Cywil rzeczowe

1. Podmiotowe prawo rzeczowe – jest majątkowym prawem cywilnym o charakterze bezwzględnym, mającym za przedmiot rzecz.

Przedmiotowe prawo rzeczowe – zespół przepisów, które regulują formy prawne korzystania z rzeczy przybierające postać podmiotowych praw rzeczowych. Jest wiec zespołem źródeł prawa regulującego problematykę podmiotowych praw rzeczowych.

Pojęcie rzeczy - (art. 45 k.c.) – rzeczami są tylko przedmioty materialne; materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne.

Bezwzględny charakter praw rzeczowych – skuteczność erga omnes (względem wszystkich); przysługują wyłącznie oznaczonemu uprawnionemu; wykonywane są przez uprawnionego bezpośrednio, bez konieczności świadczenia ze strony osób trzecich; ogół osób jest zobowiązany do honorowania cudzego prawa podmiotowego przez bierne zaniechanie; naruszenie (a niekiedy zagrożenie) prawa rodzi adresowane już do oznaczonej osoby roszczenie ochronne; np. własność, użytkowanie wieczyste, zastaw, hipoteka.

Prawa względne – skuteczne jedynie wobec oznaczonej osoby – drugiej strony względnego stosunku prawnego; ustawodawca wyposaża uprawnionego w określoną wierzytelność (roszczenie) adresowane do oznaczonej osoby będącej zobowiązanym (dłużnikiem); jedynie określony dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia i tylko on może naruszyć prawo podmiotowe wierzyciela poprzez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania; wierzyciel zaspokaja się wtedy za pośrednictwem świadczącego dłużnika; dla ochrony zgłasza roszczenie wobec oznaczonej od początku osoby dłużnika.

Prawa względne o rozszerzonej skuteczności – niektóre prawa względne umieszczone w księdze wieczystej; zobowiązania realne; najem lokalu oraz spółdzielczego prawa do lokalu mieszkaniowego; dożywocie.

Instrumenty służące rozszerzeniu skuteczności:

- w razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały lub jeżeli umowa była nieodpłatna;

- skarga paulińska – gdy wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć;

Podział praw rzeczowych:

Numerus clausus praw rzeczowych – zamknięty katalog praw rzeczowych; zainteresowani mogą ustanawiać jedynie takie prawa rzeczowe, jakie ustawa przewiduje; zakaz modyfikowania, poszerzania lub ograniczania treści praw rzeczowych; nakaz przestrzegania właściwości praw rzeczowych.

2. Ekonomiczne pojęcie własności – każda forma władania rzeczami oraz innymi składnikami majątkowymi;

Prawne pojęcie własności – jedna, podstawowa forma władania;

Cywilistyczne pojęcie własności – prawo podmiotowe o charakterze bezwzględnym, najszersze spośród praw rzeczowych – art. 140 KC.

Własność prywatna - to własność należąca do jednostki ludzkiej oraz różnego rodzaju spółek (kapitałowych i osobowych) i podobnych „organizmów” (także własność spółdzielcza, gdyż po rozwiązaniu spółdzielni jej majątek przechodzi na jej członków );

Własność osobista – własność środków spożycia, rzeczy przeznaczonych do zaspokojenia osobistych potrzeb materialnych i kulturalnych właściciela i jego bliskich;

Własność społeczna – własność należąca do różnych organizmów społecznych wykorzystujących swoją własność dla realizacji celów wspólnych, dla danej zbiorowości co nadaje tej kategorii samoistny charakter mimo braku szczególnych uregulowań (organizacji społecznych, stowarzyszeń, związków zawodowych i wyznaniowych);

Własność państwowa – mienie przeznaczone do wykonywania ustrojowych funkcji państwa oraz w znacznym rozmiarze mienie natury produkcyjnej; stanowi ją własność Skarbu Państwa oraz innych państwowych osób prawnych;

Własność Skarbu Państwa – wszelkie mienie nabyte przez Skarb Państwa, przed dalszym rozporządzeniem na rzecz państwowych osób prawnych (lub osób trzecich) oraz mienie pozostawione definitywnie w zarządzie stationis fisci.

Treść prawa własności: art. 140 KC: W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą; przedmiotem są wyłącznie rzeczy jako przedmioty materialne; prawo podmiotowo uniwersalne – może przysługiwać każdej osobie; bezterminowe; najszersze, najpełniejsze prawo rzeczowe.

Pozytywna treść prawa własności – określenie uprawnień właściciel z zakreśleniem jego granic.

Negatywna treść prawa własności – określenie sytuacji osób trzecich jako wyłączonych – zobowiązanych do biernego przestrzegania cudzej własności;

Pozytywna strona własności:

Granice prawa własności - ograniczenie własności przez przepisy ustawy, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa.

Granica przestrzenna prawa własności:

- ruchomości – rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że mogą występować w obrocie jako dobra samoistne;

- nieruchomości – granice przestrzenne oznaczone są w sposób prawny: sięgają nad i pod powierzchnią gruntu;

Nabycie i utrata własności – umowa przeniesienia własności (sprzedaż, zamiana, darowizna); nabycie z mocy prawa (zasiedzenie); nabycie z mocy orzeczenia sądowego oraz inne przypadki; z nabyciem własności przez jedną osobę łączy się z reguły jej utrata przez kogoś innego;

Nabycie pierwotne – nabywca nie wywodzi swego prawa od innej osoby (poprzedniego właściciela), lecz nabywa je niezależnie od czyichkolwiek uprawnień; wyjątek, gdy gmina nabywa własność nieruchomości, której właściciel się zrzekł – ponosi odpowiedzialność za jej obciążenia);

Nabycie pochodne – jest wynikiem wyraźnego i koniecznego następstwa prawnego pomiędzy dotychczasowym właścicielem a nabywcą; nabywca nie może nabyć więcej praw niż posiada zbywca;

Przeniesienie własności – przejście własności na podstawie umowy, pochodne nabycie prawa własności w wyniku zgodnych oświadczeń woli zbywcy (dotychczasowego właściciela) i osoby nabywającej prawo;

Umowy o podwójnym skutku – własność rzeczy przechodzi na nabywcę na podstawie dokonującej się w jednym akcie umowy o podwójnym skutku: zobowiązująco-rozporządzającym.

Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości – następuje solo consensu z chwilą zawarcia umowy; nie jest tu konieczna konstytutywna czynność realna przeniesienia posiadania; czynność prawna konsensualna; wyjątki: postanowienie stron lub szczególne przepisy ustawy (np. przeniesienie własności nieruchomości z zastrzeżeniem warunku lub terminu);

Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do gatunku i rzeczy przyszłych – do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy (wydanie rzeczy – traditio longa manu lub dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz we władaniu jako posiadacz zależny lub dzierżyciel – constitutum possesorium); czynność prawna realna;

Przeniesienie własności causa solvendi – zasada materialnej kauzalności przeniesienia własności: zawarcie umowy przenoszącej własność następuje dla wykonania uprzedniego zobowiązania, wynika to z umowy zobowiązującej, zapisu, bezpodstawnego wzbogacenia lub innych zdarzeń.

Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej – gdy nabywca działa w dobrej wierze, a zbywca włada rzeczą i wydaje ją nabywcy; nabywca uzyskuje własność z chwilą wydania rzeczy, objęciem w posiadanie; czynność realna; w przypadku rzeczy skradzionych, zgubionych lub w inny sposób utraconych przez właściciela, nabycie własności zachodzi po 3 latach od daty utraty rzeczy;

Zasiedzenie – nabycie prawa przez osobę uprawnioną wskutek faktycznego wykonywania przez nią tego prawa przez określony ustawą okres;

Przedmiot zasiedzenia – prawo własności nieruchomości i ruchomości, prawo użytkowania wieczystego, niektóre służebności gruntowe (gdy polegają na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia).

Przesłanki zasiedzenia:

Skutki zasiedzenia: posiadacz nabywa prawo własności, a traci je dotychczasowy właściciel z mocy prawa; w wyniku nieprocesowego postępowania sądowego o stwierdzenie zasiedzenia sąd wydaje deklaratoryjne postanowienie.

Zrzeczenie się własności nieruchomości – wymaga aktu notarialnego i zgody starosty wykonującego to zadanie jako zadanie z zakresu administracji rządowej; staje się następnie własnością Skarbu Państwa, który ponosi odpowiedzialność za jej obciążenia;

Zawłaszczenie niczyjej rzeczy ruchomej – własność nabywa się przez objęcie jej w posiadanie samoistne;

Znalezienie rzeczy – nakaz dochowania obowiązków uczciwego znalazcy; przemilczenie właściciela uzasadnia nabycie własności rzeczy zgubionej przez znalazcę lub Skarb Państwa; znalazca powinien niezwłocznie powiadomić osobę uprawnioną do odbioru lub gdy jest to niemożliwe, zawiadomić właściwy organ państwowy (może żądać 10% wartości rzeczy w chwili jej wydania); pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną oddać na przechowanie właściwemu organowi (po upływie roku w przypadku wezwania lub po upływie 2 lat przepadają na rzecz Skarbu Państwa);

Prawo sąsiedzkie – zespół tych przepisów prawa cywilnego, które regulują problematykę treści i wykonywania własności nieruchomości w stosunkach sąsiedzkich; zasadniczo dotyczą nieruchomości gruntowych;

Immisje – oddziaływanie na grunt sąsiada z własnego gruntu; zabronione są immisje zakłócające ponad przeciętną miarę korzystanie z nieruchomości sąsiednich (wyznaczone przez kryterium społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych); przysługuje roszczenie negatoryjne (o zaprzestanie naruszeń i przywrócenie stanu poprzedniego);

- bezpośrednie – celowe, bezpośrednie kierowanie określonych substancji (ścieków, pyłów) na inna nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń;

- pośrednie – uboczny skutek działania właściciela:

3. Ochrona własności:

Roszczenie windykacyjne – rei vindicatio; chroni wyłączne uprawnienie właściciela do posiadania rzeczy; właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienia władania rzeczą; rzecz powinna zostać wydana w naturze; właściciel ma obowiązek przejęcia rzeczy w stanie pogorszonym; legitymacja czynna przysługuje właścicielowi; ciężar dowodu spoczywa na właścicielu; w przypadku nieruchomości mających urządzoną księgę wieczystą stosuje się domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym; legitymowaną biernie jest osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą; w przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu;

Roszczenia uzupełniające - właściciela o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot nakładów i naprawienie szkody z tytułu pogorszenia lub utraty rzeczy; uzależnione od czynnika dobrej lub złej wiary; przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy;

- dobra wiara – nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie rzeczy i nie jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę; nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały odłączone od rzeczy w czasie jego posiadania i zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli zostały w tym czasie wymagalne;

- od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie rzeczy, zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba, że nastąpiło to bez jego winy; musi zwrócić też pobrane pożytki;

- zła wiara - jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie rzeczy, zużycie, pogorszenie lub utratę; ponadto zobowiązany jest zwrócić wartość pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki, oraz odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba, że nastąpiło by to także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego;

Roszczenie posiadacza o zwrot nakładów – roszczeniu windykacyjnemu i uzupełniającym właściciela posiadacz może przeciwstawić własne roszczenie o zwrot nakładów na rzecz; zależy od dobrej wiary; posiadacz w złej wierze może żądać tylko zwrotu nakładów koniecznych tylko jeśli właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie ich kosztem; roszczenie przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy;

- Prawo zatrzymania – ius retentionis; zobowiązany do wydania rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz (chyba, że obowiązek wydania wynika z czynu niedozwolonego lub rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych);

- Nakłady konieczne – może ich żądać o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy; chodzi o nakłady pieniężne i rzeczowe służące dla utrzymania i zabezpieczenia rzeczy;

- Nakłady inne – może ich żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili wydania jej właścicielowi; nakłady dokonywane dla wygody, ulepszające, upiększające, ale niekonieczne;

Roszczenie negatoryjne – action negatora; znajduje zastosowanie, gdy cudze prawo własności zostało naruszone w inny sposób, niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą; właścicielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i zaniechanie naruszeń; uzasadniają je tylko działania człowieka; legitymację czynną posiada właściciel, na nim spoczywa ciężar dowodu; istnieje domniemanie własności z faktu posiadania rzeczy; legitymowaną biernie jest osoba, która naruszyła cudze prawo własności w inny sposób, niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą; w przypadku nieruchomości nie ulega przedawnieniu;

Roszczenia związane ze wzniesieniem budowli na cudzym gruncie:

4. Współwłasność – jedność przedmiotu, wielość podmiotów, niepodzielność wspólnego prawa.

Wspólność praw majątkowych – dotyczy wspólności innych praw rzeczowych (współużytkowania wieczystego, współużytkowania), względnych praw do rzeczy (współnajmu, współdzierżawy) lub innych praw majątkowych (wspólnych wierzytelności);

Wspólność mienia – wspólność występującego w całej masie, przysługującego kilku osobom, mienia (zespołu wszelkich praw majątkowych – własności i innych praw majątkowych); występuje zwłaszcza w razie dziedziczenia (wspólność spadku) oraz w stosunkach między małżonkami (wspólność dorobku małżonków);

Rodzaje współwłasności:

Źródła współwłasności: dziedziczenie, czynność prawna, ex lege, orzeczenie sądowe.

