PODSTAWY BIL (1) – SUMIK I

1. Polskie encyklopedie z bibliotekoznawstwa, nauki o książce i informacji naukowej

Ad 1) ENCYKLOPEDIA WIEDZY O KSIĄŻCE (EWOK)

Wrocław 1971

1. Twórcy pierwszej encyklopedii z nauki o książce – prace rozpoczęły się w latach 50-tych XX wieku:

   1. Jan Muszkowski (1882-1953), bibliotekarz i bibliograf, teoretyk nauki o książce, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Najbardziej znanym jego dziełem jest Życie książki, którego pierwsze wydanie ukazało się w 1936 roku. Praca ta przedstawia rozwój książki od rękopisu poprzez książkę drukowaną. Przedstawia też dzieje pisma, problemy powstawania książki, jej obiegu, propagandy i użytkowania. Muszkowski zmarł w 1953 roku;

   2. redakcję objął w 1955 wybitny bibliotekarz i historyk książki – Aleksander Birkenmajer (1890-1967). Związany był z Biblioteką Jagiellońską, której był również w pewnym okresie dyrektorem. Po II wojnie organizował prace Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jako jej dyrektor. Jego prace naukowe dotyczyły zabytkowych opraw, rękopisów, dziejów bibliotek. Birkenmajer zorganizował, który miał się zająć przygotowaniem encyklopedii. Prace rozdzielono między trzech redaktorów głównych, którzy odpowiadali za hasła dotyczące pewnej grypy zagadnień. Były nimi:

1. historia książki

2. bibliotekarstwo wraz z bibliografią i informacją

3. drukarstwo, księgarstwo, edytorstwo.

   1. redaktorami głównymi EWOK-u byli: Alodia Kawecka-Gryczowa, odpowiadająca za dział historii książki , Helena Więckowska –redaktor działu drugiego i Stanisław Pazyra – działu trzeciego.

d) Od 1967 roku redakcję przejął Bronisław Kocowski i Jana Trzynadlowski.

19 redaktorów działowych i ośmioosobowy zespół redakcji bibliografii

Zespół autorski tworzyło 403 autorów.

5. zakres tematyczny: zagadnienia: bibliologia, bibliofilstwo, bibliotekarstwo,

bibliografia, czasopiśmiennictwo, dokumentacja, drukarstwo, iluminatorstwo, ilustratorstwo, introligatorstwo, kartografia, księgarstwo, papiernictwo, pismo, rękopisoznawstwo, zagadnienia wydawnicze;

f) rodzaje haseł: przeglądowe, definicyjne, geograficzne, osobowe (przyjęto zasadę, że uwzględnia się tylko życiorysy osób zmarłych). Pod większością haseł znajduje się bibliografia. Zastosowano tez odsyłacze.

g) aparat pomocniczy :

• Spis wydawnictw słownikowych i encyklopedycznych z zakresu wiedzy o książce (136 pozycji), zamieszczony na początku encyklopedii

• Indeks osobowy, zawierający nazwy osób nieposiadających odrębnych haseł w encyklopedii, występujących w treści innych haseł

• Indeks rzeczowy, ujmujący w podziale na 16 grup wszystkie hasła zamieszczone w encyklopedii.

  Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław 1976

  1. Redaktorami encyklopedii byli

• Karol Głombiowski – zagadnienia teoretyczne, struktura bibliotekarstwa, rodzaje bibliotek, grupy poszczególnych bibliotek, czytelnictwo,

• Helena Więckowska – budownictwo i pomieszczenia biblioteczne, rodzaje bibliotek, przechowywanie zbiorów, działalność naukowa , dydaktyczna i wystawiennicza bibliotek, zawód i kształcenie bibliotekarzy

• Bolesław Świderski – organizacja wewnętrzna bibliotek, zbiory biblioteczne, reprografia, informacja naukowa, gromadzenie, opracowanie i udostępnianie zbiorów

  2. Hasła do encyklopedii napisało 102 autorów podpisane inicjałami autorów, które rozwiązane w wykazie autorów na początku encyklopedii.

  3. Encyklopedia liczy 1200 haseł w układzie alfabetycznym.

  W encyklopedii występują różnego rodzaju hasła:

• ogólne – przeglądowe, często w ujęciu historycznym podające rozwój jakiegoś zjawiska

• szczegółowe – informacyjne, podajace konkretną informację

• słownikowe – definicyjne, podające definicję jakiegoś pojęcia

  - hasła geograficzne, ograniczone jednak do wybranych miast polskich. Nie ma natomiast w ogóle haseł biograficznych, ponieważ miał się ukazać „Słownik pracowników książki polskiej”. Zastosowano też odsyłacze. Pod większością haseł znajduje się bibliografia.

