• TERMOTERAPIA

• Podział termoterapii

• Ciepłolecznictwo

• zabiegi dostarczające tkankom ciepło suche lub wilgotne

• zabiegi powodujące powstanie ciepła w tkankach

• Zimnolecznictwo

• - zabiegi odbierające tkankom ciepło

• wodolecznictwo – temp. wody 36 – 0^O C

• krioterapia

• Prawo Dastre - Morata

• Prawo określające zachowanie się naczyń krwionośnych pod wpływem bodźców termicznych.
  "Bodźce termiczne (ciepło lub zimno), działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry".

• Termoregulacja

• Zespół czynników fizycznych i fizjologicznych pozwalających na utrzymanie stałej temperatury ciała czyli zabezpieczenie organizmu przed przegrzaniem i oziębieniem.

• Termoregulacja fizyczna

• Zabezpiecza organizm przed przegrzaniem.

• Ciepło jest oddawane drogą promieniowania i przewodzenia.

• 1 etap – dochodzi do przyjęcia takiej pozycji, w której zwiększa się powierzchnia oddawania ciepła.

• rozszerzają się naczynia krwionośne skóry,

• przyspiesza się akcja serca,

• spłyca i przyspiesza oddech.

• etap – dochodzi do zwiększonego wydzielania potu.

• Termoregulacja chemiczna

• Zabezpiecza organizm przed oziębieniem.

• etap – dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych powierzchownych i przerzucenie ich w głąb organizmu.

• przyjęcie pozycji zmniejszającej powierzchnie ciała

• 2. etap – polega na wzmożeniu przemiany materii i pojawieniu się skurczów mięśni.

• Wpływ ciepła na organizm

• Ciepło ma 3 zasadnicze działania:

• przeciwbólowe

• przeciwzapalne

• obniżające napięcie mięśniowe

• Wpływ ciepła na organizm

• Zależy od:

• natężenia ciepła (różnica między temp. bodźca a temp. organizmu)

• okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła

• możliwości termoregulacyjnych ustroju

• czasu działania bodźca

• zmiany natężenia bodźca w czasie

• powierzchni ciała na którą działa bodziec cieplny

• Rodzaje odczynów w ciepłolecznictwie

• Odczyn miejscowy – rumień cieplny

• Jest nieregularnym, plamistym, zgodnym z układem naczyń zaczerwienieniem skóry.

• Pojawia się w kilka minut od zadziałania bodźca i utrzymuje się 1 – 2 godz. po zabiegu.

• Zaczerwienienie skóry przekracza pole działania bodźca, po zabiegu znika bez pozostawienia śladu.

• Odczyn ogólny:

• podwyższenie temperatury ciała

• przyspieszenie akcji serca ze zwiększeniem pojemności minutowej serca

• wzrost temperatury ciała o 1^OC powoduje przyspieszenie tętna o 20 uderzeń na minutę

• przyspieszenie i spłycenie oddechu

• czynność wydzielnicza nerek na skutek odwodnienia się zmniejsza

• czynność gruczołów potowych i łojowych się zwiększa

• następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodowych i zwiększenie szybkości przepływu krwi w obszarze poddanym zabiegowi

• obniżenie ciśnienia krwi

• rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich

• zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego (ogólne odprężenie)

• Pożądane działanie ciepła

• poprawia ukrwienie, wywołuje przekrwienie tkanek – działa przeciwzapalnie

• łagodzi dolegliwości bólowe spowodowane wzmożonym napięciem mięśniowym

• poprawia rozciągliwość kolagenowej tkanki łącznej

• poprawia lepkość mazi stawowej i zwiększa ruchomość w stawach

• ułatwia wykonywanie precyzyjnych ruchów

• sprzyja resorpcji

• poprawia trofikę tkanek

• przyspiesza gojenie powierzchownych zranień

• zwiększa fagocytozę

• działa ogólnie kojąco, uspokajająco, odprężająco

• nasila procesy przemiany materii i pobudza krążenie

• ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe

• Niepożądane działanie ciepła

• uczynnia utajone infekcje

• nasila istniejące infekcje i stany zapalne

• uaktywnia enzymy destrukcji chrząstek stawowych

• powoduje zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń wywołując obrzęk i krwawienia

• może zakłócać czynność serca i krążenia

• przekroczenie granicy tolerowania temperatury – 45 – 48^O C zagraża życiu komórki i może powodować jej uszkodzenie (ścięcie białka)

• wydalanie z potem dużej ilości wody, chlorku sodu i innych substancji mineralnych wpływa na gospodarkę wodną i może prowadzić do odwodnienia i spadku stężenia chlorku sodu we krwi.