Udział we współwłasności – w sensie wymiaru część ułamkowa, w sensie opisu – część idealna wspólnego prawa; każdy ze współwłaścicieli może nim rozporządzać bez zgody pozostałych; do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli; do innych czynności – zgoda większości; większość współwłaścicieli oblicza się wg wielkości udziałów; każdy jest uprawniony do współposiadania i korzystania, jaki daje się pogodzić z innymi; pożytki i inne przychody przypadają w stosunku do wielkości udziałów; rozliczenie w przypadku zniesienia współwłasności wg wartości udziałów;

Zarząd rzeczą wspólną – dokonywanie wszelkich, licznych czynności o charakterze faktycznym lub prawnym, dotyczących rzeczy, w zakresie jej utrzymywania, gospodarowania i rozporządzania;

Zarząd ustawowy – każdy ze współwłaścicieli jest zobowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną; do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda wszystkich; w razie jej braku, współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd; do czynności zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda większości, w razie jej braku każdy może żądać upoważnienia sądowego do dokonywania czynności; jeżeli większość postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą, każdy z pozostałych może żądać rozstrzygnięcia przez sąd;

Zwykły zarząd – załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją i utrzymaniem rzeczy w niepogorszonym stanie w ramach jej przeznaczenia;

Zarząd umowny – współwłaściciele mogą odmiennie uregulować zasady zarządu rzeczą wspólną; klasycznym przykładem jest powierzenie zarządu oznaczonemu zarządcy, z równoczesnym określeniem jego praw i obowiązków (uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu, pisemne pełnomocnictwo ad solemnitatem);

Zarząd sądowy – możliwość ustalenia zarządcy przez sąd, który wykonuje czynności zwykłego zarządu, natomiast przekraczające zwykły zarząd tylko za zgodą współwłaścicieli lub sądu;

Czynności zachowawcze współwłaścicieli – czynności zmierzające do zachowania wspólnego prawa; np. roszczenia windykacyjne, negatoryjne, rozgraniczenie nieruchomości, ustalenie prawa własności itp.;

Ustawowe współposiadanie i korzystanie z rzeczy wspólnej – każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych; może wymagać zgodnego współdziałania lub każdy ze współwłaścicieli może rozłącznie korzystać z rzeczy; współwłaściciel, który został pozbawiony możności korzystania z rzeczy wspólnej może skorzystać z ochrony sądowej;

Umowne współposiadanie i korzystanie – na podstawie umowy współwłaścicieli; możliwe rozdzielenie posiadania i korzystania w czasie, wg rodzaju pożytków; przyznanie prawa korzystania jednemu współwłaścicielowi, z zastrzeżeniem oddawania pozostałym części pożytków; fizyczny podział rzeczy do korzystania (quoad usum);

Sądowe współposiadania i korzystanie – w razie konfliktów orzeczeniu sądu w trybie nieprocesowym na wniosek jednego ze współwłaścicieli;

Pobieranie pożytków i ponoszenie ciężarów związanych z rzeczą wspólną – pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; każdemu przysługuje roszczenie o wydanie części pożytków oraz wydanie lub wypłatę części innych przychodów; w takim samym stosunku ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą;

Zniesienie współwłasności – likwidacja stosunku prawnego łączącego współwłaścicieli; zniesienie możliwe w każdym czasie; przysługuje roszczenie o zniesienie współwłasności, które nie ulega przedawnieniu; uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat 5, w ostatnim roku może zostać przedłużone o kolejne 5, przedłużenie można ponowić;

Tryby zniesienia współwłasności:

- umowne –gdy strony osiągają porozumienie zarówno co do faktu zniesienia jak i zastosowanego sposobu wyjścia ze stanu współwłasności; w przypadku nieruchomości – forma aktu notarialnego;

- sądowe – zniesienie współwłasności w wyniku postanowienia sądu w postępowaniu nieprocesowym na wniosek każdego ze współwłaścicieli;

Sposoby zniesienia współwłasności:

- fizyczny podział rzeczy – na wniosek, nie może zostać uwzględniony jeśli byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo gdyby pociągał za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości; w wyniku podziału powstają nowe przedmioty własności: samodzielne, odrębne rzeczy, wydzielone z większej rzeczy macierzystej; w przypadku umownego – wg wartości udziału; w przypadku sądowego – dbając o zabezpieczenie interesów wszystkich współwłaścicieli, możliwe dopłaty pieniężne;

- przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli – gdy nie można zastosować podziału fizycznego; w przypadku umownego – możliwe darmowe przyznanie; w przypadku sądowego – obowiązek spłaty pozostałych w określonym sposobie i terminach;

- sprzedaż rzeczy – podział cywilny, sprzedaż i podział uzyskanej ceny stosownie do wielkości udziałów; w przypadku sądowego – tryb licytacji, gdy nie można dokonać podziału w naturze, a brak uzasadnienia dla przyznania rzeczy jednemu ze współwłaścicieli;

Zniesienie współwłasności gospodarstw rolnych – wykluczenie możliwości fizycznego podziału, jeżeli byłoby to sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki; jeśli podział jest dopuszczalny sąd przyznaje je temu , na którego wyrażą zgodę wszyscy; jeśli nie, przyzna temu kto je prowadzi lub na stałe w nim pracuje, chyba, że interes społeczno-gospodarczy przemawia za innym; jeśli kilku lub żaden nie spełnia wymogów, temu kto daje najlepszą gwarancję należytego prowadzenia; na wniosek wszystkich lub w razie braku zgody na objęcie zarządza sprzedaż; wysokość przysługującym współwłaścicielom spłat ustala się stosownie do zgodnego porozumienia, w razie niemożności spłacania spłaty mogą być obniżone biorąc pod uwagę: typ, wielkość i stan gospodarstwa sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego i współwłaściciela uprawnionego do spłat; współwłaściciele, którzy mieszkali w gospodarstwie zachowują uprawnienie do zamieszkiwania nie dłużej niż 5 lat.