  4. Struktura tematyczna zawarta w indeksie rzeczowym:

  - Zagadnienia ogólne, teoria

• Ustrój i struktura bibliotekarstwa w Polsce. Polityka i prawo biblioteczne

• Organizacja wewnętrzna bibliotek

• Rodzaje bibliotek ( hasła dotyczące historii polskich bibliotek)

• Budownictwo i pomieszczenia biblioteczne

• Reprografia

• Gromadzenie zbiorów

• Opracowanie zbiorów. Języki informacyjne

• Przechowywanie zbiorów

• Udostępnianie zbiorów

• Informacja naukowa

• Czytelnictwo

• Poszczególne biblioteki

• Działalność naukowa i dydaktyczna bibliotek

• Działalność wydawnicza bibliotek

• Zawód bibliotekarza i pracownika informacji naukowej. Krajowe i międzynarodowe organizacje

• Kształcenie bibliotekarzy i dokumentalistów

  Aparat pomocniczy (informacyjny):

  - Indeks rzeczowy, który w podziale na 18 działów zbiera wszystkie hasła z encyklopedii.

• Indeks nazwisk, występujących w treści haseł

• Wykaz norm z zakresu bibliografii, informacji i dokumentacji oraz reprografii według stanu na marzec 1976 r

  SŁOWNIK PRACOWNIKÓW KSIĄŻKI POLSKIEJ

  Warszawa-Łódź 1972, red. Irena Treichel

  1. Geneza: Adam Łysakowski był inicjatorem słownika biograficznego. Od 1946 roku kierował Państwowym Instytutem Książki w Łodzi. Po likwidacji Instytutu w 1949 roku prace nad słownikiem przejęła Biblioteka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Później do tych prac włączyły się inne biblioteki uniwersyteckie. Na przełomie lat 50-tych i 60-tych prace skupiły się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi i tam też zostały ukończone. Tam znajduje się ponadto archiwum słownika i zbierane są materiały do kolejnych suplementów. Ukazanie się właściwego tomu słownika poprzedziły dwa wydawnictwa:

• Zeszyt próbny pod red. Ksawerego Świerkowskiego, wydany w 1958 roku.

  2. Zakres tematyczny : biogramy osób zajmujących się produkcją i dystrybucją książki od początku dziejów polskiej książki do czasów współczesnych, z tym, że przyjęto zasadę zamieszczania tylko życiorysów osób zmarłych. Są to życiorysy Polaków działających w kraju i za granicą oraz cudzoziemców zasłużonych dla polskiej książki. Jeśli chodzi o Polskę są to osoby działające na terenie wszystkich ziem należących niegdyś do Polski. Zamieszczono zarówno życiorysy osób zawodowo związanych z książką (drukarze, księgarze, wydawcy), jak i takich, którzy zajmowali się sprawami książki epizodycznie, na marginesie swej podstawowej działalności (np. bibliofile, fundatorzy bibliotek).

  3. Konstrukcja biogramów: każdy życiorys składa się z dwóch części: właściwego życiorysu i bibliografii.

  Suplement

  Warszawa 1986, red. Irena Treichel

  Zamieszczono w nim ok. 550 nowych życiorysów Są to głównie życiorysy osób zmarłych w latach 70-tych.

  Drugą część suplementu stanowi indeks. Jest to indeks krzyżowy, wspólny dla głównej części słownika i Suplementu. Uwzględniono tu bowiem w jednym alfabecie: nazwiska osób (pseudonimu, kryptonimy), nazwy instytucji związanych z książką, nazwiska autorów biogramów (wyróżnione kursywą), nazwy geograficzne. Instytucje związane z książką zgrupowane są pod kilkoma hasłami zbiorczymi: biblioteki, drukarnie, introligatornie, księgarnie, drzeworytnie, papiernie, skryptoria, i pracownie iluminatorskie. W obrębie tych haseł zastosowano układ według miejscowości, a następnie według nazw osób i instytucji. Inne hasła rzeczowe, takie jak: nazwy instytucji, związków, szkół bibliotekarskich i księgarskich, znajdują się w odpowiednim miejscu alfabetu. Przy nazwach instytucji podano w nawiasach inne używane ich nazwy. W zapisach firm przyjęto nazwisko właściciela. Od nazwy firmy stosuje się odsyłacze.

  Suplement II

  Warszawa 2000, red. Hanna Tadeusiewicz

  Został przygotowany przez powołaną w 1992 roku przy Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Łódzkiego Pracownię Słownika Pracowników Książki Polskiej, zlokalizowaną w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi.

