FINANSE JAKO NAUKA

• finanse wyłoniły się z ekonomii w XIX wieku

• nauka o finansach królową nauk ekonomicznych

• przedmiotem nauki o finansach są realne zjawiska i stosunki finansowe zachodzące między podmiotami

• finanse – fragment rzeczywistości ekonomicznej, działalności praktycznej

• nauka o finansach stanowi refleksję teoretyczną nad rzeczywistością, działalnością praktyczną

• w finansach wszystko wartościujemy (kto stracił lub zyskał, ile?)

• świat nie jest uporządkowany, nie da się go tradycyjnie wytłumaczyć

NAUKA O FINANSACH A INNE NAUKI

• Finanse a ekonomia, zarządzanie, matematyka, socjologia, psychologia, etyka, prawo

SUBDYSCYPLINY NAUKI O FINANSACH

Systematyka dyscyplin finansowych:

1. według metody

2. według funkcji ekonomicznych

DYSCYPLINY FINANSOWE
(KRYTERIUM METODY)

EKONOMIKA FINANSÓW-zajmuje centralne miejsce wśród dyscyplin finansowych

dyscyplina badająca naturę i treść zjawisk finansowych, a także ich rolę w gospodarce i społeczeństwie

HISTORIA FINANSÓW-ma za zadanie –– poszukiwanie prawidłowości zachodzących w tym czasie, jak również wiązanie analizowanych prawidłowości z ogólniejszymi zjawiskami gospodarczymi i społecznymi

NAUKA O POLITYCE FINANSOWEJ-obejmuje badania nad celami prowadzonej polityki finansowej, jest częścią polityki gospodarczej i obejmuje swoim zasięgiem równolegle aspekt polityki pieniężnej i fiskalnej

STATYSTYKA FINANSOWA-umożliwia analizę formułowanych tez przy pomocy gromadzonych i przetwarzanych danych liczbowych charakteryzujących działalność finansową

NAUKA PRAWA FINANSOWEGO-ma za zadanie opisać instytucje prawne występujące w finansach

PRAWO FINANSOWE – ogół norm prawnych regulujących działalność finansową, czyli określających tworzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych podmiotów gospodarujących

INŻYNIERIA FINANSOWA-wykorzystuje modele matematyczne do opisu zjawisk finansowych

MATEMATYKA FINANSOWA-zajmuje się opisywaniem bogactwa ekonomicznej rzeczywistości przy pomocy aparatu matematycznego

SOCJOLOGIA FINANSÓW-bada społeczne warunki i skutki funkcjonowania pieniądza i finansów

PSYCHOLOGIA FINANSÓW-bada przesłanki i skutki reakcji podmiotów stosunków finansowych podczas podejmowania decyzji w sferze finansów

DYSCYPLINY FINANSOWE
(KRYTERIUM FUNKCJI EKONOMICZNYCH)

Finanse publiczne, Skarbowość, Finanse przedsiębiorstw, Finanse zarządcze, Bankowość, Finanse międzynarodowe, Ubezpieczenia, Teoria rynku kapitałowego

POJĘCIE FINANSÓW

• ujęcie statyczne - funduszowe (zasoby)

• ujęcie dynamiczne (przepływy)

POJĘCIE FINANSÓW – UJĘCIE STATYCZNE (FUNDUSZOWE)

Fundusze prywatne, publiczne, mikro i makroekonomiczne, banków, przedsiębiorstw, towarzystw ubezpieczeniowych, inwestycyjne, o przeznaczeniu ogólnym i fundusze specjalistyczne

POJĘCIE FINANSÓW – UJĘCIE DYNAMICZNE

• proces gromadzenia i rozdziału zasobów pieniężnych

• ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych

• ogół zjawisk związanych z działalnością człowieka, w której to działalności występuje przepływ pieniądza

ZJAWISKA PIENIĘŻNE I ZJAWISKA FINANSOWE

zjawiska pieniężne – ogół zjawisk ekonomicznych, w których występuje pieniądz (w każdej ze swoich funkcji)

zjawiska finansowe – zjawiska pieniężne, w których pieniądz występuje w funkcji obiegowej

KLASYFIKACJA FINANSÓW- kryterium przedmiotowe i podmiotowe

FINANSE WG KRYTERIUM PRZEDMIOTOWEGO (ZWIĄZEK Z UJĘCIEM DYNAMICZNYM)

• przepływy ekwiwalentne

  • materialne

  • osobowe

• przepływy nieekwiwalentne

• opłaty za usługi społeczne

• przepływy finansowe związane z działalnością instytucji finansowych

FINANSE WG KRYTERIUM PODMIOTOWEGO (ZWIĄZEK Z UJĘCIEM STATYCZNYM, FUNDUSZOWYM)

• przepływy w ramach finansów publicznych

• przepływy w ramach finansów przedsiębiorstw

• przepływy w ramach finansów gospodarstw domowych

• przepływy w ramach finansów instytucji finansowych

  • banków

  • instytucji ubezpieczeniowych

FINANSE MOŻNA TEŻ ROZPATRYWAĆ:

• w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym, instytucjonalnym

FINANSE W UJĘCIU PODMIOTOWYM

• finanse państwa

• finanse przedsiębiorstw

• finanse gospodarstw domowych

• Finanse w ujęciu przedmiotowym

• transakcje

• transfery

• pożyczki

FINANSE W UJĘCIU INSTRUMENTALNYM

• ceny, stopy procentowe, kurs walutowy, kredyt, pożyczka, podatek, zasiłek

RÓŻNICE MIĘDZY FINANSAMI PRYWATNYMI A FINANSAMI PUBLICZNYMI

• finanse publiczne cechuje wysoki stopień regulacji prawnej

• kształtowanie finansów publicznych jest wytworem świadomej działalności osób i instytucji

• finanse publiczne kształtują udział podmiotów w podziale produktu krajowego, finanse prywatne nie mają tej możliwości

• finanse publiczne zorientowane są na realizację interesu publicznego; finanse prywatne – służą realizacji indywidualnych celów, zysków

• finanse publiczne mają obiektywny charakter – istnienie ich nie jest zależne od woli i chęci ludzi

• finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, na prywatnego posiadacza pieniądza nie mają znacznego wpływu

METODY WYKORZYSTYWANE W NAUCE FINANSÓW

• Metoda poznania naukowego

• Metoda ekonomii politycznej

• Metody prakseologiczne

• Metody statyczne i dynamiczne

• Metoda prób i błędów (związany jest z nią efekt opóźnień czasowych)

• Model w nauce finansów

METODA POZNANIA NAUKOWEGO

• Obserwacja, eksperymentowanie, prognozowanie

METODA EKONOMII POLITYCZNEJ

Metoda ta sprowadza się do trzech następujących po sobie procesów myślowych

I ETAP – ABSTRAKCJA – myślowe wyodrębnienie istotnych elementów procesu gospodarczego oraz zachodzących między nimi związków (ustalenie praw ekonomicznych)

II ETAP – STOPNIOWA KONKRETYZACJA - wprowadzenie do praw ekonomicznych także elementów nieistotnych; uwzględnienie coraz bardziej szczegółowych cech badanej rzeczywistości

III ETAP – WERYFIKACJA – empiryczne sprawdzenie rezultatów uzyskanych z dwóch pierwszych etapów postępowania badawczego

METODA EKONOMII POLITYCZNEJ

Zastosowanie:

1. uchwycenie zależności między udzielaniem i spłacaniem kredytów bankowych a wielkością podaży pieniądza

2. uchwycenie zależności między wielkością udzielanych kredytów a oszczędnościami pieniężnymi

ZADANIA PRAKSEOLOGII

1. Poszukiwanie najszerszych uogólnień odnoszących się do wszelkich form świadomego i celowego działania rozpatrywanego ze względu na sprawność

2. Konstruowanie i uzasadnianie dyrektyw praktycznych, tj. nakazów i zakazów oraz zaleceń i przestróg dotyczących wzmagania sprawności i unikania niesprawności w działaniu

3. Typologia działań połączona z dociekaniem przyczyn ich powodzeń lub niepowodzeń

METODY PRAKSEOLOGICZNE

• Metoda porównania nakładów z efektami

• Metoda porównania kosztów i korzyści

• Metoda bilansowa

METODA PORÓWNANIA NAKŁADÓW Z EFEKTAMI

• polega na przyjęciu założenia, że ustalenie rezultatów działalności gospodarczej człowieka możliwe jest po dokonaniu pomiaru i porównaniu ponoszonych nakładów i osiąganych efektów

• występujące dane mają charakter wymierny (ceny, przychody, koszty)

• ma dwie odmiany:

