLS (8%) łac. ultimus – końcowy Gleby z poziomem argillic lub kandic w klimacie ciepłym i gorącym; V< 35%; Czarnoziemy, żółtoziemy, rubroziemy |
OXISOLS (8%) łac. oxygenium – tlen Gleby bardzo silnie zwietrzałe z poziomem oxic, pozbawione minerałów pierwotnych Czerwonożółte gleby ferralitowe, czerwone gleby ferralitowe |
HISTOSOLS (1%) gr. histos – tkanka Gleby organiczne, torfowe |
ANDISOLS (1%) jap. an – ciemny, do – gleba Gleby wytworzone z pyłów i popiołów wulkanicznych; Andosole |
GELISOLS (9%) łac. gelare – zamarzać Gleby zawierające wieloletnią zmarzlinę w obrębie 100 cm od powierzchni |
KLASYFIKACJA GLEB wg WRB
World Reference Base for Soil Resources
1998, 2006, aktualizacja 2007
FAO – Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa Narodów Zjednoczonych
IUSS – Międzynarodowa Unia gleboznawcza
ISRIC – Międzynarodowe Centrum Informacji o Glebie
ARCISOLS (łac. acer – bardzo kwaśny); żółtoziemny (1 000 mln ha); uprawa herbaty, ananasów, nerkowców i drzew kauczukowych
AL
...
...
ANDOSOLS
ANTHROSOLS
ARENOSOLS
CALCISOLS
CAMBISOLS (łac. cambiare
CHERNOZEMS (ros.
CRYOSOLS (gr. cryos – zimny, lód)
DURISOLS (łac. durus – twardy) – gleby ze stwardniałą
FERRALSOLS (łac. ferrum – żelazo, alumi
FLUVISOLS (łac. fluvius
GLEYSOLS (ros. Glej –
GYPSISOLS (łac. gypsum – gips
HISTOSOLS (gr. histos – tkanka
KASTANOZEMS (łac. castanea
LEPTOSOLS (gr. leptos – cienki) skaliste lub silnie węglanowe gleby inicjalne i słabo ukształtowane
LIXISOLS (łac. lixus – wymyty) gleby cynamonowoczerwone, czerwonobure
LUVISOLS
NITISOLS
PHAEOZEMS (gr. phaios – ciemny, ros. zemla – ziemia)
PLANOSOLS (łac. planus – równy, gładki) gleby pseudoglejowe (opadowo-glejowe)
PLINTHOSOLS (gr.
PODZOLS (ros. pod – pod, zoła –
REGOSOLS (gr. rhegos – przykryty) glebvy inicjalne
SOLONCHAKS
SOLONETZ
STAGNOSOLS
TECHNOSOLS (gr. technikos
UMBRISOLS (łac. umbra – cień) gleby z poziomem umbric (100 mln ha)
VERTISOS (łac. vertere – odwracać) gleby ilaste silnie pęczniejące (335 mln ha)
SYSTEMATYKA GLEB POLSKI 2011
Autorzy: Jerzy Marcinek, Jolanta Komisarek, Renata Bednarek, Andrzej Mocek,
JEDNOSTKI TAKSONOMICZNE
Rząd
Typ
Podtyp
Rodzaj
Gatunek
Rząd – wyróżnia się na podstawie obecności lub braku poziomów diagnostycznych.
Typ gleby – jest podstawową jednostką systematyki gleb, która grupuje gleby podobne do siebie pod względem układu głównych poziomów genetycznych i zbliżonych właściwości chemicznych, fizycznych i biologicznych, jednakowego rodzaju wietrzenia, przemieszczania się i depozycji produktów wietrzenia oraz o podobnym typie próchnicy i stopnia troficzności. W warunkach naturalnych każdemu typowi gleby odpowiada charakterystyczne zbiorowisko roślinne.
Podtyp gleby – wyróżnia się wówczas, gdy na cechy głównego procesu glebotwórczego nakładają się dodatkowo cechy innego procesu glebotwórczego, modyfikujące istotnie właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne danej gleby.
Rodzaj gleby – określa się na podstawie genezy materiału macierzystego, z którego wytworzyła się gleba.
Gatunek gleby – określa się na podstawie uziarnienia materiału budującego glebę.
Przykład
Rząd – gleby rdzawoziemne
Typ – gleba rdzawa
Podtyp – gleba rdzawa z cechami bielicowania
Rodzaj – piasek sandrowy przemodelowany eolicznie
Gatunek – piasek luźny
TABELA Z RZĘDAMI