• Wskazania do stosowania ciepła

• przewlekłe stany zapalne mięśni, ścięgien, nerwów i stawów.

• wszystkie stany przebiegające ze zwiększonym napięciem mięśniowym.

• blizny i bliznowce

• choroby zwyrodnieniowe stawów

• stany po stłuczeniach i urazach tkanek miękkich – po ustąpieniu odczynu zapalnego

• choroby układu nerwowego po ustąpieniu stanu ostrego – nerwobóle, rwa kulszowa

• choroby reumatyczne – w okresie remisji i 1 faza RZS

• choroby układu krążenia – choroba Raynauda

• choroby przemiany materii – otyłość

• choroby układu moczowego – zapalenia pęcherza moczowego

• Przeciwwskazania do stosowania ciepła

• ostre i podostre stany zapalne

• zaostrzenia występujące w chorobach przewlekłych np. artrozy, świeże wypadnięcia dysku, obrzęki, krwawienia, nowotwory, tętnicze i żylne zaburzenia krążenia obwodowego, zakrzepowe zapalenia żył, ciężkie choroby serca i krążenia

• świeże urazy

• miażdżyca tętnic, żylaki

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• obrzęki

• odwapnienia

• stany po długotrwałym unieruchomieniu

• zespół Sudecka

• zaburzenia czucia

• Przeciwwskazania z ogólnego stanu zdrowia

• choroby nowotworowe – większość zabiegów powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych

• gruźlice

• ciąża – przekrwienie miednicy

• niewydolność krążenia

• nadciśnienie tętnicze – nieustabilizowane farmakologicznie

• gorączka i stany podgorączkowe

• zaburzenia czucia

• choroby zakaźne

• złe samopoczucie pacjenta

• Parafina

• charakteryzuje się dużą pojemnością cieplną i małym przewodnictwem ciepła tzn. bardzo wolno oddaje ciepło.

• do zabiegów używamy bezwonną parafinę białą, w stanie stałym z dodatkiem parafiny płynnej (olej parafinowy) co zwiększa jej plastyczność.

• na 1 kg. parafiny stałej dodajemy 20 – 50 g. parafiny płynnej

• Charakterystyka

• Temp. topnienia – 45 – 50^O C

• Temp. wrzenia – 250^O C

• Temp. wyjaławiania – 90^O C

• Temp. do zabiegów z zanurzeniem kończyn powinna wynosić 53 – 54^O C

• Temp. do nakładania warstwami na ciało – do 60^O C

• Sposób przygotowania parafiny

• parafinę podgrzewa się w łaźni wodnej lub w specjalnej kuchni parafinowej.

• parafina pozabiegowa może zostać wielokrotnie użyta.

• zużytą parafinę filtruje się przez gazę a następnie wyjaławia.

• w przypadku dużego zanieczyszczenia parafinę pozabiegową gotuje się z wodą, po czym po zastygnięciu parafiny wodę się zlewa. Powtarzamy kilkakrotnie.

• Warunki BHP

• pomieszczenia powinny być wyposażone w sprzęt gaśniczy

• odpowiednia wentylacja pomieszczeń

• personel powinien być poddawany rotacji ze względu na toksyczność oparów parafinowych.

• personel powinien posiadać odzież ochronną, gumowe rękawice, fartuch igielitowy

• obowiązkowe badanie lekarskie personelu (obecność ciał parafinowych w ślinie)

• drogi komunikacyjne między pomieszczeniami powinny być odpowiednio szerokie.

• w widocznym miejscu powinna znajdować się tablica ostrzegająca pacjentów przed zmianą ułożenia podczas zabiegu

• temp. pomieszczeń nie powinna przekraczać 25^O C

• Przygotowanie pacjenta do zabiegu

• przed przystąpieniem do zabiegu sprawdzamy czy pacjent nie ma zaburzeń czucia (ciepła i zimna woda)

• skórę bardzo owłosiona smarujemy wazeliną

• pacjent powinien obnażyć część ciała poddawaną zabiegowi

• zabieg wykonujemy na skórę czystą i suchą

• zależnie od okolicy ciała poddanej zabiegowi pacjent powinien wygodnie siedzieć lub leżeć