  • maksymalizacja efektów przy danych nakładach

  • minimalizacja nakładów przy danych efektach

METODA PORÓWNANIA KOSZTÓW I KORZYŚCI

• Stosowana w sytuacji, gdy nie można wykorzystać jednolitego miernika

• Wykorzystywane są jednostki fizyczne (np. stan liczebny armii, liczba porad lekarskich, liczba łóżek w szpitalach)

METODA BILANSOWA

• Stosuje się do badania przeszłości, jak i planowania zjawisk finansowych

• Pozwala ustalić stan równowagi i stopień nierównowagi badanego elementu rzeczywistości gospodarczej

• Zasada podwójnego zapisu (między różnymi podmiotami, w ramach jednego podmiotu)

METODY STATYCZNE I DYNAMICZNE

• Metoda strumieniowa – przedmiotem obserwacji są strumienie pieniężne przepływające pomiędzy podmiotami

• Metoda zasobowa – „unieruchomienie” zjawisk finansowych w czasie

• Metoda strumieniowo-zasobowa

MODEL W NAUCE FINANSÓW

• jest narzędziem poznania

• służy uproszczeniu opisu badanego zjawiska, aby je lepiej poznać, zbadać, zaprojektować, zmieniać

• jego celem jest zbadanie wybranej rzeczywistości (obiektu), związków, parametrów

• podstawę budowy modeli stanowi matematyka –

RODZAJE MODELI

1. MODELE TEORETYCZNE (NOMINALNE) - konstruowane w celu rozwiązania określonego problemu naukowego

2. MODELE REALNE – dostatecznie podobne, analogiczne do badanego układu rzeczywistości, przejście od idealizacji do konkretyzacji

KATEGORIE FINANSOWE - szereg pojęć o specyficznych cechach, których wspólnym mianownikiem jest pieniądz

KATEGORIE FINANSOWE - RODZAJE

• Przychodowe, dochodowe, wydatkowo-kosztowe, podatkowe, dłużne

KATEGORIE PRZYCHODOWE

• Cena, Przychód

CENA

1. złożona kategoria ekonomiczna i społeczna

2. wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi, innego pieniądza, czynników wytwórczych

3. spełnia szereg funkcji

FUNKCJE CENY:

przychodowa – rynkowa weryfikacja działalności gospodarczej

alokacyjna – poprzez ceny następuje alokacja towarów i usług

redystrybucyjna – podział dochodu narodowego i jego redystrybucja

motywacyjna – reakcja podmiotów na rynku na zmiany cen

informacyjna

agregacyjna – miernik wartości

CENA

• Minimalna i maksymalna

• Umowna, rynkowa, regulowana

• Równowagi rynkowej

• Netto i brutto

• Kurs walutowy

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA

elastyczność popytu

1. stopień reakcji popytu na zmianę ceny

2. procentowa zmiana wielkości popytu/procentowa zmiana ceny

elastyczność podaży

1. reagowanie wielkości podaży na zmiany cen

2. procentowa zmiana wielkości podaży/procentowa zmiana ceny

PRZYCHÓD

1. jest to zewnętrzny, pieniężny wyraz skutków działalności gospodarczej człowieka (podmiotów)

2. jest ściśle związany z kategorią ceny oraz dochodu

3. pochodzi ze sprzedaży towarów i usług

KATEGORIE DOCHODOWE

• Dochód

• Zysk

• Procent

• Renta pieniężna

DOCHÓD

1. w ujęciu makroekonomicznym jest to nadwyżka ekonomiczna gospodarującego społeczeństwa

2. jest to różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania

3. przyjmuje formę pieniężną, ale jego treścią są towary i usługi, które mogą nabywać podmioty

4. różne mogą być jego źródła (praca, kapitał)

DOCHÓD

• netto i brutto

• przed i po opodatkowaniu

• w ujęciu rachunkowym i podatkowym

• z pracy i kapitału

• narodowy

• publiczny

• państwa

ZYSK

1. kategoria węższa niż dochód

2. może być: celem prowadzenia działalności, wynagrodzeniem, źródłem finansowania inwestycji, motywacją do dalszej działalności, rezerwą finansową

ZYSK

Na różnych rodzajach prowadzonej działalności: BILANSOWY, NETTO I BRUTTO

PROCENT

1. dochód z kapitału pożyczkowego

2. odsetki od pożyczonego kapitału pieniężnego

3. dyskonto od weksli i innych papierów wartościowych

4. może być prosty i złożony

STOPA PROCENTOWA

RYNKOWA – nominalna lub pieniężna, uwzględniająca dochód, koszt ryzyka i stopę inflacji

CZYSTA – przychód wyrażony w procencie, którego można się spodziewać w przypadku braku ryzyka i inflacji

REALNA – różnica między stopą rynkową a stopą inflacji

RENTA

pieniężna – dochód otrzymywany regularnie, w długim okresie czasu, z różnych tytułów

społeczna – dożywotnie świadczenie pieniężne dla pracownika

z kapitału – z tytułu zastosowania kapitału w formie odsetek

ekonomiczna – z zastosowania zasobów

konsumenta

KATEGORIE WYDATKOWO-KOSZTOWE

• Wydatek, koszt, amortyzacja

WYDATEK

• oznacza nabycie części dochodu narodowego

• jest to kwota pieniędzy rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi

KOSZT

1. jest pieniężnym wyrazem zużywania się czynników wytwórczych w procesie gospodarczym

2. koszty mogą być:

   1. liczone w krótkim i długim okresie

   2. stałe i zmienne

   3. całkowite i jednostkowe

AMORTYZACJA

• jest kategorią ekonomiczną oddającą stopniowe zużycie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, tzn. przenosi wartość tego zużycia w ciężar kosztów danego podmiotu,

• spełnia funkcje:

  1. umorzeniową – miernik zużycia

  2. kosztową – przenosi wartość zużycia czynników wytwórczych w koszty

  3. finansową – tworzy nadwyżkę finansową

METODY AMORTYZACJI

1. liniowa

2. z zastosowaniem indywidualnych stawek amortyzacji

3. degresywna

4. przyspieszona

AMORTYZACJA LINIOWA

• polega na równomiernym dokonywaniu odpisów przez cały okres użytkowania składnika majątkowego

• możliwość podwyższenia stawek

• odpisy amortyzacyjne dokonywane się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych w ustawach podatkowych

AMORTYZACJA Z ZASTOSOWANIEM INDYWIDUALNYCH STAWEK AMORTYZACJI

• nawiązuje do metody liniowej, ale jej zastosowanie uniemożliwia zmianę tej metody na liniową w trakcie dokonywania odpisów amortyzacyjnych

• ma zastosowanie jedynie do środków trwałych

AMORTYZACJA DEGRESYWNA

• jest przeciwieństwem amortyzacji liniowej i nakazuje odliczyć odpisy od wartości pomniejszonej o odpisy z lat wcześniejszych (czyli od wartości netto)

• w metodzie tej od momentu zrównania się odpisów metodą degresywną i liniową, przechodzimy na metodę liniową

• występuje w niej nierówna wysokość odpisów amortyzacyjnych w poszczególnych latach podatkowych

AMORTYZACJA FABRYCZNIE NOWYCH ŚRODKÓW TRWAŁYCH

• polegała (istniała do końca 2006 roku) na szczególnym odpisie w pierwszym roku podatkowym, w kolejnym roku podatnik amortyzował środek trwały metodą degresywną lub liniową

AMORTYZACJA PRZYSPIESZONA--pozwala na dokonanie odpisów amortyzacyjnych w pierwszym roku w łącznej wysokości 50.000 euro

KATEGORIE PODATKOWE

• Podatek , opłata, Cło

KATEGORIE DŁUŻNE

• Pożyczka pieniężna

• Kredyt pieniężny

• Deficyt finansowy

• Dług finansowy

POŻYCZKA PIENIĘŻNA

• jest to świadczenie zwrotne, pieniężne, ograniczone, zaciągane na dowolny cel, oparte na odpłatnym udostępnieniu kapitału za cenę wyrażoną procentem

KREDYT PIENIĘŻNY

1. szczególna forma pożyczki, udzielany przez instytucje bankowe

2. zaciągany w określonym celu

3. funkcje:

• emisyjna – tworzenie nowego pieniądza,

• dochodowa – pokrycie wydatków w stopniu większym niż wynika to z realizowanych dochodów

• alokacyjna – alokowanie kapitału w gospodarce

DEFICYT

• finansowy, budżetowy, ekonomiczny, przedsiębiorstwa

DEFICYT FINANSOWY

• jego zewnętrzną formę stanowi ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu

• jest to przewaga wydatków (rozchodów) nad dochodami (przychodami)

• występuje jako deficyt bilansu płatniczego

• na jego rozmiary wpływają :

