1.Teorie biologiczne – wskazują na związek między procesami fizjologicznymi a rozwojem człowieka.

Najważniejsze teorie biologiczne:

a) Natywizm – pogląd zgodnie z którym wszystkie istoty ludzkie mają pewne wyjątkowe cechy genetyczne, które ujawniają się u wszystkich przedstawicieli gatunków niezależnie od różnic środowiskowych.

b) Etologia – wyjaśnianie rozwoju z punktu widzenia uwarunkowanych genetycznie zachowań ułatwiających przetrwanie, które rozwinęły się w drodze doboru naturalnego.

c) Socjobiologia – zajmuje się badaniem społeczeństwa przy użyciu metod i pojęć nauk biologicznych. W rozwoju człowieka podkreśla się znaczenie genów służących przetrwaniu grupy.

d) Genetyka zachowań – zajmuje się wpływem dziedziczności na różnice intelektualne.

2. do zachowań nie przystosowanie się nastolatka można zaliczyć:

• Działania opozycyjne (przeciwstawianie się) wobec autorytetów

• Działania mające na celu redukcje lęku

• Działania zapewniające zyskanie przynależności do grupy rówieśniczej

• Działania, których celem jest zademonstrowanie sobie i innym znaczącym osobą, ważnych atrybutów własnej tożsamości

3. moralność dziecka szkolnego

Moralność bazuje na porozumieniu i współdziałaniu, na umowie uznanej za dobrą i obowiązującą wszystkich. Współpracujący partnerzy obdarzają się wzajemnym szacunkiem. Pod koniec okresu szkolnego, rozwój ma szanse na nowy etap – moralność autonomiczna, dzieci samodzielnie zaczynają rozważać poprawność swoich działań, a nie tylko przyjmować oceny, tego co jest dobre, a co złe od autorytetów.

4. IV Stadium Piageta

Stadium operacji formalnych (11, 12 rok życia) – najbardziej zaawansowany poziom myślenia.

Różnice między operacjami konkretnymi a formalnymi:

• Rozumowanie abstrakcyjne – dzieci potrafią już rozumować rzeczy, których nigdy nie doświadczyły. Są w stanie myśleć np. o przyszłości, snuć plany itp. .

• Stosowanie logiki – dziecko jest w stanie wydedukować.

• Zaawansowany poziom rozwiązywania problemu – dzieci zabierają się do pracy w sposób systematyczny, zorganizowany, spójny.

Myślenie po przejściu 4 stadiów:

- racjonalne,

- systematyczne,

- Abstrakcyjne,

5. Zmiany w sferze emocjonalnej: początki refleksji i utrata dziecięcej spontaniczności 7/8 r.ż rozwój stałości uczuć i wartości, dzieci potrafią najpierw pomyśleć, zanim zaczną działać, postęp w kształtowaniu się kontroli emocjonalnej, dzieci stają się być coraz bardziej świadome własnych stanów emocjonalnych.

6. wiek przedszkolny (bardzo ogólnie napisane i nie wiem co ma zawierać odpowiedz)

Wiek szkolny 3/4 do 6/7

Zadania dziecka:

• Ćwiczenie i doskonalenie w posługiwaniu się mową i myśleniem

• Komunikowanie swoich potrzeb

• Stopniowanie przechodzenia z działania spontanicznego do działania reaktywnego

• Nauka współdziałania z innymi dziećmi i ich rzeczami

Ok. 7. r. ż. Dziecko powinno umieć rozpoznać swój stosunek do zjawisk oraz nie dopuszczać do spontanicznego ujawniania się go na zewnątrz

Słabnie potrzebna bliskości emocjonalnej, wydłuża się dystans fizyczny od rodziców

Główne procesy rozwojowe dotyczą kontroli przez dziecko wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań własnych działań, stopniowo przestaje być skoncentrowane na sobie

Myślenie egocentryczne- włącza poznawczą rzeczywistość do własnej subiektywności, fałszuje rzeczywistość, dziecko dopasowuje rzeczywistość do własnego sposobu widzenia.