  Zawiera 392 biogramy, głównie osób zmarłych po 1980 roku. Zasady doboru osób i sposób opracowania biogramów jest taki sam jak w głównej części słownika i Suplemencie I. Suplement II zawiera również indeks opracowany podobnie jak w Suplemencie I, z tym, że jest to indeks tylko dla tego tomu.

  Prace nad słownikiem nie zostały jeszcze zakończone. W dalszym ciągu zbiera się materiały do kolejnych suplementów, które obejmą w głównej mierze życiorysy osób zmarłych po ukazaniu się Suplementu II.

  ENCYKLOPEDIA WIEDZY O PRASIE

  Wrocław 1976; przewodn. kom. red.: Walery Pisarek

  Opracowana została w Ośrodku Badań Prasoznawczych w Krakowie.

  Encyklopedia nie wyczerpuje tematu wiedzy o prasie. Brak jest życiorysów dziennikarzy czy wydawców prasy. Ogółem encyklopedia obejmuje ok. 2000 haseł. Są to hasła:

• definicyjne

• problemowe

  Przy każdym haśle podane są odpowiedniki tego hasła w języku: angielskim, niemieckim, rosyjskim i francuskim.

  Przy hasłach problemowych podano tło historyczne oraz współczesny stan w Polsce i za granicą..

  SŁOWNIK TERMINOLOGICZNY INFORMACJI NAUKOWEJ, Warszawa 1979, red. Maria Dembowska

  1. Geneza: początek prac nad słownikiem wiązał się z udziałem polskich specjalistów w przygotowaniu „Słownika terminologicznego informacji naukowe”, wydanego w Moskwie w 1966 roku. W toku tych prac powstała w Centralnym Instytucie Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej (CIINTE) koncepcja przygotowania „Tezaurusa informacji naukowej”, który został opracowany przez Marię i Kazimierza Leskich i wydany w 1972 roku.

  2. Budowa słownika: spis wykorzystanych publikacji zamieszczono na początku słownika. Obejmuje on 148 słowników i encyklopedii, 66 norm i zaleceń normalizacyjnych, 232 pozycje innych źródeł, w sumie 446 pozycji bibliograficznych. Na podstawie tych źródeł wybrano 4000 terminów. Definicje tych terminów opracował zespół liczący ok. 20 autorów. Ostatecznie słownik objął ok. 1660 terminów i ok. 540 odsyłaczy.

  3. Zakres tematyczny :

• terminy z informacji naukowej i dziedzin pokrewnych (bibliografia, bibliotekoznawstwo, archiwistyka) – ogółem 750 haseł

• terminy powiązane z informacją naukową (cybernetyka, logika, językoznawstwo, teoria systemów, statystyka, informatyka) – ogółem ok. 900 haseł

Pod każdym hasłem znajdują się odpowiedniki w językach: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim.

Hasła dotyczą następujących zagadnień:

1. Zagadnienia ogólne, organizacja działalności informacyjnej, kadry

2. Źródła informacji naukowej, Rodzaje, formy i elementy dokumentów, Zbiory dokumentów, Metodyka prac informacyjnych

3. Języki informacyjne, Systemy porządkowania dokumentów

4. Procesy i środki techniczne stosowane w działalności informacyjnej

5. Dziedziny i zagadnienia związane z informacją naukową

Słownik uzupełniają indeksy:

• alfabetyczny odpowiedników angielskich, francuskich, niemieckich i rosyjskich

• systematyczny wykaz wszystkich haseł w podziale na 5 grup

Słownik encyklopedyczny terminologii języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych, Warszawa 1993

Red.: Bożenna Bojar

Obejmuje ok. 1100 terminów. Zakres słownika obejmuje:

terminologię dotyczącą wiedzy na temat języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych oraz terminologię z zakresu nauk pomocniczych informacji naukowej, jak logika, informatyka, lingwistyka, cybernetyka

Słownik uzupełnia indeks rzeczowy.

SŁOWNIK ENCYKLOPEDYCZNY INFORMACJI, JĘZYKÓW I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-WYSZUKIWAWCZYCH

Red. Bożenna Bojar. Warszawa 2002

Powstał na bazie „Słownika encyklopedycznego języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych” (Warszawa 1993). Jest jednak w stosunku do niego znacznie zmienionym i poszerzonym wydaniem na podstawie rozwoju informacji naukowej.