  • saldo obrotów bieżących (towarów, usług, odsetek, transferów bieżących)

  • saldo obrotów kapitałowych

DEFICYT BUDŻETOWY

• wydatki budżetowe są wyższe niż dochody budżetowe w skali roku (globalne)

• wyróżnia się:

  1. deficyt kasowy (przepływ gotówki)

  2. deficyt memoriałowy (zapisy księgowe)

DEFICYT EKONOMICZNY--jest to deficyt budżetowy pomniejszony o transfery do sektora prywatnych funduszy emerytalnych

DŁUG FINANSOWY--pieniężne zobowiązanie jakiegoś podmiotu do zapłaty, posiada ustaloną wielkość (wartość) i termin realizacji, występuje jako dług publiczny – zobowiązanie finansowe władz publicznych oraz innych związków i instytucji publicznoprawnych

RODZAJE DŁUGU PUBLICZNEGO

BIEŻĄCY – zobowiązanie władz publicznych z zapadalnością przypadającą w danym roku

FUNDOWANY – długoterminowy z przeznaczeniem na inwestycje o charakterze użyteczności publicznej

REPRODUKTYWNY – zobowiązanie przyjmujące pełne pokrycie w aktywach rzeczowych

MARTWY – zadłużenie nie mające pokrycia w aktywach rzeczowych

POLITYKA FINANSOWA - POJĘCIE

• jest integralną częścią polityki gospodarczej państwa

• stanowi świadomą i celową działalność osób i instytucji, polegająca na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych

• jest domeną państwa,

• państwo poprzez tą politykę stwarza finansowe warunki do prowadzenia działalności, w tym działalności gospodarczej różnym podmiotom

POLITYKA FINANSOWA - PODMIOT

• podmiotem polityki finansowej jest państwo

• państwo ponosi odpowiedzialność polityczną za to, co się dzieje w danym kraju

• możliwości oddziaływania państwa na gospodarkę są w rzeczywistości bardzo ograniczone

POLITYKA FINANSOWA - PRZEDMIOT

• przedmiotem polityki finansowej jest działalność w sferze pieniężnej, której celem są zmiany stosunków w sferze realnej gospodarki (produkcji, eksportu, spożycia, inwestycji, zatrudnienia),

DZIAŁALNOŚĆ W SFERZE PIENIĘŻNEJ

• może być prowadzona w dwóch obszarach:

  1. monetarnym

  2. fiskalnym

• rozróżnienie tych obszarów wynika z:

  1. odmiennych celów operacyjnych polityki finansowej, w nich określonych

  2. różnych rodzajów stosowanych w nich instrumentów polityki finansowej

  3. innych podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki finansowej

  4. zróżnicowanej odpowiedzialności podmiotów za prowadzenie polityki finansowej

OBSZAR MONETARNY

• głównym podmiotem odpowiedzialnym za prowadzenie polityki finansowej jest bank centralny

• bank centralny posiada istotną autonomię, która w krańcowych sytuacjach sprowadza się to do tego, że państwo ma jedynie wpływ na obsadzanie stanowisk we władzach monetarnych

OBSZAR FISKALNY

• rzeczywista domena państwa w ramach polityki finansowej

• kształt polityki finansowej państwa w tym obszarze jest wyznaczony przez władze fiskalne

• władze fiskalne w Polsce to:

1. władza stanowiąca (parlament)

2. władza wykonawcza - rząd, minister finansów,

3. aparat skarbowy, który zajmuje się realizacją polityki fiskalnej i ma pewne uprawnienia decyzyjne w kwestiach fiskalnych

OBSZAR MONETARNY A OBSZAR FISKALNY

• w preferencjach władz fiskalnych i monetarnych mogą pojawiać się sprzeczności, które niekiedy są przyczyną napięć na linii rząd – bank centralny

• niezbędna jest koordynacja działań podmiotów odpowiedzialnych na prowadzenie polityki finansowej państwa w obu obszarach

CELE POLITYKI FINANSOWEJ--Muszą być:

1. możliwe do osiągnięcia w danych warunkach miejsca i czasu,

2. wzajemnie niesprzeczne, tj. jeden cel nie powinien eliminować realizacji drugiego

3. jasno określone i znane ich adresatom

PRAWIDŁOWA POLITYKA FINANSOWA:

• wymaga kompetentnych kadr i odpowiedniego wyposażenia technicznego

• jest wiele celów polityki finansowej

• Walka z bezrobociem (tworzenie miejsc pracy)

• zasiłki dla bezrobotnych i poziom bezrobocia są miarą nieskuteczności polityki finansowej -

• konieczność wypłaty zasiłków, skutkuje większymi obciążeniami podatników, przedsiębiorców itd.

• poziom zatrudnienia i bezrobocia jest ściśle związany z przebiegiem cyklu koniunkturalnego

• realizujący politykę finansową powinni się koncentrować na narzędziach pośrednich, jakimi są:

  • udzielanie gwarancji kredytowych dla eksporterów

  • wspieranie postępu technicznego i technologicznego przedsiębiorstw krajowych

  • pomoc w promocji towarów i usług za granicą

  • finansowanie badań, edukacji

• Walka z inflacją, czyli dążenie do zachowania realnej wartości pieniądza - ponadczasowy cel polityki finansowej państwa

RODZAJE POLITYKI FINANSOWEJ

• polityka monetarna (pieniężna)

• polityka fiskalna

POLITYKA MONETARNA

• jest domeną banku centralnego

• bank centralny zajmuje się kształtowaniem zjawisk finansowych w gospodarce, a w szczególności oddziaływaniem na wielkość oraz zmiany podaży i popytu na pieniądz

• bank centralny powinien uwzględniać w swoich działaniach:

  1. zmiany w preferencjach konsumpcyjnych i oszczędnościowych podmiotów występujących na rynku

  2. panikę związaną z globalnym kryzysem finansowym

  3. sytuację polityczną w kraju

CELE POLITYKI MONETARNEJ

• jednym z najtrudniejszych zadań banku centralnego jest łączne osiągnięcie stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego

• w różnych krajach cele strategiczne banku centralnego mogą być różnie artykułowane

• łatwiejsze do kontrolowania i korygowania są pośrednie cele polityki monetarnej, jak i cele operacyjne

CELE POLITYKI MONETARNEJ

instrumenty realizacji celów polityki monetarnej banku centralnego:

1. stopy procentowe (referencyjna, lombardowa, redyskontowa)

2. operacje otwartego rynku

3. emisja własnych papierów wartościowych

4. rezerwa obowiązkowa

5. operacje kredytowo-depozytowe

6. limity kredytowe

AGREGATY PIENIĘŻNE

• dla potrzeb polityki pieniężnej w praktyce posługujemy się agregatami pieniężnymi, które stanowią odzwierciedlenie szerszego podejścia do pojęcia podaży pieniądza

• są wykorzystywane przez bank centralny do przeprowadzania analiz makroekonomicznych, stanowiących podstawowe ustalania założeń i instrumentów realizacji polityki pieniężnej

POLITYKA FISKALNA

• działalność państwa, polegającą na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (np. podatków, wydatków, deficytu budżetowego, długu publicznego), do osiągnięcia określonych celów

• cele polityki fiskalnej zmieniają się pod wpływem czasu i warunków panujących w danym kraju - mogą nimi być np.: wysoki stopień wykorzystania posiadanych zasobów, stabilizacja cyklu koniunkturalnego itd.