Myślenie słowne – myślenie dziecka w wieku przedszkolny, przekonanie że wszystko ma sens

Myślenie intuicyjne – praktyczne doświadczenie, przejawia się w działaniu nie mowie dziecko zamiast z logiki korzysta z intuicji

Pojawiają się uczucia takie jak : duma, wstyd, poczucie winy, zazdrość, zakłopotanie

7. Źródła filozoficzne:

Ludzie są do siebie podobni ale również z tych ludzi wyrastają różne jednostki. Dlaczego?

2 czynniki:

• Różnice wynikają z wnętrza człowieka np. inteligencja,

• Zmiany w związku z oddziaływaniem środowiska rodzinnego,

3 koncepcje, które miały wpływ na to jak rozważano rozwój człowieka:

1. Myśl o grzechu pierworodnym – chrześcijańska doktryna, która mówi, że rodzimy się grzeszni ponieważ pierwsi ludzie popełnili grzech ciężki. Według tego podejścia człowiek musi się duchowo odrodzić by stać się dobrym. Musi zmyć grzech pierworodny. Człowiek musi cały czas walczyć z pokusami i swoją grzeszną naturą.

Dlaczego ludzie różnią się miedzy sobą?

- rozwój w interakcji między grzeszną naturą a duchem świętym,

2. Myśl o tym, ze jest dobro wrodzone – Rousseau uważał, ze wszystkie istoty są z natury dobre. Ważne są warunki rozwoju. Dobre czyny są efektem dorastania w środowisku, które nam nie przeszkadza w ich czynieniu.

3. Myśl, że człowiek jest czystą, niezapisaną kartą – John Lock twierdził, że umysł dziecka jest czystą kartą. W toku doświadczeń można zapisać na niej różne rzeczy. Każde dziecko ma różne treści.

8. zaburzenia formowania się mechanizmu samoregulacji w wieku szkolnym

Nie wiem czy to jest to na pewno ale tak mi się wydaje ;)

Deficyty rozwojowe w zakresie rozwoju samokontroli:

• Deficyt w zakresie przeżywania emocji – dla powstrzymanie impulsywności dziecka konieczna jest większa niż jego impulsywność (funkcje te powinien pełnić rodzic)

• Deficyt w zakresie kompetencji społecznych – ok. 4r.ż. dziecko zaczyna doświadczać poczucia

• Deficyt w zakresie poznawania świata – jakość relacji dziecka z opiekunem określa zakres poznawalności świata i charakter tego poznania. Ok. 5r.ż. dziecko zaczyna odróżniać swoje wrażenie od tego co rzeczywiste

9. egocentryzm

Myślenie egocentryczne włącza poznawaną rzeczywistość do własnej subiektywności, wyłączając tym samym wszelką obiektywność. Przejawia się to przede wszystkim w zabawach symbolicznych, takich jak na przykład przyjęcie lalek. Obecne w zabawie myślenie ma charakter indywidualny z niewielkim udziałem elementów zbiorowych. Myślenie to jest egocentryczne w podwójnym sensie. Po pierwsze, ma dostarczyć dziecku satysfakcji, dzięki przekształceniu rzeczywistości zgodnie z jego pragnieniem. W zabawie bowiem dziecko odtwarza wszystko co, co przeżyło i doświadczyło, ale koryguje to według własnej idei. Oznacza to, że myślenie egocentryczne fałszuje rzeczywistość, przyjemności, nieprzyjemności i konflikty – wszystko to, co przeżyło dziecko, jest odtwarzane w zabawie, ale „po swojemu”. Dziecko rozwiązuje w niej swoje konflikty, kompensuje i uzupełnia rzeczywistość przez fikcje. Po drugie, symbol, którym dziecko posługuje się w zabawie, jest znakiem indywidualnym, rozumianym często tylko przez nie samo. Jest on bowiem wynikiem jego indywidualnym doświadczeń i przeżyć. („Psychologiczne portrety człowieka” s. 189-190)

10. warunkowanie klasyczne Pawłowa

Warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowowskie: Stwierdził on,że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny.

Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ

występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony

dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji.

Dzięki warunkowaniu klasycznemu można uzyskać reakcję wydzielania

śliny na dowolny sygnał obojętny, wystarczy tylko regularnie go

powtarzać w towarzystwie bodźca bezwarunkowego.