5. Odrębna własność lokali

Przedmiot własności – odrębną nieruchomość może stanowić samodzielny lokal mieszkalny (wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych), a także lokal o innym przeznaczeniu; pomieszczenia przynależne do lokalu (piwnica, strych, magazyn) są jego częścią składową; odrębna własność lokalu wywodzi się ze stosunku współwłasności, uzasadnia on jej tworzenie w ramach podziału wspólnego prawa, przy zachowaniu nie podzielonych dalszych udziałów w przymusowej współwłasności nieruchomości wspólnej; w stosunkach zewnętrznych każdy występuje samodzielnie jako właściciele odrębnych lokali, a także łącznie jako właściciele lokali nie wyodrębnionych;

Współwłasność przymusowa nieruchomości wspólnej – czynność wyodrębnienia odbywa się wewnątrz budynku; z nieruchomości macierzystej wyłania się postać nowej nieruchomości lokalowej; w razie wyodrębnienia własności lokali grunt oraz wszelkie części budynku i inne urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali lub dotychczasowego właściciela, stanowią ich współwłasność w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi powierzchni lokalu do powierzchni budynku; nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali; udział we współwłasności przypada właścicielom odrębnych lokali oraz dotychczasowemu właścicielowi nieruchomości ze względu na należące do niego nie wyodrębnione lokale;

Ustanowienie odrębnej własności lokalu:

Wspólnota mieszkaniowa właścicieli lokali – organizacyjny stosunek podmiotowy zachodzący pomiędzy właścicielami lokali tworzony obok prawno rzeczowego stosunku nieruchomości wspólnej; tworzy ją ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości; może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną; przysługuje zdolność prawna i sądowa na wzór spółki jawnej;

Prawa i obowiązki właścicieli lokali:

- posiadanie, korzystanie i rozporządzanie własnym lokalem

- współkorzystanie z nieruchomości wspólnej zgodnie z jej przeznaczeniem

- pożytki i przychody z nieruchomości wspólnej służą pokrywaniu kosztów związanych z jej utrzymaniem, a gdy je przekraczają przypadają właścicielom lokali w stosunku do ich udziałów; analogicznie ponoszą wydatki i ciężary;

- ponoszą wydatki związane z utrzymaniem lokalu w należytym stanie; przestrzeganie porządku; korzystanie w sposób nie utrudniający korzystania innym; współdziałanie w ochronie wspólnego dobra;

Zarząd nieruchomością wspólną – współwłaściciele mogą w drodze umowy określić sposób zarządu, powierzyć zarząd osobie fizycznej lub prawnej;

6. Użytkowanie wieczyste – prawo podmiotowe dotyczące nieruchomości gruntowych; pośrednie pomiędzy prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi; w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu i nim rozporządzać (przeniesienie prawa, ustanowienie hipoteki, użytkowania, służebności) z wyłączeniem innych osób; jest dziedziczne;

Przedmiot użytkowania wieczystego – grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego;

Ustanowienie użytkowania wieczystego:

Odrębna własność budynków – budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gmin przez wieczystego użytkownika oraz te które nabył wraz z prawem użytkowania wieczystego stanowią jego własność; grunt jest nadal własnością państwową lub komunalną, natomiast użytkownikowi wieczystemu przysługuje odrębna własność budynków; jest to prawo związane z użytkowaniem wieczystym (gaśnie wraz z jego wygaśnięciem);

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego:

7. Ograniczone prawa rzeczowe – prawa na rzeczy cudzej, obciążenie prawa własności; polegają na korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej rzeczy (użytkowanie, służebności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej) lub możliwość zaspokojenia swojej wierzytelności z obciążonej rzeczy (zastaw, hipoteka);

Przedmiot ograniczonych praw rzeczowych – zasadniczo rzeczy, wyjątkowo inne prawa majątkowe (użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym, hipoteka na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu i hipoteka na wierzytelności zabezpieczone hipoteką); tylko użytkowanie może dotyczyć ruchomości i nieruchomości; zastaw tylko ruchomości; pozostałe tylko nieruchomości;

- samoistne – mają swój samodzielny byt prawny; ustanowienie i istnienie nie zależy od innego prawa, spełniają własną funkcję stwarzając możliwość korzystania z obciążonej rzeczy; użytkowanie, służebności i spółdzielcze prawo do lokalu;

- akcesoryjne – nie mają samodzielnego bytu; służą zabezpieczeniu wierzytelności; wygasają wraz z wygaśnięciem wierzytelności, nie dają uprawnienia do korzystania z rzeczy; zastaw i hipoteka;

Powstanie ograniczonych praw rzeczowych:

Zmiana treści ograniczonych praw rzeczowych: ustawodawca dopuszcza zmiany treści ustanowionego prawa, do czego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej – wpis do tej księgi; jeśli dotyka osoby trzeciej potrzebna jest jej zgoda złożona jednej ze stron; nie może naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących – naruszać treści i charakteru prawa; ustawa nie zastrzega formy szczególnej, ale jeżeli umowa o ustanowieniu była zawarta na piśmie, do jej zmiany potrzebna jest ad probationem forma pisemna; w przypadku zmiany treści prawa wpisanego do księgi wieczystej niezbędny jest podpis notarialnie poświadczony.

Przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych – dotyczy zbywalnych praw (spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, służebność gruntowa może być zbyta tylko jako prawo związane z własnością nieruchomości władnącej, zastaw i hipoteka bez przelewu zabezpieczonej wierzytelności); potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz – jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej – wpis do tej księgi);

Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych:

Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych:

Ochrona ograniczonych praw rzeczowych:

- roszczenie windykacyjne

- roszczenie negatoryjne

8. Użytkowanie – obciążenie rzeczy prawem do jej używania i pobierania pożytków; powinno być wykonywane zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki; po wygaśnięciu zwrot rzeczy w taki samym stanie; ma charakter osobisty, niezbywalny (może zostać oddane innej osobie w wyniku najmu, dzierżawy, użyczenia);

Ustanowienie użytkowania – w trybie umownego ustanowienia (złożenie zgodnych oświadczeń woli, nie naruszając treści prawa; swoboda terminu końcowego, brak oznaczenia – wygasa najpóźniej ze śmiercią osoby; możliwa odpłatność; można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków lub części w przypadku nieruchomości); nie można nabyć w trybie zasiedzenia ani konstytutywnego orzeczenia sądowego;

Przedmiot użytkowania – rzeczy; obciąża rzecz w całości (także części składowe i przynależności), jednak możliwe ograniczenie do części; zasadniczo rzeczy niezużywalne oznaczone co do tożsamości;

Użytkowanie nieprawidłowe - jeśli obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku, użytkownik z chwilą wydania staje się ich właścicielem, po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu;

Użytkowanie zespołu środków produkcji – użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi, włączone składniki stają się własnością właściciela;

Użytkowanie praw – wierzytelności, akcje, obligacje;

Zobowiązania realne w użytkowaniu:

- użytkownik ponosi ciężary, które zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy (podatki i inne ciężary publiczne, a także składki na ubezpieczenia majątkowe);

- właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną, jeśli je poczynił może żądać ich zwrotu wg przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia;

- użytkownik zobowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy

- jeżeli użytkownik poczynił nakłady, do których nie był zobowiązany stosuje się przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia;

Wygaśnięcie użytkowania – zwrot rzeczy w stanie w jakim powinna się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania:

