1. Dopasuj pojęcia do ich opisów.

1. Emulsja typu O/W 1 1. Jej dominującym składnikiem jest substancja

hydrofilowa

1. Emulgator 3 2.Substancje zmniejszające napięcie

powierzchniowe cieczy

1. Eutrofizacja 5 3. Substancja ułatwiająca tworzenie się emulsji.

2. Materiały hydrofilowe 4 4. Ich powierzchnie chłoną wodę.

3. Materiały hydrofobowe 6 5. Intensywny rozwój roślin i mikroorganizmów

w zbiorniku wodnym

1. Zmydlanie tłuszczu 7 6. Ich powierzchnie nie chłoną wody

2. Substancje powierzchniowo czynne 2 7. Jeden ze sposobów otrzymywania

mydła.

1. Oceń prawidłowość podanych informacji:

1. Mydła sodowe i potasowe są nierozpuszczalne w wodzie P/F

2. Mydła to sole wyższych kwasów karboksylowych P/F

3. Mydła sodowe to mydła szare i maziste P/F

4. Roztwory mydeł o odczynie zasadowym nie są przyjazne dla skóry człowieka. P/F

5. Mydła wapniowe i magnezowe są nierozpuszczalne w wodzie. P/ F

6. Mydła to sole niższych kwasów karboksylowych. P/ F

7. Mydła potasowe to mydła szare i maziste. P/ F

8. Roztwory mydeł o odczynie zasadowym są przyjazne dla skóry człowieka. P/ F

9. Trwała emulsja powstaje po wymieszaniu wody z olejem P/ F

10. Gliceryna jest substancją nawilżającą P/ F

11. Witaminę C stosuje się jako filtr. P/ F

12. Trwała emulsja powstaje po wymieszaniu wody z oliwą. P/ F

1. Zaproponuj sposoby oczyszczenia wymienionych przedmiotów. Wpisz nazwy substancji, które można wykorzystać do usunięcia zanieczyszczeń.

a) czajnik z kamieniem na grzałce do czajnika nalewamy 10% octu i zagotowujemy, kwas octowy przereaguje z nierozpuszczalnymi węglanami i umyje czajnik

b) zardzewiały klucz wymoczyć w coli, bo rozpuszcza rdzę dzięki kwasowi fosforowemu

c) lustro ze smugami możemy przetrzeć je rozcieńczonym octem, bądź czystym alkoholem etylowym

d) tłusty talerz płyn do naczyń - Ludwik

e) zaśniedziała patelnia miedziana sok z cytryny + sól

f) sczerniały srebrny pierścionek roztwór wody z solą, lub z pasta do zębów

1. Wypisz po dwa rodzaje kosmetyków o funkcji:

   1. oczyszczającej – maseczki, toniki

b) pielęgnacyjnej – kremy, balsamy

c) zapachowej – perfumy, dezodoranty

d) upiększającej – cienie do powiek, szminki

5. Podaj definicję:

A. hydratacji. - Hydratacja, uwodnienie – ogół procesów chemicznych lub fizycznych, w których związkiem chemicznym przyłączanym do innej substancji jest woda, przy czym woda ta jest przyłączana w całości (nie powstają dodatkowo produkty uboczne)

B. solwatacja - proces otaczania cząsteczek rozpuszczanego związku chemicznego przez cząsteczki rozpuszczalnika.

C. proces eutrofizacji - proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe

D. wysalanie masy mydlanej - stopniowe dodawanie do masy mydlanej solanki lub soli stałej, ciągle mieszając zawartość. Z roztworu wytrąca się mydło, które wypływa ku górze.

E. zmydlanie - jest reakcją zasadowej (zazwyczaj przy użyciu NaOH) hydrolizy triglicerydów, którymi są estry kwasów tłuszczowych (tłuszczów).

F. Napięcie powierzchniowe - zjawisko fizyczne występujące na styku powierzchni cieczy z ciałem stałym, gazowym lub inną cieczą, dzięki któremu powierzchnia ta zachowuje się jak sprężysta błona

6. Podaj definicję: (skorzystaj z tabelki omawianej na lekcji)

C. piana oraz piana stała, - gaz rozpuszczony w cieczy lub ciele stałym

D. emulsja, oraz emulsja stała, - ciecz rozpuszczona w cieczy lub ciele stałym

E. zol – ciało stałe rozpuszczone w cieczy

F. aerozol ciekły i aerozol stały – ciecz rozpuszczona w gazie, lub ciało stałę rozpuszczone w gazie

7. Która z poniższych substancji jest mydłem twardym?

A. stearynian potasu

B. stearynian sodu

C. palmitynian litu

D. palmitynian magnezu

8. Dodatek, którego z poniższych związków spowoduje zwiększenie twardości wody?

A. Azotan(V) sodu

B. Chlorek sodu

C. Azotan(V) potasu

D. Chlorek magnezu

9. Napisz reakcję zmydlania tłuszczu:

1. Tristearynian glicerolu - (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH ---> 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

2. Tripalmitynian glicerolu (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH ---> 3C₁₅H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃

3. Trioleinian glicerolu C17H33COOH + C3H5(OH)3 ->(C17H33COO)3C3H5 + 3 H2O

10. Jakie jony zawiera woda twarda? Ca ²⁺, Mg²⁺ , Fe^2+, Mn²⁺ Ba²⁺, Sr²⁺

11. Jaki jest podstawowy składnik środków do udrażniania rur? NaOH

12. Mydła pod względem chemicznym to

A. sole.

B. estry.

C. kwasy.

D. zasady.

13. Cząsteczki środków powierzchniowo czynnych składają się z dwóch części:

A. Hydrofilowy „ogon” i hydrofobowa „główka"

B. Hydrofobowy „ogon” i hydrofilowa „główka”

C. Hydrofilowy „ogon” i hydrofilowa „główka”

D. Hydrofobowy „ogon” i hydrofobowa „główka”

14. Które z wymienionych poniżej składników kosmetyków są˛ natłuszczające?

A. Masło kakaowe i lanolina

B. Gliceryna i olej palmowy

C. Węglan wapnia i chlorek sodu

D. Witamina E i witamina C

15. Jak nazywa się układ składający się z cieczy rozproszonej w innej cieczy? Emulsja

16. Które z podanych poniżej dwóch substancji po wymieszaniu ze sobą dadzą emulsję?

A. Etanol z wodą

B. Gliceryna z wodą

C. Olej z wodą

D. Kwas cytrynowy z wodą

17. Aby emulsja była trwała i zmieszana, ciecze nie roztwarzały się , należy obniżyć napięcie powierzchniowe obu mieszanych cieczy, co wpłynie na stabilizację emulsji. Rolę taką pełni dodatek

A. wypełniacza.

B. witamin.

C. przeciwutleniacza.

D. emulgatora.

18. Co oznacza skrót O/W ? Emulsja oleju w wodzie

19. Co oznacza skrót W/O ? Emulsja wody w Oleju

19. Podaj wzory półstrukturalne kwasów karboksylowych o nasyconych prostych łańcuchach węglowych zawierających:

    1. 6 atomów węgla w cząsteczce, CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-COOH

    2. 6 atomów węgla w grupie węglowodorowej CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-COOH

    3. 20 atomów wodoru w cząsteczce

CH3-CH2-CH2- CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2 -COOH

1. 15 atomów wodoru w grupie węglowodorowej CH3-CH2-CH2- CH2-CH2-CH2-CH2-COOH

2. Łącznie 29 atomów w cząsteczce

CH3-CH2-CH2- CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2 -COOH

19. Napisz równanie reakcje kwasów karboksylowych ( mrówkowego, octowego, propionowego, masłowego, palmitynowego, oleinowego, stearynowego)z :

    1. Magnezem lub miedzią (II) lub potasem lub sodem, lub wapnia

2HCOOH + Mg -> Mg(COOH)2 + H2

2CH3COOH + Mg -> Mg(COOH)2 + C2H6

2C3H6COOH + Mg ->Mg(COOH)2 + C6H12

2C3H7COOH + Mg -> Mg(COOH)2 + C6H14

2C15H31COOH +Mg -> Mg(COOH)2 + 2 C15H31

2C17H33COOH + Mg -> Mg (COOH)2 + 2 C17H33

2C17H31COOH +Mg -> Mg (COOH)2 + 2C17H31

1. Tlenkiem sodu, lub tlenkiem wapnia lub tlenkiem magnezu lub tlenkiem miedzi (II)

2HCOOH + MgO -> Mg(COOH)2 + H2O

1. wodorotlenkiem potasu, wodorotlenkiem sodu lub wodorotlenkiem Magnezu lub wodorotlenkiem miedzi (II), wodorotlenku wapnia

2HCOOH + Mg(OH)2 -> Mg(COOH)2 + 2H2O

19. Dokończ równanie reakcji

    1. CH₃COONa + HCOOH → HCOONa + CH3COOH

    2. (HCOO)₂Cu + NaOH → 2HCOONa + Cu(OH)2

20. Napisz reakcje otrzymywania oraz reakcję hydrolizy poniższych związków :

    1. Mrówczanu metylu, Mrówczanu etylu, Mrówczanu propylu, Mrówczanu butylu,

    2. mrówczanu potasu, mrówczanu sodu, mrówczanu magnezu, mrówczanu miedzi (II), mrówczanu wapnia,

    3. Octanu metylu, Octanu etylu, Octanu propylu, Octanu butylu

    4. Octanu wapnia, Octanu potasu, Octanu sodu, Octanu magnezu, Octanu miedzi (II),

    5. Propionianu metylu, Propionianu etylu, Propionianu propylu, Propionianu butylu

    6. Propionianu potasu, Propionianu sodu, Propionianu magnezu, Propionianu miedzi (II), Propionianu wapnia,

    7. Maślanu metylu, Maślanu etylu, Maślanu propylu, Maślanu butylu

    8. Maślanu wapnia, Maślanu potasu, Maślanu sodu, Maślanu magnezu, Maślanu miedzi (II),

1. Palmitynianu metylu, Palmitynianu etylu, Palmitynianu propylu, Palmitynianu butylu

   1. Palmitynianu potasu, Palmitynianu sodu, Palmitynianu magnezu, Palmitynianu miedzi (II), Palmitynianu wapnia,

2. Stearynianu metylu, stearynianu etylu, stearynianu propylu, stearynianu butylu

   1. Stearynianu potasu, Stearynianu sodu, Stearynianu magnezu, Stearynianu miedzi (II), Stearynianu wapnia,

3. Oleinianu metylu, Oleinianu etylu, Oleinianu propylu, Oleinianu butylu

4. Oleinianu potasu, Oleinianu sodu, Oleinianu magnezu, Oleinianu miedzi (II), Oleinianu wapnia,

5. Tripalmitynianu glicerolu, Tristearynianu glicerolu, Trioleinianu glicerolu

Napisz reakcję utwardzania ciekłych tłuszczy

C17H33COO)3C3H5 + 3 H2 → (C17H35COO)3C3H5

19. Ułóż równania dysocjacji jonowej znanych ci mydeł.

20. Ułóż równania reakcji, za pomocą których można dokonać następujących przemian:

    1. kwas mrówkowy --1--> mrówczan metylu

    2. maślan etylu --1--> kwas masłowy --2--> maślan sodu

    3. etanol --1--> kwas octowy --2--> octan etylu

21. Co to jest reakcja estryfikacji?

Reakcja chemiczna, w wyniku której powstają estry. Najczęściej zachodzi ona pomiędzy kwasami (głównie karboksylowymi) i alkoholami.

19. Jaką role pełni stężony kwas siarkowy w reakcji estryfikacji.

H2SO4 jest katalizatorem, czyli ułatwia i przyspiesza reakcję estryfikacji

19. Napisz co to są mydła i jak się je otrzymuje

Mydła – sole metali alkalicznych, głównie sodu, magnezu, litu, potasu i wyższych kwasów tłuszczowych o 12-18 atomach węgla (palmitynowy, stearynowy, oleinowy).

Mydło jest wyrabiane przez przereagowanie tłuszczu, jak łój, olej kokosowy czy olej palmowy, z jakimś wodorotlenkiem (ługiem), na przykład wodorotlenkiem sodowym (sodą kaustyczną) lub wodorotlenkiem potasowym (potażem żrącym). Ten proces chemiczny nazywa się zamydlaniem. W procesie wytwarzania mydła ważnym surowcem nieorganicznym jest także NaCl, stosowany w celu wydzielenia mydła z mieszaniny poreakcyjnej.

19. Napisz co to są estry i jak się je otrzymuje.

Estry są to związki chemiczne powstałe w wyniku połączenia cząsteczki kwasu z cząsteczką alkoholu; są one  pochodnymi kwasów karboksylowych,  w których zamiast atomu wodoru grupy karboksylowej znajduje się grupa alkilowa lub arylowa

Reakcja estryfikacji jest przykładem reakcji kondensacji i polega ona na tym, że z dwóch cząsteczek reagentów organicznych powstaje cząsteczka właściwego produktu, złożona z fragmentów cząsteczek obu reagentów oraz niewielka cząsteczka produktu ubocznego, którym  najczęściej jest woda.

19. Napisz co to są tłuszcze i jak się je otrzymuje.

Estry różnych alkoholi i kwasów tłuszczowych. Biorąc pod uwagę skład można dokonać ich podziału na:

1. tłuszcze proste – woski i tłuszcze właściwe (zbudowane wyłącznie z alkoholu i kwasów tłuszczowych),

2. tłuszcze złożone – fosfolipidy i glikolipidy (zawierają dodatkowo inny składnik, np. resztę kwasu fosforowego(V) lub cukier).

Charakterystyczną cechą tłuszczów jest dobra rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych.

Tłuszcze można otrzymać w procesie estryfikacji alkoholu glicerolu (gliceryna) z kwasami tłuszczowymi, np. z kwasem palmitynowym.

19. Omów podział mydeł i podaj przykłady, oraz zastosowanie.

Mydła alkaliczne (rozpuszczalne w wodzie, stałe mydła sodowe, np. mydło toaletowe, oraz maziste mydło potasowe, np. tzw. mydło ciekłe) odznaczają się doskonałymi właściwościami piorącymi w wodzie miękkiej i w środowisku zasadowym. Ich wadą jest to, że dają osady nierozpuszczalne, trudno dyspergujące się w wodzie twardej. Otrzymuje się je m.in. z tłuszczów jadalnych.

Mydła metaliczne (nierozpuszczalne w wodzie, stosowane do produkcji smarów i napalmu, a także w przemyśle tłuszczowym i w kosmetyce). Duża zawartość metali pozwala na zastosowanie jako sykatywyw przemyśle lakierów i jako katalizatory

Mydła aminowe posiadają zwykle cechy mydeł alkalicznych, lecz mają mniejszą alkaliczność hydrolityczną

19. Omów budowę i otrzymywanie detergentów (za pomocą reakcji)

Detergenty to syntetyczne środki piorące i mydlące nie zawierające mydła. Są to głównie sole sodowe kwasów sulfonowych (na przykład alkilobenzenosulfoniany, alkilosulfoniany) i wodorosiarczanów wyższych alkoholi.

19. Napisz co to są alkohole tłuszczowe, podaj przykłady.

Kwasy monokarboksylowe o wzorze ogólnym R-COOH (R oznacza łańcuch węglowodorowy, a COOH jest grupą karboksylową znajdującą się na końcu tego łańcucha). CH₃-(CH₂)₆-CH₂-OH; CH₃-(CH₂)₇-CH₂-OH;

19. Omów podział związków powierzchniowo czynnych.

Środki powierzchniowo czynne można podzielić na grupy w zależności od ich zastosowania:
- emulgatory - dodatki utrwalające emulsje
- środki zwilżające
- środki pianotwórcze - dodatki utrwalające pianę
- detergenty - środki czyszczące

19. Podaj definicję:

    1. Mieszanina jednorodna i niejednorodna – Mieszanina niejednorodna to taka mieszanina której składniki można odróżnić gołym okiem; Mieszanina jednorodna to taka której składników nie można odróżnić gołym okiem

    2. Roztwór właściwy, koloid, zawiesina – Roztwór właściwy: całkowicie przezroczyste mieszaniny, które uzyskuje się po rozpuszczeniu w wodzie soli kuchennej czy cukru.; koloid - mieszaniny, w których rozmiary cząsteczek substancji rozproszonej są większe niż 1nm, ale mniejsze niż 500nm; Zawiesina: cząstki substancji rozproszonej mają rozmiary większe niż 500nm i są widoczne pod mikroskopem optycznym, przez lupę, a nawet gołym okiem;

    3. Dekantacja, sedymentacja - sposób oddzielenia wody od osadu, polegający na ostrożnym zlaniu cieczy; Sedymentacja - opadanie cząstek zawiesiny pod wpływem siły ciężkości

    4. Ekstrakcja - metoda rozdziału składników roztworu, w której wykorzystuje się różnicę w rozpuszczalności związków chemicznych w dwóch nie mieszających się cieczach - np. wodzie i rozpuszczalniku organicznym.

    5. Emulgator - związek chemiczny (lub mieszanina), który umożliwia powstanie emulsji oraz zapewnia jej trwałość