Przykład: jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni

dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna

wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa

reakcji ślinienia, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze

pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu

bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywołany

przez niego (tu: wydzielanie śliny) -- reakcją warunkową lub odruchem

warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu

się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow

określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego. Warunkowanie jest

najskuteczniejsze wtedy gdy czas upływający między bodźcem warunkowym

a bezwarunkowym nie jest zbyt duży (do 0,5 s), przy większych

odstępach warunkowanie trwa dłużej lub wcale nie zachodzi.

11. warunki pośrednie wpływające na relacje dziecko-opiekun Bowlinego – nie mogę znaleźć ;/

12. W jakich sferach dokonuje się rozwój?

Wyróżniamy 3 sfery:

• Sfera fizyczna – z wiekiem zmieniają się wymiary, właściwości naszego ciała. Zmiany odczuwania i spostrzegania świata fizycznego.

• Sfera poznawcza – obejmuje zmiany, które zachodzą w myśleniu, pamięci, rozwiązywaniu problemów i innych. Zmiany kompetencji poznawczych i emocjonalno – motywacyjnych.

• Sfera społeczna – obejmuje zmiany związane ze stosunkami między ludźmi.

13. moralność w wieku szkolnym patrz pytanie 3

14. I faza Piageta

Stadium sensoryczno –motoryczne (od urodzenia do 2 roku życia) – dzieci początkowo gromadzą wiedzę o świecie w kategoriach działania. Dziecko zdobywa wiedzę przez proste czynności (ssanie, gryzienie). Zasadniczy wstępem do rozwoju myślenia człowieka są operacje umysłowe, które są uzewnętrznieniem działań, które dziecko na tym etapie wykonuje.

Podetapy:

• Przejście od sztywnych do elastycznych wzorców czynności – dziecko nie rodzi się jako pusta karta. Umie wykonywać czynności takie jak ssanie, które umożliwiają mu kontakt z otoczeniem. Dziecko wraz z upływem czasu będzie potrafiło reagować na większą ilość bodźców. Dziecko zachowywać się będzie w sposób inteligentny.

• Przejście od pojedynczych do skoordynowanych wzorców czynności – dziecko na początku wykazuje pojedyncze wzory zachowań np. patrzy się na jakąś ciekawą zabawkę. Na późniejszych etapach potrafi ją wykorzystać na różne sposoby. Repertuar zachowań dziecka jest coraz bardziej złożony.

• Przejście od zachowania reaktywnego do intencjonalnego – początkowo zachowania dziecka mają charakter przypadkowy, niema konkretnego celu działania. W późniejszym czasie działanie te będą planowane, będzie np. wyciągało rączki itp. .

• Przejście od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych – ok. 2 roku życia pokazują się oznaki procesów umysłowych, myślenie. Początkowo dzieci nie wykorzystują myślenia np. kulka wtoczona pod mebel i próbowanie jej wyciągania ( dziecko tego na początku nie dostrzega, dopiero w 2 roku życia uświadomi sobie, że np. kijkiem może ta piłeczkę wyciągnąć).

Ważną role odgrywa rozwój języka ( ok. 2 roku życia). Ucząc się go dziecko może nazywać poszczególne przedmioty, nie tylko się nimi bawić. Może manipulować przedmiotami w myślach.

Stałość przedmiotu – dziecko odkrywa, ze świat jest zbudowany z przedmiotów, które stanowią odrębne bryły i istnieją one bez względu na to czy my sobie zdajemy z tego sprawę czy nie.

Dziecko na tym etapie nie ma poczucia własnego JA, dopiero po 2 roku życia.

15. pamięć w wieku przedszkolnym nie mogę znaleźć

16. Przejawy poczucia integralności w okresie późnej dorosłości:

- poczucie wewnętrznej spójności, ładu i harmonii

- życzliwe, pełne troski i akceptacji odnoszenie się do innych osób, wysokie poczucie własnej wartości

- zadowolenie z aktualnego życia

- pozytywny bilans własnego przeszłego życia

- pogodzenie się z faktem nieuchronnej śmierci

- otwartość na innowację, ciekawość wobec świata

- chęć dzielenia się własnymi przemyśleniami i doświadczeniami z osobami młodszymi

- gotowość do kontaktu z osobami w różnym wieku

17. Korzyści uczestnictwa w grupie zadaniowej nie mogę znaleźć;/

18. aspekt kulturowy wg Wygotskiego

Poziom kulturowy- ujmował naturę człowieka jako produkt społeczno –kulturowy. Człowiek nie musi poznawać świata na nowo (odwrotnie od Piageta). Dziecko przychodzące na świat może korzystać z mądrości nagromadzonej przez pokolenia.