- zrzeczenie się

- konfuzja

- wskutek niewykonywania przez 10 lat;

Użytkowanie przez osoby fizyczne:

- wygasa najpóźniej z jej śmiercią;

- użytkownik zobowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie;

- może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobycia; przed przystąpieniem do robót powinien poinformować właściciela o swym zamiarze (właściciel może żądać zaniechania lub zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody jeśli zmieniałyby przeznaczenie gruntu lub naruszały wymagania prawidłowej gospodarki);

- użytkownik może zakładać bez ograniczeń nowe urządzenia w pomieszczeniach jak najemca (założyć oświetlenie elektryczne, gaz, telefon i inne podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia sprzeciwia się przepisom lub zagraża bezpieczeństwu;

- właściciel może żądać z ważnych powodów zabezpieczenia wyznaczając termin, po jego upływie może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy; w przypadku przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym może odmówić wydania bez odpowiedniego zabezpieczenia;

Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne:

Inne wypadki użytkowania – przez osoby prawne; użytkowanie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu; przysługujące osobom prawnym użytkowanie gruntów nie stanowiących własności Skarbu Państwa lub gmin;

Timesharing – użytkowanie polegające na korzystaniu z domu lub pomieszczenia mieszkalnego; umowa ta zawierana jest przez przedsiębiorcę z osobą fizyczną na czas nie krótszy niż trzy lata, za ryczałtowo płaconym wynagrodzeniem i ustanowiona jako użytkowanie (nie musi być ustanowione jako użytkowanie); prawo zbywalne i dziedziczne; zbyć można tylko na inną osobę fizyczną, a jest ono oparte na ogólnych przepisach o przeniesieniu własności.

Może być użytkowaniem tylko wtedy, kiedy strony tak postanowiły i kiedy spełnia przesłanki:

9. Służebności – obciążenie cudzej nieruchomości mające na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo też zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej;

- czynne – korzystanie w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości; polega na korzystaniu faktycznym (przejazd drogą) lub pobieraniu pożytków (wydobywania kruszywa); np. droga konieczna;

- bierne – właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań (zakaz wznoszenia budowli) lub właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (prawo sąsiedzkie);

Służebności gruntowe – oznaczoną nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, które polega na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej; traktowane jako część składowa nieruchomości;

Powstanie służebności gruntowych:

Wykonywanie służebności – zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, wg zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych; ponadto w sposób jak najmniej utrudniający korzystanie z nieruchomości obciążonej;

Utrzymanie urządzeń niezbędnych do wykonywania służebności – w braku odmiennej umowy obowiązek utrzymania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności obciąża właściciela nieruchomości władnącej; jeśli został włożony na właściciela nieruchomości obciążonej to odpowiedzialny jest także osobiście, całym swym majątkiem;

Podział nieruchomości – w razie podziału służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział, jednak gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności pozostałych; w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się na częściach, jednak jeśli wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku, właściciele pozostałych mogą żądać zwolnienia ich od służebności; w braku porozumienia decyduje sąd;

Zmiana treści lub wykonywania służebności – w trybie umowy, zarówno rozszerzenie jak i zawężenie zakresu; wyjątkowo w przymusowym trybie sądowym; jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej;

Wygaśnięcie służebności:

Służebności osobiste – nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treść służebności gruntowej; funkcją jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego; zakres oznacza się, w braku innych danych wg osobistych potrzeb uprawnionego, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych; wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego (są niezbywalne, nie dziedziczne); w razie rażących uchybień właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany na rentę;

Osobista służebność mieszkania – uprawnienie do zamieszkiwania w budynku położonym na cudzej nieruchomości; zakres określa umowa stron; minimalny to uprawnienie do zajmowania przynajmniej jednej izby mieszkalnej; może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie; inne gdy są przez niego utrzymywane lub potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego; dzieci przyjęte jako małoletnie mogą zostać także po uzyskaniu pełnoletności; po śmierci uprawnionego jego bliscy mogą zostać na podstawie umowy; mogą korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku; rozłożenie ciężarów na podstawie przepisów o użytkowaniu przez osoby fizyczne;

Dożywocie – w zamian za przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy nabywca jest zobowiązany przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczając mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału.

10. Formy prawne zaspokajania potrzeb lokalowych przez spółdzielnie mieszkaniowe:

Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego – ograniczone prawo rzeczowe; skuteczne erga omnes; zbywalne, dziedziczne i podlegające egzekucji; obciąża nieruchomość spółdzielczą; uprawnienie do używania przydzielonego lokalu zgodnie z przeznaczeniem; przeniesienie prawa w formie aktu notarialnego (nabywca musi zostać przyjęty w poczet członków spółdzielni, spółdzielnia nie może odmówić jeśli spełnia wymagania statutowe); możliwość rozporządzenia poprzez ustanowienie hipoteki na prawie; jest związane ze stosunkiem członkowskim (dla skuteczności nabycia przez następcę w trybie rozporządzenia, dziedziczenia lub egzekucji); ustanie członkowstwa może prowadzić do wygaśnięcie prawa do lokalu;

Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego – spółdzielnia mieszkaniowa może je przydzielać członkom (osobom fizycznym lub prawnym) lub wynajmować zgodnie z postanowieniami statutu;

Prawo do domu jednorodzinnego – przejściowa formę prawa podmiotowego występująca jeszcze przed przeniesieniem własności domu na rzecz członka spółdzielni; w toku przedsięwzięcia inwestycyjnego spółdzielnia może dokonywać przydziału przyszłych domów, gdy możliwe jest ich oznaczenie; po wybudowaniu obowiązana jest przydzielić go członkowi lub wyrazić zgodę na zamieszkanie jeśli przydziału już dokonano; z chwilą zamieszkania staje się prawem zbywalnym, dziedzicznym i podlega egzekucji; następnie przenosi na członka własność domu wraz z działkami;

Prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym – spółdzielnia może budować inne domy mieszkalne w celu przeniesienia na rzecz członków znajdujących się tam lokali - ustanowienia odrębnej własności lokali; po wybudowaniu budynku spółdzielnia jest zobowiązany przydzielić członkowi oznaczony lokal; z chwilą zamieszkania nabywa on ograniczone prawo rzeczowe, które później przekształca się w odrębną własność lokalu;

Małżeńska wspólność prawa do lokalu – spółdzielcze prawo do lokalu może należeć do jednej osoby lub małżonków wspólnie bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe; ustanie wspólności majątkowej nie pociąga za sobą ustania wspólności prawa, ale sąd może na wniosek jednego z małżonków z ważnych powodów znieść wspólność; po ustaniu małżeństwa z powodu rozwodu lub unieważnienia powinni w terminie roku zawiadomić spółdzielnię, któremu z nich przypadło prawo (po upływie dodatkowy termin nie krótszy niż 3 miesiące, jeśli minie spółdzielnia podejmuje uchwałę o wygaśnięciu prawa);