• reszta ciała nie poddana zabiegowi powinna być okryta

• po zabiegu pacjent powinien odpocząć ok.15 minut

• Wskazania

• choroby stawów, zwłaszcza rąk i stóp

• blizny i zrosty pooperacyjne

• przykurcze pourazowe i pooperacyjne

• RZS i ZZSK

• zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w stawach

• niektóre porażenia nerwów obwodowych

• przygotowanie do kinezyterapii i masażu

• Przeciwwskazania

• osteoporoza

• czynna gruźlica

• ubytki i owrzodzenia skóry, wypryski

• ostre stany zapalne

• obrzęki

• stany zagrażające krwawieniem

• świeże blizny

• zaburzenia czucia i inne, w których jest przeciwwskazane stosowanie ciepła

• Rodzaje zabiegów parafinowych

• Częściowe kąpiele parafinowe:

• Kąpiel parafinowa rąk lub stóp. Wykonujemy w odpowiednio dużych naczyniach wypełnionych parafiną o temp. 53^O C.

• Czas zabiegu – 30 – 40 minut

• Ilość zabiegów – 10 – 20

• Zabiegi stosujemy minimum 3 razy w tygodniu

• Okłady parafinowe:

• Wykonujemy na okolice barku, pleców, stawów kolanowych i łokciowych.

• Pędzlowanie

• Parafinę nakładamy warstwami za pomocą pędzla, bezpośrednio na skórę.

• Pierwsza warstwa szybko stygnie stanowiąc warstwę izolacyjną. Po uzyskaniu warstwy ok. 1 – 2cm. okład owijamy papierem woskowym lub folią a następnie przykrywamy kocem, ręcznikiem lub flanelą.

• Czas zabiegu – ok. 30 minut

• Po zabiegu skórę wycieramy i ponownie okrywamy.

• Metoda kuwetowa

• Parafinę wlewa się do kuwety na grubość ok. 2cm.

• Po skrzepnięciu wyjmujemy cały płat parafiny i układamy i formujemy na powierzchni zabiegowej. Następnie przykrywamy folią i kocem.

• Czas zabiegu – 20 – 30 minut

• Ilość zabiegów – 10 – 20

• Zawijania parafinowe

• Do zabiegu używamy kilka warstw gazy o wym. ok. 12/50cm. zanurzonej w parafinie.

• Po nałożeniu pędzlem, bezpośrednio na skórę pierwszej warstwy parafiny owijamy dany staw warstwą okładu parafinowego.

• Do owinięcia używamy ok. 2 – 3 okłady.

• Ten rodzaj zabiegu stosujemy na stawy barkowe, kolanowe, dłonie i stopy.

• Czas zabiegu 20-30 minut

• Wlewy okołostawowe

• Na staw nakłada się specjalny worek gumowy, który po wypełnieniu go przez górny otwór parafiną ściśle przylega do stawu.

• Czas zabiegu – 20 minut

• Okłady parafinowe dłoni i stóp – skarpetki i rękawiczki.

• Po nałożeniu pędzlem warstwy ochronnej zanurzamy dłonie lub stopy w parafinie na ok. 0,5s i wynurzamy.

• Po 3s powtarzamy czynność aż do uzyskania warstwy o grubości 2 – 3cm. (ok.10 powtórzeń)

• Czas zabiegu – 15 – 30 minut

• Temp. parafiny rośnie od 42^O C do 54^O C

• Maseczki parafinowe

• Stosuje się przy porażeniu nerwu twarzowego.

• Parafinę nakłada się na gazę, którą okłada się twarz.

• Należy zabezpieczyć oczy i uszy.

• Temp. okładu – poniżej 45^O C

• Czas zabiegu – 20 minut

• Po zabiegach parafinowych może wystąpić przemijający odczyn podrażnienia skóry.

• Skóra po zabiegu jest początkowo blada następnie różowa, zaczerwieniona, wilgotna, pokryta potem, ucieplona.

• Parafina stygnąc kurczy się i wywiera mikromasujące działanie.

• Fango

• pochodzi od włoskiego „fanghi“,oznaczającego leczniczy szlam

• jest peloidem mineralnym, z pokładów pochodzenia wulkanicznego.

• Składa się z ziemi okrzemkowej, tlenku aluminium, tlenku żelaza, gliny i magnezu.

• Fango podgrzewa się do temperatury około 50oC i stosuje do okładów.

• Pacjenta owija się następnie folią, lnem lub wełną, a zabieg trwa około 20-30 minut, przegrzewając ciało na głębokość 2-3 cm.

• Po takim zabiegu powinna nastąpić gimnastyka lub masaż

• Fango powoduje:

• przekrwienie,

• pobudza przemianę materii,

• powoduje rozluźnienie napiętych mięśni i działa przeciwbólowo.

• powoduje uwolnienie hormonów tkankowych, działających przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

• Okłady z parafango

• Jest to mieszanina fango i parafiny. Fango jest to szlam leczniczy pochodzenia wulkanicznego.

• Masę podgrzewamy w specjalnych kuchenkach do temp. 50^O C, następnie rozkładamy na grubość ok. 2cm.

• Gdy masa przestygnie do ok. 47^O C nakładamy ją na ciało.

• Jest dostarczane w postaci 1 kg cegiełek, które po rozgrzaniu są całkowicie bezwonne, gotowe do wielokrotnego użytku.

• Działanie gorącego parafango dzięki zawartości minerałów pobudza przepływ chłonki, ułatwiając pozbywanie się odpadowych produktów przemiany materii, odkładanych w tkance tłuszczowej.

• Zabiegi z zastosowaniem ciepła suchego

• Nagrzewanie miejscowe przy użyciu suszarki do włosów

• Odległość wylotu ciepłego powietrza (120^O C – 150^O C) od skóry powinna wynosić ok. 20 - 30 cm.

• Podczas zabiegu należy poruszać suszarką aby strumień powietrza nie był skierowany stale w jedno miejsce

• Czas zabiegu – 15 – 20 minut

• Częstotliwość zabiegu – 2 – 3 razy dziennie

• Nagrzewanie termoforem

• Termofor napełniamy gorącą wodą do 2/3 jego objętości

• Nie układamy termoforu bezpośrednio na skórę

• Całość okrywamy kocem

• Czas okładu – 15 minut

• Nagrzewanie poduszką elektryczną

• Nakładamy bezpośrednio na okolicę ciała poddawaną zabiegowi.

• Nagrzewanie gorącym piaskiem

• Stosujemy piasek o średnicy ziaren ok. 2 – 3 mm. podgrzany do temp. 40 – 46^O C.

• Worek z piaskiem przykładamy bezpośrednio na skórę.

• Można również stosować również kąpiele z piaskiem w drewnianych wannach (tylko u osób ze zdrowym układem krążenia)

• Inne

• Gorący rulon

• 4 zwinięte w wałek ręczniki nasączamy w środku 1 litrem wrzącej wody i toczymy po skórze.

• Temp. zabiegu - ok. 45^O C.

• Czas trwania zabiegu – 10 – 20 minut

• Stosujemy w chorobach reumatycznych, przewlekłych zaparciach, napięciach mm

• Nie stosujemy na kark i okolice serca

• Woreczki z kwiatem siana

• Kwiat siana wkładamy do lnianych woreczków i podgrzewamy na parze. Układamy na miejsce bólu

• Czas zabiegu – 45 - 60 minut, 3 razy w tyg.

• Temperatura zabiegu – ok. 45^OC

• Wskazania – bóle reumatyczne, naciągnięte mięśnie, psychowegetatywne stany napięcia, nieżyt oskrzeli, zespół szyjny, łokieć tenisisty, zmiany zwyrodnieniowe stawów.

• Ma działanie rozluźniające, rozkurczowe, uspokajające, przeciwbólowe.

• Kataplazmy – okłady z miazgi

• Siemie lniane lub kasza

• Zmielone siemie gotuje się w wodzie aż powstanie gęsta papka, którą zawijamy w lniany worek a następnie w ręcznik i układamy na ciele

• Temperatura zabiegu ok. 45^OC

• Czas zabiegu 20 minut

• Papka z ziemniaków

• Ziemniaki gotowane w łupinach gnieciemy. Wkładamy w lniane woreczki i układamy na bolące miejsce.

• Czas okładu – 10 – 15 minut

• Wskazania – zmiany zwyrodnieniowe stawów, kaszel, zapalenie oskrzeli, zapalenie miedniczek nerkowych.