Słownik ma spełniać następujące funkcje:

1. podawać znaczenie terminów

2. wprowadzić ład terminologiczny w przypadku terminów używanych niekonsekwentnie

3. przedstawić relacje zachodzące między terminami

ZAKRES SŁOWNIKA:

Ustalając go starano się stworzyć w miarę pełne kompendium wiedzy o terminologii z zakresu informacji naukowej, języków i systemów informacyjno wyszukiwawczych.

a) terminy używane często przy omawianiu teoretycznych i praktycznych zagadnień informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych

b) nazwy własne, języków informacyjno-wyszukiwawczych

c) hasła typu encyklopedycznego, uwzględniające podstawowe informacje dotyczące ich struktury, przeznaczenia i zastosowania

BUDOWA HASŁA

1. termin hasłowy

2. synonimy

3. definicje

4. przykłady

5. odsyłacze

6) kody dotyczące działów i poddziałów podawane przy terminach w części głównej słownika.

INDEKS RZECZOWY. Ułożony jest według następujących działów:

1. Nauki pokrewne informacji naukowej

2. Język

3. Prezentacja języka

4. Procesy informacyjne

5. Wiedza

1. Modele

1. Języki informacyjno-wyszukiwawcze

2. System informacyjno-wyszukiwawczy

2. Encyklopedie zagraniczne

• Wybrane źródła elektroniczne zawierające encyklopedie z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej:

1. katalog BUBL Link http://www.bubl.ac.uk

2. katalog Library of Congress http://www.loc.gov

3. ODLIS-Online Directory for Library and Information Science opracowany przez Joan M.Reitz http://lu.com/odlis/about.cfm

• Encyklopedie drukowane o znaczeniu międzynarodowym w badaniach bibliotekoznawczych:

  1. INTERNATIONAL ENCYCLOPEDIA OF INFORMATION AND LIBRARY SCIENCE. Ed. John Feather and Paul Sturges. Wyd. 2 New York 2003. (wyd. 1 1997)

- Zakres tematyczny główne dziedziny : bibliotekoznawstwa i informacji naukowej w powiązaniu z komunikacją społeczną, informatyka, polityką informacyjną, zarządzaniem wiedzą, teoria informacji.

- Budowa haseł :

a) przeglądowe rozpoczynające się od definicji głównego tematu , następnie podzielone na szczegółowe zagadnienia, na końcu zawierają bibliografię oraz odsyłacze do innych rodzajów;

b) biograficzne dotyczą wybranych osób, również żyjących w latach opracowania pierwszego lub drugiego wydania encyklopedii.

c) geograficzne uwzględniają nazwy geograficzne i polityczne, np. Europa Środkowo-Wschodnia, Europa Południowo-Wschodnia. Z zakresu bibliotekoznawstwa występują nazwy dotyczące rodzajów bibliotek oraz księgozbiorów specjalnych w innych krajach, np. biblioteki islamu, jest także ich tło historyczne.

- Zespół autorów pochodzących z 210 krajów, najwięcej z USA i Wielkiej Brytanii, ale też z Australii, Francji, Rosji, Egiptu, Chorwacji, Brazylii, Holandii. Jednym z autorów jest Marek Sroka, z Univeristy of Illinois.

- Zastosowanie w polskich badaniach bibliotekoznawczych: zagadnienia polskiego bibliotekoznawstwa uwzględnione są w kształceniu bibliotekarzy.

- Aparat pomocniczy : indeks przedmiotowy odsyła do haseł głównych (liczby wytłuszczonym drukiem) i wewnątrz tekstu.

2. ENCYCLOPEDIA of LIBRARY and INFORMATION SCIENCE. Wyd. Allan Kent, Harold Lancour 1968-

1. Struktura encyklopedii : planowana była na 18 tomów ostatecznie ukazały się 33 tomy zawierające ok. 65 tys. haseł w układzie alfabetycznym (tom 33 ukazał się w 1982 r., redagowali go Allen Kent i Yay E. Daily, ponieważ H. Lancour już nie żył).

Tomy 34-35 zawierają indeksy autorów i rzeczowy. Od tomu 36. zaczynają się suplementy. Ostatni jest suplement 70 w 2002 roku i planowane są dalsze tomy suplementów.

Suplementy zawierają indeksy rzeczowe w tomach 46-47.

2.Zakres encyklopedii: zawiera hasła dotyczące bibliotekarstwa na całym świecie, w ujęciu historycznym i współczesnym, hasła biograficzne dotyczące wybitnych zmarłych bibliotekarzy, obszerne omówienia przedstawiające dzieje i stan obecny bibliotek w różnych krajach świata. Na końcu poszczególnych haseł znajdują się odsyłacze do innych pokrewnych haseł oraz bibliografia.