Narzędzia kulturowe – mają różny charakter (książki, zegary, mapy, kalendarze, język, pismo, matematyka itd. ). Opanowanie narzędzi pomaga wieść życie w określony sposób i funkcjonowanie w nim we właściwy sposób. Dzieci dzięki nim uczą się funkcjonowania w świecie. Wygotski podkreślał język, którym się posługujemy ( ważny w przyswajaniu zdolności intelektualnych). Mowa odgrywa ważną rolę ponieważ dzięki niej można przekazywać doświadczenia pokoleń, umożliwia kierowanie własnymi działaniami dzieciom. Monologi dziecięce to znak, że posiadły umiejętność z korzystania języka jako narzędzia myślenia. Źródła myśli są społeczne. Język pod koniec wieku przedszkolnego zostaje zinternalizowany i przekształcony w myśl.

Pyt + odp na to co dostałam od koleżanki z reso

Związki intymne nieletnich

W okresie wczesnego dorastania charakteryzują się nietrwałością, brakiem poczucia bliskości, lękiem o utratę związku, wysoka troska i wzajemna akceptacja. W późniejszej fazie dorastania pojawia się gotowość do intymnych związków. Duże znacznie mają związki oparte na przyjaźni – uczą współpracy, troski o drugą osobę, życzliwości i lojalności

Badania sekwencyjne polegają na polaczeniu badań przekrojowych i podłużnych. Metoda najbardziej korzystna.

Badania poprzeczne – badania różnych grup ludzi w różnym wieku.

Wady: różnice pokoleniowe.

• Badania podłużne – polegają na badaniu tych samych ludzi kilka razy w takich samych przedziałach czasowych. Umożliwiają zarejestrowanie sekwencji zmian.

Wady: rutyna, wyuczanie zdań, braki osób w badanych

Czynniki sprzyjające uczeniu się nie mogę znaleźć;/

Dlaczego przedszkolak się przeciwstawia rodzicom? Nie mogę znaleźć;/

V stadium Eriksona

Od 12 – 18 roku życia – V etap.

Okres dorastania.

Konflikt – tożsamość versus rozproszenie tożsamości.

Człowiek staje się świadomy swoich specyficznych cech. Chcę odpowiedzieć kim jest? . Układa sobie plany zawodowe. Pojawia się również pomieszanie tożsamości, ról. Ludzie czują się niezdecydowanie, nie określeni itp. .Jest wrażliwy na to co mówią o nim inni. Zachowanie jest niekonsekwentne i nieprzewidywalne. Pojawia się kryzys tożsamości – konieczność uporania się z pomieszaniem ról. Może utworzyć się negatywna tożsamość – poczucie posiadania złych cech. Pojawia się projekcja złych cech na innych. Cnotą jest wierność. W tym okresie ludzie są zdolni seksualnie i wyrażają chęć do inicjacji ale nie są gotowi zostać rodzicami. Zachowanie ludzi się bardzo zmienia w tym okresie. Zdolność do utrzymywania zobowiązań przyjętych przez siebie –wierność. Rytualizacja ideologiczna. Ideologia jest zespołem przekonań, który włącza rytualizację z poprzednich stadiów. Wypaczenie jest totalizm – jest to fanatyczne i wyłączne zaobserwowania tym co wydaje się być bezpieczne, słuszne i idealne.

Roźnice między kara a wzmocnieniem (przykłady)

Wzmocnienie – każdy czynnik następujący po jakimś zachowaniu, który sprawia, że będzie ono się powtarzać. Wzmocnienie może być:

1. Pozytywne – to bodziec, który gdy powiąże się jego podawanie z wystąpieniem danego zachowania, zwiększa się z czasem prawdopodobieństwo jego wystąpienia.

2. Negatywne – występuje wtedy gdy człowiek uczy się zachowań, które pozwalają uniknąć czegoś nieprzyjemnego.

Kara – czynnik następujący po jakimś zachowaniu, który powoduje jego zaprzestanie.