• błędnie z polityką fiskalną kojarzone są jedynie podatki

TYPY POLITYKI FISKALNEJ

• pasywna polityka fiskalna

• aktywna polityka fiskalna

• ekspansywna polityka fiskalna

• restrykcyjna polityka fiskalna

PASYWNA POLITYKA FISKALNA

• ich uruchomieniu nikt nie musi decydować - działają automatycznie, bez względu na to, czy władze uświadamiają sobie potrzebę interwencji, czy też nie

• elastycznymi instrumentami polityki fiskalnej są:

  1. progresywne podatki

  2. zasiłki dla bezrobotnych

  3. programy pomocy społecznej

AKTYWNA POLITYKA FISKALNA

• ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki

• od tego, jakie narzędzia ww. celu i w jaki sposób zostaną wykorzystane zależy, czy polityka fiskalna będzie miała charakter ekspansywny czy restrykcyjny

EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA

• przejawem tych działań będzie obniżenie podatków oraz wzrost wydatków publicznych

• ten rodzaj polityki fiskalnej stosowany jest w czasie recesji

RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA

• występuje, gdy dane państwo walczy z inflacją

• działania podejmowane przez państwo mają na celu ograniczenie popytu, podwyższenie podatków oraz obniżenie wydatków publicznych

CELE POLITYKI FISKALNEJ

• cele fiskalne

• cele pozafiskalne

CELE POLITYKI FISKALNEJ

• zaspokajanie popytu na pieniądz, zgłaszanego przez państwo

• popyt ten ma przede wszystkim charakter dochodowy,

• państwo może też zaciągać pożyczki

INSTRUMENTY REALIZACJI CELÓW POLITYKI FISKALNEJ

• makroekonomiczne

• mikroekonomiczne

POLITYKA MONETARNA A POLITYKA FISKALNA

• ogniwem, który łączy politykę fiskalną i politykę monetarną jest deficyt budżetu państwa - dzieje się to poprzez źródła jego finansowania

• duży deficyt budżetowy wymaga finansowania go m.in. poprzez podaż skarbowych papierów wartościowych

SYSTEM FINANSOWY

• zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązywanie stosunków finansowych, zarówno w sektorze realnym, jak i w sektorze finansowym

• w ramach systemu ekonomicznego danego kraju wyróżnić można strefę realną i strefę finansową; strefę realną tworzą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe, strefa finansowa obejmuje system finansowy

• spełnia wiele różnego rodzaju funkcji (tablica 1)

• ma niejednorodny charakter, który pozwala na wyodrębnienie w ramach niego dwóch segmentów

SEGMENTY SYSTEMU FINANSOWEGO

• publiczny system finansowy (jest mechanizmem zapewniającym współtworzenie i przepływ środków pieniężnych, które umożliwiają władzom publicznym – państwu - dostarczanie dóbr publicznych oraz usług i świadczeń społecznych)

• rynkowy system finansowy (funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o transakcje, w których jedna ze stron jest instytucją prywatną)

ELEMENTY PUBLICZNEGO SYSTEMU FINANSOWEGO

• instytucje budżetowe i bank centralny

• instrumenty fiskalne

• publiczne instrumenty finansowe

• instytucje fiskalne

INSTYTUCJE BUDŻETOWE

• zasady, reguły postępowania, prawnie określone, odnoszące się do gospodarki budżetowej różnych szczebli organizacyjnych państwa

• można je grupować według różnych kryteriów

• mogą być zasady:

  1. określające funkcjonowanie budżetów władz szczebla centralnego (parlamentu, rządu), tj. budżetu państwa

  2. zasady determinujące funkcjonowanie budżetów władz niższego szczebla, o charakterze lokalnym, tj. budżetów jednostek samorządu terytorialnego

  3. zasady określające gospodarkę finansową funduszy celowych

BUDŻET PAŃSTWA

• jest to fundusz, w którym środki gromadzone i dzielone są przez państwo, w związku z realizacją zadań państwa

• gromadzenie środków w budżecie odbywa się z reguły w sposób przymusowy, co wynika z atrybutu władzy

• procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie mają nie tylko ekonomiczny, ale również społeczny charakter

• jest funduszem „sezonowym”

• musi go cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym

• tworzą go strumienie dochodów i strumienie wydatków

• nie jest on jedynym funduszem, w którym ma odzwierciedlenie działalność państwa, nie może być on więc wystarczającą podstawą do oceny gospodarki finansowej państwa

BUDŻET JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

• podstawowy plan finansowy prowadzenia gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego

• akt prawa miejscowego (uchwała), uchwalany przez jej organ stanowiący na rok kalendarzowy, z uwzględnieniem ustawowo przewidzianej struktury i treści

FUNDUSZE CELOWE

• tworzone są dla finansowania takich zadań państwowych lub samorządowych, które mogłyby być finansowane z budżetu,

• zaletą ich jest to, że umożliwiają one bardziej elastyczną gospodarkę finansową publicznymi pieniędzmi, niż ta, jaka jest możliwa w ramach budżetu - nie obowiązują w nich bowiem rygory, które odnoszą się do gospodarki budżetowej

• wadą funduszy jest to, że zmniejszają one rozmiary budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego

• mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, w zależności od tego, czemu lub komu te klasyfikacje mają służyć

• istotne miejsce wśród tych funduszy zajmują te związane z ubezpieczeniem społecznym

• przez ubezpieczenie społeczne należy rozumieć obowiązkowy i powszechny, system gromadzenia środków i wypłacania świadczeń, chroniący społeczeństwo i poszczególnych obywateli przed skutkami utraty środków utrzymania

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

• powstał w celu zminimalizowania kosztów określonych zdarzeń, których skutki są podobne do skutków zdarzeń losowych, zdarzeniami tymi są np.: starość, śmierć żywiciela rodziny, choroba, inwalidztwo, macierzyństwo, bezrobocie, wypadek przy pracy, choroba zawodowa

• system emerytalny w Polsce oparty jest na trzech filarach: I, II i III

• I filar pełni funkcję powszechnego systemu zabezpieczającego dochody, w jego ramach świadczenia finansowane są ze składek pracowników obecnie zatrudnionych, uzupełnianych dotacją z budżetu państwa

BANK CENTRALNY

• jest centralną instytucją we wszystkich systemach bankowych, które z reguły mają budowę dwuszczeblową (bank centralny i pozostałe banki – komercyjne, uniwersalne itd.)

• funkcje:

2. BANK PAŃSTWA (bank centralny jest najważniejszym organem państwa w sferze monetarnej, jako władza monetarna kraju jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza; żaden inny podmiot tego zadania przejąć nie może;

3. BANKU EMISYJNEGO (jedynie bank centralny ma przywilej emitowania pieniądza gotówkowego, monopol ten związany jest z emisją znaków pieniężnych, organizowaniem obiegu pieniężnego oraz regulowaniem podaży pieniądza)

4. BANKU BANKÓW (na rachunkach w tym banku utrzymują rezerwy pieniężne inne banki, bank centralny jest dla nich źródłem rezerwy kredytowej, wpływa na wielkość akcji kredytowej banków komercyjnych oraz na rozmiary kreowanego pieniądza bezgotówkowego)

ZADANIA NBP

• organizowanie rozliczeń pieniężnych

• prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

• prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

• regulowanie płynności banków i ich refinansowanie

• kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

• opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

• wykonywanie innych zadań określonych ustawami

ORGANY NBP

• Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej (RPP), Zarząd NBP

ZADANIA RPP

• ustalanie wysokości stóp procentowych NBP

• ustalanie zasad i stóp rezerw obowiązkowych banków

• zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP

• przyjmowanie rocznych sprawozdań finansowych NBP

• ustalanie zasad operacji otwartego rynku

ZARZĄD NBP

• kieruje bieżącą działalnością NBP

• do zadań Zarządu NBP należy m.in.:

1. realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej

2. nadzorowanie operacji otwartego rynku

3. ocena funkcjonowania systemu bankowego

4. uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP

5. sporządzanie bilansu NBP

6. opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą

INSTYTUCJE BUDŻETOWE

podzielić można na:

1. instytucje budżetowe ustalające cele liczbowe (mają na celu wymuszenie, by zasady proceduralne doprowadziły do powstania budżetów o określonych parametrach ekonomicznych;

2. instytucje budżetowe będące zasadami proceduralnymi

3. ZASADY PROCEDURALNE

• stanowią o tworzeniu i wdrażaniu budżetów podmiotów publicznych

• umownie dzieli się na: hierarchiczne, kolegialne( są to zasady powstawania budżetów w trybie kolegialnym)

INSTRUMENTY FISKALNE

• są to prawno-ekonomiczne mechanizmy umożliwiające gromadzenie i rozdysponowanie funduszy publicznych

• są przedłużeniem instytucji budżetowych

• można je podzielić na:

1. instrumenty o charakterze dochodowym (daniny publiczne, mają zróżnicowany charakter, a zaliczyć do nich można: podatki, opłaty, cła, składki)

2. instrumenty o charakterze wydatkowym (limity wydatków, dotacje, subwencje, poręczenia i gwarancje skarbowe)

• wskazane instrumenty dochodowe i wydatkowe są mikroekonomicznymi instrumentami polityki fiskalnej państwa

RODZAJE INSTRUMENTÓW PUBLICZNEGO SYSTEMU FINANSOWEGO

• instrumenty fiskalne

• publiczne instrumenty finansowe

INSTRUMENTY FISKALNE

1. INSTRUMENTY O CHARAKTERZE DOCHODOWYM (daniny publiczne, mają zróżnicowany charakter, a zaliczyć do nich można: podatki, opłaty, cła, składki)

2. INSTRUMENTY O CHARAKTERZE WYDATKOWYM (limity wydatków, dotacje, subwencje, poręczenia i gwarancje skarbowe)

PODATEK

• pojęcie

• cechy

• funkcje

• elementy techniki podatkowej

• klasyfikacja podatków, zasady podatkowe

OPŁATA PUBLICZNA

• ciężar, jaki ponoszą podmioty istniejące poza państwem

• cechy opłat:

1. świadczenie pieniężne

2. bezzwrotne

3. ekwiwalentne

4. ogólne

5. przymusowe

KLASYFIKACJA OPŁAT PUBLICZNYCH WEDŁUG KRYTERIUM PRZEDMIOTOWEGO

1. opłaty za czynności organów administracji rządowej i samorządowej:

• opłaty sądowe i administracyjne

• opłaty ogólne i szczegółowe

• opłaty osobiste i rzeczowe

• opłaty stałe i zmienne

• opłaty fiskalne i służbowe

2. opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej

3. opłaty za korzystanie z dóbr objętych w interesie publicznym szczególną ochroną

CŁO

świadczenie pobierane przez państwo w związku z przemieszczaniem towarów przez granicę celną

CŁO POBIERANE MOŻE BYĆ W CELU:

• zwiększenia wpływów do budżetu państwa;

• wywierania nacisku na partnera handlowego w zakresie zmiany (bądź zaniechania zmiany) warunków wymiany handlowej

RODZAJE CEŁ

• według kierunku ruchu towarów

• według sposobu określania wysokości

• według charakteru ekonomicznego

• według rodzaju taryfy

• według zróżnicowania traktowania

WEDŁUG KIERUNKU RUCHU TOWARÓW

• IMPORTOWE - jego zadaniem jest ochrona produkcji krajowej oraz zwiększenie dochodów państwa

• EKSPORTOWE - jest nakładane głównie na surowce, w celu zachęcania do ich przetwarzania w kraju, stosuje się je jedynie w krajach rozwijających się o monokulturowym charakterze gospodarki,

• TRANZYTOWE – było to świadczenie nakładane na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj; rzadko stosowane, ponieważ brak ceł przewozowych może stać się czynnikiem skłaniającym do wyboru tranzytu przez dany kraj, co może przynieść duże wpływy z udostępnienia sieci transportowej oraz środków transportu

WEDŁUG CHARAKTERU EKONOMICZNEGO

• FISKALNE - zapewniają państwu odpowiednie dochody, straciły na znaczeniu (w 1999 roku wpływy z ceł wynosiły w Polsce 5,566 mld zł, co stanowi 4,4% całości wpływów)

• OCHRONNE - jego celem jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną

• EKSPANSYWNE - ma na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym

WEDŁUG RODZAJU TARYFY

*maksymalne – a)optymalne - wielkość cła pozwalająca na maksymalizację osiąganych korzyści przez wprowadzający go kra (* minimalne)

WEDŁUG ZRÓŻNICOWANIA TRAKTOWANIA

• dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnego

• preferencyjne - zapewnia szczególnie korzystne warunki wymiany

EFEKTY WPROWADZENIA CŁA

• fiskalny - ilustruje korzyści odniesione przez budżet państwa, polegające na uzyskaniu wpływów z ceł, które nałożono na pewne towary

• redystrybucyjny - reprezentuje korzyści uzyskiwane z wprowadzenia cła przez krajowych producentów

• protekcyjny - reprezentuje on stratę biorącą się stąd, że część popytu na dany towar, przed wprowadzeniem cła pokrywana przez producentów zagranicznych, jest obecnie zaspokajana przez producentów krajowych, którzy w poprzednim okresie, ze względu na wysokie koszty produkcji, nie sprzedawali w ogóle

• konsumpcyjny - strata ponoszona przez konsumentów, nie jest rekompensowana przez dodatkową korzyść innych podmiotów; reprezentuje straty poniesione przez konsumentów - nie zdecydują się oni bowiem w ogóle na zakup danego towaru po nowej, wyższej cenie

SKŁADKA

pieniężne świadczenie okresowe członka stowarzyszenia bądź ubezpieczonego, m.in.:

1. składka na ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC)

2. składka na ubezpieczenie zdrowotne

3. składka na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe)

4. inna składka ubezpieczeniowa

LIMIT WYDATKÓW

• stanowią dyrektywną część założeń do projektu budżetu państwa

• są pojedynczymi liczbami, a ich podział pozostaje do swobodnej decyzji dysponenta

• ich suma dla poszczególnych części budżetu – po doliczeniu przewidywanych wydatków jednostek samodzielnie ustalających projekty swoich budżetów – daje łączną kwotę wydatków budżetowych, wyznaczoną wcześniej w wyniku analizy dochodów i możliwych źródeł finansowania deficytu budżetowego

DOTACJA

• są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu JST oraz państwowych funduszy celowych przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie zadań publicznych

• są to środki przyznawane nieodpłatnie

• mogą mieć charakter zwrotny

RODZAJE DOTACJI

• celowa

• podmiotowa

• przedmiotowa

DOTACJA CELOWA--są to środki przeznaczone na:

1. finansowanie lub dofinansowanie zadań realizowanych przez podmioty sektora finansów publicznych

2. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach

DOTACJA PODMIOTOWA

obejmują środki dla podmiotu wskazanego w odrębnej ustawie lub w umowie międzynarodowej, wyłącznie na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie określonym w odrębnej ustawie lub w umowie międzynarodowej

DOTACJA PRZEDMIOTOWA--są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowane według stawek jednostkowych

• mogą być udzielane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów UE:

1. dla przedsiębiorców wytwarzających określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług

2. dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa - z uwzględnieniem ich równoprawności

SUBWENCJA

• (łac. subventio – zapomoga) – nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo określonym podmiotom ( organizacjom społecznym i osobom fizycznym) dla poparcia ich działalności,

• różni się od dotacji tym, że ma charakter roszczenia prawnego

• decyzję co do jej rozdysponowania, podejmuje organ, który ją otrzymał

PORĘCZEŃ I GWARANCJI W IMIENIU SP UDZIELAJĄ:

• Bank Gospodarstwa Krajowego

• Minister właściwy do spraw finansów publicznych

• Rada Ministrów

RADA MINISTRÓW--udziela poręczenia lub gwarancji, jeżeli kwota poręczenia lub gwarancji przekracza równowartość 30.000.000 EUR

PORĘCZENIE LUB GWARANCJA MOGĄ BYĆ UDZIELANE POD WARUNKIEM:--przeznaczenia objętego nimi kredytu lub środków pochodzących z emisji obligacji na finansowanie przedsięwzięć zapewniających:

1. rozwój lub utrzymanie infrastruktury

2. rozwój eksportu dóbr i usług

3. ochronę środowiska

4. tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej

5. restrukturyzację przedsiębiorstw

PUBLICZNE INSTRUMENTY FINANSOWE

• są to narzędzia, z których wpływy przeznaczone są na pokrycie deficytu budżetów związków publicznych

• mają wyłącznie wierzycielski charakter, obarczone są niskim ryzykiem nie wywiązania się remitenta ze swoich zobowiązań

• charakteryzuje się wysoki stopień płynności

• są nimi bony i obligacje emitowane przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego

BONY SKARBOWE

• inaczej weksle skarbowe, bilety skarbowe, są krótkoterminowymi papierami wartościowymi oferowanymi do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanymi według wartości nominalnej (10 000 zł) po upływie okresu na jaki zostały wyemitowane,

• celem emisji jest finansowanie bieżących wydatków budżetu państwa, a dopuszczalna wielkość emisji w danym roku jest określona każdorazowo w ustawie budżetowej

• prawo zakupu bonów na rynku pierwotnym zarezerwowane jest dla:

1. dealerów skarbowych papierów wartościowych − banków, instytucji kredytowych lub finansowych

2. banków państwowych nie pełniących funkcji dealerów skarbowych papierów wartościowych (Bank Gospodarstwa Krajowego)

• głównymi uczestnikami rynku wtórnego są banki komercyjne, które przeprowadzają operacje na własny rachunek oraz realizują zlecenia klientów

OBLIGACJE SKARBOWE

• są dłużnymi papierami wartościowymi emitowanymi w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia

• emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa, zazwyczaj długoterminowe (15−30-letnie), ale np. w Polsce emitowane są też na okresy krótsze (2-, 3-letnie)

• uważane są za instrumenty wolne od ryzyka kredytowego

• nabywca obligacji w zamian za udzieloną pożyczkę, ma prawo do:

1. świadczenia pieniężnego − zwrotu, w ściśle określonym terminie, pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami, oprocentowanie wypłacane jest jednorazowo w momencie wykupu obligacji lub sukcesywnie, np. co kwartał lub co pół roku (w przypadku obligacji wieloletnich lub bezterminowych)

2. świadczenia niepieniężnego - przyznania pewnych praw np. udziału w przyszłych zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem obligacji, prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki

RYNKOWY SYSTEM FINANSOWY --funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o transakcje, w których jedna ze stron jest instytucją prywatną

ELEMENTY RYNKOWEGO SYSTEMU FINANSOWEGO

• składają się na niego cztery elementy:

  • instrumenty finansowe

  • rynki finansowe

  • instytucje finansowe

  • zasady

• charakterystykę tych elementów zawiera tablica 1

INSTRUMENTY FINANSOWE

• są bardzo różnorodną grupą i można je w różny sposób klasyfikować

• są to zarówno papiery wartościowe, jak i inne instrumenty, uregulowane przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi

• wykorzystywane są w różnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, w różnych transakcjach gospodarczych

• trudno dokonać ich klarownego podziału

• próbą klasyfikacji jest zestawienie zaprezentowane na tablicy 2

RYNKI FINANSOWE

• mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów

• jest ich wiele, a najważniejszymi z nich są:

  • rynek pierwotny i wtórny

  • powszechnych i zindywidualizowanych transakcji finansowych

  • pieniężny i kapitałowy

  • hurtowy i detaliczny

  • krajowy i międzynarodowy

RYNEK PIERWOTNY

• rynek pierwotny (emisyjny) jest to rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta – akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego

• cenę papierów wartościowych w tym wypadku ustala emitent, czyli instytucja wystawiająca akcje lub obligacje we własnym imieniu

• emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską

RYNEK WTÓRNY

• rynek wtórny (rynek przenoszenia tytułów własności instrumentów już istniejących) jest to rynek kapitałowy, będący uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym następuje proponowanie nabywania papierów wartościowych od podmiotów innych niż emitent

• charakteryzuje się tym, że nie następuje na nim zasilanie emitenta papierów wartościowych w kapitał

• stronami transakcji na tym rynku są inwestorzy

• w skład rynku wtórnego wchodzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert

RYNEK POWSZECHNYCH TRANSAKCJI FINANSOWYCH

• jest to rynek, na którym transakcji dokonuje się w trybie aukcyjnym

• dostęp do transakcji na tym rynku jest mniej lub bardziej powszechny (może być ograniczony spełnieniem określonych warunków)

• kursy instrumentów finansowych na tym rynku kształtują się przez dostosowanie ofert składanych przez sprzedawców i nabywców

RYNEK ZINDYWIDUALIZOWANYCH TRANSAKCJI FINANSOWYCH--jest to rynek, na którym transakcji dokonuje się trybem negocjacyjnym. Instrumenty finansowe na tym rynku nie mają cechy zbywalności, a ich ceny zmieniają się w trybie indywidualnych negocjacji

RYNEK PIENIĘŻNY I KAPITAŁOWY

• rynek pieniężny jest to rynek instrumentów krótkoterminowych

• rynek kapitałowy jest rynkiem instrumentów średnio i długoterminowych (poświęcono mu osobny wykład)

RYNEK HURTOWY I DETALICZNY

• rynek hurtowy jest to rynek lokat międzybankowych i krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych

• rynek detaliczny jest z kolei rynkiem drobnych operacji bankowych z klientem

RYNEK KRAJOWY I MIĘDZYNARODOWY

• rynek krajowy jest to rynek transakcji dokonywanych na terenie danego kraju

• rynek międzynarodowy jest z kolei rynkiem, na którym np. jedna ze stron dokonywanej transakcji ma siedzibę poza granicami danego kraju (za granicą), walutą transakcji jest pieniądz inny niż krajowy

INSTYTUCJE FINANSOWE

• stanowią bardzo obszerną grupę podmiotów

• najważniejszymi ich rodzajami, pogrupowanymi według spełnianych funkcji są wymienione w tablicy 3:

  • pośrednicy pasywni

  • pośrednicy aktywni

POŚREDNICY PASYWNI

instytucje wyłącznie redystrybuujące (rozdzielające) istniejące już instrumenty finansowe

do tej kategorii instytucji należą:

1) kantory walutowe

2) domy maklerskie

3) firmy faktoringowe

KANTOR WALUTOWY--pozwala na zamianę pieniądza gotówkowego jednego państwa na pieniądz gotówkowy innego państwa

DOM MAKLERSKI

• funkcjonuje na rynku kapitałowym

• może działać:

  • na zasadzie brokerskiej, tj. nabywać instrumenty finansowe na rachunek klientów

  • na zasadzie dealerskiej, tj. nabywać instrumenty na własny rachunek, przejmując na siebie ryzyko zmiany ceny instrumentu

FIRMA FAKTORINGOWA

• jest to podmiot, który zajmuje się nabywaniem od sprzedawców towarów należności (powstają one w sytuacji sprzedaży towaru z odroczoną płatnością) z dyskontem, przejmując w ten sposób na siebie ryzyko odzyskania środków od dłużnika

• firma ta w rzeczywistości odkupuje kredyt towarowy (kupiecki), dostarczając swojemu klientowi środków pieniężnych przed terminem zapadalności kredytu, poprawiając w ten sposób jego płynność

POŚREDNICY AKTYWNI

• instytucje tworzące instrumenty finansowe

• podmioty te nabywają instrumenty finansowe i tworzą inne, o odmiennych właściwościach

• zamiana instrumentu dotyczyć może terminu zapadalności instrumentu, stopnia ryzyka, wielkości, stopnia płynności, wyrażenia walutowego

RODZAJE POŚREDNIKÓW AKTYWNYCH

• instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe

• instytucje tworzące pieniądz

TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWE

• instytucje te tworzą niepieniężne instrumenty finansowe

• dzieli się je na specjalizujące się w ubezpieczeniach majątkowych i specjalizujące się w ubezpieczeniach osobowych

• w obu przypadkach istotą działania tych instytucji ubezpieczeniowych jest przesunięcie ryzyka z podmiotu ubezpieczającego się na tą właśnie instytucję

• podmioty te funkcjonują po to, aby gromadzić środki finansowe, pozwalające na pokrywanie szkód

• gromadzenie środków następuje poprzez kreowanie instrumentów finansowych, jakimi są polisy

• uruchomienie polisy ma miejsce wówczas, gdy zajdzie zdarzenie określone w polisie

FUNDUSZE EMERYTALNE

• stanowią dodatkową – poza państwowym systemem emerytalnym – formę zabezpieczenia na starość

• łączą cechy towarzystw wspólnego inwestowania oraz towarzystw ubezpieczeniowych, działających zwłaszcza w zakresie ubezpieczeń na życie

FIRMY VENTURE CAPITAL--gromadzą środki pieniężne za pomocą emisji akcji lub w formie udziałów. Środki te lokowane są w tzw. przedsięwzięcia wysokiego ryzyka; inwestuje się je kapitałowo (w akcje i udziały) w projekty, które rokują wysoki dochód, ale w momencie inwestowania cechują się wysokim stopniem ryzyka

BANKI INWESTYCYJNE

• (tradycyjne i współczesne)

• tradycyjne banki inwestycyjne zajmowały się operacjami na rynku kapitałowym, tj. brały udział w emitowaniu papierów wartościowych przez przedsiębiorstwa, a czasem podmioty publiczne

• ich działalność polegała więc na przygotowaniu emisji i doprowadzeniu jej do sprzedaży, w tym świadczenie usługi zwanej subskrypcją (underwriting)

• usługa ta polegała na zabezpieczeniu sfinalizowania emisji, tj. przejęcia ryzyka nabycia - po ustalonej cenie – emitowanych papierów wartościowych, w sytuacji kłopotów z ich sprzedaniem.

• współczesne banki inwestycyjne są aktywnymi pośrednikami finansowymi, kreują one wiele instrumentów pochodnych

BANKI KOMERCYJNE

• są to podmioty rynku finansowego, które działają zgodnie z logiką gospodarki rynkowej, tj. przez wybór swoich produktów, w sensie ilościowym oraz strukturalnym, dążą do maksymalizacji wyników finansowych lub wzrostu wartości banku

• podmioty te określa się mianem instytucji zaufania publicznego, co oznacza, że w swojej działalności i dążeniu do osiągnięcia zamierzonego celu, muszą uwzględniać fakt gospodarowania zarówno powierzonymi im środkami w formie kapitału akcyjnego, ale przede wszystkim w formie depozytów i lokat, które są dla nich podstawą świadczenia usług przynoszących dochód

• większość banków komercyjnych ma charakter uniwersalny

• czynnościami banków uniwersalnych są: przyjmowanie lokat, utrzymywanie depozytów, udzielanie kredytów, prowadzenie rachunków bankowych i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych, udzielanie gwarancji bankowych, terminowe operacje finansowe, dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi, nabywanie papierów wartościowych, świadczenie usług konsultacyjno-doradczych dotyczących czynności bankowych itd.