W tomie 23 znajduje się hasło poświęcone Polsce: :Libraries and information centres in Poland” (N. Jork 1978). Autorzy hasła: Mieczysław Derentowicz, Mirosława Kocięcka, Leon Marszałek, Kazimierz Podhorecki, Stefania Wieczorek. Hasło redagowała Helena Więckowska. Hasło liczy 93 strony. Zawiera omówienie zarówno dziejów bibliotek, jak i ośrodków informacji. Opracowanie kończy się na roku 1975. Omówiono następujące zagadnienia:

• historię i stan obecny bibliotek i ośrodków informacji w Polsce (w podziale na 8 okresów historycznych, np. średniowiecze, odrodzenie), a w poszczególnych okresach scharakteryzowano typy bibliotek charakterystyczne dla danego okresu.

• kształcenie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej

• badania naukowe w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej

• Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich

  Suplementy encyklopedii zawierają hasła

• zasadniczej części encyklopedii

• osób, które zmarły po ukazaniu się encyklopedii

• artykuły pominięte w zasadniczej części

  Każdy z tomów suplementu posiada odrębny układ alfabetyczny. Niektóre z tomów suplementów są opracowaniem monograficznym, np. t. 54: Komputeryzacja.

3. ENCYCLOPAEDIA of LIBRARIANSHIP, pierwsze wydanie w 1958 roku ,

wydanie 3 w 1966. Redaktor Thomas Landau.

1. Zakres tematyczny: popularna encyklopedia z bibliotekarstwa przeznaczona dla bibliotekarzy i studentów bibliotekarstwa. Jej obecne zastosowanie może być w badaniach rozwoju procesów bibliotecznych oraz nauki o książce (drukarstwa, edytorstwa). Jej ogólny zakres został dostosowany do programów kursów bibliotekarskich w Wielkiej Brytanii, organizowanych przez Aslib i Libray Association. Zawiera też hasła z informacji naukowej

Wiele haseł poświęcono międzynarodowym i narodowym organizacjom bibliotekarskim lub związanym z bibliotekami (IFLA, FID). Noty biograficzne dotyczą: bibliotekarzy, drukarzy, księgarzy, wydawców, ilustratorów i innych osób, które przyczyniły się do rozwoju bibliotekarstwa i dziedzin pokrewnych. Są to osoby zmarłe, głównie Anglicy. Brak jest w tej encyklopedii haseł geograficznych. Nie ma tutaj haseł dotyczących Polski.

2.Encyklopedia należy do pierwszych tego typu wydawnictw informacyjnych z bibliotekarstwa oraz dotyczy stanu jego rozwoju w latach 60-tych dwudziestego wieku w Wielkiej Brytanii. Brak indeksów.

4. ENCYCLOPEDIA OF LIBRARY HISTORY. Red. Wayne Wiegland, Donald Davies,jr.

Wydana w Nowym Jorku w 1994.

1. Zakres tematyczny: historia bibliotek jako instytucji bez ograniczeń czasowych i terytorialnych; zagadnienia ogólne związane z bibliotekarstwem: jego organizacja bibliotek, kształcenie bibliotekarz, podstawy prawne funkcjonowania bibliotek, czasopisma bibliotekarskie, zagadnienia szczegółowe - pracownicy bibliotek, wyposażenie bibliotek, typy bibliotek, historia bibliotek, poszczególne biblioteki, typy usług bibliotecznych, zbiory biblioteczne: organizacja zbiorów, ich opis, formy druków. Znajdują się hasła z dziedzin pokrewnych takich, jak: bibliografia, drukarstwo, zagadnienia wydawnicze.

2. Rodzaje haseł : geograficzne ( prezentujące dzieje bibliotek w poszczególnych krajach albo grupach krajów), instytucjonalne (opisujące największe biblioteki), zagadnieniowe, (referujące różne problemy ) oraz odsyłacze. Brak haseł biograficznych.

Na końcu znajduje się indeks rzeczowy. Hasła zawierają bibliografię załącznikową.

2. Zastosowanie w polskich badaniach bibliotekoznawczych: zawiera jedno tylko hasło dotyczące polskich bibliotek opracowane przez profesor Marię Kocójową w ramach hasła geograficznego Poland.

3. Aparat informacyjny: wykaz autorów haseł z nazwami instytucji, które reprezentują.

5. The ENCYCLOPEDIA of the BOOK . Autor Glaister, Geoffrey Ashall. Wyd.2 w 2001 roku; wyd.1 -1979.

1. Zakres tematyczny: nauka o książce, terminy dotyczące drukarstwa, papiernictwa, introligatorstwa, maszyn drukarskich i technik druku w różnych etapach historycznego ich rozwoju,

6. Słowniki encyklopedyczne - podręcznikowe opracowania terminologii z zakresu nauki o książce, bibliotekarstwa, bibliotekoznawstwa, np.