Emocjonalny i społeczny rozwój w 2. Półroczu życia dziecka nie mogę znaleźć;/

Podatność i odporność nie wiem do czego to przywiązać;/

1. Fazy rozwoju psychoseksualnego wg Freuda:

W każdej fazie libido koncentruje się na innej części ciała.

• Przez pierwsze 5 lat dziecko przechodzi przez stadium oralne, analne i falliczne

• Po tych stadiach następuje okres latencji ( przez kolejnych 6 lat).

Okres latencji – impulsy popędowe są w stanie utajenia tzw. Lata spokojne.

• Faza genitalii.

Okres genitalny –dynamiczne ożywienie impulsów z faz pregenitalnych.

Stadium genitalii – występuje powyżej 12 roku życia. Miłość do siebie zostaje skierowana w odmienną stronę wskutek tego dochodzi do prawdziwych wyborów obiektów. W tym okresie pojawiają się: pociąg seksualny, socjalizacja, planowanie i wybór zawodu, przygotowanie do małżeństwa, działalność grupowa. Pod koniec okresu dojrzewania pojawiają się altruistyczne obiekcje, staną się stabilne i przekształci się w jednostkę uspołecznioną. Źródłem przyjemności są te części ciała, które były źródłem przyjemności w stadiach pregenitalnych. Głównym zadaniem tego stadium jest osiągnięcie dojrzałej seksualności czyli zdolność do reprodukcji.

• Po stadium genitalii osoba staje się dojrzała.

Doświadczenia z pierwszych 5 lat są szczególnie ważne dla rozwoju osobowości.

• Stadium oralne – usta – występuje od urodzenia do końca 1 roku życia. Zasadniczym źródłem przyjemności są usta, wargi, język. Przyjemności np. ssanie, gryzienie itp. . Pobieranie pokarmu i gryzienie są prototypami rozwijających się cech charakteru. W tym okresie powstają bardzo silne uczucia zależności. Ujawniają się one w trudnych sytuacjach.

• Stadium analne – odbyt człowieka – trwa od 2 do 3 roku życia. Okolicą szczególnej wrażliwości jest odbyt. Ważnym elementem jest trening czystości ( dziecko wypróżnia się na nocniku). Zwykle dzieje się to ok. 2 roku życia. Dziecko zdobywa bardzo ważne doświadczenia z kontrolą wewnętrznych impulsów. Wg Freuda w zależności od metod treningu i uczuć jej w stosunku do dziecka to następstwa tego mają wpływ na kształtowanie się pewnych cech i wartości np. dziecko może być skłonne do zaparć czyli później ukształtuje się charakter retencyjny – zdolność do zatrzymywania myśli, rzeczy itp. . Również mogą ujawnić się cechy ekspulsywne np. bałaganiarstwo.

• Stadium Falliczne – genitalia – trwa od 3 do 6 roku życia. Strefą koncentracji libido są genitalia. Na tym etapie najważniejszą rolę zaczynają odgrywać seksualne i agresywne uczucia związane z funkcjonowaniem zewnętrznych narządów płciowych. Przyjemność z dotykaniem pewnego rodzaju masturbacji. Pojawia się tzw. kompleks Edypa ( u chłopców) czyli wybór jako obiektu popędu seksualnego rodzica przeciwnej płci a jako obiektu popędu agresji rodzica tej samej płci. Kompleks Elektry ( u dziewczynek). Kompleksy te mają silny wpływ na dzieci ale później zostają wyparte lecz nadal mają wpływ np. na nasz późniejszy stosunek do przeciwnej płci i do ludzi maja cuch nad nimi władzę.

Lęk kastracyjny – obawa, że ojciec uszkodzi chłopięce narządy płciowe. Chłopiec wypiera seksualną miłość do matki i wrogość wobec Ojca. Chłopiec zaczyna identyfikować się z Ojcem.

Wyparcie kompleksy Edypa powoduje ostateczne ukształtowanie się superego co ochrania przed kazirodztwem itp. .