• Kompresy parowe

• Do zabiegu potrzebne są ręczniki – lniane

• Wielkość ręcznika powinna odpowiadać zabiegowej powierzchni ciała

• Ręcznik zanurza się w wodzie 40 – 45 stC, po kilku minutach wyciągamy recznik ( za pomocą klamerek) i układamy na suchym ręczniku za pomąca którego wyciskamy ręcznik gorący

• Tak przygotowany kompres należy położyć na suchym ręczniku, który otacza go z każdej strony i umieścić na ciele

• Całość przykrywamy kocem

• Czas zabiegu 30 minut

• Po zabiegu - 30 minut odpoczynku

• Im mocniej wyżęty okład tym dłużej utrzymuje ciepło.

• Stosujemy przy kolce wątrobowej i nerkowej

• Sauna

• Zabieg wykonuje się w specjalnym, zaizolowanym pomieszczeniu, które wyłożone jest drewnem

• montowane kaskadowo ławy umożliwiają korzystanie z kąpieli na różnej wysokości.

• Źródłem ciepła jest piec, w którym specjalne grzałki elektryczne ogrzewają umieszczone w nim kamienie do temperatury ok. 200^OC a te następnie oddają ciepło otoczeniu.

• Zależnie od wysokości występują duże różnice temperatury i wilgotności.

• Pod sufitem temp. osiąga ok. 100^OC a wilgotność 2 – 6% a przy podłodze temp. wynosi tylko 40^OC a wilgotność 20 – 70%

• zasadniczą cechą sauny jest naprzemienne nagrzewanie i ochładzanie ustroju.

• faza nagrzewania – trwa zwykle od 5 do 12 minut. By zwiększyć efekt przegrzania polewa się wodą kamienie znajdujące się w piecu.

• faza ochładzania – można ją realizować poprzez wyjście na świeże powietrze, polewanie, zanurzenie w basenie z zimną wodą, poddanie się natryskowi, itp. trwa od 5 do 12 minut.

• Zwiększenie intensywności przegrzania ciała – należy polać kamienie wodą.

• Zwiększa to wilgotność a to powoduje zahamowanie pocenia się. Nie częściej niż co 15 minut

• Po wyjściu z sauny należy poddać ciało kąpieli powietrznej aby dostarczyć organizmowi więcej tlenu.

• Zabieg sauny bez fazy ochładzania może być szkodliwy

• Do ochładzania służą: kąpiel powietrzna, zimne zmywania, polewanie , zimny natrysk, zimna kąpiel zanurzeniowa

• Po fazie ochładzania powinna nastąpić kilkuminutowa przerwa, podczas której robimy ciepłą kąpiel stóp

• Płyny uzupełniamy dopiero po 30 minutowym odpoczynku po zabiegach sauny

• Działanie sauny na ustrój

• Oddziaływanie zabiegu na ustrój sprowadza się do obciążenia mechanizmów termoregulacyjnych i wywołaniu następczych zmian odczynowych.

• Zmiany te zależą od fazy zabiegu:

• Faza nagrzewania

• wysoka temperatura powoduje znaczne przegrzanie ustroju. Temperatura wnętrza ciała może osiągnąć 39^OC a powierzchni skóry nawet 42^OC.

• Ciepło działa na skórę i błonę śluzową dróg oddechowych w efekcie czego zwiększa się przemiana materii średnio o 11%.

• Występuje również przyspieszenie oddychania do 24 – 36 oddechów na minutę.

• Częstość akcji serca wzrasta 100 – 120/min.

• Obniża się wartość ciśnienia rozkurczowego

• Zwiększone wydzielanie kortyzolu podwyższa wydolność wysiłkową

• Wywiera korzystny wpływ na odporność ustroju

• Faza ochładzania

• zmniejszenie częstości akcji serca

• podwyższenie ciśnienia rozkurczowego krwi

• Po zabiegu

• należy uzupełnić płyny (sok pomidorowy)

• wskazany jest 30 minutowy odpoczynek

• Wskazania

• przewlekłe schorzenia gośćcowe

• choroba zwyrodnieniowa stawów

• stany pourazowe narządu ruchu

• choroby skóry np.trądzik

• przewlekłe schorzenia narządów rodnych

• pielęgnacja ciała, odprężenie, odnowa biologiczna

• Przeciwwskazania

• ostre i przewlekłe choroby zakaźne

• gorączka i początkowy okres przeziębienia

• skłonność do krwawień

• gruźlica, choroby nowotworowe

• choroby nerek, wątroby, niedokrwistość

• ciąża zagrożona

• zaburzenia wydzielania wew.

• padaczka

• choroby ukł. krążenia

• jaskra

• niektóre choroby skóry

• alkoholizm, narkomania