• Glaister Geoffrey Ashall: GLOSSARY of the BOOK. 1960 (wyd. 2 1978)

  1. Zakres tematyczny: terminy z zakresu: papiernictwa, drukarstwa, oprawy książkowej, zagadnień wydawniczych, iluminowanych rękopisów, bibliofilstwa, wydawnictw, stowarzyszeń drukarskich. Brak jest odrębnych haseł poświęconych Polsce.

  2. Polonica pojawiają się czasami w treści haseł (np. inkunabuł z BJ, Mikołaj Breslauer, polski drukarz z Pilzna, Daniel Chodowiecki).

  3. Materiał pomocniczy dotyczący nauki o książce, np. rodzaje czcionek drukarskich, łacińskie nazwy miejscowości i ich angielskie odpowiedniki, drukarnie prywatne w USA i W. Brytanii (sygnety) znaki korektorskie, wykaz literatury wykorzystanej przy tworzeniu encyklopedii (pod hasłami nie ma bibliografii).

• Knigovedenie. Enciklopedičeskij slovar’ Moskwa 1982, red. M. M. Sikorski.

  1. Przeznaczenie : słownik encyklopedyczny dla pracowników wydawnictw, księgarzy, bibliotekarzy, bibliografów. W przygotowaniu uczestniczyło ok. 400 autorów. Całością prac kierował zmarły w 1978 roku prof. Aleksiej Aleksiejewicz Sidorow, bibliolog i historyk sztuki.

  2. Rodzaje haseł: 2500 haseł, w tym 500 - biograficznych, przeglądowe, charakteryzujące poszczególne dyscypliny wchodzące w skład wiedzy o książce, a także omawiające rozwój książki, drukarstwa i bibliotek w dawnym Związku Radzieckim oraz krajach socjalistycznych. Na końcu niektórych haseł podana bibliografia. Encyklopedia zawiera także odsyłacze.

  3. Hasła dotyczące zagadnień polskich : obszerne hasło przeglądowe „Polša” z wyodrębnionymi hasłami osobowymi, np. Jerzy Samuel Bandtkie (s. 30) Stanisław Wyspiański (s. 123), Józef Andrzej Załuski (s. 185), Alodia Kawecka-Gryczowa (s. 227), Joachim Lelewel (s. 310), Jan Muszkowski (s. ), Daniel Chodowiecki (s. 578), Estreicherowie (s. 616), Paweł Jarkowski. Są też hasła dotyczące polskich czasopism zawodowych: „Przegląd Biblioteczny” (s. 432), „Studia o Książce” (s. 522), „Rocznik Biblioteki narodowej” (s. 362), „Roczniki Biblioteczne” (s. 362).

  4. Zastosowanie w badaniach historycznych oraz rozwoju bibliotekarstwa w poszczególnych krajach Europy Wschodniej oraz dawnego Związku Radzieckiego.

     7. Niemieckie encyklopedie z bibliotekoznawstwa.

• Lexikon des gesamten Buchwesens. T. 1-3. Leipzig 1935-1937. Red. Karl Lőffler, Joachim Kirchner

  1. Geneza encyklopedii : pomysł opracowania encyklopedii powstał w 1930 roku.

  bardzo obszerna encyklopedia, zawiera ok. 12 tys. haseł.

  2. Zakres treściowy: pismo i jego typy, książka antyczna, pismo i iluminatorstwo książek w średniowieczu, książka drukowana, nowoczesne techniki druku i ilustracji, ilustracja książkowa, papier, oprawa, bibliofilstwo, księgarstwo, bibliografia, historia bibliotek, bibliotekarstwo publiczne, technika biblioteczna, bibliografie, prasoznawstwo i czasopiśmiennictwo.

  3. Rodzaje haseł: biograficzne: przedstawiają sylwetki drukarzy, ilustratorów, introligatorów, księgarzy, bibliofilów, bibliotekarzy, w nielicznych przypadkach zamieszczono sylwetki osób żyjących.

  4. Hasła dotyczące książki w innych krajach, w tym także w Polsce. Ogółem haseł dotyczących Polski jest 32 (Polnische Bibliographien, Polnische Bibliophilie, Bibliotheken, Polnischer Buchdruck, Polnischer Buchhandel, Warszawa, Kraków, Kórnik, Wilno, Jerzy Samuel Bandtkie, Karol Estreicher, Szwajpolt Fiol.

5.Aparat informacyjny - indeksy: rzeczowy w podziale na 15 grup zbierający hasła z encyklopedii, geograficzny innych krajów (Ausladregister) – wykaz haseł według krajów. Pod nazwą kraju znajduje się wykaz haseł, które dotyczą danego kraju. Kontynuacją jest:

• Lexikon des Buchwesens. T.1-4. Stuttgart 1952-1956 Red. Joachim Kirchner.

1. Słownik encyklopedyczny przeznaczony jest nie tylko dla osób naukowo zajmujących się książką, ale też dla miłośników książki, księgarzy, antykwariuszy, bibliotekarzy.

2. Zakres tematyczny: historia książki, techniki drukarskie, bibliofilstwo, księgarstwo, grafika, edytorstwu, bibliotekoznawstwu. Do współpracy przy opracowani haseł zaproszono specjalistów z różnych krajów, m.in. z Polski.

3. Zawiera ok. 4000 haseł zawierających bibliografię załącznikową. Hasła dotyczące Polski, dotyczą polskiej bibliografii, bibliofilstwa, bibliotekarstwa i bibliotek, drukarstwa, księgarstwa, nazwiska bibliografów Zaluski, Daniel Chodowiecki, Stanislaw Polonus.

4. Indeksy: rzeczowy, który w podziale na 12 grup zbiera wszystkie hasła z encyklopedii.

5. Ilustracje zgrupowane w dwóch tomach ułożone są według pewnych grup rzeczowych ilustrujących procesy związane z książką. Są to: książka, jej rodzaje i przemiany,ilustracja książkowa i jej techniki, oprawa, druk książki wraz z papiernictwem, handel książką

biblioteki i ich rodzaje, bibliografia, bibliofilstwo.

• Lexikon des gesamten Buchwesens. drugie pełne, poprawione wydanie. Stuttgart 1987- Red. Severin Corsten Ukazuje się zeszytami. Zeszyt 1 ukazał się w 1985 roku.

  Nie jest to wydawnictwo zakończone. Dotychczas ukazało się 5 tomów: ostatni tom 6 został wydany w 2003 roku.

  1. Zakres tematyczny zagadnienia międzynarodowe (powszechnej historii drukarstwa i zagadnień nauki o książce) : pismo i materiały pisarskie, książka rękopiśmienna i drukowana, grafika książkowa, drukarstwo, zagadnienia wydawnicze, źródłoznawstwo, księgarstwo, prasoznawstwo, bibliotekarstwo, bibliografia, informacja naukowa, czytelnictwo, a także nauki pomocnicze historii , np. archiwistyka, chronologia i dyplomatyka. Starano się uwzględnić zarówno tematykę historyczną jak i współczesną.

  2. Budowa haseł: Encyklopedia zawiera różnego typu hasła: przeglądowe, biograficzne geograficzne (nazwy miast i krajów)

3. Hasła dotyczące Polski:

1. przeglądowe „Polen” napisane przez Jana Pirożyńskiego uwzględnia zagadnienia: historii drukarstwa w różnych polskich miastach: Gdańsku, Krakowie, Wrocławiu.

2. biograficzne, np. Tadeusz Czacki, Wiktor Baworowski, Czartoryscy, Estreicherowie.

• LEXIKON DES BIBLIOTHEKSWESENS. T. 1-2. Red. Horst Kunze i Gotthard Rckl. Wyd. 1. 1969 (jednotomowe), wyd. 2 1974-1975.

  1. Zakres tematyczny: tematy księgoznawstwa, bibliotekoznawstwa, czytelnictwa, historii książki i bibliotek, drukarstwa, księgarstwa. Problemy bibliotekarstwa przedstawia w ścisłym związku z takimi zagadnieniami jak teoria i historia kultury, literaturoznawstwo, psychologia, pedagogika, socjologia.

  2. Zawiera ok. 2600 haseł napisanych przez 156 autorów. Każde hasło ma odpowiednik w językach: rosyjskim, angielskim, hiszpańskim i francuskim.

  3. Rodzaje haseł: przeglądowe (np. bibliotekoznawstwo, bibliotekarstwo, nauka o książce) i hasła informacyjne. Do nich dochodzą hasła słownikowe (definicyjne). Bardzo dobrze są tu opracowane hasła geograficzne (ok. 180), informujące o bibliotekarstwie w wielu krajach świata, nie wyłączając niewielkich państw i terytoriów. Hasła zaopatrzone są w bibliografię. 4. Termin niemiecki „Bibliothekswisswenschaft” napisane przez Othmara Fela, definiuje badanie zagadnień bibliotecznych, których centralną kategorią jest książka i czytelnik. Bibliotekoznawstwo zajmuje się więc funkcją biblioteki współczesnej i dawnej oraz wypracowuje zasady udostępniania literatury społeczeństwu.

  5. Hasła dotyczące Polski: przeglądowe „Polen” napisane przez Gerharda Schwarza (zawiera historie bibliotek w Polsce, ich strukturę, rodzaje bibliotek, czasopisma zawodowe, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich). Hasła osobowe - jako jedyny Polak został zamieszczona biografia Karola Estreichera.

  6. Trzy rodzaje indeksów: systematyczny uwzględniający wszystkie hasła według grup tematycznych i alfabetyczny obcojęzycznych odpowiedników

8. Słowniki przekładowe wielojęzyczne

• Vocabularium bibliothecarii. Wyd. 1. Paryż 1953, wyd. 2. Paryż 1962

Oprac. Anthony Thompson

1.Geneza: prace nad słownikiem rozpoczęły się jeszcze przed II wojną światową, po wojnie prace nad słownikiem koordynowało UNESCO. Zebrany materiał był wielokrotnie poddawany pod ocenę specjalistom. W 1949 roku koordynatorem prac został Anthony Thompson.

2.Zakres tematyczny: terminy ze wszystkich dziedzin związanych z książką, takich jak: druk, papier, oprawa, biblioteki, klasyfikacja dokumentów; nie posiadają definicji. Są podawane tylko wtedy, gdy dany termin ma kilka znaczeń lub, gdy nie ma odpowiednika w danym języku.

3. Budowa: terminy ułożone według klasyfikacji dziesiętnej, podane są w języku angielskim wraz z odpowiednikami w językach: francuskim, niemieckim, hiszpański i rosyjskim (w wydaniu pierwszym były tylko terminy w językach: angielski, francuskim i niemieckim)

4.Indeksy alfabetyczne dla poszczególnych języków. Przy każdym terminie podany jest symbol klasyfikacji dziesiętnej

5. Wydania słownika w różnych językach pod kierunkiem UNESCO. Do wymienionej grupy języków dodawano język danego kraju. Były to wydania z językami:

• tureckim (1959)

• arabskim (1965)

• chorwackim (1965)

• holenderski (1967)

• językami skandynawskimi: duńskim, fińskim, norweskim i szwedzkim (1968)

• słowacki (1970)

• węgierskim (1972)

• ELSEVIER’S DICTIONARY of LIBRAY SCIENCE, INFORMATION and DOCUMENTATION Oprac. Clason Willem Elbertus. Wyd. 2. 1976

1. Zawiera terminy z bibliotekarstwa, informacji, dokumentacji, drukarstwa, zagadnień wydawniczych, oprawy, a także terminy stosowane w badaniach naukowych z zakresu nauki o książce i bibliotece.

2. Budowa słownika :

Część alfabetyczna - terminy ułożone w języku angielskim wraz z krótkimi definicjami, odpowiedniki w językach: francuskim, hiszpańskim, włoskim, holenderskim i niemieckim, wersje języka amerykańskiego.

Alfabetyczne indeksy dla poszczególnych języków

Suplement w języku arabskim

• TERMINOLOGIESKIJ SLOVAR’ PO INFORMATIKE

Moskwa 1975

1. Słownik wielojęzyczny , opracowywany od 1961 roku. Zawiera terminy w języku rosyjskim wraz z odpowiednikami w ośmiu językach: bułgarskim, węgierskim, niemieckim, polskim, rumuńskim, słowackim i czeskim. Na bazie tego słownika wydano dwa kolejne:

• „Russko-anglo-francuzkij slovar’ po informacionnoj teorii i praktike” w 1968 roku

• „Terminologieskij slovar’ po naunoj informacii” w 1969 roku w języku: rosyjskim, serbsko-chorwackim i macedońskim

• „Terminologieskij slovar’ po informacionnoj teorii i praktike” w 1969 roku w języku rosyjskim i hiszpańskim, przy opracowaniu którego współpracowali specjaliści z Kuby.

Wyszukiwanie na podstawie alfabetycznego wykazu terminów i ich synonimów wraz z definicją w języku rosyjskim. Zawiera odpowiedniki w 13 językach: bułgarskim, węgierskim, hiszpańskim, macedońskim, niemieckim, polskim, rumuńskim, serbsko-chorwackim, słowackim, słoweńskim, czeskim, angielskim, francuskim. Każdy termin posiada numer. Obok terminu znajduje się symbol jednego z 12 działów, do jakiego dany termin został zaklasyfikowany

Indeksy alfabetyczne w językach obcych. Obok terminów podano liczby odsyłające do właściwych terminów w pierwszej części.