Dziewczynki zmieniają swój obiekt w wyniku rozczarowania, że chłopcy mają wyrastający narząd płciowy a one tylko zagłębienia. Jest to niby wina matki. Miłość dziewcząt do ojca i innych mężczyzn jest pomieszana z uczuciem zawiści. Wg Freuda brak członka zostaje zrekompensowany kobietom gdy urodzą dziecko, zwłaszcza chłopca. Zazdrość o członek jest odpowiednikiem lęku kastracyjnego u chłopców czyli ogólnie mówiąc kompleks kastracyjny. Zazdrość o członek u dziewcząt sprawia, że dziewczynka odrzuca matkę a wybiera ojca. W przeciwieństwie do kompleksu edypa u chłopców, kompleks Elektry utrzymuje się dłużej ulegając modyfikacjom ale nie zostaje tak silnie wyparty jak u chłopców. Wynika z tego wiele różnic psychologicznych pomiędzy płciami.

Scharakteryzuj proces zapamiętywanie w wieku szkolnym. Wymien i opisz strategie zapamiętywania

Strategia prób : umysłowe lub głośne wielokrotne powtarzanie słów lub ruchów. W pewnej formie może wystepować już u dwulatków, często wykorzystywana przez starsze dzieci i dorosłych

Grupowanie: łączenie w grupy ułatwiające zapamiętanie np. wszystkie zwierzęta, wszystkie zakupy do zrobienia przy jednym stoisku. Strategia wykorzystywana częściej w dziedzinach, w których posiadamy już pewną wiedzę i doświadczenie. Prymitywne zbitki występują już u dwulatków. Wzrost skuteczności tej strategii u starszych dzieci jest związany z korzystaniem z większych kategorii zamiast dużej liczby małych

Elaboracja: poszukiwanie wspólnych znaczeń i odniesień dla rzeczy, które mamy zapamiętać, np. kojarzenie imienia nowo poznanej osoby z jakimiś przedmiotami lub słowami. Strategia elaboracji służy powiązaniu przyswajanego materiału z wiedza już posiadaną.

Systematyczne przeszukiwanie: „przeglądanie” pamięci w poszukiwaniu dziedziny, której może się znajdować dana informacja. Trzy- , czterolatki poszukują w ten sposób rzeczywistych obiektów w swoim otoczeniu, w starszym wieku ta metoda jest wykorzystywana do poszukiwań wewnętrznych.

Więcej informacji Książka strona270- 271

Moralność w wieku przedszkolnym

Ten etap rozwoju moralności dziecka określany jest jako moralność heteronomiczna. Pojawiające się w tym okresie podporządkowanie woli zewnętrznej normom i zasadom narzuconym przez rodziców jest związana z jednostronnym szacunkiem i regułą przymusową. Szacunkiem są obdarzone te osoby, które dziecko uznaje za wyższe od siebie:starsze dzieci i rodzice. Szacunek jest źródłem rozwoju moralnego. Wystarczy, że szanowana osoba wyda dziecku polecenie, a zostaje ono odczytane jako przymusowe i odebrane jako obowiązek. Rodząca się moralnośc ma więc charakter moralności posłuszeństwa.

Reguła dwustronnego szacunku :Dzieci w wieku przedszkolnym rzadko osiągają ten poziom rozwoju moralnego. Niemniej ok. 6-7 r.ż. zmniejsza się stopniowo znaczenie jednostronnego szacunku i reguły przymusu w organizowaniu zachowań dziecka. W coraz mniejszym stopniu ujawnia się jego egocentryzm. Jego miejsce stopniowo zajmuje świadomość autonomii. Ten nowy sposób postrzegania siebie i swojego otoczenia otwiera nowe możliwości rozwoju kontaktów społecznych. Świadomość własnej autonomii powiązana ze świadomością autonomii innych(rodziców, rówieśników) wymaga nowej formy regulowania wzajemnych stosunków. Dziecko przestaje być tak bezrefleksyjnie podporządkowane woli rodziców, zauważa też obecność rówieśników i odrębność ich sposobów myślenia i działania. Cała ta nowa sytuacja społeczna wymaga uregulowania. Podstawą dla nowych regulacji jest stopniowo zmieniający się stosunek do zasad postępowania. Dziecko zaczyna uważać, że można je modyfikować, ale tylko wtedy, kiedy wszyscy, a więc i rodzice i rówieśnicy, zgodzą się na to. W tym podejściu do reguł najlepiej wyraża się reguła dwustronnego szacunku, a więc uczucia, którym partnerzy obdarzają się wzajemnie. Jeżeli któryś z partnerów nie wyrazi zgody na zmiany, nie zostaną one przeprowadzone. Reguła dwustronnego szacunku zawiera znacznie więcej elementu racjo lanego. Reguły są tu jedynie propozycją wzajemnej kontroli. Do ich przyjęcia można dojść jedynie na drodze dyskusji i zgodności z sumieniem każdego z partnerów.