Rozkład ciężarów związanych z utrzymaniem – spółdzielnia podejmuje się budowy, członkowie wnoszą wkład budowlany; członkowie są zobowiązani uczestniczyć w kosztach eksploatacji i utrzymania nieruchomości spółdzielczych przez wnoszenie opłat zgodnie z postanowieniami statutu;

Lokatorskie prawo do lokalu – uprawnia do korzystania z lokalu; nie jest ograniczonym prawem rzeczowym; jest niezbywalne, niedziedziczne i nie podlega egzekucji;

11. Zabezpieczenia osobiste – obok dłużnika głównego odpowiedzialność osobistą całym swym majątkiem ponosi dłużnik dodatkowy będący – z perspektywy podstawowego stosunku zobowiązaniowego – osobą trzecią względem wierzyciela; poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancja bankowa, weksel własny In blanco, poręczenie wekslowe (aval), przelew wierzytelności na zabezpieczenie, przystąpienie do długu, nieodwołalne pełnomocnictwo.

Zabezpieczenia rzeczowe – zabezpieczenie wierzytelności stanowi odpowiedzialność określoną rzeczą właściciela tej rzeczy, bez względu na to czy jest dłużnikiem głównym czy osobą trzecią; przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastrzeżenie rzeczy sprzedanej, zastaw, hipoteka, prawo zatrzymania, kaucja, blokada środków pieniężnych.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie – zabezpieczenie wierzytelności przez przeniesienie na wierzyciela własności oznaczonej rzeczy z równoczesnym zobowiązaniem wierzyciela do korzystania z rzeczy w sposób oznaczony w umowie i do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na zbywcę po zaspokojeniu zabezpieczonej wierzytelności; przeniesienia własności następuje causa cavendi (w celu zabezpieczenia), a pomiędzy zbywcą i nabywcą nawiązuje się szczególny rodzaj powiernictwa; w przypadku nie spełnienia świadczenia przez dłużnika wierzyciel może zaspokoić się z rzeczy poprzez definitywne zachowanie jej własności, sprzedaż, wynajęcie itp.;

Kaucja – zabezpieczenie stosowane w bankowych stosunkach kredytowych; przedmiotem zabezpieczenia bywają bony oszczędnościowe, kosztowności, gotówka itp.;

12. Zastaw – ograniczone prawo rzeczowe o charakterze akcesoryjnym; w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy; przedmiotem są tylko rzeczy ruchome oraz prawa;

Umowny zastaw zwykły – do ustanowienia potrzebna jest umowa między właścicielem (zastawca) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz z wyjątkami, wydanie rzeczy wierzycielowi oraz osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły; jeśli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela wystarczy sama umowa; czynność realna; określa się przedmiot zastawu oraz zabezpieczoną wierzytelność;

Zastaw rejestrowy – może być ustanowiony dla zabezpieczenia wierzytelności: Skarbu Państwa i innej osoby prawnej, gminy, związku międzygminnego i innej komunalnej osoby prawnej, banku krajowego, zagranicznego, osoby prawnej, której celem jest udzielanie pożyczek i kredytów, międzynarodowej organizacji finansowej, której członkiem jest RP, oraz innego podmiotu gospodarczego prowadzącego działalność gospodarczą na terenie RP; potrzebna jest umowa pod rygorem nieważności na piśmie oraz wpis do rejestru zastawców; rzeczy obciążone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej; rejestr prowadzą sądy rejonowe (gospodarcze), które mają siedzibę w miastach wojewódzkich; nie wymaga realnej czynności wydania rzeczy wierzycielowi; przedmiot zastawu rejestrowego:

- rzeczy oznaczone co do tożsamości

- rzeczy oznaczone co do gatunku, jeśli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia

- zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiących całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny

- wierzytelności

- prawa na dobrach niematerialnych

- prawa z papierów wartościowych

- pozostaje w mocy bez względu na zmiany, a w razie połączenia lub pomieszania w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe albo związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami obciąża całość rzeczy;

Zastaw ustawowy – powstaje ex lege, z mocy szczególnego przepisu ustawy; stosuje się odpowiednio przepisy o umownym zastawie na rzeczach ruchomych; np. posiadacz gruntu może zając cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na swoim gruncie, jeśli jest to potrzebne dla zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody;

Zastaw skarbowy – powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych prowadzonego przez urzędy skarbowe; przysługuje Skarbowi Państwa z tytułu zobowiązań i zaległości podatkowych w podatkach stanowiących dochód budżetu na:

- wszystkich będących własnością podatnika rzeczach ruchomych służących do prowadzenia działalności gospodarczej lub wykonywania wolnego zawodu oraz na zbywalnych prawach majątkowych związanych z tą działalnością;

- innych rzeczach ruchomych będących własnością podatnika oraz na nie będących przedmiotem hipoteki zbywalnych prawach majątkowych o wartości co najmniej 10 tys. zł;

Przedmiot zastawu – zasadniczo rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa (wierzytelności, akcje, obligacje); obciążenie rozciąga się na części składowe rzeczy, a w braku odmiennej umowy również przynależności;

Zakres zabezpieczenia – zasadniczo zabezpiecza całą wierzytelność; można ustanowić w cele zabezpieczenia wierzytelności przyszłej i warunkowej; zabezpiecza także roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną: roszczenia o odsetki przedawnione; o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania; o zwrot nakładów na rzecz; o przyznane koszty zaspokojenia wierzytelności;

Akcesoryjny charakter prawa zastawu – służy do zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności, bez niej nie może istnieć; przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej pociąga za sobą przeniesienie zastawu; zastaw nie może być przeniesiony bez przeniesienia wierzytelności;

Zobowiązania realne w stosunku zastawu – w przypadku zastawu umownego zwykłego wiąże się z faktem posiadania obciążonej rzeczy przez wierzyciela, w przypadku rejestrowego wiąże się z faktem pozostawienia rzeczy w posiadaniu zastawcy;

- zastawnik, któremu rzecz została wydana, powinien czuwać nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem (w stanie nie pogorszonym, w taki sposób do jakiego się zobowiązał lub w braku umowy takiej umowy, tak jak wynika z właściwości rzeczy i okoliczności);

- po wygaśnięciu rzeczy powinien zwrócić rzecz zastawcy

- jeżeli rzecz przynosi pożytki, zastawnik powinien je (w braku odmiennej umowy) pobierać i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń; po wygaśnięciu złożyć zastawcy rachunek; poza tym nie ma prawa korzystania;

