1. Hormony, substancje wytwarzane w gruczołach wewnątrzwydzielniczych lub wyspecjalizowanych grupach komórek, przekazywane przez nie wprost do krwi, mające silne pobudzające lub hamujące działanie na procesy biochemiczne, poprzez które przejawia się ich regulacja i sterowanie czynnościami różnych tkanek i narządów.

Obecność hormonów jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów życiowych (homeostaza). Hormony pełnią funkcje przekaźników informacji pomiędzy układem hormonalnym i nerwowym a resztą organizmu.

Pod względem chemicznym hormony stanowią niejednolitą grupę związków, dlatego można je podzielić na: hormony o budowie białkowej (polipeptydy i oligopeptydy), hormony steroidowe oraz hormony będące pochodnymi aminokwasów.


Hormon (hormonalny przekaźnik chemiczny):

·  jest to fizjologicznie czynny związek chemiczny wytwarzany w specjalnych komórkach gruczołów

·  wydzielany jest przez nie do otaczającego środowiska

·          skąd transportowany jest do komórek docelowych z którymi reaguje za pośrednictwem specjalnych receptorów

·          wywołując reakcje fizjologiczną, morfologiczną i biologiczną

·          nie podlega zużyciu ani jako źródło energii, ani jako produkt metaboliczny

2. Receptor powierzchniowy - białko położone w lub na błonie komórkowej albo przechodzące przez nią, rozpoznające i wiążące specyficzne cząsteczki ze środowiska zewnętrznego. Związana przez receptor cząsteczka może być przetransportowana do wnętrza komórki lub służyć jako sygnał do odpowiedniej reakcji.

Receptor wewnątrzkomórkowy- hormony steroidowe wnikają przez błonę komórkową do wnętrza komórek docelowych i w połączeniu z receptorem cytoplazmatycznym wpływają na transkrypcje cząsteczek mRNA w jądrze komórkowym. Wywołuję to zmianę w syntezie białek strukturalnych, enzymatycznych i wydzielanych przez komórki na zewnątrz.

3. Ze względu na miejsce komórki wydzielającej hormon i lokalizację receptora docelowego hormony możemy podzielić na:

- Hormony parakrynne (wydzielany hormon przez komórkę wydzielniczą działa na przylegającą do niej komórkę w której jest dla niego receptor)

- Hormony endokrynne (wydzielany przez komórkę wydzielniczą hormon dostaje się do krwi z pośrednictwem której transportowany jest do odległych komórek w których znajduje się dla niego receptor)

4. Oś podwzgórze – przysadka



5. Hormony podwzgórza:

a) HORMONY HIPOFIZJOTROPOWE - hamują i powodują wydzielanie hormonów przysadki. Dostają się do części gruczołowej przysadki i nie drogą transportu aksonalnego, ale drogą krążenia wrotnego (układ wrotny to naczynie żylne pomiędzy dwoma sieciami naczyń włosowatych. Hormony hipofizjotropowe dostają się do przedniego płata przysadki, drogą krążenia wrotnego i tu oddziaływają (stąd nazwa hipofizjotropowe) na hormony tropowe przysadki mózgowej, czyli biorą udział w funkcjonowaniu osi podwzgórze – przysadka – gruczoły obwodowe.

b) WAZOPRESYNA ARGININOWA

Czynniki wpływające na produkcje i wydzielanie
•   Wzrost ciśnienia osmotycznego osocza krwi i płynu mózgowo rdzeniowego o 1-2% ponad wartość prawidłową

•   Zmniejszenie objętości krwi i ciśnienia tętniczego o 5-10%

angiotensyny II

•   Pobudzenie OUN w stanach,,stresowych” w wyniku urazu fizycznego lub bodźców emocjonalnych

•   Działanie prostaglandyn

•   Działanie nikotyny

Działanie:

• Wpływa hamująco na wydzielanie wody (ma działanie antydiuretyczne),

• Działa poprzez receptory błonowe i cAMP

• Zwiększa ilość kanałów wodnych w kanaliku dystalnym nerki, przez co zwiększa resorpcję wody w nerkach (zagęszcza mocz)

• Powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, jedynie przy dużych krwotokach

• Jest wydzielana razem z kortykoliberyną, dlatego pobudza wydzielanie ACTH, a co za tym idzie hormonów kory nadnerczy,

Mechanizm + efekt

- wzrost ciśnienia osmotycznego krwi pobudza osmodetektory znajdujące się w pobliżu jądra nadwzrokowego podwzgórza. Powoduje to uwolnienie niewielkich ilości wazopresyny z części nerwowej przysadki do krwi i zahamowanie utraty wody przez organizm. Jednocześnie zostaje pobudzony ośrodek pragnienia w podwzgórzu, który kieruje aktywnością somatyczną człowieka prowadząca do wypicia wody, a tym samym do obniżenia ciśnienia osmotycznego krwi.

- obniżenie ciśnienia tętniczego na skutek utraty krwi wywołuje wydzielanie do krwi znacznych ilości wazopresyny. Wydzielanie wazopresyny w czasie obniżonego ciśnienia tętniczego zachodzi na skutek braku impulsacji aferentnej z baroreceptorów zatok tętnic szyjnych i łuku aorty oraz zwiększania zawartości we krwi angiotensyny II. W tych warunkach wazopresyna wydzielana do krwi kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, działając za pośrednictwem receptora V1A. Tym samym zwiększa całkowity opór naczyń obwodowych, podwyższa ciśnienie tętnicze i poprawia warunki krążenia krwi.

Receptory wazopresyny argininowej:

c) OKSYTOCYNA

Czynniki wpływające na produkcję i wydzielanie:

• Podrażnienie mechanoreceptorów brodawek sutków (ssanie sutka),

• Podrażnienie receptorów macicy i pochwy (poród, stosunek płciowy),

• Estrogeny wzmagają jej wydzielanie, a progesteron hamuje,

Działanie:

• Obkurcza komórki mioepitelialne pęcherzyków gruczołów mlecznych i ich przewodów wyprowadzających, dzięki czemu w laktacji powoduje wypływ mleka z przewodów mlecznych,

• Powoduje silny skurcz macicy zwłaszcza ciężarnej biorąc udział w akcji porodowej,

• Powoduje skurcze macicy podczas orgazmu, przez co umożliwia transport nasienia przez macicę w kierunku jajowodów i tym samym zapłodnienie, bierze dzięki temu udział w zapłodnieniu i akcie płciowym,

Mechanizm działania + efekt:

- wydzielania jest do krwi z części nerwowej przysadki na drodze odruchowej;

- podrażnienie receptorów brodawki sutkowej wywołuje wydzielanie oksytocyny, która kurczy mięśnie przewodów mlecznych sutka i wydala mleko w nich nagromadzone.

- podrażnienie receptorów w szyjce macicy i w pochwie powoduje wydzielenie oksytocyny na drodze odruchowej. Występuje to w czasie porodu i w czasie aktu płciowego. Rozciągnięcie szyjki macicy w czasie akcji porodowej na drodze odruchowej powoduje wydzielanie dużych ilości oksytocyny, która z kolei, działając na błonę mięśniową macicy, wywołuje jej skurcz i postęp akcji porodowej;

- w czasie aktu płciowego błona mięśniowa macicy i jajowodu kurczy się pod wpływem oksytocyny wydzielanej na drodze odruchowej i przyspiesza transport spermatocytów przez jamę macicy i jajowód do bańki jajowodu, gdzie następuje zapłodnienie jaja.

Ciążka, poród:

- w czasie ciąży, a zwłaszcza w czasie porodu, zwiększa się we krwi kobiet ciężarnych zawartość oksytocynazy – enzymu rozkładającego oksytocynę. Porcje oksytocyny wydzielone do krwi na drodze odruchowej wywołują skurcz macicy i zostają szybko rozkładane przez oksytocynazę. Wydzielanie kolejnych porcji oksytocyny co kilka lub kilkanaście minut trwa w ciągu całego porodu.

Wpływ oksytocyny na produkcję i wydzielanie FSH i LH:

6. Hormony przedniego płata przysadki mózgowej:

a) HORMONY TROPOWE