Przyjaźń w wieku przedszkolnym bardzo dużo materiału ;/ strony 180 do 183

Opisać sfery życia w późnej dorosłości które zmienią w porównaniu do poprzednich okresów życia. zmiany fizyczne: osłabienie funkcji regulacyjnych układu nerwowego i horrnonalnego, utrata masy mięsni I kości, utrata siły mięśni, zwiotczenie skory, zmniejszenie szybkości przewodzenia impulsów nerwowych, zmiany w obrębie tkanek, zwyrodnienia stawów i odwapnienie kosa,

miażdżyca naczyń krwionośnych,płytszy sen i trudności w zasypianiu,

mozg i układ nerwowy:redukcja masy mózgu, utrata istoty szarej, przerzedzenie sieci dendrytów, spowolnienie przewodzenia synaptycznego

wzrok:powiększenie się ślepej plamki niedokrwienie gaiki ocznej choroby oczu: jaskra, katarakta

Słuch: odbierania dźwięków o wysokiej częstotliwości tóści rozróżniania słów

węch i smak: wyraźna utrata węch doznania smakowe tracą swoją intensywność

zmiany biologiczne:spowolnienie funkcjonowania, graniczona aktywność fizyczna, spadek aktywności seksualnej

fazy uśmiechu

faza uśmiechu spontanicznego i odruchowego- do 5 tygodni

faza nieselektywnego uśmiechu społecznego- do 15 tygodnia

faza selektywnego uśmiechu- do 6msc

zabawy w dzieciństwie

- zabawa funkcjonalna (powtarzanie ruchów z wykorzystaniem przedmiotu lub bez nich, np. toczenia piłki)

- zabawa konstrukcyjna (manipulowanie przedmiotami w celu skonstruowania czegoś, np. budowanie wieży)

- zabawa dramatyczne ( stwarzanie wymyślonej sytuacji by zaspokoić pragnienia)

- gra z regułami

Teoria bandury Wg Bandury wzmacnianie nie zawsze jest konieczne. Uczenie się może nastąpić w wyniku obserwacji innych ludzi, jak doświadczyć wzmocnienia lub kary.

• Uczenie się poprzez obserwację to modelowanie! ( nie jest to proces automatyczny).

O tym czego się nauczymy poprzez obserwację decydują 4 czynniki:

• To na co obserwator zwraca uwagę,

• Co potrafisz zapamiętać,

• Z czym możemy sobie fizycznie poradzić,

• co skłania nas do naśladowania,

Zdolność koncentracji, pamięć zmieniają się z wiekiem.

• Naśladując modele dzieci uczą się nie tylko jawnych zachowań, ale i także wyobrażeń, oczekiwań, norm wewnętrznych, samooceny.

Teoria Wygotskiego

Główne myśli tej teorii:

• Rozwój umysłowy to zasadniczo proces społeczny. Wygotski próbował wyjaśnić w jaki sposób takie procesy jak rozumowanie itp. Wyrastają z doświadczeń dziecka? Wykonał to na 3 poziomach:

1. Poziom kulturowy- ujmował naturę człowieka jako produkt społeczno –kulturowy. Człowiek nie musi poznawać świata na nowo (odwrotnie od Piageta). Dziecko przychodzące na świat może korzystać z mądrości nagromadzonej przez pokolenia.

Narzędzia kulturowe – mają różny charakter (książki, zegary, mapy, kalendarze, język, pismo, matematyka itd. ). Opanowanie narzędzi pomaga wieść życie w określony sposób i funkcjonowanie w nim we właściwy sposób. Dzieci dzięki nim uczą się funkcjonowania w świecie. Wygotski podkreślał język, którym się posługujemy ( ważny w przyswajaniu zdolności intelektualnych). Mowa odgrywa ważną rolę ponieważ dzięki niej można przekazywać doświadczenia pokoleń, umożliwia kierowanie własnymi działaniami dzieciom. Monologi dziecięce to znak, że posiadły umiejętność z korzystania języka jako narzędzia myślenia. Źródła myśli są społeczne. Język pod koniec wieku przedszkolnego zostaje zinternalizowany i przekształcony w myśl.

1. Poziom interpersonalny

• Rozwój poznawczy dziecka jest wynikiem wzajemnych interakcji z osobami posiadającymi większą wiedzę i bardziej doświadczonymi, kompetentnymi. Rolą tych osób jest przekazanie dziecku narzędzia kultury potrzebnych do jego aktywności intelektualnej.

• Każdy postęp w rozwoju jaki dokonuje się u dziecka ma swoje korzenie w kontekście kulturowym i interpersonalnym - Jest to poziom , na którym krzyżuje się wpływy we wszystkich poziomach.

• Zdolności dziecka to czerpanie korzyści z pomocy i wskazówek innych ludzi, którzy stanowią fundamentalny wyróżnik natury ludzkiej.

• Zdolność myślenia u człowieka i rozwiązywanie problemów u dzieci pojawia się dzięki ukierunkowaniu ze strony osób, które potrafią nauczyć je posługiwania się narzędziami kultury.

• Kompetencje intelektualne powstają w wyniku internalizacji czyli uwewnętrzniania sposobów rozwiązywania problemów jakie poznało się w toku podejmowania wspólnych działań z inną osobą.

Wszelkie zdolności intelektualne objawiają się najpierw we wspólnych działaniach z kompetentnym dorosłym a później są przez dziecko uwewnętrznione. Rozwój poznawczy to postęp od interpsychologicznych (pomiędzy) do intrapsychologicznych (wewnątrz) działań. Od regulacji zewnętrznej do wewnętrznej – autoregulacji.

Kluczem do rozwoju jest interakcja- „Mistrz Czeladnik”. Oparta na wzajemnym dopasowaniu się.

• Potencjał dziecka ujawnia się najlepiej w Tm co może osiągnąć z kimś kompetentnym a nie w tym co może zrobić samo!

Koncepcja strefy najbliższego rozwoju – tj. różnica między tym, co dziecko już wie a tym co może się nauczyć pod kierunkiem innych. W tej strefie pojawiają się zalążki a nie owoce rozwoju. Mają one znacznie większą wartość diagnostyczną. Oznacza to, ze dorośli jeśli chcą mieć wpływ na rozwój dziecka muszą dostosować swoje wysiłki w zakresie nauki tak aby mieściły się w jego S.N.R (strefie najbliższego rozwoju).

1. Poziom indywidualny – nie starał się śledzić kolejnych etapów rozwoju życia. Do ok. 2 roku życia główny wpływ na dziecko mają czynniki biologiczne. Traktował dziecko jako obiektywnego autora własnego rozwoju ( Piaget i Wygotski). Nie są biernym odbiorcami rad dorosłych. Dorosły musi być tego świadomy. Musi w swoich działaniach kierować dziecięca motywacją do uczenia się. Wygotski podkreślał konstruktywistyczną strukturę rozwoju poznawczego, nie wierzył, żeby dzieci same umiały zdobywać wiedzę itp. , mogą to uzyskać tylko dzięki współpracy. Mówi się o konstruktywizmie społecznym.

Zmiany związane z wiekiem można zaliczyć do 3 kategorii:

• Powszechne – dotyczą wszystkich osobników danego gatunku i wiążą się z wiekiem biologicznym. Mogą wynikać także z funkcjonowania zegara społecznego.

• Dotyczące grupy – dotyczą tylko członków pewnej grupy. Wszyscy należymy do jakiejś grupy kulturowej. Kultura kształtuje rozwój jednostki. Zmiany i różnice w grupie można zauważyć po tym w jakim okresie przyszło nam żyć.

• Indywidualne – wynikają z naszych przeżyć osobistych. Różnice genetyczne, które np. obejmują cechy zewnętrzne. Cechy ukształtowane pod wpływem dziedziczenia i środowiska.

Zagrożenia w poszczególnych sferach w wieku poniemowlecym nie mogę znaleźć;/