- jeśli poczynił nakłady na rzecz, do których nie był zobowiązany, stosuje się przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia;

- jeśli rzecz zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie, zastawca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego lub zwrotu rzeczy za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności lub sprzedaży rzeczy;

- w przypadku zastawu rejestrowego: zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu zgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, jeśli umowa nie stanowi inaczej; powinien dbać o zachowanie przedmiotu w stanie nie gorszym niż wynikający z prawidłowego używania; w wyznaczonym terminie powinien umożliwić zastawnikowi zbadanie staniu przedmiotu;

Tryb zaspokojenia wierzyciela:

- został ustanowiony na papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu;

- przedmiotem są rzeczy występujące powszechnie w obrocie towarowym;

- przedmiotem są rzeczy, których wartość została ściśle oznaczona w umowie;

Zaspokojenie może również nastąpić przez sprzedaż w drodze przetargu publicznego, który prowadzi notariusz lub komornik; może być także zaspokojony z dochodu, jaki przynosi przedsiębiorstwo zastawcy, w skład którego wchodzi przedmiot zastawu; można postanowić w umowie, że przedsiębiorstwo zastawcy zostanie wydzierżawione w celu zaspokojenia zastawnika z należnego czynszu dzierżawnego;

Wygaśnięcie prawa zastawu:

Zastaw na prawach – przedmiotem mogą być zbywalne prawa – akcje, obligacje, wierzytelności (stosuje się przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych); umowa o ustanowienie na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesieniu prawa nie wymagała takiej formy; do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie (każdy z nich może żądać świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego; wierzyciel może dokonać zaspokojenia swojego roszczenia z prawa będącego przedmiotem zastawu niezależnie od tego, komu to prawo w danej chwili przysługuje; jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik - wierzyciel może wierzytelność obciążoną wypowiedzieć do wysokości wierzytelności zabezpieczonej; jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika; jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić także względem zastawnika; w razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia; wygaśnięcie zastawu na prawach następuje w chwili zaspokojenia wierzyciela.

13. Hipoteka – ograniczone prawo rzeczowe o charakterze akcesoryjnym; ustanawiane dla zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomościach oraz wybranych prawach; w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości;

Zakres obciążenia hipotecznego – obejmuje nieruchomość wraz z jej częściami składowymi (także w przypadku odłączenia, dopóki pozostają na nieruchomości, chyba że zostały zbyte w granicach prawidłowej gospodarki, a umowa zbycia stwierdzona jest pismem z datą urzędowo poświadczoną), a także przynależnościami (podobna sytuacja); także roszczenie właściciela o czynsz najmu lub dzierżawy, jednak od chwili zajęcia nieruchomości przez wierzyciela hipotecznego, właściciel może czynsz pobierać;

Hipoteka umowna – umowa pomiędzy wierzycielem (wierzyciel hipoteczny) a właścicielem obciążonej nieruchomości (dłużnikiem hipotecznym); może ją ustanowić - obciążając swoją nieruchomość dla zabezpieczenia długu - właściciel nie będący dłużnikiem osobistym względem wierzyciela, wtedy dłużnik osobisty odpowiada całym swym majątkiem, zaś obok niego odpowiada rzeczowo nieruchomością jej właściciel; jeśli hipotekę ustanowił dłużnik osobisty to odpowiada on całym swoim majątkiem oraz rzeczowo obciążoną nieruchomością; oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej w formie aktu notarialnego; w umowie należy określić zabezpieczoną wierzytelność, ze wskazaniem jej wysokości lub (w przypadku hipoteki kaucyjnej) najwyższej sumy zabezpieczenia; do powstania hipoteki niezbędny jest konstytutywny wpis do księgi wieczystej;

Hipoteka przymusowa – w określonych ustawą przypadkach może powstać i zostać wpisana do księgi wieczystej na wniosek wierzyciela nawet bez wyrażonej w umowie zgody właściciela nieruchomości na obciążenie jego prawa; wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika; także na podstawie tymczasowego zarządzenia sądu (w trybie postępowania zabezpieczającego) lub postanowienia prokuratora; hipoteka przymusowa wpisana na podstawie nieprawomocnego orzeczenia, zarządzenia sądu lub postanowienia prokuratora jest hipoteką kaucyjną; służy zabezpieczeniu egzekucji wierzytelności; do powstania niezbędny jest konstytutywny wpis do księgi wieczystej;

Hipoteka ustawowa – powstaje z mocy prawa; zabezpiecza wierzytelność państwową (tylko wierzytelności Skarbu Państwa) lub gmin; nie wymaga wpisu do księgi wieczystej; najistotniejsza hipoteka służąca zabezpieczeniu wierzytelności podatkowych: przysługuje Skarbowi i gminie na wszystkich nieruchomościach podatnika z tytułu zobowiązań podatkowych określonych w decyzji ustalającej wysokość zobowiązania oraz z tytuły zaległości podatkowych; na wniosek organu podatkowego właściwy sąd rejonowy dokonuje wpisu do księgi wieczystej, jeśli nie złoży go w terminie miesiąca od jej powstania, wygasa;

Hipoteka na nieruchomości – obciążenie prawa własności nieruchomości, głównie gruntowych; obciąża oznaczoną nieruchomość (ustawowa obciąża wszystkie nieruchomości dłużnika); może obciążać też nieruchomości budynkowe (oprócz własności budynków spółdzielni produkcyjnych związanej z użytkowaniem); możliwe obciążenie budynków wzniesionych przez użytkownika wieczystego; odrębnej własności lokali;

Hipoteka łączna – stanowi zabezpieczenie jednej wierzytelności na kilku nieruchomościach; w jednym przypadku powstaje z mocy prawa w wyniku podziału (fizyczny lub ustanowienie odrębnej własności lokali) nieruchomości obciążonej; wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka łączna, może wg swojego uznania żądać zaspokojenia w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich; może również dokonać jej podziału pomiędzy poszczególne nieruchomości; w razie sprzedaży części nieruchomości obciążonej, sprzedawca lub kupujący może żądać, aby wierzyciel zwolnił tę część od obciążenia, jeżeli jest stosunkowo nieznaczna, a wartość pozostałej części nieruchomości zapewnia wierzycielowi dostateczne zabezpieczenie;

Hipoteka na udziale we współwłasności – część ułamkowa nieruchomości może być obciążona, jeżeli stanowi udział współwłaściciela; nie można obciążyć udziału we współwłasności łącznej;

Hipoteka na użytkowaniu wieczystym – obejmuje także budynki i urządzenia na użytkowanym terenie, stanowiące własność użytkownika wieczystego; wraz z wygaśnięciem użytkowania wygasają ustanowione na nim obciążenia;

Hipoteka na spółdzielczych prawach do lokalu – przedmiotem może być: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego;

Hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką – subintabulat, pierwotnym przedmiotem obciążenia jest nieruchomość, zaś zabezpieczona w ten sposób wierzytelność staje się kolejnym przedmiotem obciążenia; pośrednio zatem ostatni w łańcuchu wierzyciel korzysta z zabezpieczenia pierwotnego; spłata wierzytelności może być dokonana do wysokości tej hipoteki tylko do rąk wierzyciela, któremu ona przysługuje, chociażby jego wierzytelność nie była jeszcze wymagalna; jeżeli jest już wymagalna to wierzyciel może żądać zapłaty wprost od dłużnika wierzytelności obciążonej lub dochodzić zaspokojenia z nieruchomości;

Wierzytelność zabezpieczona hipoteką – zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej wpisanej do księgi wieczystej; możliwe zabezpieczenie pieniężnych roszczeń odszkodowawczych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań niepieniężnych, przekształcone w formę pieniężną roszczenie o zwrot nakładów itp.; powinna być wyrażona w pieniądzu polskim;

Hipoteka kaucyjna – wierzytelności o nie ustalonej wysokości mogą być zabezpieczone hipoteką do oznaczonej sumy pieniężnej; może zabezpieczać istniejące lub mogące powstać wierzytelności z określonego stosunku prawnego albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą oraz wierzytelności z dokumentów zbywalnych przez indos (oświadczenie woli o przeniesienie własności weksla, czeku lub innego papieru wartościowego), chociażby wysokość wierzytelności była z góry ustalona; może powstać jako umowna lub przymusowa (jeśli jest wpisana na podstawie nieprawomocnego orzeczenia, zarządzenia sądu lub postanowienia prokuratora);

Zakres zabezpieczenia hipotecznego – zabezpiecza wierzytelność w jej zasadniczej postaci (kapitał); w granicach przewidzianych przez KPC zabezpiecza także roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz o przyznane koszty postępowania;

Akcesoryjny charakter hipoteki – służy do zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności, bez niej nie może istnieć; przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej pociąga za sobą przeniesienie hipoteki; hipoteka nie może być przeniesiona bez przeniesienia wierzytelności;

Tryb zaspokojenia wierzytelności hipotecznej – wg przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym; tytułem wykonawczym jest przeważnie zasądzający wyrok sądowy lub akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji; jeśli właściciel nieruchomości obciążonej nie ponosi odpowiedzialności osobistej, sąd zastrzega w wyroku ograniczenie do oznaczonej nieruchomości; domniemanie istnienia prawa wynikające z wpisu hipoteki do księgi wieczystej obejmuje także wierzytelność zabezpieczoną hipoteką; może też dochodzić zaspokojenia bez względu na ograniczenia odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego; przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia;

Ochrona hipoteki:

- jeżeli właściciel lub osoba trzecia oddziałuje na nieruchomość w taki sposób, że może to pociągać za sobą zmniejszenie jej wartości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki, wierzyciel może żądać zaniechania tych działań;

- jeżeli na skutek okoliczności, za które właściciel odpowiada, wartość nieruchomości uległa zmniejszeniu w stopniu naruszającym bezpieczeństwo hipoteki, wierzyciel może wyznaczyć właścicielowi odpowiedni termin do przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego albo do ustanowienia dostatecznego zabezpieczenia dodatkowego, po jego bezskutecznym upływie może żądać niezwłocznego zaspokojenia z nieruchomości obciążonej;

- jeżeli zmniejszenie wartości nieruchomości naruszające bezpieczeństwo hipoteki nastąpiło na skutek okoliczności, za które właściciel nie odpowiada, hipoteka obejmuje przysługujące właścicielowi roszczenie o naprawienie szkody;

Wygaśnięcie hipoteki:

14. Posiadanie – wykonywanie władztwa nad rzeczą; posiadaczem jest ten , kto nią włada faktycznie jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca luba mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny); składa się z elementu faktycznego władztwa nad rzeczą (Corpus) i czynnika woli posiadacza (animus);

Dzierżenie – dzierżycielem jest ten, kto faktycznie włada rzeczą za kogo innego;

Posiadanie służebności – jeśli faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, tylko służebności czynne;

Nabycie posiadania:

Rodzaje posiadania:

Domniemania związane z posiadaniem:

Ochrona posiadania:

Roszczenie posesoryjne:

Roszczenie o wstrzymanie budowy – przysługuje posiadaczowi nieruchomości, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić mu wyrządzeniem szkody; może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy, wygasa po miesiącu od rozpoczęcia;

15. Księgi wieczyste – szczególnego rodzaju urzędowy rejestr publiczny prowadzony w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości;

- realny system ksiąg wieczystych – prowadzone dla nieruchomości niezależnie od następujących zmian właściciela;

- dla każdej nieruchomości prowadzi się oddzielną księgę wieczystą, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej;

- ujawnienia wymagają: prawo własności, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe (użytkowanie, służebności, zastaw, hipoteka, spółdzielcze prawa do lokalu;

- w wypadkach przewidzianych przez ustawę, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione prawa osobiste oraz roszczenia:

Charakter wpisów:

Jawność ksiąg wieczystych:

Prawnomaterialne zasady ksiąg wieczystych:

Zakładanie ksiąg wieczystych – zakłada właściwy sąd rejonowy dla nieruchomości, które nie mają ksiąg lub których księgi zaginęły lub uległy zniszczeniu na wniosek właściciela lub osoby, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe lub na wniosek wierzyciela, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane; w przypadku nieruchomości państwowych na wniosek właściwej państwowej jednostki organizacyjnej lub użytkownika wieczystego;

Prowadzenie ksiąg wieczystych:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
CYWILNE RZECZOWE ZAGADNIENIA, II rok, cywil
Prawo Rzeczowe- CYWIL
PLYTA Wpływ projektantów i rzeczoznawców
Fiszki podstawowe rzeczowniki
Rzeczownik +przymiotnik (ćw), Język rosyjski
odmiana rzeczownika, Pomoce dydaktyczne, Gramatyka, ortografia
Praca domowa-rzeczoznawca, PRAWO ADMINISTRACYJNE, ćwiczenia
Standard V.3., wycena nieruchomości, Stare standardy zawodowe rzeczoznawców majątkowych
zadanie - kwiecień 2009, egzamin na rzeczoznawcę majątkowego, kwiecien 2009
przewłaszczenie na zabezpieczenie, CYWILNE, RZECZOWE
sprawdzian z rzeczownika
prawa rzeczowe i zbowiazanioweo
prawo rzeczowe2
prawo rzeczowe i familijne
79 w sprawie rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy

więcej podobnych podstron