INSTYTUCJE PARABANKOWE--obok banków komercyjnych, elementem systemu bankowego mogą być instytucje parabankowe, jak np. kasy oszczędnościowe, kasy zapomogowo-pożyczkowe. Ich działalność wykazuje podobieństwo do działalności banków, jednak jest ona prowadzona zazwyczaj w węższym zakresie (zarówno rodzaju prowadzonych operacji, jak i ich skali)

ZASADY FUNKCJONOWANIA

• reguły określające sposób działania instrumentów, rynków i instytucji

• zasady te determinują logikę funkcjonowania całego opisywanego podsystemu finansowego

• istnieją po to, aby uporządkować stosunki rynkowe tak, aby niestabilność trzech omówionych ogniw rynkowego systemu finansowego nie przerodziła się w załamanie

RYNEK KAPITAŁOWY--segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji

FUNKCJE RYNKU KAPITAŁOWEGO

• pozyskiwanie kapitału przez emitentów,

• uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał eminentom (np. dywidendy),

• efektywna alokacja środków w gospodarce,

• właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych)

RODZAJE RYNKU KAPITAŁOWEGO

Ze względu na kryterium emisji można go podzielić na:

• rynek pierwotny

• rynek wtórny

RYNEK PIERWOTNY

• papiery wartościowe nabywa się bezpośrednio od ich emitenta

• czynnościami związanymi z wprowadzeniem papierów nowej emisji na rynek zajmuje się biuro maklerskie wybrane przez emitenta

• do obowiązków biura należy ustalenie ceny emisyjnej łącznie z emitentem

• papiery wartościowe trafiają do pierwszego ich nabywcy w drodze oferty publicznej lub prywatnej

RYNEK WTÓRNY

• jest uzupełnieniem rynku pierwotnego

• odbywa się na nim obrót papierami wartościowymi przez osoby inne niż emitent

• nie następuje tutaj zasilenie emitenta w kapitał

• na rynku tym dyskontuje się wszelkie informacje, które są dostępne dla inwestorów

SEGMENTY RYNKU WTÓRNEGO

• RYNEK GIEŁDOWY – odbywa się na nim handel papierami wartościowymi - w Polsce Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – jest to rynek regulowany

• RYNEK POZAGIEŁDOWY - tzw. over-the-counter market (OTC market) , który można podzielić na:

  • regulowany - skierowany do mniejszych spółek o niższej płynności i nie mogących sprostać wymogom giełdy

  • nieregulowany (alternatywny system obrotu )

RODZAJE RYNKU KAPITAŁOWEGO – CD.

KRYTERIUM DEWIZOWO-PRAWNE:

• RYNEK NARODOWY - transakcje regulowane są przez prawo miejscowe, zawierane w walucie krajowej i przeprowadzane przez miejscowych urzędników

• RYNEK MIĘDZYNARODOWY - w transakcjach uczestniczą również osoby spoza danego obszaru i nie mają zastosowania przepisy prawa miejscowego (np. rynek euroobligacji, rynek euroakcji)

KRYTERIUM ZAKRESU REGLAMENTACJI DEWIZOWEJ:

• rynek ze swobodnym dostępem

• rynek reglamentowany

INSTRUMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO

• instrumenty bazowe i pochodne

INSTRUMENTY BAZOWE

• akcje

• obligacje

• certyfikaty inwestycyjne

• listy zastawne

AKCJA--papier własnościowy znamionujący udział właściciela w spółce akcyjnej, a co za tym idzie w kapitale zakładowym spółki, jej wartość może być wyrażona kwotą pieniężną lub ułamkiem wartości spółki

CENY AKCJI

• NOMINALNA - wyrażającą udział właściciela w kapitale zakładowym spółki

• EMISYJNA - następuje po niej wyprzedaż akcji; może być wielokrotnie wyższa od ceny nominalnej

• RYNKOWA - powstała wskutek konfrontacji ofert kupna i sprzedaży

 FORMY AKCJI

• tradycyjna, papierowa - w formie dokumentu papierowego składającego się z 3 części:

  • właściwego zapisu udziałowego

  • arkusza kuponów dywidendowych, uprawniającego do inkasowania dywidendy

  • talonu dającego prawo do otrzymania kolejnego arkusza kuponów dywidendowych

• niekonwencjonalna, zdematerializowana - w formie zapisu komputerowego; forma ta występuje w Polsce i na wszystkich ważniejszych rynkach, upraszcza i przyspiesza obrót papierami wartościowymi

OBLIGACJE

• papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia

• świadczenia z obligacji mogą mieć charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek, wykup obligacji po wyższej cenie), jak i niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje, prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji nowych emisji)

RODZAJE OBLIGACJI

Ze względu na podmiot uprawniony do emisji wyróżniamy obligacje:

• skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa, będące jednym z najważniejszych źródeł finansowania deficytu budżetowego; emituje je Minister Finansów; obarczone minimalnym ryzykiem

• municypalne/komunalne - emitowane przez JST

• przedsiębiorstw - emitowane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną

• instytucji finansowych - emitowane przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe

ZE WZGLĘDU NA ZABEZPIECZENIA WYRÓŻNIAMY OBLIGACJE:

• zabezpieczone - zabezpieczenia mogą mieć charakter majątkowy lub zobowiązań osobistych

• niezabezpieczone - obligatariusz nie jest w żaden sposób chroniony przed niewykonaniem świadczenia

W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA EMISJI, WALUTY, ITD. WYRÓŻNIAMY OBLIGACJE:

• krajowe - emitentem jest rezydent danego kraju, emisja w walucie miejscowej

• zagraniczne - emitentem jest nie-rezydent, emisja w walucie narodowej

• międzynarodowe - emitentem jest nie-rezydent, emisja w walucie obcej i pod rządami obcego prawa

ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER OBROTU WYRÓŻNIAMY OBLIGACJE:

• w obrocie publicznym i niepublicznym

CERTYFIKATY INWESTYCYJNE

• instrumenty finansowe emitowane przez Zamknięte Fundusze Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe

• ile są na okaziciela – mogą być notowane na giełdzie

RODZAJE FUNDUSZY

a)ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT LOKAT FUNDUSZE DZIELIMY NA:

• FUNDUSZE PAPIERÓW DŁUŻNYCH, W TYM:

  • rynku pieniężnego

  • obligacyjne

• FUNDUSZE AKCYJNE, W TYM:

  • stałej alokacji tzn. ze stałym portfelem lokat

  • zmiennej alokacji tzn. ciągle przebudowywany portfel lokat dla osiągnięcia maksymalnego zysku

• FUNDUSZE HYBRYDOWE - najodporniejsze na zmiany koniunktury, wśród nich występują:

  • fundusze stabilnego wzrostu

  • fundusze zrównoważone

• fundusze nieruchomości - najmniej płynne

CZYNNIKI ATRAKCYJNOŚCI FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

• względne bezpieczeństwo

• małe koszty inwestowania w wyniku połączenia środków

• profesjonalne zarządzanie

• duża płynność lokat

• niskie koszty przystąpienia do funduszu

 LIST ZASTAWNY

• emitowany przez banki hipoteczne mające formę akcyjną

• mogą występować w dwóch formach:

• na podstawie kredytu zabezpieczonego przez Skarb Państwa, NBP, Wspólnotę Europejską lub jej kraj członkowski, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Światowy

• na podstawie wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych wymienionym wyżej podmiotom

KONTRAKT TERMINOWY

• rodzaj transakcji finansowych

• umowa, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym, sprzedający zobowiązuje się natomiast do sprzedania określonego w kontrakcie instrumentu bazowego

• przedmiotem obrotu nie są tutaj fizyczne przedmioty bądź papiery wartościowe lecz umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną wykonane w przyszłości

• cena na produkt, o którym jest mowa w umowie, jest określana już w momencie zawarcia umowy

KONTRAKTY TERMINOWE

• inwestorzy mogą składać zlecenia kupna i sprzedaży, wg takich samych zasad jak na inne papiery wartościowe

• są w obrocie w tzw. seriach, seria obejmuje wszystkie kontrakty mające ten sam termin wykonania

• inwestorzy mogą zawierać transakcje na trzech seriach kontraktów z terminami wykonania (realizacji) przypadającymi na trzy kolejne miesiące z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień i grudzień

• sprzedający opcję ("wystawca") jest zobowiązany do sprzedania lub zakupu danego dobra od nabywcy opcji, jeżeli ten uzna, że zechce z posiadanego prawa skorzystać (czyli uzna wykonanie opcji za opłacalne)

• rozliczenie rzeczywiste stosuje się w przypadku towarów oraz obligacji, w przypadku innych aktywów, częściej spotykane jest rozliczenie nierzeczywiste

OPCJA

• instrument finansowy o niesymetrycznym profilu wypłaty

• może być przedmiotem obrotu na giełdzie

• za swoje prawo nabywca opcji płaci wystawcy określoną cenę - zwaną premią

CENY OPCJI

• cena wykonania ­ - cena po jakiej opcja jest wykonana, jest ona ustalona w momencie wystawienia opcji i nie zmienia się w czasie

• cena opcji ­ - zwana premia, czyli cena prawa, które nabywa posiadacz opcji, cena ta jest to wartość rynkowa opcji, która zmienia się w czasie

• cena aktywów bazowych, na które jest wystawiona opcja

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ OPCJI

• wysokość stóp procentowych

• czas pozostający do wygaśnięcia opcji

• cena instrumentu bazowego

• cena wykonania

• zmienność ceny instrumentu podstawowego

RODZAJE OPCJI

Opcje na rynku regulowanym:

• opcje na akcje, na towary, obligacje i stopę %, indeksy, kontrakty futures,

WARTOŚĆ OPCJI

• może być wyliczona poprzez zastosowanie metod wyceny opartych na następujących współczynnikach:

  • bieżącej ceny instrumentu bazowego

  • ceny rozliczenia opcji

  • kosztu utrzymywania otwartej pozycji, wliczając utracone odsetki i dywidendy

  • czasu do wygaśnięcia opcji

  • przewidywanej przyszłej zmienności ceny instrumentu bieżącego

WARRANT

• uproszczona opcja

• posiadacz warrantu ma prawo do uzyskania, zaś wystawca warrantu jest zobowiązany do realizacji zobowiązania, w określonym terminie i na określonych warunkach,

• odróżnia się od opcji tym, że jego emitentem (wystawcą) jest jedna określona osoba prawna

• posiadacz warrantu może wykonać warrant, tj. otrzymać świadczenie (co skutkuje umorzeniem warrantu)

• wysokość zobowiązania (świadczenia) pieniężnego stanowi iloczyn liczby sztuk aktywu bazowego, na którą warrant został wystawiony i różnicy pomiędzy bieżącą i umowną ceną aktywu bazowego

• w przypadku, gdy aktywem bazowym jest indeks akcji ­ przez liczbę sztuk aktywu bazowego, na którą warrant został wystawiony, rozumie się współczynnik służący do wyrażania wartości tego indeksu w pieniądzu

RODZAJE WARRANTÓW

• "kupna" ("call") ­ dający nabywcy prawo odpowiednio do kupna aktywu bazowego po cenie umownej lub świadczenia pieniężnego, gdy cena bieżąca tego aktywu jest wyższa od umownej

• "sprzedaży"("put") ­ dający nabywcy prawo odpowiednio do sprzedaży aktywu bazowego po cenie umownej lub świadczenia pieniężnego, gdy cena bieżąca tego aktywu jest niższa od umownej

ZE WZGLĘDU NA TERMINY WYKONANIA ROZRÓŻNIA SIĘ WARRANTY TYPU:

• amerykański - ­ dający nabywcy prawo uzyskania od wystawcy wypłaty świadczenia w całym okresie notowania warrantu

• europejski - dający nabywcy prawo uzyskania wypłaty świadczenia jedynie w dacie zakończenia okresu notowania warrantu (dacie wygaśnięcia)

• atlantycki (bermudzki) - ­ dający nabywcy prawo uzyskania wypłaty świadczenia w określonych przez wystawcę terminach

NABYWCA WARRANTU MOŻE:

• odsprzedać warrant na rynku

• zażądać wykonania warrantu typu amerykańskiego (w dowolnym dniu obrotu) lub atlantyckiego (tylko w ściśle określonych terminach), o ile w dniu zgłoszenia żądania została wyznaczona cena aktywu bazowego

• utrzymać warrant do daty wygaśnięcia i:

  • uzyskać świadczenie w trybie automatycznej wypłaty ­ w przypadku warrantów rozliczanych pieniężnie

  • przedstawić warrant do wykonania ­ w przypadku warrantów z dostawą instrumentu bazowego lub warrantów subskrypcyjnych

SWAP

• umowa pomiędzy dwiema stronami, regulująca okresowe przepływy strumieni pieniężnych według wcześniej określonych zasad

• w umowie strony ustalają takie elementy jak waluta lub waluty płatności, termin zapadalności, cena transakcji, moment rozpoczęcia czy też częstotliwość płatności

OGNIWA REALNEJ SFERY GOSPODARKI

• gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

GOSPODARSTWO DOMOWE--podstawowa jednostka gospodarująca, której celem jest zaspokajanie wspólnych i osobistych potrzeb jego członków, tworzą sektor gospodarstw domowych

FUNKCJE GOSPODARSTW DOMOWYCH-- podstawową funkcją ekonomiczną gospodarstw domowych jest konsumpcja, dlatego też podmioty te wykorzystują zarówno mechanizmy rynkowego, jak i publicznego systemu finansowego

POWIĄZANIE GOSPODARSTW DOMOWYCH Z SYSTEMEM FINANSOWYM

• z rynkowym systemem finansowym polega na zaciąganiu pożyczek i lokowaniu czasowo wolnych środków pieniężnych

• z publicznym systemem finansowym wynika z częściowego finansowania konsumpcji ze środków publicznych oraz z konieczności płacenia podatków i innych danin publicznych

• podmioty te są wierzycielami netto gospodarki

PRZEDSIĘBIORSTWO

• jest to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej

• w jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami

• zakład jest to jednostka gospodarcza, wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów

• przedsiębiorstwa posiadają samodzielność ekonomiczną, mogą ale nie muszą mieć osobowości prawnej

• podmioty te mogą być zorganizowane w różnej formie prawne

KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW-- TABLICY 1

GOSPODARKA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA

• nie jest obiektem bezpośrednich działań państwa,

• nie oznacza to jednak, że nie ma żadnego oddziaływania ze strony państwa na funkcjonowanie tych podmiotów

POWIĄZANIA PRZEDSIĘBIORSTW Z SYSTEMEM FINANSOWYM

• można odnaleźć głównie w następujących przepływach pieniężnych:

  • obciążenia podatkowe i niepodatkowe (powiązania z właściwym budżetem)

  • zaciąganie kredytów bankowych i pożyczek pieniężnych oraz ich spłata wraz z odsetkami (powiązania z bankami i pozabankowymi instytucjami pośrednictwa finansowego)

  • emisja akcji i obligacji, nabywanie papierów wartościowych emitowanych przez inne podmioty (powiązania z giełdą papierów wartościowych)

• przedsiębiorstwo jest czynnym i biernym uczestnikiem rynku finansowego

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA

• bilans

• rachunek zysków i strat

• rachunek przepływów pieniężnych

BILANS

• jest podstawowym sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa prezentującym jego sytuację finansową na dany moment czasowy

• obowiązuje w nim zasada aktywa=pasywa

• aktywa - ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa wyrażonych w ujęciu wartościowym, środki postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa

• pasywa - źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa, czyli, w jaki sposób przedsiębiorstwa finansuje swoje aktywa

AKTYWA

• Aktywa trwałe:

  • wartości niematerialne i prawne

  • rzeczowe aktywa trwałe

  • należności długoterminowe

  • inwestycje długoterminowe

  • długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 

• Aktywa obrotowe:

  • zapasy

  • należności krótkoterminowe

  • inwestycje krótkoterminowe

  • krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

PASYWA

• kapitał (własny)

• zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

Kapitał (własny)

• kapitał podstawowy

• należne wpłaty na kapitał podstawowy

• udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

• kapitał zapasowy

• kapitał z aktualizacji wyceny

• pozostałe kapitały rezerwowe

• zysk (strata) z lat ubiegłych

• zysk (strata) netto

• odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

• rezerwy na zobowiązania, Zubow. Krótkoterminowe, długoterminowe, rozliczenia międzyokresowe

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

• stanowi zestawienie w danym okresie (roku) przychodów i kosztów, sporządzane w celu obliczenia wyniku finansowego

• zależnie od wielkości wyniku finansowego, kapitał własny zostaje pomniejszony lub powiększony

• może być sporządzany w układzie:

1. porównawczym – koszty prezentowane sa według ich rodzajów

2. kalkulacyjnym – koszty prezentowane są według miejsca ich powstania

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

• skupia się na przepływach środków pieniężnych, czyli obejmuje wszelkie wpływy i wydatki

• ukazuje źródło pochodzenia środków oraz gdzie i w jakim stopniu zostały one wykorzystane w działalności jednostki gospodarczej

• wyróżniamy trzy jego części:

  • przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

  • przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

  • przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej