Wychowanie fizyczne w społeczeństwie pierwotnym

• Sprawność i siła oraz odporność i orientacja – były warunkiem przetrwania; młodzież musiała być silna i zdrowa.Stąd wynikała nieraz brutalna praktyka selekcji dzieci ułomnych i kalekich, jako bezużytecznych w walce o przetrwanie. Siła mięśni i sprawności ruchowe – były podporządkowane funkcjom utylitarnym: myślistwu, uprawie ziemi, udziałowi w życiu społecznym.

Przyswajanie form ruchowych odbywało się drogą naturalną – przez naśladownictwo osób dorosłych:

• matki uczyły córki czynności domowych;

• ojcowie uczyli synów polowania i urządzania schronisk oraz sporządzania narzędzi walki i obrony.

•Ważną rolę pełniły czynności o charakterze k u l t o w y m: taniec, rytmika i pląsy, które wyrażały określone stany i przeżycia emocjonalne umacniające zwartość grupy.

S t a r o ż y t n y E g i p t

Początki państwa sięgają na ok. 8 – 10 tys. lat p.n.e.

Panowanie pierwszego faraona rozpoczyna się w 3892 r. pne.

Od panowania faraona Nermera (Menesa), założyciela I dynastii ok. 3100 r., zwykle dzieli się historię Egiptu na okres XXX dynastii:

• I - II dynastia (od 3100 do 2686) – okres TYNICKI (archaiczny)

• III - X dynastia (2686-2133) – to STARE PAŃSTWO

• XI – XVII dynastia (2133-1567) – to ŚREDNIE PAŃSTWO

• XVIII – XXX dynastia (1567-343) to NOWE PAŃSTWO

- Od 343 r. p.n.e. Egipt zagarnęli władcy macedońscy;

- Od 30 r. p.n.e. do 395 r. n.e. jest prowincją Rzymską.

- Lata 395 – 640 – to okres Bizantyjsko-Koptyjski.

- Od 641 r. – Egipt Arabski.

• Szybki rozwój kultury (wynalezienie pisma hieroglificznego, liczącego ok. 1500 znaków) i nauki - zaczyna się w początkach Starego Państwa. Motorem rozwoju nauki były potrzeby praktyczne, związane z dążeniem do wykorzystania wylewów Nilu. Przy budowie tam, kanałów, przy wytyczaniu pól – ważną rolę odgrywała matematyka i geometria; potrzebom żeglugi – służyła astronomia; rozwinęła się medycyna i zielarstwo.

• Liczne świadectwa (płaskorzeźby, mozaiki, malarstwo, zapisy) dowodzą, że w życiu społecznym ważnym elementem były gry, zabawy i sporty. Wiele zachowanych płaskorzeźb przedstawia różne sceny z życia młodzieży, których treścią jest szeroko rozumiana kultura fizyczna, widzimy wysportowane postacie; mężczyźni są muskularni i silni, zaś kobiety – wysmukłe i pełne gracji.

•Atletyczne postacie chłopców – uprawiających zapasy, biegi, skoki i gry sportowe - na grobach w Sakkarze k/Memfis.

Także wśród Kobiet i dziewcząt dużą popularnością cieszyły się gry (np. w piłkę) i różnego typu tańce o charakterze ludycznym, kultowym (religijnym) i jako balet. a także gimnastyka.

• Z prostych form o charakterze zabawowym rozwinęły się z czasem ćwiczenia fizyczne bardziej sformalizowane. Wiele z nich uprawiano w szkołach wojskowych: ćwiczenia atletyczne, biegi, zapasy; popularna była „walka na kije” – jako zabawa militarna, gdzie dwaj młodzieńcy, w szatach (od pasa do kolan), walczą kijami zaopatrzonymi w rękojeść. Przedramię lewej ręki uzbrojone jest w deszczułkę (matę) obronną; ona służyła do odbijania serwów przeciwnika.

• Po najeździe Hyksosów (ok. 1570 p.n.e.) przejęli po nich Egipcjanie rydwany. Wyścigi na rydwanach - były ważnym elementem uroczystości dworskich; umiejętność ta odgrywała ważną rolę w szkoleniu wojskowym. Popularne było łucznictwo, które miało zastosowanie w walce, jak i w polowaniach. Chętnie uprawianym sportem było podnoszenie ciężarów (worków z piaskiem) oraz boks i hokej.

• Poza tym generalnie wśród chłopców i dziewcząt chętnie uprawiana była: gimnastyka akrobatyczna, pływanie i wioślarstwo.

• Wychowanie młodzieży miało przede wszystkim charakter praktyczny; zawód – przechodził zwykle z ojca na syna; nawet kasta kapłanów była w znacznym stopniu dziedziczna (najchętniej swoim dzieciom przekazywali „tajniki” wiedzy).

• Potrzeba zarządzania ogromnym państwem spowodowała dość wczesny rozwój szkół, które torowały drogę do różnych urzędów. Podstawą do kariery była znajomość pisma – hieroglifów . Tylko najbardziej ambitni i wytrwali chłopcy starali się opanować tę sztukę.

• Początkowo szkoła związana była z dworem królewskim. Później opiekę nad nauką przejęli kapłani. Do najsłynniejszych należały szkoły przy świątyniach w Memfis, Tebach i Heliopolis. Przygotowywano w nich chłopców do różnych zawodów praktycznych:

• architekci – uczyli się matematyki, mechaniki, nauk przyrodniczych;

• lekarze – studiowali anatomię, fizjologię i farmację;

• kapłani – zgłębiali teologię, filozofię moralną, także matematykę i astronomię.

• Tworzono także specjalne szkoły wojskowe, w których program kształcenia obejmował m. in. wiele różnych ćwiczeń i sprawności fizycznych; ćwiczono chłopców w biegach, marszach, skokach i zapasach; uczono jazdy konnej, powożenia rydwanów, władania bronią (dzidą i mieczem), strzelania z łuku oraz śpiewów i tańców wojennych.

• W szkołach na wyższym poziomie nauczania – kształcono przyszłych oficerów. Obok tych samych ćwiczeń fizycznych uczono adeptów szermierki i sztuki polowania, a ponadto umiejętności czytania i pisania oraz taktyki wojennej i budownictwa wojskowego.

• Warto nadmienić, że archeologowie nie odnaleźli w Egipcie śladów specjalnych boisk (terenów) do uprawiania gier i sportów (jak np. w Grecji i Rzymie). Uprawiano tam gry i zabawy na otwartej przestrzeni, przez cały rok, czemu sprzyjał tamtejszy klimat.

MEZOPOTAMIA (kraj między rzekami Eufrat i Tygrys)
• Sumerowie osiedlili się 4000 lat p.n.e. a infiltracja plemion semickich doprowadziła do wytworzenia się tam w trzecim tysiącleciu do powstania dwóch mocnych organizmów państwowych: na północy - Babilonia, na południu - Asyria.
• Stworzyli wysoka kulturę, posiadali już własne pismo klinowe, koło, a później kodeks praw. Cywilizacja była na wysokim poziomie.

Bitni władcy tych krajów prowadzili liczne wojny, które wymagały silnych formacji wojskowych. Wojsko składało się z piechoty, oddziałów rydwanów i konnicy.

• Umiejętność jazdy konnej i jazdy na wozach była więc pielęgnowana jako podstawa przysposobienia wojskowego. Broń ręczną stanowiły żelazne lub brązowe miecze, sztylety, włócznie, oszczepy, maczugi, strzały. Broń ta wyznaczała rodzaje ćwiczeń fizycznych uprawianych w Asyrii i Babilonie.

• Do uprawianych sprawności fizycznych należało pięściarstwo i zapasy oraz gry i zabawy połączone zazwyczaj z muzyką i śpiewem.

ASYRIA
• Asyryjczycy mieli zapędy eksterytorialne na tereny Bliskiego Wschodu po Azję Mniejszą i Egipt..
• Funkcje dowódcze w wojsku mogli pełnić ludzie z arystokracji. Król był naczelnym dowódcą

Znaleziska w Iraku pozwalają stwierdzić, że armia asyryjska miała różne formacje:
- jazda na rydwanach (zaprzęgnięte były osły) służyły głównie do transportu a nie walki
- konnica (brak strzemion, jazda na oklep)
- piechota

Wyćwiczeni militarnie (skoki, biegi, rzuty, pływanie) Asyryjczycy strzelali z łuku nawet z odległości 300 m. Łucznicy stanowili elitę armii.

Budowali maszyny oblężnicze (np. tarany). Byli bezwzględni w traktowaniu ludności podbitej, obdzierali ich ze skóry, nabijali na pale.

• Asyryjczycy mieli dobrze rozwiniętą komunikację (wzdłuż rzeki Eufrat i Tygrys). Asyryjczycy rozwinęli kanały wodne, regulowali systemy rzeczne. Duża rola żeglarstwa, wioślarstwa, komunikacji wodnej.
BABILONIA

• Babilończycy cenili boks i zapasy. Kapłani również brali udział w tych dyscyplinach. W Babilonii zapasy cieszyły się dużym uznaniem społecznym, Walkom przyglądała się ludność, a w tle gra na bębnach. walki często były ustawiane aby uatrakcyjnić zawody.
• Babilończycy dbali o higienę. Mieli w swoich domach łazienki. Brano np. kąpiele parowe. Różne rodzaje masażu.
• W starożytnej Babilonii znano już zawód lekarza. Posługiwali się zaklęciami medycznymi, amuletami, talizmanami, wywarami, ziołami. Używano też medycyny konwencjonalnej. zasada leczenia: od głowy do stóp. W Mezopotamii istniały recepty. Już 2000 lat p.n.e. wykonywano operacje preparacji czaszki w Mezopotamii i Syrii. Bardzo ważny był szaman - oręż przeciwko złym duchom.

FENICJA

• Fenicjanie zamieszkiwali tereny dzisiejszego Izraela. Tyr, Byblos, Abydos - tam głównie skupiało się życie. Fenicjanie byli znani głównie z handlu. Podróżowali po wodach Morza Czerwonego i potem Śródziemnego. Potrafili barwić tkaniny, wynaleźli alfabet spółgłoskowy (22 litery). Mieli dobre gatunki drewna (cedrowe, jodły) nadające się do budowy statków. Eksportowali je do Egiptu.

• Hanimibal wyruszył z Kartaginy z armią słoni do Italii przez Alpy.
• Perpil Hannona (450 r.) - kronika z podróży naukowej Punów.
• Hannon wyruszył z Kartaginy i dotarł do Senegalu. W kronice opisał trudności jakie może napotkać żeglarz w drodze, oraz czym się żywił i jakie surowce można znaleźć w portach.

• Odkryte areny, palestry, hipodromy i stadiony świadczą, że uprawiali różne ćwiczenia fizyczne. Budowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie świątynie dowodzą, że istniał u Fenicjan ścisły związek: Kult - Agon (religia związana z współzawodnictwem)

• Organizowanie igrzysk w Tyrze i Amrit już w połowie II tysiąclecia p.n.e. na wzór Igrzysk Olimpijskich. Zwycięzcy otrzymywali wartościowe nagrody.

PALESTYNA/IZRAEL
• Jerycha- najstarsze państwo świata. 3000 lat temu plemiona semickie stworzyły miasto Amur. Protoplasta narodu Izraelskiego był Abraham. Mojżesz wyprowadził izraelitów z Egiptu, nauczył ich higieny i prawa. Brak arystokracji.
• Księgi Starego testamentu podają, że po wyzwoleniu izraelitów z ziemi egipskiej, odbywały się liczne wojny.

•Z religią związany był kult kultury fizycznej. Najświetniejszy okres Izraela przypada za panowania króla Dawida i Salomona.

• Taniec, śpiew wraz z korowodami, jako wyraz radości życia, uświetniały uroczystości religijne.
• Wzmianki w Starym Testamencie na temat: łowów, gry w piłkę, gonitw, tańców, pływania, rzucania, miotania, korowodów, wskazówki jak trenować biegaczy i konie.
• Miotanie , strzelanie, jazda konna wymagały ciągłego ćwiczenia, zwłaszcza w aspekcie militarnym
• Izraelici lubili zapasy oraz strzelać do celu (umieli celować co do włosa)

• Machabejczycy przejęli formy greckiej gimnastyki.
• Herod Wielki organizował Igrzyska- przyczynił się rozwoju igrzysk greckich w Izraelu. (rzut dyskiem, wyścigi kwadryg) Izraelici odrzucali walki gladiatorów.

• Opiewali piękno fizyczne zarówno męskie jak i żeńskie. wzór męski - Dawid wzór żeński - Estera, Rahela
• Potępiane było wyuzdanie i siła rozkoszy.
• Dzieci rozpoczynały naukę nawet w wieku 4 lat.
• Rybołówstwo traktowano jako ciężką pracę. Łowili dla pożywienia. W łowach używano mieczy, strzał i innej broni.
• Czystość jest związana z pobożnością. Mycie się było narzucone przez religię. Bród prowadzi do pomieszania zmysłów.
Istniały łaźnie, powinna być przynajmniej jedna w każdym mieście. Stosowanie olejków wonnych. Masaże w celach zdrowotnych, leczono w ten sposób choroby związane z ruchem i kręgosłup. W pałacu wybudowanym przez Heroda były łaźnie rzymskie (masady) - wodza doprowadzana przez akwedukty. Mykwa - służyła dom mycia rytualnego, woda pochodziła z gór, bogata w minerały. Kobiety musiały się w niej obmyć, gdy wstępowały w związek małżeński. W Izraelu nakazana była gościnność, każdy podróżny był przyjmowany pod dach izraelitów.

PERSJA

Iran był ojczyzną Medów i Persów, którzy przybyli ze stepów ok. 1300 r. p.n.e. W 612 r. p.n.e. Medowie pomogli pokonać Babilończykom Asyrię. Zorganizowane państwo Perskie powstało w pierwszej połowie VII w p.n.e. Cyrus Straszy zwany Wielkim był twórcą potęgi perskiej. W Imperium była bardzo dobra administracja. Cesarstwo Perskie utworzone w VI w p.n.e. rozciągało się od morza egejskiego i kaspijskiego po zachodni Turkiestan. "Droga Królewska" łączyła Suzę i Sardes, miała 2500 km i można ją było przebyć w 90 dni. Drogi Persowie budowali w celach handlowych i transportowych, miały one charakter naturalny. Persowie jak podbili ziemie to budowali drogi, aby zapewnić sprawną komunikację i administrację. Na drogach co 30 mil był punkt zaopatrzeniowy i oberże. Persowie jako jedni z pierwszych stworzyli system pocztowy.

• Hetyci to plemię przybyłe z terenów Indii ok. 2000 lat p.n.e. Państwo Hetytów i Hurytów utworzono ok. 1500 lat p.n.e.
• posiadali nowe rodzaje broni wykonanej z żelaza oraz mieli konie bojowe. Piechota nie miała zbyt wielkiego znaczenia w boju.
• Hetyci uprawiali zapasy, akrobatykę, pankration, ale również boks połączony z rzutem kamieniem, bieg z rzutem do celu oraz konkurencje w zarzynaniu bydła.
•Zawody towarzyszyły różnym obrzędom np. podczas świąt wiosennych, czy jesiennych. Boks był sportem dla bóstwa w celu zapewnienia mu rozrywki
• Rywalizacja w szermierce - jedna grupa to Hetyci, którzy walczyli z drugą grupą - ludem Massa. Wygrać mogli tylko Hetyci, ponieważ walczyli mieczami żelaznymi, natomiast lud Massa mieczami trzcinowymi. Rywalizacja była połączona z oddawaniem czci bóstwu.

• Za główny cel wychowania i kształtowania uważali Persowie jazdę konną, strzelanie z łuku i umiłowanie prawdy. Te umiejętności stanowić miały harmonię wykształcenia fizycznego, umysłowego i moralnego. Z czasem doszły jeszcze cnoty posłuszeństwa i umiaru.

• Potrzeba dobrego żołnierza (siła, zręczność, wytrwałość i wytrzymałość), dlatego uwagę zwrócono na ćwiczenia: marszowe, biegowe, jazdę konną oraz podnoszenie ciężarów.

• Sprawdzenie nabytych umiejętności – organizacja zawodów z nagrodami

Wychowanie fizyczne w Indiach

Również w Indiach około 2500 - 1500 lat p.n.e. rozwinęła się jedna z najstarszych kultur świata . Była to kultura miejska rozwijająca się nad rzekami Indusu i Gangesu. Cywilizacja Indyjska skoncentrowana była w miastach Mohandżo-dero oraz Happepa w dolinie Indusu.

Była tam dobrze rozwinięta sieć wodociągowa oraz żegluga. Kultura Indyjska trwała od 3000 do 600 roku p.n.e.

Księgi święte informowały ludy indyjskie, że po śmierci za dobre życie, w następnym mogli przejść do wyższej kasty (wyższy poziom)

• Wychowanie młodzieży podporządkowane było kaście społecznej, w której dana jednostka się urodziła. Ok. 500 r. p.n.e. ukształtowały się 3 główne kasty, które dzieliły się na setki podgrup. Bramanowie, Kahatriyasi, Vaisyasi.

Wychowanie młodzieży było kastowe i polegało na przygotowaniu do życia w określonej kaście. Podporządkowane było filozofii i religii hinduskiej. Cechowała je abnegacja życia doczesnego, wyłączne orientowanie się na życie przyszłe, pozagrobowe. Ta ideologia nie stwarzała warunków do aprobaty wychowania fizycznego. Występowało ono jedynie jako składnik przygotowania do zawodu.

•Dzieci były odpowiednio wychowywane już od 4-5 roku życia. Przygotowywano je do służby wojskowej. Uczyły się pisać, czytać oraz posługiwać bronią. Miały ciężkie życie od samego początku musiały pomagać rodzicom.
• Inaczej miały dzieci z rodzin bogatych. Były one rozpieszczane i szczęśliwe. Odpowiednio je kształcono przez zabawy charakterystyczne dla okresu dzieciństwa, np. popularny bączek, czy gry w piłkę.
• Inicjacji, czyli przejście chłopca do grona dorosłych. Udawał się on na pustelnie i uczył się tam tańca, sztuk, walki pod okiem guru.
• Mali chłopcy od początku byli kształtowani do funkcji państwowych. Wychowanie było prowadzone na wzór polityczny i religijny.
• Hindusi stworzyli silną armię, posiadali oddziały słoni, piechoty, rydwanów oraz łuczników.

• Ćwiczenia fizyczne uprawiane były jedynie w związku z wymogami obronnymi kraju. Służba wojskowa wymagała przygotowania młodzieży do powożenia rydwanów, do służby w piechocie, do kawalerii w oddziałach na słoniach. Łuk stanowił główną broń, ale ćwiczono się także w posługiwaniu się dzidą, oszczepem, mieczem i toporem wojennym.

• Hindusi cenili łucznictwo ale popularne były też ze sportów popularne były zapasy. Hindusi osiągnęli w zapasach dużą sprawność, co m.in. przypisywano ich systemowi masażu. Istniały specjalne podręczniki masażu, którego wyróżniano 3 rodzaje: atletyczny, leczniczy i higieniczny. Nie stronili również od hazardu, oglądali walki zwierząt.
• W każdym bogatym domu była sala do ćwiczeń,młody szlachcic codziennie rano brał kąpiel i gimnastykował się.

• Rozpowszechnione były polowania na lwy, dziki, jelenie i ptactwo.

• Wyścigi oraz zawody rozgrywane na koniu wiązały człowieka z tym zwierzęciem – udomowienie 1200r. p.n.e.

• Rozwinął się wielostronny system gimnastyczny, połączony ze wskazówkami o utrzymaniu czystości, umiarkowania oraz moralnej postawy. Celem było zdrowie, zręczność i odporność na ból. Siła fizyczna miała natomiast chronić i wspierać siłę ducha.

• Od najdawniejszych czasów Hindusi przywiązywali jednak wielką wagę do higieny i czystości. Czystość była nakazem religijnym. Kapłani buddyjscy musieli się codziennie rano kąpać w pobliskich rzekach lub sadzawkach. Przed każdym posiłkiem Hindus mył ręce i czyścił szczoteczką zęby.

•Łazienki i toalety były cechą charakterystyczną miast doliny Indusu. W niektórych miastach, w domach znajdowały się również prysznice.

•Medycyna była szeroko rozwinięta (m.in. toksykologia czy chirurgia). Duże ilości operacji plastycznych, ponieważ za kłamstwo obcinano dłonie, uszy. Rany szyto za pomocą mrówek.
• Lekarze hinduscy stosowali również kąpiele w oliwie jako środek leczniczy

• Niektóre zabiegi ruchowe wspierane były przez rytuał religijny, np. system medytacji religijnej, zwany Yoga, uwzględniał szereg ćwiczeń fizycznych. Yoga jest systemem kontroli organizmu przez siły woli człowieka. Kształcenie woli osiąga się przez ćwiczenia fizyczne, jak np. przez pewne postawy ciała, kontrolę oddechu itp. Cechy lekarza:
- powinien całkowicie poświęcić się choremu
- nie leczyć kobiet, bez obecności ich męża
- powinni się dokształcać
- nie wolno im było mówić co dzieję się u chorego

- gdy lekarz leczył, musiał być całkowicie skupiony tylko na tej czynności

•Również wielkie upowszechnienie osiągnął taniec. Stara literatura hinduska wskazuje na wielką rolę tańca w życiu religijnym. Tańce miały nie tylko religijny charakter, ale były również nieodłączną częścią uroczystości weselnych i innych ważnych wydarzeń w życiu społecznym. Taniec miał również duży udział w przywracaniu zdrowia.

Wychowanie w starożytnych C h i n a c h

• Cywilizacja chińska należy do najstarszych cywilizacji świata, która rozwijała się odrębnie od innych państw wzdłuż Żółtej rzeki (Huang Ho) aż po Pacyfik. Otoczone są Pacyfikiem, pustyniami, dżunglami i górami.

W Chinach ślady człowieka odnaleziono nad rzeką Żółtą 40 tys. lat p.n.e.

• II w p.n.e. Chińczycy rozwinęli usługi handlowe. Stworzenie jedwabnego szlaku, który miał długość ok. 5000 km, ciągnący się od Lojak przez Tyr. Dzięki niemu przekazywali jedwab do Europy, który był tam bardzo ceniony i poszukiwany. Król Pakistanu chciał uniemożliwić przesyłanie jedwabiu do Europy, dlatego nakładał wysokie opłaty celne na szlaku. Szlak jedwabny miał charakter zarówno lądowy jak i morski.

• Stosunki feudalne dokonały się w czasie długiego panowania dynastii Czou (1100-221 p.n.e). Dominowała arystokracja. Chłop (kulis) nie miał żadnych praw politycznych; do jego obowiązków należała uprawa roli i służba w armii.

• Okres centralizacji państwa Chińskiego (VI - IV w. p.n.e.) charakteryzował się rozwojem oświaty, nastąpiło wielkie ożywienie życia intelektualnego i powstawaniem szkół mimo licznych wojen wewnętrznych. Jest to epoka „stu szkół filozoficznych”, a najwybitniejszym ich przedstawicielem był Konfucjusz (551-479), autor „Pięcioksięgu” (Wu-cing). Kierował się zasadą, że wszystko co się dzieje musi być zgodne z „ładem nieba” (tao). Propagował program przywrócenia tradycyjnych zależności społecznych, m.in. podwładnego od panującego, syna od ojca, żony od męża itd. W „Księdze Li” (Obyczajów) pisał o zasadach wychowania młodzieży. Należało wdrożyć jej : 6 cnót, 6 czynności i 6 sztuk (nauk):

- Cnoty: mądrość, uczynność, sprawiedliwość, wierność, dobroć, zgodność.

- Czynności: szacunek dla rodziców, przyjaźń dla braci, serdeczność do krewnych żony, przyjaźń wobec sąsiadów oraz współczucie dla nieszczęść i krzywd.

- Sztuki (nauki): ceremoniał życia dworskiego, muzyka, strzelanie z łuku, kierowanie wozem, pisanie i matematyka.

•Wykształcenie w Chinach mógł zdobyć każdy kogo było na to stać. Szkoły:
○ Obok dawnych szkół szlacheckich – uczących sprawności wojskowych (łucznictwo, kierowanie wozem, taniec, muzyka)

Szkoły publiczne:
○ ludowe - szkoły miały charakter pamięciowy, dzieci miały nauczyć się czytać i pisać oraz opanować pisma Konfucjusza
○ średnie - podobnie jak w szkołach ludowych (literacko-filozoficzne)
○ wyższe - przygotowujące nauczycieli i urzędników

We wszystkich szkołach panowała surowa dyscyplina; nauka trwała cały dzień.

• Ponieważ dorosłe społeczeństwo uczestniczyło w różnych formach aktywności ruchowej – możemy domniemywać, że również młodzież w szkołach uprawiała gry i zabawy, łucznictwo oraz uczyła się tańca, rytmiki i muzyki.

• Młodzież szlachecka uprawiała ćwiczenia fizyczne. Wielkim prestiżem było kierowanie wozem bojowym , czy strzelanie z łuku. Dobre rezultaty w strzelaniu powodowały, że młodzieniec cieszył się szacunkiem, natomiast gdy strzelał źle pogrążał nie tylko siebie ale również całe terytorium z którego pochodził.

•W Chinach przywiązywano dużą wagę do kształcenia militarnego żołnierzy. Ćwiczeniom wojskowym towarzyszył taniec wojskowy, obrzędowy i dworski. Taniec kształtował harmonię ciała i duszy.

• Do najstarszych sportów należała piłka nożna która powstała tam 2800 lat p.n.e., (piłka – formowana z 8 skrawków skóry – początkowo wypełniona włosiem; od V w. były już piłki wypełniane powietrzem); grano zwykle na boiskach z sześcioma wgłębieniami na piłkę.

Za dynastii T`ang (618-906) pojawiają się na boiskach bramki (łuki z pięknie ozdobionych bali bambusa) z otworem w środku, w który należało wprowadzić piłkę. Dlatego mówimy, że Chińczycy są protoplastami tej dyscypliny sportowej. Zwycięska drużyna otrzymywała srebrną misę z jabłkami, natomiast przegrani byli poniżani, a nawet chłostani.
• Około V w. n.e., za dynastii Tsin, upowszechnił się boks (CHIŃSKI BOKS), prowadzony wg ścisłego regulaminu walki, który określał taktykę walki i dozwolone uderzenia (od 30 do 170). On zapewne był podstawą japońskiego ju-jitsu.

• Oprócz wyżej wymienionych sportów uprawiono również rybołówstwo, pływanie i polowania. oraz gimnastykę zwaną KONG FOU. Jej celem było: usprawnianie i wzmaganie odporności organizmu, a także jako zabiegi lecznicze w różnych schorzeniach i ułomnościach.
• Chińczycy wynaleźli również szachy i grę w karty. Rozwinęły się tam sztuki, szermierka, podnoszenie ciężarów, żeglarstwo, wioślarstwo.

• Chińczycy słynęli także z gimnastyki leczniczej, która rozwinęła się 1200 lat p.n.e. Na ćwiczenia lecznice składał się m.in. taniec, który przywracał spokój i harmonię ruchu. Gimnastyka lecznicza była często łączona z akupunkturą i kontemplacją.
• Największą wartość miał system tai-chi, gdzie dostosowywano ćwiczenia do możliwości fizycznych i psychicznych pacjenta.
• W zabiegach terapeutycznych dużą rolę odgrywał tez masaż.
• Księga "Nej Tsing" była kanonem medycyny chińskiej. Chińczycy znali już leki ratujące życie (adrenalina), szczepionki przeciw ospie oraz leki przeciwko chorobom wenerycznym. Wynaleźli metodę badania pulsu.

•Chińczycy rozwinęli turystykę. Budowali kanały, pierwszy powstał w VI w. p.n.e. Natomiast w III w. p.n.e. zbudowali kanał, który łączył dwie arterie przy ujściu rzeki Jangcy i miał 1000 mil długości oraz 40 m szerokości

Chiny są jednym z krajów, które kultura fizyczna rozwijała się najszybciej, sięgając aż epoki koczowniczej. Był to okres ciągłej rywalizacji, widoczny w zapasach, strzelaniu z łuku oraz szermierce jako wstępnym ćwiczeniu wojennym. Program uzupełniało podnoszenie ciężarów, piłka nożna, pływanie, wyścigi łodzi, taniec wojenny w świątynio oraz taniec z bronią. Uprawiana była gimnastyka lecznicza, a na każdą chorobę przewidziano odpowiednie ćwiczenia.
Około 500 lat p.n.e. pojawił się system jogi, unikano tu jednak przesady, która widoczna była w gimnastyce indyjskiej.
Nauki Lao-cy i Konfucjusza działały hamująco na uprawianie ćwiczeń fizycznych. Ich idee, którymi był spokój i opanowanie, odwracały uwagę od kultury fizycznej kierując ją jednostronnie na duchowe kształcenie ciała, co sprzyjało interesom dynastii panującej.

Starożytna JAPONIA
• Japonia to kraj wyspiarski. Pierwsze ślady pojawiły się już 20 tys. lat p.n.e., natomiast rozwój cywilizacji japońskiej nastąpił 660 r. p.n.e. Japonia była krajem rozbitym, pierwsze jej zjednoczenie nastąpiło w I w .p.n.e.
• Szczytowy okres cywilizacji Japońskiej to okres IV - VI w p.n.e. Japonia miała wtedy kontakty z Chinami.
Inspiracje kulturowe nie były jednak czerpane z Chin tylko z Indii. Bardzo ważny był rozwój handlu i żeglugi.

• Pielęgnacja ćwiczeń, reżim duchowy połączony z ćwiczeniami fizycznymi. Japończycy dążyli do uzyskania znacznej koncentracji, jednak bez takiej przesady jak w Indiach. Japończyków cechuje prostota, spokój, panowanie nad własnym ciałem.

• Sportem narodowym w Japonii było sumo (wszystkie chwyty były dozwolone, włącznie z podduszaniem, często zdarzały się wypadki śmiertelne)
• W Japonii rozwijały się również zapasy czy szermierka. Na początku miała ona charakter ostrej sztuki mieczowej. Następnie miała charakter elitarny
• VIII w n.e.- samuraje, stosowali oni łagodniejsze sztuki walki, chodziło im przede wszystkim o to, żeby ćwiczyć się w walce. Samuraje rozwinęli KENDO - polegało to na tym aby uderzyć przeciwnika kijem bambusowym w głowę, ramię, itp.
• Karate, judo - rozwinęły się ze sportów mieczowych, JUDO - obok sumo było sportem narodowym (koniec XIX, początek XX w.)
• Oprócz wcześniej wymienionych sportów rozwijało się: strzelanie z łuku, polowania z sokołem, pływanie, jazda konna, kometka, piłka nożna, gra kemari
• Dobrze rozwinięta higiena, znali kąpiele parowe, które stosowano jako środek przeciw grypie

PAŃSTWA NOWEGO ŚWIATA (AMERYKI)
•Na terytorium dzisiejszego Meksyku rozwinęły się cywilizacje Azteków, Majów

• Od najmłodszych lat ludy te zaprawiano w sztuce wojennej.

•3000 lat p.n.e. już polowano.
• Rozwinęła się tam gra w piłkę - piłka była kauczukowa, oraz strzelanie z łuku, wyścigi biegaczy, pelota - odbijanie piłki rakietkami.
• Gry miały charakter religijny, ale brutalny. Wygrani zdobywali wolność, natomiast przegrani byli nawet zabijani.
• Dużą rolę odgrywał handel morski i lądowy.
AZTEKOWIE
•Aztekowie podobnie jak Hindusi mieli dobrze rozwiniętą medycynę. potrafili operować, usuwać zatrute strzały, czy wykonywać preparacje czaszki.
•Dbali o higienę osobistą. Gdy ktoś się nie mył, urządzano mu publiczna kąpiel. Co kilkaset metrów na ulicach były toalety.
MAJOWIE
• Majowie zdobywali pożywienie głównie po przez myślistwo i łowienie ryb.
• Boiska do gry budowali w centrum miast w pobliżu świątyń.
• Cywilizacja Majów znała zabiegi higieniczne (łaźnie parowe) Zwracano uwagę na higienę osobistą.
• Wojownicy musieli odznaczać się dużą sprawnością.
• Majowie zasłynęli z budowy piramid, świątyń, boisk do gry kauczukową piłką.
INKOWIE
• Imperium Inków znajdowało się w Ameryce Południowej i było zamieszkane przez Indian. Pozostałość po nich to m.in. drogi (4000km), które były wąskie i miały mosty, przewieszki itp., z powodu górzystego terenu.
• Wysokie góry powodowały problemy z oddychaniem oraz pożywieniem, z tego powodu żuto liście koki.

• Inkowie posiadali bieganą pocztę. Biegacze specjalizowali się w biegach długodystansowych (brali udział w zawodach na 250 km).
• Zawodnicy sportowi uprawiali praktyki medyczne, byli obwieszeni amuletami, które miały odstraszać złe duchy.
LUD SERI
• Nad zatoką Kalifornijską w Ameryce Środkowej żył lud Seri.

• Posiadali legendarne uzdolnienia biegowe. Bez odpoczynku potrafili przebiec 70 km, a nawet łapać zające.

KRETA
•Kultura Basenu Morza Egejskiego, początki cywilizacji już 3000 lat p.n.e.
Wytworzyły się dwie podkultury: Kreteńska (na wyspie Knossos) i Mykeńska (w Mykenie)
• Kreteńczycy przed Fenicjanami panowali w handlu morskim. Kreteńczycy również jako jedni z pierwszych wynaleźli drogi, to na nich wzorowali się Rzymianie. Na Krecie rozwinęło się także malarstwo.

• Na wyspie Knossos powstało pierwsze w Europie państwo niewolnicze. W Knossos było centrum życia społecznego i politycznego Krety.
• Władca Knossos posiadła około 400 rydwanów, co świadczyło o silnej armii. Kreta była jednak państwem pokojowym, o czym może świadczyć brak murów obronnych.

• KF na Krecie miała Cechy elitarnej kultury dworskiej i arystokratycznej.

• Zasadnicze znaczenie przypisywano na Krecie szybkości i zwinności

• Podzwaniano siłę i odwagę tancerzy i piękno i elegancję ruchów tancerzy

• Pozbawione militarnego charakteru igrzyska kreteńskie miały cel rozrywkowy i kultowy

• Pozostałości po tej kulturze to przede wszystkim sporty np. akrobatyka na byku, strzelanie z łuku, wioślarstwo, żeglarstwo, jazda konna, boks, zapasy, walki z bykami, taniec, łowy, około 1600r. p.n.e. wyścigi konne i wozów (znane dzięki dzieł sztuki- malowideł i ceramiki)

Szczególny rozgłos zdobyły wali z bykami – trzeba było od przodu wskoczyć na galopującego byka, chwycić go za rogi, dać się wyrzucić w górę, wykonać salto i wylądować na grzbiecie lub obok.
• Brak boisk i terenów sportowych, zawody były rozgrywane na dziedzińcach pałacowych.

• Już 3000 lat p.n.e. na Krecie znano łazienki. Do domów doprowadzana była zimna i ciepła woda.

STAROŻYTNA GRECJA

• Grecja to w 80% kraj górzysty. Jednym z najwyższych szczytów jest Olimp. Tajgetos to natomiast szczyt, z którego zrzucano kalekie dzieci. Grecy stosowali pewny rodzaj eugeniki czyli doskonalenie rasy ludzkiej. Gdy na świat przychodziła dziewczynka można ją było zostawić na śmietniku. Tak głosiło prawo spartańskie.

• Kulturę fizyczną w latach1100-1700 p.n.e. obrazują "Iliada" i "odyseja" Homera. Z dzieł Homera wynika, że Grecy urządzali zawody w biegach, rzutach kamieniem i oszczepem i dyskiem, walkach na pięści, strzelaniu z łuku i wyścigach wozów bojowych.

• Agonistyka (współzawodnictwo) rzutowało na wszystkie dziedziny życia. grecy przypisywali wszystko, tak sukcesy jak i klęski łasce lub nienawiści bogów. Dlatego też wiązali agonistykę z kultem bóstw.
Zawody śpiew i taniec stanowiły zawsze istotną część uroczystości religijnych.

• Igrzyska:
- W Nemei od VI w. p.n.e. igrzyska nemejskie poświęcone były Zeusowi.
- W Delfach organizowano igrzyska pytyjskie na cześć Apollina.
- W Koryncie na cześć boga mórz Posejdona odbywały się igrzyska Istmijskie.
- W Atenach ku czci Ateny słynne igrzyska panatenaje.

• W VII w p.n.e. słaby rządy arystokracji. Rodził się społeczny podział pracy, rozwój techniki i rzemiosła oraz manufaktur, gdzie pracowali niewolnicy. Ożywiła się wymiana handlowa i komunikacja. Umacniał się bogaty stan mieszczański tzw. demos. Nastąpiło łączenie się demosu z arystokracją, które występowały przeciwko niewolnikom.

• Aby utrzymać i bronić miast-państw zmuszano każdego obywatela do służby wojskowej. Ważna pozycja gimnastyki, którą pojmowano jako sztukę rozwijania zdolności fizycznych oraz przez metodyczny trening pod nadzorem gimnastyków. Egzaminem był udział w zawodach

„Niewykształcony” – to ten który „ani nie umiał pływać, ani nie posiadał wykształcenia umysłowego”

Cele wychowania helleńskiego:

a) troska o fizyczny rozwój młodzieży. Jego podstawą było wychowanie gimnastyczne obejmujące pentathlon czyli: biegi, skoki, rzucanie dyskiem i oszczepem oraz zapasy;

b) kształcenie charakteru (wychowanie moralne);

c) wychowanie muzyczne (obejmujące śpiew, muzykę, poezję i taniec).

Ideałem tego wychowania była k a l o k a g a t h i a (kalos = piękny i agatos = dobry).

• [Sporty dla Greków to nie tylko ulubiona rozrywka; to coś niezmiernie poważnego, z czym łączł się cały zespół zajęć higienicznych, lekarskich, estetycznych i etycznych. Gdzie zakorzeniał się hellenizm, wszędzie pojawiały się gymnazjony, stadiony i urządzenia sportowe. Znajdujemy je od Marsylii, do Babilonu, od południowego Egiptu aż po Krym i to nie tylko w wielkich miastach, ale nawet w najmniejszych greckich osiedlach.]

• Na polu wychowania młodzieży, jak w całym życiu kulturalnym Grecji, widoczne były wielkie różnice między poszczególnymi szczepami.

• W Grecji rozwijały się głownie dwa systemy gimnastyczne: spartański i ateński.
Na płw. peloponeskim ok. X w p.n.e. przybyli Dorowie i zamienili tamtejszą ludność w Helotów (niewolników). Ludność wokół Sparty służyła Dorom.

System spartański
• Sparta, która była stolica muzyczną stała się miastem wojskowym(nauka, sztuka i agonistyka musiały ustąpić na plan dalszy). Dryl wojskowy stał się jedyną treścią i celem wychowania spartańskiego (gry wojenne, zapasy, bójki, ćwiczenia w marszach i biegach). Panowało tam surowe wychowanie, eugenika (doskonalenie rasy ludzkiej)

• Wychowanie spartańskie - chłopiec od 7 roku życia trafiał do oddziałów (illie)
Pojdomonos - czuwał nad wychowaniem fizycznym i moralnym dzieci.
Młodzieniec od najmłodszych lat był przystosowywany do trudnych warunków. Za przewinienia karano chłostą.
• Gdy dziecko ukończyło 12 rok życia musiało przejść określone próby, np.: pozbawiany był odzienia i na rok wysyłany poza wioskę, gdzie musiał sobie radzić sam. Po roku wracał do wioski gdzie Rada Starszych przyjmowała go jako pełnoprawnego członka społeczności.
• 18-letni młodzieniec trafiał do Efebii - szkoła wojskowa która miała przygotować go fizycznie. Ćwiczono biegi, skoki, pentatlon, itp. pierwszy rok spędzał w koszarach, a na następny wysyłano go na służbę polową.
• Od 21 do 30 roku życia młodzieniec pełnił służbę wojskową, a ślub mógł wziąć dopiero w 30 roku życia.
Do 60 lat musiał być dalej do dyspozycji państwa.

• Spartanki miały rodzić zdrowe dzieci. musiały być sprawne fizycznie. Obok muzyki, tańca i śpiewu Ćwiczono je w pięcioboju, zapasach, jeździe konnej. Musiały umieć przygotowywać posiłki i opatrywać rany.

System ateński wyglądał inaczej.
• Ateńczykom chodziło o przygotowanie młodzieży do pełnienia funkcji państwowych. Stawiano na rozwój intelektualny.

• do 7 roku życia mały ateńczyk uczył się od matki i (głównie) od ojca.

• po 7 roku życia chłopiec szedł do szkoły a opiekę przejmował pedagog. Pierwsze 7 lat w szkole wykształcenie muzyczne
- Gramatysta - uczył pisać, czytać, deklamować ("Iliada", "Odyseja")
- Kitarzysta - uczył gry na gitarze
- Lutnista - uczył gry na lutni, obaj Ci nauczyciele dbali o wykształcenie muzyczne

• Około 14 roku życia przechodził w ręce pedotriby
- Pedotriba - uczył w palestrach gimnastyki, był kimś w rodzaju trenera, wybierał młodych ateńczyków do zawodów.(pentatlon)

• Od 18 roku życia przez dwa lata każdy ateńczyk odbywał efebię, nadzorowaną przez urzędnika państwowego – sofroniste.

Ćwiczenia odbywały się tzw. gimnazjach będących własnością nauczyciela – gimnazjarchy, albo miasta. Ponieważ ćwiczenia tam uprawiane miały charakter wojskowy, przy ich układaniu uczestniczyli zwykle wojskowi dowódcy.
Pierwszy rok - upływał skoszarowanym w Pireusie efebom, na wojskowej musztrze, na wprawianiu się we władaniu bronią (łukiem, dzidą i dyskiem) i na pełnieniu honorowych straży w czasie państwowych uroczystości.

Drugi rok - polegał na uczeniu się życia obozowego, na ćwiczeniu się w służbie polowej, na marszach, na strażowaniu przygranicznych warowni i spełnianiu czynności „milicjantów”.

• Przeszedłszy efebię, młody Ateńczyk zostawał obywatelem i odtąd swe siły fizyczne i duchowe miał oddawać na usługi swej ojczyźnie.

• Rodzicom zależało na daniu wykształcenia dziecku, ponieważ jeżeli nie było ich na to stać i nie zapewnili dziecku edukacji to na starość dziecko nie miało obowiązku opiekowania się nimi.

• W wieku 12 lat - mali ateńczycy uczyli się walki i teorii
• W wieku 14 lat młodzież trafiała do gymnasionów (przy nich znajdowały się boiska), zdobywano tam wykształcenie "średnie" oddając się różnym grom i zabawom ruchowym: zabawie w obręcz, grze w piłkę, a zwłaszcza ćwiczeniom we wszystkich dyscyplinach wchodzących w skład pentatlonu.
• Efebie, cieszyły się dużym zainteresowaniem, znajdowały się w gymnasionach, trafiali tam młodzieńcy w wieku 18 lat.
Po wojnach peloponeskich efebie zaczynają tracić na znaczeniu.

• Gimnastykę traktowano jako coś, co przywraca zdrowie (gimnastyka lecznicza).
• Hipokrates - "lekarz jest tylko pomocnikiem natury", próbował pomagać ludziom przez zalecanie lekkich ćwiczeń fizycznych, dietę czy kąpiele. Uważał, że gdy człowiek traci zdrowie, to jest sam sobie winien. Człowiek powinien tak żyć aby być zdrowym. Wyznawał zasadę "po pierwsze nie szkodzić".
• Grecja stworzyła własny system medycyny i ćwiczeń fizycznych. Lekarz - człowiek traktowany na równi z Bogiem.

Wielkie igrzyska sportowe

776 r. p.n.e. - pierwsze igrzyska olimpijskie, były poświęcone Zeusowi. Stadiony w Grecji miały różną długość w zależności od terenu. Nie wiadomo kto zapoczątkował Igrzyska jest wiele teorii. Twórcą datowania Igrzysk był Timajos - IV w. p.n.e.
Kobietom na stadion nie wolno było wchodzić, wyjątek to posąg Demeter na stadionie.

• Koroibos z Elidy był pierwszym zwycięzcą w biegu na 1 stadion
• W treningach stosowano dietę, zależnie od konkurencji w jakiej brał udział zawodnik. Zabronione było przez zawodami picie wina i współżycie.
• Przed biegami zawodnicy musieli złożyć przysięgę w domu zwanym buterionem przed pomnikiem Zeusa, że będą walczyć uczciwie. Sędziowie i rodziny biegaczy również musieli złożyć taką przysięgę. Po przysiędze następował podział na kategorie wiekowe. Brano pod uwagę wygląd zewnętrzny i warunki fizyczne.
• Początkowo był tylko biega na 1 stadion, później dodawano kolejne konkurencje.
• Konkurencje: - bieg na długość jednego stadionu; biegano także na dwie długości stadionu; bieg długi, na kilka stadionów; pięciobój; pięściarstwo; wyścigi na wozach 4-konnych; wyścigi konne i pankration; biegi młodzieży; biegi w zbroi; wyścigi na wozach z dwoma mułami; wyścigi na wozach z dwoma końmi; konkurs trębaczy i heroldów (mistrzów ceremonii, sędziów zawodów); wyścigi z podwójnym zaprzęgiem źrebiąt; pankration młodocianych

• Igrzyska cieszyły się dużą estymą dla zwycięzców. Zwycięzcy otrzymywali różne nagrody, np.: pieniężne, pomniki w alei sławy, amfory wina. Zanes to pomnik hańby, posąg wystawiany zawodnikowi, który nie postępował zgodnie z regulaminem.

• 394 r. p.n.e. - do tej pory najprawdopodobniej odbywały się Igrzyska Olimpijskie w Olimpii. Zanik igrzysk nastąpił m.in. przez szerzenie się chrześcijaństwa (wiara tylko w jednego Boga a nie w kilku). Olimpia traciła na znaczeniu

• Funkcje Igrzysk: *religijna *kulturalna *etyczna *integracyjna *ekonomiczno-polityczna
- Religijna - sakrum, składanie ofiar, modły i prośby do bóstw, religia gwarantowała przybywającym do miast i odjeżdżającym bezpieczeństwo (ekecheira - pokój boży)
- Kulturalna - przybywali przedstawiciele Greckiej kultury, szukali inspiracji, czerpali natchnienie
- Etyczna - prawo startu miał każdy wolny obywatel, który stosował się do reguł sportowych
- Integracyjna - Hellenowie na czas igrzysk przybywali do jednego miasta-państwa i następowała tam wymiana uwag między ludem z poszczególnych miast-państw
- Ekonomiczno-polityczna - miejsce spotkań polityków i handlowców, załatwianie interesów

• Igrzyskach brali udział filozofowie, brali udział w konkurencjach oratoryjnych.

• Epidauros - miejscowość z rozwiniętą medycyną, leczenie za pomocą hipnozy. Na Igrzyska przyjeżdżano również żeby odzyskać zdrowie.

Kultura fizyczna w starożytnym Rzymie

1) Okres królewski (etruski) 753-510r. p.n.e.
2) Okres republikański 509-31 r. p.n.e.
3) Okres cesarstwa 31 r. p.n.e. - 476 r. n.e.
4) Wczesna republika 509 r. - 275 r. p.n.e.
5) Rozkwit i upadek republiki 275 - 31 r. p.n.e.

ETRUSKOWIE
Od drugiego do pierwszego tysiąclecia na płw. Apenińskim pojawili się Etruskowie. Pozostawili po sobie bogata kulturę, m.in. budowle z mozaikami.

• W VI w p.n.e. mieli już dobrze rozwiniętą kulturę fizyczną.
Żołnierze etruscy rywalizowali ze sobą na polu marszowym.
Odbywały się zawody zapaśnicze przed posągiem Hermesa, miały one charakter widowiskowy.
Charakterystycznym sportem dla Etrusków był skok o tyczce.
Oprócz tego ćwiczyli się w: biegach, skokach, tańcach z bronią, jeździe konnej, wyścigach wozów bojowych.

• Etruskowie wynaleźli m.in. łuki do budowy okien, drzwi i mostów.

• Od V w. p.n.e. miasto Rzym rozpoczęło podbój terytorium ziem płw. Apenińskiego. Walki trwały do 264 r. p.n.e.
Z krajów podbitych powstała federacja. Wyrosło silne państwo będące przeciwwagą dla Kartaginy.

• Italia w III w. p.n.e. była krajem o zdecydowanej przewadze rolnictwa w gospodarce, uprawa zboża i hodowla stanowiły podstawę egzystencji ogółu. Drobni rolnicy byli podstawą armii rzymskiej. Wychowanie było skierowane na uprawianie roli oraz ćwiczenie się w sztukach wojskowych.

• Powstanie niewolników - sławne powstanie Spartakusa 73-71 r. p.n.e.

Wychowanie:

•Dzieci do 7 roku życia wychowywały się pod opieką matki i służby domowej

• Od 7 roku życia dziewczęta uczyły się pod okiem matki, a chłopcy pod okiem guwernera (niewolnika) lub ojca – uczył się: prowadzenia gospodarstwa rolnego, nadzorowania i kierowania praca niewolników oraz wzorowego wypełniania swoich obowiązków wobec rodziny i służby oraz wobec przyjaciół i państwa. Od rodziców uczył się również czytania i pisania.

• Ze względu na potrzeby służby wojskowej wiele uwagi zwracano na gry i ćwiczenia fizyczne na wolnym powietrzu, uczono ich posługiwania się bronią, jazdy konnej, pływania oraz przyzwyczajano do znoszenia niewygód i dokuczliwości głodu.
• Szkoły prywatne w Rzymie, uczono w nich czytania, pisania i rachunków. Szkoła była 3-stopniowa.
Dzieci bawiły się m.in. w zabawy z obręczą, gry w piłkę

• Rzymianin kończony 16 rok życia ubierał przywdziewał togę na znak wejścia w wiek męski. Udawał się na roczny pobyt do domu ważnej osobistości życia politycznego. Wzorem dla młodzieńca był ojciec (jako głowa rodziny) albo król (jako głowa państwa).
Po upływie roku następowała Efebia. Młodzieniec musiał ćwiczyć się w biegach, skokach, jeździe konnej, pływaniu, posługiwaniu się dzidą i tarczą.

• Około 18 - 20 roku życia rozpoczynał służbę wojskową; najpierw jako prosty żołnierz, a potem pracował w sztabie, ucząc się zasad dowodzenia i strategii wojskowej. Po jej odbyciu wracał do domu i rozpoczynał karierę w służbie publicznej.

• Pod wpływem kultury hellenistycznej zaczęły powstawać w Rzymie szkoły elementarne i średnie. Uczono przedmiotów utylitarnych nie naruszających tradycji. Popularne były gry w piłkę, konkurencje lekkoatletyczne itp.
Często dzieci z arystokratycznych rodzin wyjeżdżały na naukę do miast Greckich.

• Istniały też szkoły niewolników - zwane pedagogikum. Uczono w nich czytania, pisania, matematyki i zawodu. Szkoły te nie cieszyły się popularnością.

Okres cesarstwa (po zwycięstwie Oktawiana w bitwie pod Akcjum, został wtedy władcą Imperium)

•Szkoły w cesarstwie miały charakter publiczny.
We wczesnych latach Cesarstwa młodzież gromadziła się w „klubach” (sodalicjach) sportowych, podobnych do zespołów efebów, w których uprawiano ćwiczenia gimnastyczne, mające dosyć wyraźną więź z przysposobieniem wojskowym. Dysponowały one nieraz obszernymi budynkami z salami wyposażonymi w urządzenia i sprzęty sportowe oraz w broń wojskową wykorzystywaną do ćwiczeń. Wydatki na ich utrzymanie pokrywało państwo.

• Szkoły miały przygotować młodzież do służby wojskowej. Ćwiczono ich w fechtunku oraz ćwiczeniach militarnych. Młodzież rywalizowała w jeździe konnej. Odbywały się również walki ze zwierzętami itp.

Cyrk i Amfiteatr.

•Z cyrkiem wiązało się urządzanie różnorodnych popisów sprawnościowych. Chętnie popisywano się jazdą konną, ujeżdżaniem koni, woltyżerką oraz różnego rodzaju paradami ukazującymi sprawności ruchowe.

• W amfiteatrach - urządzano z kolei zawody i walki, ale brali w nich udział wyłącznie zawodowcy, czasem także niewolnicy i skazańcy.

• Walki gladiatorów były już w czasach etruskich, żeby uświetnić uroczystości pogrzebowe.
Rozpoczęcie walk gladiatorów w 146 r. n.e. Walki zaczęto organizować, ponieważ życie w Rzymie, jak nigdzie indziej, nie miało żadnych wartości.

• W starożytnym Rzymie w przeciwieństwie do Grecji na stadionach w Igrzyskach Ludu Rzymskiego brali udział niewolnicy. Po kilku zwycięstwach na arenie niewolnik mógł wygrać wolność.

• Na amfiteatrach występowali żołnierze-niewolnicy, którzy przyodziewali stroje ludów podbitych. Walczono parami lub z dzikimi zwierzętami (ściągano je z Afryki).
• W amfiteatrach organizowano również bitwy morskie (amfiteatr napełniano wodą)

• Amfiteatry były nie tylko miejscem walk, ale również miejscem gdzie można było załatwić interesy polityczne czy handlowe. Często przeznaczano na śmierć Chrześcijan

•Największy amfiteatr to Koloseum. Pierwsze amfiteatry powstały w Kampanii.

• Bogacące się społeczeństwo rzymskie spychało na dalszy plan kulturę fizyczną.
• Juwenalia - święta młodzieży studenckiej, wywodzą się od czasów Nerona.

ŚREDNIOWIECZE

• Średniowiecze trwało od poł. V do poł. XV w. (upadek Rzymu w 476r. do 1476r, wyprawa Kolumba
• W koniec średniowiecza w Polsce przyjmuję się rok 1454 - pojawienie się przywilejów szlacheckich oraz demokracji szlachecka.

• Jest to okres upadku kultury fizycznej spowodowanego ekspansją wiary chrześcijańskiej; jej ciasny rygoryzm stawiał za cel doprowadzenie wiernych do życia wiecznego; ciało widziano jako siedlisko wszelkiego grzechu i zła.

• Ustrój klasowo-antagonistyczny rozwijał się do Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

•Na początku średniowiecza widać wędrówki ludu, podział Cesarstwa na Zachodnie i Wschodniorzymskie. Rozwój dwóch kultur. Z Cesarstwa Zachodniorzymskiego wyróżniła się kultura grecka, zaś z Wschodniorzymskiej wyodrębniła się kultura rzymska.

• Upadek tradycyjnej szkoły rzymskiej VI w. n.e.
• Alkuin założył na dworze Karola Wielkiego w Akwizygranie szkołę pałacową w 782r. Alkuin z polecenia króla troszczył się także o rozwijanie szkół kościelnych: klasztornych, katedralnych i parafialnych

• Karol Wielki zobowiązał biskupów i opatów do zakładania szkół.
• Wychowania Fizyczne w tych szkołach sprawdzało się do gier i wyścigów organizowanych w trakcie różnych uroczystości.
•Dzieci feudałów gorzej się uczyli niż dzieci z rodzin chłopskich.

• Funkcje szkoły rzymskiej przejmują szkoły chrześcijańskie rozwijające się przy zakonach.
Orędownikiem rozwoju szkolnictwa był Karol Wielki. Szkoły miały nie tylko uczyć ale tez i wychowywać.. Uczono w nich wielu języków. Do szkół Karola Wielkiego uczęszczali głównie dzieci chłopskie.
• Po śmierci Karola Wielkiego następuje upadek szkolnictwa. Odrodziło się ono dopiero w XII w.
W międzyczasie istniały szkoły katedralne, parafialne i kolegiackie.
• W szkołach kolegiackich uczono psalmów, śpiewów, a nauczycielem była osoba duchowna.
• Szkoły klasztorne rozwijały się do XII w. Były one przeznaczone dla mężczyzn i kobiet. Do nauki dopuszczano tez osoby świeckie.
• Szkoły kolegialne miały podobny program do szkół klasztornych. Zakładano je w kręgach biskupich.
• W szkołach panowały kary cielesne.

• W XII i XIII w. były szkoły miejskie.
W szkołach internatowych odbywały się zajęcia pozalekcyjne. Stosowano na nich gry i zabawy, rozładowując w ten sposób nadmiar energii wychowanków.

• Na początku średniowiecza panowała niechęć do wysiłku fizycznego. Sytuacja taka miała miejsce, np.; przez liczne choroby. Potrzeba ruchu była jednak potrzebna na każdym kroku.

• Pod koniec XI wieku nastąpił przyspieszony postęp rolnictwa i zmiana stosunku do ciała.
• Kościół sprzeciwiał się ćwiczeniom fizycznym. Działo się tak pod wpływem niskiej świadomości społecznej. W sposobie życia naśladowano zakonników. Wtedy też próbowano wrócić do starożytnych przesądów np.: co do leczenia. wiara w relikwie i cudowne uzdrowienia.

• W XII w. rozwój rzemiosła i rolnictwa. Afirmowanie ciała ludzkiego, zainteresowanie światem, troska o ciało.
• Kontakty ze światem muzułmańskim. Rozwój medycyny i higieny. Budowa łaźni w miastach. Literatura klasztorna popierała higienę.
• 1154r. rękopis alzacki, podręcznik dietetyki napisany przez mniszkę Schwarzenthann.
• Uprawa i rozpowszechnienie lnu, spowodowało, że lud zaczął nosić bieliznę.

•W XIV i XV w. powrócono do mistycyzmu. Przyczyniło się do tego wojna stuletnia, epidemia czarnej śmierci (1348), kryzys w rolnictwie. Dżuma (czarna śmierć) rozpowszechniła się przez Tatarów. W 1346 r. oblegający ten port Tatarzy za pomocą katapult wrzucali za mury miasta na płw. Krymskim zwłoki zmarłych na tę chorobę (jest to jeden z pierwszych odnotowanych przypadków użycia broni biologicznej). Na dżumę w Europie zmarło ok. 20 mln osób.

• W sztuce pojawiają się motywy śmierci. Upływ czasu to utrata młodości, która niesie starość z chorobami i brzydotą.
• W misteriach (masowe przedstawienia teatralne) wyrażano afirmację życia oraz radość z pięknego i zwinnego ciała.

•W średniowieczu społeczeństwo było podzielone na klasy:
- Ludzie walczący, modlący się i pracujący. W obrębie tych klas społecznych istniały antagonizmy.
- Życie osoby duchownej nie wiele różniło się od życia osoby świeckiej.
- Pleban jeździł konno, polował, uprawiał ziemię, brał udział w wyprawach krzyżowych.

•Zakonnicy żyjący w klasztorach nie tylko się modlili ale również pracowali (reguła św. Bazylego)
Pismo Święte głosiło, że wszelkie zło jest konsekwencją braku zajęcia i pracy fizycznej.
• Mnisi byli wzorem średniowiecznego człowieka - budowali klasztory, kościoły, przepisywali księgi, uprawiali role, pracowali.

• Obok duchowieństwa rozwinęło się też rycerstwo oraz mieszczaństwo.

Wychowanie fizyczne wśród młodzieży mieszczańskiej

• Latem – chłopcy ćwiczyli się w skokach, rzutach, zapasach, dźwiganiu kamieni i kloców, a także w pływaniu; dziewczęta bawiły się i tańczyły. Zimą, kiedy zamarzały stawy i rzeki, modne były zabawy na lodzie.
• Największą popularnością cieszyły się popisy strzeleckie z łuku lub kuszy, które wyrastały z potrzeby obrony miast przed wrogiem. Pod opieką korporacji miejskich ćwiczono młodzież w posługiwaniu się bronią ręczną, w strzelaniu z łuku, z broni palnej i rusznic
• Bractwa Kurkowe. Polska (Świdnica). (Warszawie, Toruniu, Lwowie, Poznaniu i Kaliszu)

• Gry i zabawy: strzelanie do kurwa zatkniętego na wysokiej żerdzi, lajkonika na rynku krakowskim, puszczanie wianków, zawody strzeleckie z kuszy,

Wychowanie rycerskie

• Rycerz - tak dawniej określano osobę, która jeździła na koniu.
• Rycerstwo pojawia się w VIII w. n.e. - wzrost znaczenia konnictwa.
• Rycerze mieli dbać o sprawy swojego Pana i Władcy. Rycerzem początkowo mógł być każdy, który miał odpowiednie wartości moralne. Potem funkcja ta była tylko dla wybrańców. Rycerzem mógł być tylko syn rycerza.
Później znowu mógł być każdy, bez względu na wyznawane wartości, nastąpił upadek rycerstwa.

• Wprowadzenie przez kościół "pokoju bożego", żeby można było się m.in. bezpiecznie przemieszczać.

•Żeby móc być rycerzem, trzeba było przejść 3-stopniowe szkolenie.

• I - wychowanie w rodzinie (głównie przez matkę) do 7 roku życia uczestniczył w pracach domowych, podpatrywał pracę ojca, uczył się władać bronią
• II - paź - (7-14 rok życia) - trafiał na dwór możnowładcy, uprawiał biegi, skoki, pływanie, wprawiał się w jazdę konną, strzelanie z łuku, władanie tarczą, mieczem i włócznią (kopią), a prócz tego służył panu i pani, zaś pod okiem kapelana uczył się obyczajności i bogobojności (religii).
• III - giermek - (14-18 rok życia) związany z przełożonym, chłopiec pełnił służbę wojskową, zdobywał doświadczenie. Pod okiem dam dworu uczył się etykiety i zasad galanterii dworskiej, poznawał wagę swego honoru, uczył się gry w szachy, gry na instrumencie, śpiewania ballad rycerskich i pieśni miłosnych

• w wieku 20-22 lat był pasowany na rycerza, żeby to nastąpiło młodzieniec musiał opanować 7 cnót rycerskich

• Szkolenie na rycerza miała ukryte, religijne znaczenie. 3 stopnie szkolenia (trzy osoby boskie) 7 cnót rycerskich (siedem sakramentów świętych)
• Teocentryzm w każdej dziedzinie życia.

•Pasowanie na rycerza odbywało się w trakcie ważnych wydarzeń np.: bitwy, zaręczyn ważnej osoby. Dzień wcześniej giermek brał kąpiele w łaźni, spowiadał się. Pasowanie miało miejsce na dziedzińcu dworu. Podczas mianowanie, kandydata na rycerza uderzano mieczem w ramię i przyznawano mu ostrogi i miecz. Nowo mianowany rycerz składał przyrzeczenie. Po zakończonej uroczystości pokazywał swoje umiejętności. Bycie rycerzem wiązało się z dużym prestiżem społecznym.

• Rycerz musiał przestrzegać kodeksu rycerskiego i dworskiego, liczyły się dla niego honor, bronienie cnót i wytrwałość. Dwór średniowieczny był zarazem szkołom rycerską.

• Ideał rycerza- dusza dla Boga, serce dla kobiety, życie dla króla, sława dla siebie

• Wzór rycerza był czasem sprzeczny z praktyką. Zwłaszcza u schyłku średniowiecza; poniżanie ludności, pogoń za zyskiem.

• Wychowanie dziewczynek było wszechstronne. Uczono je muzyki, pisania, czytania, opatrywania rannych. Zapoznawano je z jazda konną, warcabami, rzutami.

Turnieje
• Turnieje miały rodowód militarny, pełniły funkcję przygotowania do wojny oraz rozrywkową, odbywały się na nich pokazy siły i sprawności fizycznej. turnieje miały określone przepisy i reguły walk.

• Pierwsze relacje o turniejach pochodzą z IX w. z Francji.

• Turnieje stały się bardzo popularne i dlatego przeniesiono je z pól na dziedzińce cesarskie.
• Do rozwoju turniejów przyczyniły się także wyprawy krzyżowe.

• Na turniejach można było wykazać się sprytem, techniką, siłą.
• Najbardziej popularna forma turnieju była Gonitwa. Zwycięzca zdobywał konia, zbroję i okup.
•Pojedynki dwóch rycerzy upowszechniły się dopiero w XIV w. - powstanie rycerzy zawodowców. turnieje często kończyły się wypadkami śmiertelnymi. Spowodowało to protesty kościoła ( Innocenty II potępił turnieje)

• Przyczyną zaniku turniejów rycerskich było rozpowszechnienie się broni palnej oraz to, że pojedynki rycerzy przyjęły charakter prawdziwych bitw, a nie przeprowadzanych walk. Do upadku przyczynił się też rozwój ekonomiczny, gospodarczy i polityczny społeczeństwa.

1.Odrodzenie - okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" .

2.Kultura fizyczna w odrodzeniu (charakterystyka):

- Włochy to kolebka odrodzenia

- nastąpiło w tym okresie nawiązanie do wzorów z literatury i sztuki starożytnej Grecji

- w Polsce przypada na XVI wiek

- nowe prądy: umysłowe i religijne

Humanizm- to przede wszystkim głębokie zainteresowanie człowiekiem jako jednostką z uwzględnieniem jego potrzeb w życiu doczesnym. Kształtował się ten prąd przede wszystkim dzięki coraz silniej rozwijającymi się studiami nad językami i kulturą antyczną. Rozkwit we Włoszech przez dynamikę wzrostu gospodarczego.

Reformacja- ruch religijny i społeczny mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Zapoczątkowany przez Marcina Lutra.

Kontrreformacja- Prąd religijny powstały w Kościele katolickim, będący próbą zahamowania szerzącej się reformacji i odzyskania pozycji Kościoła rzymskokatolickiego. Zwolennik to np. T. Tasso, który w książce Jerozolima wyzwolona” nakreślił ideał rycerza i zamieścił wzmianki o grze w piłkę i szermierce.

- człowiek jest w centrum zainteresowania ANTROPOCENTRYZM

- hasło odrodzenia: „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” (Terencjusz)

3.Poglądy myślicieli włoskich:

- Bernardinus Scardaeonius – oczekiwał od gimnastyki nie tylko ogólny wzrost sprawności fizycznej ale podniesienie siły woli aby lepiej poskromić cielesne pożądania.

- Leon Battista Albert lansował typ ogólnie rozwiniętego człowieka, zalecając jako odpoczynek po pracy umysłowej biegi, skoki, rzuty, polowanie, łucznictwo, jeździectwo i grę w piłkę.

- Pico della Mirandola – zalecał kombinację ćwiczeń cielesnych i duchowych

- Peter Paulo Vergerio – chciał aby gimnastyka stała się częścią składową ogólnego wychowania. Uważał że przez ćwiczenia cielesne i duchowe osiągnie się wewnętrzną dyscyplinę, przygotowanie militarne.

- Maffeo Vegio – ćwiczenia fizyczne szczególnie konieczne dla studiujących

- Francesco Filelfo – zawody sportowe jako niezbędne w ogólnym procesie wychowania.

- Enea Silvo Pisccolomini – później został papieżem Piusem II. Widział w ćwiczeniach cielesnych środek przeciwdziałający nadmiernemu rozpieszczeniu. Uważał że młodzieniec powinien szkolić się w napinaniu łuku, rzutach z procy, pływaniu…

napisał „traktat o wychowaniu dzieci” dla 10letniego W.Pogrobowca.

- Baltazar Castiglione – ujmował wychowanie fizyczne jako element kultury ciała oraz kultury umysłu i uczuć. Napisał „dworzanin” poświecone wychowaniu dworskiemu.

4.Nowe szkoły pionierskie:

W Ferrarze- kierował szkołą Guario de Verona , który uważał że polowania, jazda konna dają sprawność wojskową, a pływanie i taniec sprawność ogólną. Jego wycieczki dały początek krajoznawstwa.

W Mantui- kierował szkołą o nazwie „dom radości” Vittorino de Feltre, ćwiczeniom fizycznym przywiązywał właściwości zapobiegania chorobom. Brak kar cielesnych, ćwiczenia na wolnym powietrzu. Obie płci w szkole.

5.Poglądy przedstawicieli humanizmu i odrodzenia w krajach Europy zachodniej:

Hiszpania:

Juan Luis Vives – stawiał wychowanie fizyczne na równi z wychowaniem umysłowym i moralnym

Francja:

Francois Rabelais – napisał romans edukacyjny gdzie dał nowe ujęcie wychowania, wypowiadał się przeciw nadmiernemu teoretyzowaniu i uznawał ścisły związek między ciałem a duchem. Ćwiczeń nie wzbogacił.

Michael de Montaigne – związek między ciałem i duchem przyrównywał do dwu koni przy jednym zaprzęgu, które zmuszone są to współdziałania.

Anglia:

Thomas More – w edukacji młodzieży widział związek między cielesnym a umysłowym wykształceniem.

William Szekspir – w jego twórczości sprawność fizyczna była często poruszana. O szermierce pisał np. w „Makbecie” czy „Hamlecie”.

Szwecja:

Olaus Magnus – na uwagę zasługuje jego dzieło gdzie są opisane liczne sporty uprawiane w ówczesnej Skandynawii.

6.Humaniści przeciwni ćwiczeniom fizycznym:

- Jakob Wimpfeling – Niemiec, uważał że należy chronić młodzież przed ćwiczeniami cielesnymi

-Erazm z Rotterdamu – wypowiada się za harmonijnym wychowaniem człowieka. Pierwszeństwo dla kształcenia umysłu.

7.Lekarze odrodzenia:

- Paracelsus – uważał że człowiek powinien doskonalić ciało, ducha i duszę.

- Marcurialis – napisał „sztuka gimnastyczna” i napisał precyzyjniej o korzyściach płynących z uprawiania ćwiczeń fizycznych z punktu widzenia medycyny. podzielił gimnastykę na 3 działy: wojskową, lekarską i wadliwą czyli atletyczną.

8.Poglądy przedstawicieli reformacji:

- Marcin Luter- był zwolennikiem uprawnień ćwiczeń cielesnych. Zalecał muzykę, zapasy i skoki gdyż uważał że przynoszą one radość i odprężenie oraz zapobiegają chorobom.

- Urlich Zwingli – uważał sprawność w biegach, skokach, rzutach, zapasach i szermierce za niezwykłe przydatną przy obronie ojczyzny. Nie narzucił włączenia ćwiczeń fizycznych do obowiązkowego planu zajęć w szkole.

- Jan Kalwin – pod wpływem jego osoby w Zurychu (gdzie za czasów U. Zwingli żołnierze mieli w czasie wolnym ćwiczyć ) zaniechano nie tylko te poczynania ale również ofiarą padło ulubione pływanie. Nie popierał kar cielesnych.

- Friendland Melanchton

- J. Camerarius- wypowiadał się na temat ścisłego związku między ciałem I duchem. Postulował on aby ćw. fiz. były dostosowane do wieku i były uprawiane przed jedzeniem. Przeciwnik kary cielesnej

- V. Trotzendorf

- J. Sturm – zajęcia z ćw. fiz. starał się lączyć z nauką języków obcych.

KULTURY FIZYCZNE:

Dworska kultura fizyczna:

- nastąpiła ewolucja form turniejowych

- odbywały się turnieje szlacheckie – otwierane wielkim pochodem, program obejmował gonitwy do pierścienia , gdzie zawodnicy musieli nadziać na kopię pierścień zawieszony wysoko na sznurze; wyścigi do głów, trzeba było pędząc na koniu trafić w głowę figury; karuzela, popisy w toczeniu końmi, a na zawodach drużyn konnych ciskano na siebie nawzajem piłkami.

- wyścigi i kłucia

- szermierka (w szkole włoskiej bronią była szpada, a we francuskiej floret)

- grano w piłkę i tańczono.

Chłopska kultura fizyczna:

- proste formy ćwiczeniowe

- najbardziej odzwierciedlały tę kulturę obrazy P. Bruegla a przede wszystkim „zabawy dziecięce”. Proste formy ćwiczeniowe były odprężeniem po monotonnej ciężkiej pracy. Grano w kręgle, biegi w workach, jazda konno, skoki i gimnastyka.

Mieszczańska kultura fizyczna:

- rozwinęły się bractwa kurkowo-strzeleckie. Udział w zawodach mógł brać każdy kto uiścił składkę oraz cieszył się nienaganną opinią. Strzelano do ptaka w maju na Zielone Święta , kiedy to obchodzono roczne święto miasta. Najlepszy strzelec był np. zwalniany z uiszczenia wszelkich powinności feudalnych. Były też święta strzeleckie gdzie zapraszano strzelców z innych miast, impreza trwała kilka dni. Podczas zawodów odbywały się tańce , biegi i inne zabawy ludowe.

- bractwa szermiercze. Członkiem mógł zostać każdy uczciwy mieszczanin, który nie wywodził się ze szlachty. Bractwa obierały sobie patrona. Nauka szermierki odbywała się według surowo ustalonych zasad i jej okres kończył się trudnym egzaminem mistrzowskim. Rozwój tych bractw wiązał się z jednej strony ze znaczenia szermierki dla obronności, a z drugiej z chęci dorównania szlachcie. Zwycięzca w zawodach otrzymywał wieniec honorowy lub pieniądze. Pod koniec XVII szermierka zaczynała przezywać kryzys.

- taniec przy muzyce na dudach i fujarkach

- gry w kręgle, piłkę gdzie budowano specjalne domy, pływanie rzadko uprawiane

- powstały łaźnie gdzie usługiwały kobiety a mężczyźni nosili wodę.

Wychowanie fizyczne w akademiach rycerskich:

- powstawały szkoły na pół wyższe lub średnie, gdzie przygotowywano młodzież do służby państwowo-dwroskiej

- starano się by ich wychowankowie odpowiadali stworzonemu ideałowi, niektóre przedmioty jednak prowadzono fakultatywnie.

- wychowanie fizyczne uważane było za obowiązkowe. Uważano że daje ono odprężenie i zapobiega chorobom.

- jazda konna z woltyżerką

- szermierka, taniec

- gry w piłkę.

-ćwiczenia fizyczne górowały nad nauką teoretyczną i nauczycieli tego pierwszego mieli większe wynagrodzenie.

Wychowanie fizyczne u jezuitów:

-ćwiczenia cielesne miały duże znaczenie

- założenie zakonu miało na celu odzyskanie strat spowodowanych przez reformację. Chcieli pozyskać całe nagrody przez wpływ na młodzież. Zakładali seminaria duchowe, chcieli opanować niektóre uniwersytety.

- ćwiczenia fizyczne były ważne, uważano że dają one odprężenie po nauce.

Wychowania fizyczne w gimnazjach:

- ograniczony zakres. Były w określonych godzinach dozwolone niektóre zabawy. Jak np. umiarkowane rzuty piłką.

- tańce dozwolone tylko dla uczniów szlacheckiego pochodzenia

- zalecano prace w ogrodzie lub w gospodarstwie

Wychowanie fizyczne w uniwersytetach:

-dostępne dla szlachty i zamożnego mieszczaństwa

- uprawiane ćwiczenia cielesne, gra w piłkę i szermierkę

- instruktor prowadził obok nauki jazdy konnej i szermierki ćwiczenia militarne

-później zniesiono niektóry formy ćwiczeń i zostawiono te które uważano za odpowiednie dla uprzywilejowanego stanu

-specjalne formy zabaw jeździeckich jak kadryle.

1. Oświecenie- okres w rozwoju kultury europejskiej, gdzie ideologia tego okresu wpłynęła na tworzenie się nowych obrazów świata.

2. Kultura fizyczna w oświeceniu (charakterystyka okresu):

- od XVII do XIX wieku

- ruch intelektualny

- wzmożenie prestiżu nauki i oświaty, uważano, że tylko przez wiedzę można świat ulepszyć

- ideologiem został F. Bacon autor powiedzenia „wiedza jest potęgą”

- eksplozja projektów reform wychowawczych

3.Przedstawiciele oświecenia:

- Jan Amos Komensky – pedagog, dążył do reformy wychowania, szkoły miały być dostępne dla wszystkich dzieci, bez względu na pochodzenie. Jego dzieło „wielka dydaktyka” i to w nim określał on ciało jako mieszkanie i narzędzie rozsądnej duszy. Uważał, że aby utrzymać zdrowie należy mieć uregulowany tryb życia. Był za podzieleniem na 3 części doby z przeznaczeniem 8godzin na pracę umysłową, 8godzin na sen, 8godzin na ćwiczenia i pielęgnowanie ciała. Budynek szkolny miał sprawiać wrażenie z zewnątrz i wewnątrz miłe wrażenie. Powinien być blisko ogród i boisko do codziennych ćwiczeń. Zalecał biegi, łyżwiarstwo, saneczkarstwo, gry w piłkę, pływanie i zabawy dziecięce.

- John Locke – swoje poglądy pedagogiczne zawarł w dziele „Myśli o wychowaniu”, gdzie były pierwszym programem nowego wychowania burżuazyjnego, świeckiego ale i prywatnego oraz utylitarnego. Według Locke’a gentelman powinien zajmować się głównie sprawami zapewniającymi mu udział w życiu publicznym. Koniczne do tego było zdrowie. Podstawą do utrzymania zdrowia jest naturalny tryb życia z metodycznym hartowaniem ciała przez ćwiczenia cielesne, pływanie, kąpiel w zimnej wodzie. Człowiek musi umieć znosić cierpienia cielesne i duchowe jak i zrezygnować z osobistych pragnień na rzecz życia rozumnego i szlachetnego. Ideał wychowawczy to gentelman, który tańczy, uprawia szermierkę, jazdę konną, zapasy.

- Jean Jacques Rousseau – działał głownie we Francji, zasłynął jako obrońca praw człowieka i jego swobodnego rozwoju. Dostał miano ojca rewolucji francuskiej 1789 roku przez radykalne poglądy. Poglądy na temat wychowania zawarł w dziele „Emil czyli o wychowaniu” gdzie ogłosił hasło powrotu do natury. Człowiek z natury jest dobry lecz został spaczony przez cywilizację i niesprawiedliwy ustrój społeczny. Przez wychowanie powinien stać się praktycznym i użytecznym, skromnym i cnotliwym. Wychowanie powinno być zgodne z naturą ludzką. Uważał za koniczne uprawienie ćwiczeń fizycznych. Zalecał od maleńkości hartowanie przez kąpiel w lodowatej wodzie, skoki i biegi. Jego fikcyjny wychowanek Emil ma zawsze być najszybszy w biegach i najsilniejszy w zapasach, najzręczniejszy w pracy i najzwinniejszy w grze. Jednak jego metoda wychowawcza miała błędy bo Emil żył w izolacji, brak mu było współzawodnictwa. Błąd to także podział życia na 3 okresy gdzie w pierwszym okresie od 12 roku życia Emil poddany był wyłącznie wychowaniu fizycznemu, od 12-15 lat wychowaniu intelektualnemu, 15-20 lat moralnemu.

4.Filantropiści (Inaczej przyjaciele ludzkości. Wierzyli w skuteczność wychowania. Chcieli opracować taki system wychowawczy, który by uwzględniał potrzeby całego społeczeństwa. Idea wszechstronnego rozwoju osobowości człowieka)

*Głównymi centrami pedagogii filantropijnej były szkoły:

1.w Dessau – twórcą filantropizmu był Bernhard Basedow, który otworzył ten pierwszy zakład wychowawczy w roku 1774. Propagował surowe wychowanie dzieci i młodzieży, ćwiczenia cielesne. Był za podziałem doby ucznia na 7godzin dla snu, 7 godzin na czynności powszednie jak toaleta itp. I 10 godzin na zajęcia umysłowe i ćwiczenia cielesne. Połączone z muzyką. Uważał, że chłopiec w wieku 16 lat powinien poznać warunki na wsi pracując u gospodarza, miał też przez 14 dni przebywać w warunkach polowych, poznać pracę w kopalni w porcie i handlu. Zalecał żeby chłopcy uczyli się pokonywać niebezpieczeństwa i przeciwieństwa by wyrośli na prawdziwych mężczyzn.

W praktyce szkoły w Dessau najbardziej ceniony był:

-pięciobój (biegi, skoki, podnoszenie ciężarów, balansowanie, wspinanie się)

- uzupełnieniem pięcioboju były ćwiczenia ludowe, zapasy i gry w piłkę

- 1 zakład gdzie reglanie prowadzone wychowanie fizyczne pod kierunkiem kwalifikowanych nauczycieli.

2. w Schnepfenthal – założył je pedagog Christian Salzmann w 1784 roku. Dla niego najważniejsze było zdrowie i pogoda ducha wychowanków. Był za ćwiczeniami cielesnymi.

W Schnepfenthal:

- przywiązywano wagę do jasnych pomieszczeń i pokoi sypialnych. Do odpowiedniej wody i prostego oraz zdrowego odżywiania.

- pomiędzy godzinami nauki stosowano 10min przerwy. W tym zażywano ruch na świeżym powietrzu.

- wprowadzona została przez założyciela praca na roli.

5.Christoph GutsMuths – był to najwybitniejszy współpracownik Salzmanna i pionier wychowania fizycznego i sportu w Niemczech. Był rzecznikiem oświaty, wypowiadał się za nauczeniem ogólnokształcącym. Zakładał że ćwiczenia fizyczne będą stosowane jako podstawowy element zapewniający młodemu pokoleniu zdrowie, siłę i harmonijny rozwój. Opracował swój system nauczania w książce „Gimnastyka dla młodzieży”. Podzielił gimnastykę na: gim. właściwą (skoki, biegi rzuty, ćwiczenia równowagi, mieszane, taniec, chód, ćw. wojskowe, pływanie, ćw. zmysłów, głośne czytanie i deklamację), pracę ręczą (czynności gospodarcze, rzemiosło, pracę w ogrodzie), zabawy i gry ruchowe i umysłowe. Swój system uzupełnił w książce „gry i zabawy dla ćwiczenia i wypoczynku ducha i ciała”. Dzieło zawiera 100 gier , omawia niemieckie zabawy ruchowe. Napisał też książkę „sztuka pływania” , gdzie zmniejszała się dzięki niemu ilość utonięć. Stosował on zasadę stopniowania trudności.

6.Urlych Vieth – nauczyciel jednej ze szkół na terenie Dessau, wprowadził elastyczny, państwowy program szkolny jako pierwszy i jedyny w Niemczech. Napisał „próba encyklopedii ćwiczeń fizycznych”, która składała się z 3 części, gdzie dał się poznać jako doskonały analityk w części drugiej a część trzecia to dopełnienie dwóch poprzednich. Przedstawił też pedagogiczne możliwości oddziaływania wychowania fizycznego. Jego projekty boisk, budowy sal gimnastycznych świadczą o nim jako o doskonałym znawcy problemu. Chciał aby wszystkie dzieci wszystkich stanów były objęte wychowaniem fizycznym. Jego znaczenie nie ogranicza się tylko do wychowania fizycznego, napisał również wiele cennych praw z zakresu matematyki, astronomii i geografii.

KULTURA FIZYCZNA W DAWNEJ POLSCE

Pradzieje

- KF plemion polskich kształtowały: czynniki społeczne i biologiczne (natura człowieka i warunki bytowania)

Ruch turnerski:

-W Niemczech ucisk zew. Musiał wywołać silną reakcję w postaci wzrostu poczucia narodowego. Potrzebna była reforma w zakresie wychowania narodowego.

- Prusy stały się ośrodkiem ruchu narodwow-wyzowleńczego. Przeprowadzano reformy w tym wysuwała się konieczność militarnego kształcenia młodej generacji.

-Johann Gottlieb Fichte – wygłaszał w Berlinie „mowy do narodu niemieckiego”, gdzie nawoływał do budzenia świadomości narodowej. Żądał uwzględnienia wychowania fizycznego.

!!!!-Friedlich Ludwig Jahn - napisał „Niemiecka świadomość” gdzie występował przecież feudalnym podziałom. Pragnął silnych zjednoczonych Niemiec. W wychowaniu fizycznym widział ważny element wychowania i wykształcenia narodowego. Nauczał w jednej ze szkół berlińskich gdzie razem z uczniami zainicjował zbiorowe ćwiczenia gimnastyczne wzorowane na zleceniach GutsMuthsa. Organizował też wycieczki dalekie. W swoim narodowym fanatyzmie nie chciał przyznać się do błedu i z uporem twierdził, że turnieje powstały w Niemczech, a Francuzi samo to słowo jak i tradycje i zwyczaje wzięli od Niemców. Był romantykiem. W okresie wojny wyzwoleńczej wziął udział w walce, a po zakończeniu tej wojny podarował opracowana z kolega dla Goethego książkę „Niemiecka sztuka gimnastyczna” (teoretyczna podstaw systemu, ćwiczenia usystematyzowano w zespoły ćwiczeniowe, zalecano równoważnię, linę do wspinania, drabiny, maszty, stojaki do skoków, rów w formie trapezu, boiska do rzutów i zapasów, drążek). Poświęcał mało uwagi grom, a kład nacisk na ćwiczenia na przyrządach.

-W 1811 Otwarto również boiska gimnastyczne – młodzież spędzała na boisku 2 popołudnia wolne od nauki, w pierwszej części były ćwiczenia dowolne, a w drugiej pod kierunkiem przodowników. Obowiązywał szary i lniany strój. Noszono na piersi czworokątny znaczek gdzie było imię i nazwisko oraz cztery daty : 9(bitwa w lesie), 919(początek turniejów średniowiecznych w Niemczech) , 1519(koniec turniejów), 1811(otwarcie tego boiska gimnastycznego). W przerwach spożywano posiłek z chleba i wody.

Ruch turnerski w okresie zawieszenia (turnsperre):

-Poglądy polityczne Jahna oraz angażowanie się Turnerów po stronie opozycji doprowadziło do uwięzienia Jahna i zamknięcie boisk turnerskich. Jednak jego postawa polityczna spotkała się z uznaniem w pewnej części Niemiec.

-Uznano Jahna „ojcem turnestwa”.

-Okres kiedy panował turnsperre jednak nie spowodował przerwy w rozwoju wychowania fizycznego. Kontynuowało cieczenia w różnych miastach, Berlinie czy Monachium. Później zamiast turnen mówiono Gymnastyk.

-A ruch turnerski stracił polityczny charakter, a stał się ruchem gimnastycznym.

Ruch turnerski = gimnastyczny po zniesieniu zakazu:

-Utworzono Ogólno niemiecki Związek Turnerski ale różnice ideologiczne członków doprowadziły do rozłamu i powstał Demokratyczny Związek Turnerów Niemiec.

-Angażowano się aktywnie po stronie rewolucji. Wielu jednak turnerów po upadku wiosny ludów i nadejścia świętego przymierza wyemigrowała do Ameryki.

-Następnie powołano organizację Deutsche Turnerschaft do kierowania sprawami gimnastyki w Niemczech. Nadała ona ruchowi jednolitą formę organizacyjną i mocną strukturę i organizowała co roku dni turnera.

Wychowanie fizyczne w szkole:

-Wychowanie fizyczne w niemieckich szkołach zostało wprowadzone dość pozno.

-na początku nie wydano rozporządzenia o obowiązkowym wychowaniu fizycznym szkołach i lekarze, pedagodzy i gimnastycy zaczęli wypowiadać się na ten temat mówiąc o zaniku zdrowia i sił fizycznych młodzieży. Pod presją i krytyką rząd pruski ponowie zajął się tą sprawą.

-Rzecznikiem wychowania fizycznego stał się Johann Schulze, a popierano wf nawet przez sfery wojskowe. W rezultacie wydał memoriał gdzie uznano gimnastykę za „konieczny i pożyteczny człon” kształcenia narodowego w gimnazjach, wyższego stopnia szkołach miejskich, seminariach nauczycielskich i szkołach wojskowych. Latem ćwiczenia miały być na boiskach a zima na Sali. Chcieli wykształcić dobrych fachowców dlatego opiekowali się szczególnie seminariami dla nauczycieli. Utworzono w Berlinie Centralny Instytut Kształcenia Nauczycieli Wychowania Fizycznego.

-Za przykładem Prus wprowadzono wf do gimnazjów i szkół średnich w innych państwach niemieckich. Sprawą sporną był wybór programu. „ojczyźniane turnerstwo” Jahna nie zostało zaakceptowane. nie rozwiązały tez problemu starania Hugo Rothsteina, który usiłował zaadaptować system szwedzki. Obce wzory w gimnastyce przyjmowano niechętnie czego przykładem był tez spór który wybuchnął w Parlemncie Pruskim o nazwie „spór o poręcze”. -!!!!-Po poszukiwaniach przyjęto system Adolfa Spiessa – w „Nauce sztuki turnerskiej” unowocześnił i do potrzeb szkolnych przystosował system Jahna. Uprzywilejował ćwiczenia porządkowe i musztrę. Podstawa systemu stał się dwuczęściowy „podręcznik turnerski dla szkół”, który dał mu zaszczytne miano „ojca gimnastyki szkolnej”. Był zwolennikiem systemowych ćwiczeń fizycznych w ciągu całego roku dlatego chciał aby powstały przystosowane do tego sale gimnastyczne. Później wychowanie fizyczne dzięki niemu znalazło się w szkołach ludowych w wymiarze 2 godz. Tygodniowo. Miało to nauczyć i przygotować młodzież niższych warstw społecznych do przyszłej służby wojskowej.

Wychowanie fizyczne w armii:

-Przywiązywano do wf dużą wagę. Włączyli je do programu szkolenia żołnierzy

-Kontynuował te zamierzenia Herman Boyeh – budował garnizonowe boiska i pływalnie, zakładano je w różnych rejonach.

-Ćwiczenia po wsiach i miastach mieli zajmować się podoficerowie. W okresie turnsperre sprawa upadła, ale w garnizonach ćwiczenia fizyczne nadal odgrywały ważną rolę. Zmieniał się tylko sposób. Wprowadzono „gimnastykę racjonalną”.

Niemcy po roku 1871:

Dzięki zwycięstwa nad francuzami zakończył się proces jednoczenia Niemiec. Okres II rzeszy niemieckiej można było podzielić na dwa podokresy, czyli okres rządów Otto Bismarcka i okres osobistych rządów cesarza Wilhelma II. Niemcy we wszystkich dziedzinach zaczęli osiągać sukcesy. Ustępowali jedynie USA i częściowo Anglii.

Rozwój wychowania fizycznego w szkole:

-Weszło już na stale do programów szkol.

-Oparty był na systemie Adolfa Spiessa. System ten służył najbardziej militaryzmowi, a z naukowych pozycji jednak spotykał się z krytyką szczególnie jeśli chodziło o błędne wyróżnianie dla rozwojowych dzieci i młodzieży.

-Modyfikacją tego systemu zajął się Alfred Maul – szwajcarski pedagog, propagował on i uzasadniał potrzebe wykonywania rytmicznegfo ćwiczeń wolnych jak i na przyrządach. Do ćwiczeń wolnych wprowadził muzykę.

-Wpływ na modyfikację systemu Spiessa miał tez J.C.Lion – przeciwnik ćwiczeń nawiązujących do czynności pracy, zalecał ruchy abstrakcyjne, mające podkreslic nierozerwalny związek ducha i ciała. Elementem nowym było uznanie ćwiczeń za zewnętrzny wyraz duchowej aktywności człowieka.

-Rolę w rozwoju gimnastyki odegrał również O.H.Jager – wielbiciel greckiej gimnastyki. W praktyce odszedł jednak od ideału greckiego. Jego gimnastyka miał cele militarne. Wprowadził do niej słynne laski żelazne.

*W szkole ludowej zwiększono liczbę godzin wychowania fizycznego do trzech i dodatkowo wprowadzono pięciominutowe ćwiczenia na wolnym powietrzu. Rozszerzono gimnastykę i gry dla dziewczyn do tych samych rozmiarów co dla chłopaków.

*W rożnych szkołach średnich obok pływania i gier wprowadzono piłkę nożną gdzie młodzież tworzyła własne drużyny i grała tez poza szkolą.

*W gimnazjach obok gimnastyki duże znaczenie miało pływanie, wioślarstwo, piłka nożna. Lekkoatletyka, tenis, szermierka, kolarstwo czy turystka szkolna (najpierw uprawiana była w postaci wycieczek szkolnych potem tworzy się nawet zszerszenia „wędrujące ptaki” z głównym celem jako wycieczki krajoznawcze).

Dalszy rozwój ruchu turnerskiego:

-Zaczął się ponownie dynamicznie rozwijać.

-Uprawianie ćwiczeń fizycznych w towarzystwach turnerskich miało służyć wychowaniu członków w „duchu ojczyźnianym”. W doborze ćwiczeń starano się kierować wolą członków. -Popularnością cieszyły się ćwiczenia wolne i na przyrządach. Biegi, skoki, rzuty służyły jako ćwiczenia uprzywilejowane. Z czasem dołączono lekkoatletykę. Organizowano również wędrówki turnerskie a zaczęła się rozwijać gimnastyka u kobiet. Ćwiczenia turnerek były jednak ograniczone.

Ruch rekreacyjny:

-Propagowało go mieszczaństwo niemieckie.

-Duże zasługi w jego rozwoju położyły towarzystwa turnerskie.

-Zrodziła się głośna broszura Emila Hartwicka „na co cierpimy” gdzie potrzebę rekreacji uzasadnił społecznymi względami.

-Powołano również w Berlinie Centralną Komisję Popierania Młodzieży i Zabaw Narodowych w Niemczech, która zajęła się miedzy innymi budowa terenów i urządzeń rekreacyjnych.

Niemieckie organizacje skautowe:

-Niemcy wilhelminskie starały się o zapewnienie warunków sprzyjających dobremu przygotowaniu się do aktywnej służby wojskowej.

-Zwracano szczególną uwagę na cielesne kształcenie młodzieży.

Wychowanie fizyczne w szkole i poza nią.

-Powstanie organizacji młodzieżowej wzorującej się na angielskim skautingu.

-Powołano jeszcze 2 organizacje młodzieżowe Jugendflege i Jungdeutshland. Chciano wychować młodzież w duchu narodowo-niemieckim. Organizacje te uzupełniały się ale nie przeciwstawiały się sobie. Były połączone z kołami wojskowymi.

Sport i turystyka

-Pod nazwą sportu należy raczej rozumieć nowe zwyczaje i metody gdyż był już znany wcześniej.

-Obok szermierki i jazdy konnej na znaczeniu zyskały: wioślarstwo, żeglarstwo, boks, gry zespołowe, łyżwiarstwo, pływanie, turystyka wysokogórska, sporty motorowe.

-Sport był zauważony przez malarzy głownie malujących wyścigi konne.

-Powstały też specjalistyczne kluby:

1. Wioślarski – założony przez kupców angielskich, utworzono tez ogólno niemieckie zrzeszenie wioślarskie oraz żeglarskie.

2. Kolarstwo – pierwsze kluby powstały w Monachium i Hamburgu.

3. Łyżwiarstwo – pierwszy klub we Frankfurcie nad Menem.

4. Sport pływacki rozwijał się wolniej

5. Piłka nożna – w Bremie, powstał też niemiecki związek piłki nożnej, początkowo uprawiano tu też hokeja.

6. Lekkoatletyka – była na początku uprawiana pomocniczo np. w klubach piłkarskich.

7. Turystyka – sport wymagający aktywności ruchowej, powstało niemieckie towarzystwo alpinistyczne, a potem niemiecko- austriackie. Założono też muzeum alpejskie. Oprócz turystyki wysokogórskiej była tez turystyka piesza, wodna i kolarska. Organizowano wycieczki. Głownie niektóre kluby sportowe i towarzystwa turnerskie propagowały ten rodzaj turystyki.

Zrzeszenia robotnicze

-na początku robotnicy w Niemczech wstępowali do mieszczańskich towarzystw gimnastycznych i sportowych.

-Robotnicy wysokokwalifikowani jednak najczęściej w tych towarzystwach robotnicy spotykali się raczej z niechęcią i dyskryminacją ze strony stowarzyszeń i członków ze sfer bogatego mieszczaństwa. Różne względy i różnice sprawiły że świadomi robotnicy organizowali się w odrębnych zszarzeniach gimnastycznych i sportowych.

-Pierwsze zrzeszenie gimnastyczne powstało w Lipsku z hasłem „wszystko przez pracę, wszystko dla pracy” i wtedy powstawały też zrzeszenia w innych miastach przekształcając się w zrzeszenia ogólno niemieckie.

-Utworzono Niemiecki Robotniczy Związek Turnerski.

-Utworzono też robotnicze zjednoczenie pływackie i za przykładem towarzystwa przyjaciół przyrody wśród robotników rozwijano krajoznawstwo i turystykę.

Pierwsze nowożytne olimpiady

-W Niemczech wznowienie igrzysk spotkało się z niechęcią ponieważ to nie oni wpadli na taki pomysł. Jednak idea odrodzenia igrzysk znalazła zrozumienie u niektórych polityków i naukowców.

-Wyrazicielem ich poglądów był Williabald Gebhard - przyczynił się do udziału zawodników niemieckich w pierwszej nowożytnej olimpiadzie w Atenach, został jednak wykluczony z niemieckiego związku do spraw sportu, gier i gimnastyki, ale pracował dalej nad swoim pomysłem. Doprowadził do powstania niemieckiego komitetu olimpijskiego.

-w Atenach w ćwiczeniach na przyrządach prowadzili Niemcy.

-W Sztokholmie Niemcy osiągnęli największe sukcesy.

-W Berlinie przerwano igrzyska przez I wojnę światową.

Kultura fizyczna w obliczu I wojny światowej

-Popierano politykę agresji

-Powstały młodzieżowe kompanie, zorganizowane na wzór wojskowy, rekrutowano tu głownie młodzież zrzeszona z towarzystw turnerskich, sportowych i organizacji młodzieżowych.

KULTURA FIZYCZNA W KRAJACH KREGU JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Austria

-odgrywały w niej rolę 2 narody Austriacy i Węgrzy

-okres józefinizmu

-Maria Teresa [cesarzowa, która przeprowadziła w Austrii reformy wewnętrzne w duchu absolutyzmu, zreformowała administrację, sądownictwo, poprawiła stan finansów. Za jej czasów i jej syna w wychowaniu dworskim wypowiadali się za tradycyjnymi ćwiczeniami rycerskimi, tańcem, szermierką i grą w piłkę. Takie formy też uprawiano w akademiach rycerskich i szkołach jezuickich]

-Józef II [syn Marii, zwiększył on obciążenie podatkowe klas uprzywilejowanych, dążył do podniesienia poziomu gospodarczego kraju]

-utworzono pierwszy zakład pływacki przez lekarza Ferro

-popularne były wycieczki wysokogórskie, szczyt Triglav czy Duży i Mały Glockner.

-zakładano towarzystwa turnerski dzięki cesarzowi Józefowi I

-rozwijał się też sport w tym powstał klub łyżwiarski jako zrzeszenia wspólne dla Niemców i Austriaków

-nowe związki wioślarski, pływacki, łyżwiarski

-powstało Austriackie Towarzystwo Alpinistyczne

!!!!-Payer przywiózł do Wiednia narty i tym zapoczątkował narciarstwo sportowe , chociaż na początku nie przyniosły większych rezultatów, dopiero dzięki ukazaniu się słynnej książki w języku niemieckim i angielskim podróżnika polarnego Nansena o wyprawie w głąb Grenlandii na nartach rozbudziło zainteresowanie się narciarstwem

-w 1905 roku wprowadzono slalom sportowy i przeprowadzono zawody w slalomie jak i biegu zjazdowym.

-powstawały także zrzeszenia robotnicze; w szczególności ważny jest ruch robotniczy turystyczno-krajoznawczy z inicjatywy robotniczego ruchu turystycznego pod nazwą „przyjaciele przyrody”. Nasadowano je w innych państwach również i szybko zyskano popularność. Z czasem to towarzystwo stało się międzynarodowym robotniczym stowarzyszeniem turystycznym.

-wf w szkołach obywał się z propagowaniem gier i zabaw ruchowych, łyżwiarstwa, pływania i wycieczek

-na pierwszych igrzyskach nowożytnych nie zdobyli żadnego medalu

Węgry

-szermierka

-powstawały kluby i szkoły sportowe (węgierski klub szermierczy, wegierska szkoła jazdy konnej, zakład pływacki, klub wioślarski, zakład gimnastyki leczniczej)

-po wojnie z Prusami, przegranej, Józef I zgodził się na utworzenie rządu węgierskiego gdzie otrzymano odrębny sejm i niezależność w sprawach wewnętrznych

-w szkołach średnich i ludowych wprowadzono lekką atletykę w wymiarze 2 godz. Tygodniowo.

-Rozwijały się też nowe rodzaje sportu (klub żeglarski, łyżwiarski, lekkoatletyczny)

-turnerstwo zyskało wielu zwolenników, utworzono w Budapeszcie związek turnerski zrzeszający 30 towarzystw

- rozwijało się narciarstwo oparte na wzorach norweskich

-nauczano jazdy na nartach

-na pierwszych igrzyskach nowożytnych Węgrzy odnieśli zwycięstwa w pływaniu i szermierce

Szwajcaria

-szermierka, jeździectwo, gry w piłkę

-zapasy, biegi, skoki, pchnięcia i podnoszenia kamieni

!!!!-Jan Pestalozzi [wielki pedagog, publicysta, stworzył podstawy nowożytnego nauczania powszechnego. Napisał książkę „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” gdzie pokazał na czym opiera swoje wskazówki wychowawcze, opracował tez „o kształceniu ciała”, i napisał „łabędzi śpiew”. Oddziaływał nie tylko na dzięki objęte nauką szkolną ale również na dzieci pracujące, ćwiczenia przedstawione w dziele o kształceniu ciała mógł wykonywać każdy. Propagował ćwiczenia wolne, wszechstronnie rozwijające organizm z pominięciem ćwiczeń na przyrządach. Zachował jednak pewne elementy kształcenia wojskowego. Program ćwiczeń cielesnych według niego jest prosty i naturalny, zalecał stopniowanie ćwiczeń od najprostszych do tych bardziej skomplikowanych]

-turystyka górska, alpinizm, do rozwoju przyczynili się ludzie sztuki i nauki, którzy w swoich dziełach rozbudzali zainteresowanie pięknem ojczystego kraju.

-powstał szwajcarski klub alpejski, a wraz z ruchem turystycznym postępował rozwój hotelarstwa, usług gastronomicznych i leczniczych. Znane też sa ośrodki wypoczynkowo-lecznicze

-ruch gimnastyczny (turnerstwo) propagatorem został Clias [nauczał on gimnastyki w zakładzie wychowawczym w Bernie, wydał podręcznik „początki gimnastyki czyli turnerstwa”, założył też ojczyźnianą gminę turnerską]

-sport strzelecki, odbywały się zawody strzeleckie, obchodzono też święta strzeleckie.

-wioślarstwo, narciarstwo które stało się nie tylko rozrywką ale też środkiem lokomocji

-powstała w Szwajcarii też młodzieżowa organizacja wzorująca się na skautingu angielskim

!!!!-Emil Dalcroze [autor oper, wielu miniatur muzycznych, piosenek, prac teoretycznych i metodycznych, twórca gimnastyki rytmicznej, starał się kształcić ruchowo z muzyką jednocześnie. Napisał „rytmika, muzyka i wychowanie”. Wywarł duży wpływ na dalszy rozwój gimnastyki]

Holandia

-ścierały się tu w kulturze fizycznej wpływy niemieckie i angielskie

-zainteresowanie wzbudziły książki takie jak: „gimnastyka wszystkich stanów”, „podręcznik anatomii i fizjologii ćwiczeń fizycznych”, „podręcznik gimnastyki dla dziewcząt”

-sport nawiązywał do wzorów angielskich; kluby myśliwskie, towarzystwo łyżwiarskie, narodziło się żeglarstwo i wioślarstwo, powstał związek szermierczy, gimnastyczny, łyżwiarski, pływacki, piłki nożnej i atletyki, kluby hokeja i alpinizm

-turnertwo miało swoich zwolenników

-na pierwszych igrzyskach nowożytnych odnoszono sukcesy w szermierce, strzelectwie i wioślarstwie

Luksemburg

-Stammer [odegrał dużą rolę w rozwoju kf; prowadził ćwiczenia turnerskie, otworzył prywatny zakład turnerski]

-wprowadzono do szkoły wf w wymiarze 2godz. Tygodniowo -powstał związek gimnastyczny

KULTURWA FIZYCZNA W KRAJACH ACH SKANDYNAWSKICH

W Danii , która na początku XIX stulecia przeprowadziła szereg reform społecznych, a działająca w latach 1789-1814 Wielka Komisja Szkolna zdołała doprowadzić do takiego rozwoju szkolnictwo ludowe, że w 1814 r. wprowadzono obowiązek szkolny.

Ważną siłą napędową był rozwijający się w Kopenhadze tzw. Ruch nordycki, nawiązujący do tradycji skandynawskich, do mitycznych bóstw skandynawskich.

Dla upowszechnienia wychowania fizycznego zasadnicze znaczenie miała podjęta w 1809 r. decyzja Wielkiej Komisji Szkolnej o wprowadzeniu do szkół średnich wychowania fizycznego jako przedmiotu nauczania oraz zalecenie, by także w szkołach ludowych było ono uwzględniane w miarę możliwości.

W umocnieniu pozycji tego przedmiotu w szkole wielką rolę odegrał Franz Nachtegall (1777-1847), który był nauczycielem wychowania fizycznego i optował idei niemieckich filantropistów. Już w 1799 r. z jego inicjatywy przetłumaczono na duński i wydano książkę GutsMuthsa Gimnastykę dla młodzieży oraz zorganizowano w Kopenhadze wg wzorów Basedowa szkołę, w której wychowanie fizyczne prowadził Nachtegall. Obok niej - sam założył zakład gimnastyczny cieszący się z roku na rok coraz większą popularnością. W 1803 r. miał już 150 uczniów.

W 1808 r. w Wojskowym Instytucie Gimnastycznym zaczęto kształcić cywilnych kandydatów na nauczycieli gimnastyki, co przyczyniło się do szerokiego upowszechnienia tej formy wychowania fizycznego.

W 1821 r. utworzono urząd dyrektora gimnastyki, który miał czuwać nad jej stanem w armii i w szkole. Na stanowisko to powołano Nachtegalla (pełnił ten urząd przez 20 lat). Z jego inicjatywy w 1827 r. utworzono Komisję Pięciu, która opracowała Przewodnik gimnastyczny stanowiący podstawę programową i metodyczną dla szkół.

Nowa fala wzrostu zainteresowań sprawami wychowania fizycznego w Danii nastąpiła w początkach II poł. XIX w. pod wpływem uniwersytetów ludowych i klubów strzeleckich.

KULTURA FIZYCZNA W ANGLII

USA

Szkoły amerykańskie:

- początkowo prymitywne, wychowanie fizyczne nie było uwzględniane. Wyjątek to szkoła w Massachusetts, gdzie brano udział w grach sportowych

- Beniamin Franklin w dziele „propozycje dotyczące kształcenia młodzieży w Pensylwanii” podkreślił znaczenie ćwiczeń gimnastycznych dla usprawniania organizmu.

- Tomasz Jefferson podkreślił że uprawianie gimnastyki wyrabia odwagę i wolność umysłu

- Jerzy Washington podkreślał iż nastaje potrzeba wprowadzania ćwiczeń fizycznych w szkołach i kolegiach jako przysposobienia wojskowego, czemu sprzeciwiał się parlament

Krzewiciele kultury fizycznej:

- John Warren [inicjator budowy sal gimnastycznych w Harward]

- Catherine Becher [autorka „kurs lekkiej gimnastyki dla młodszych pań”, „podręcznik fizjologii lekkiej gimnastyki dla szkół i rodzin”, wprowadziła pojęcie kasztelani czyli łączenia piękna i siły, wprowadziła też woreczki napełnione kukurydza jako przyborów do ćwiczeń, oparła się na systemie Linga, opracowania wzbogaciła rysunkami, swe uwagi o potrzebie wychowania fizycznego przedstawiła w Amerykańskim Towarzystwie Rozwoju Nauki]

- Dio Lewis [interesował się zdrowotną stroną gimnastyki, otworzył szkołę Gimnastyczna dla mężczyzn, kobiet i dzieci oraz Instytut Wychowania Fizycznego, gdzie kształcono nauczycieli, modyfikował ćwiczenia turnerskie, wprowadził różne przybory do ćwiczeń, jego podręcznik nowej gimnastyki zyskał dużą poczytalność]

Wychowanie fizyczne w szkołach i uniwerkach:

- pierwsza szkoła z wychowaniem fizycznym w programie to w Boston, w latach następnych pojawiły się też w innych miastach dzięki Bechter i Lewis.

- przeważała Gimnastyka

- budowano sale gimnastyczne i obiekty terenowe

- wioślarstwo, baseball wprowadzone przez Hitchcock [absolwent szkoły medycznej w Harwardzie, profesor higieny i wychowania fizycznego, a uczniowie musieli brać udział w zajęciach 4 razy w tygodniu po pół godziny, po raz pierwszy stosował pomiary antropometryczne wzrostu, ciężaru ciała, obwodu klatki piersiowej i kończyn]

- uprawiano gimnastykę przy muzyce, ćwiczenia z ciężarkami, biegi i chody

- uprawiano też koszykówkę [twórca James Naismith]

- do nauki angażowano wysoko płatnych trenerów

- narodził się nowoczesny, akademicki sport akademicki, forma zawodów intramural

Wpływy europejskie na wychowanie fizyczne w USA:

- Nilsen – propagator systemu Linga w USA uznawanego jako „szwedzkie leczenie ruchem”

- Karl Beck – propagator ćwiczeń gimnastycznych, założył pierwsze boisko gimnastyczne i wprowadził ćwiczenia w szkole

- Francis Lieber – założył szkolę pływania

- Nils Pose – założył w Bostonie szkołę gimnastyki dla kobiet

- John Dewey – amerykański filozof, psycholog i pedagog, przeciwnik europejskich prądów pedagogicznych, zwolennik nowych metod nauczania i wychowania, twórca typu szkoły społecznej „szkoły pracy”

- Tomasz Wood – realizował hasła głoszone przez Deweya, dyrektor wychowania fizycznego i lekarz, kładł nacisk na gry i sporty oraz na naturalne ćwiczenia zwinnościowe wolne i na przyrządach, połączył nauczanie higieny z wychowaniem fizycznym

- Dulleu Sargent – nauczyciel wychowania fizycznego, twórca pierwszych testów sprawnościowych, utworzył szkołę letnią w Harwardzie, gdzie kształcił też nauczycieli wychowania fizycznego.

Rekreacja fizyczna:

- charakter widowiskowo-dochodowy przez industrializacje i urbanizację

- powstały kluby sportowe i YMCA

- pierwsze drużyny futbolowe i lekkoatletyczne

- w 1850 doprowadzono do utworzenia Narodowego Związku Gimnastycznego

Stowarzyszenia wychowania fizycznego

- Amerykańskie Stowarzyszenie dla Krzewienia Wychowania Fizycznego, do dziś istnieje pod skrótem AAHPER

- Towarzystwo Dyrektorów Wychowania Fizycznego w Kolegiach

- YMCA [Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej] w 1851, posiadała 150 obiektów sportowych, uruchomiła własną szkołę wychowania fizycznego pod kierunkiem Gulicka, który był inicjatorem wprowadzenia odznaki YMCA czyli odwróconego trójkąta symbolizujący 3 cele: wychowanie fizyczne, umysłowe i moralne, przekształcono później YMCA w Międzynarodowe Kolegium YMCA, a studia trwały 4 lata i wprowadzono magistra wychowania fizycznego. Zasługą tego stowarzyszenia było powstanie i rozpowszechnienie koszykówki i siatkówki. Patronowano też ruchowi obozownictwa. Posiadali własne czasopismo „Umysł i Ciało”

Ruch boiskowo-rekreacyjny:

- otwarto w Bostonie plac zabaw dla dzieci

- utworzono stowarzyszenie boisk dzieci i młodzieży z patronem Rooseveltem.

- utworzono Narodowe Stowarzyszenie Rekreacji

- parki zagospodarowano

- Gulick - był przywódcą ruchu boiskowo-rekracyjnego dla dzieci i młodzieży, widząc w zabawie nie tylko wartości zdrowotne, ale i wychowawcze. Założył w NY sportową ligę szkolną

Olimpiady:

- Ateny – duże sukcesy, 9 pierwszych miejsc w la i konkursach technicznych

- Paryż – dominacja w la

- Saint Louis – olimpiada typowo amerykańska, zwycięstwo w la i wioślarstwie ale również w pływaniu

- Londyn – w la, porażka w biegach krótkich, złoto w boksie, pływaniu i strzelnictwie.

- Sztokholm – klasyfikacja ekip. Pierwsze miejsce Szwecja, potem USA.

Chiny

Kultura wychowania fizycznego kształtowała się na gruncie własnych tradycji, i pod wpływem obcych prądów z Europy i USA. Większy zarys dokonany został za pośrednictwem studentów chińskich pobierających nauki na uniwerkach europejskich i amerykańskich.

Wychowanie fizyczne w szkołach:

- brak jasnego obrazu związanego ze szkoleniem wojskowym

- niedostatek programów i kadr wychowawców

- szkolenie nauczycieli dopiero w 1916 organizując przy Narodowym Uniwersytecie w Pekinie kurs drugiego stopnia na nauczycieli wf

- zawiązały się dobrowolne organizacje sportowe la

- stowarzyszenia rekreacyjne

- utworzono Narodową Chińską Federację Lekkoatletów Amatorów

- organizowano 2 i 3 dniowe coroczne lekkoatletyczne zawody sportowe , podział na juniorów i seniorów. Odbywały się też zawody eliminacyjne gdzie najlepsi uczestnicy startowali w imprezach coraz to wyższego szczebla.

Japonia

Arinori Nori – wybitny działacz kiedy wykształcił się swoisty system wychowania fizycznego, minister wychowania fizycznego, dzięki niemy stosowano nowe metody wychowania i kształcenia

Kultura fizyczna w szkołach:

- Utworzono Narodowy Instytut Gimnastyczny

- Program nauczania był zróżnicowany dla różnych klas ale miał wspólną treść na cele militarne

- Zmierzano do wykształcenia nauczycieli i uczniów z 3 cechami: posłuszeństwa, prawdomówności i godności.

- Plan zajęć to 6h ćwiczenia dla chłopców w tym zajęcia z przygotowania wojskowego i 3h dla dziewczyn jako ogólne wychowanie fizyczne i gry.

- Leland – wprowadził różnorodne ćwiczenia gimnastyczne aktywizujące kończyny

- okres Taisho – przyjmują się obce wpływy, gimnastyka szwedzka, uwzględniona w programie szkolnym, dodano do programu zabawy, gry i tańce, obowiązywała chłopców nauka szermierki i dżudo. Powstał system szkolnych i międzyszkolnych zawodów sportowych. [amatorski związek lekkoatletyczny]

Francja

Francuska kultura fizyczna:

- Francisco Amaros – Hiszpan, urodzony w Walencji, stanął na czele instytutu wychowawczego w Madrycie, działał dynamicznie i pioniersko, mianowano go pułkownikiem gdzie objął kierownictwo nad Gimnazjum Wojskowym, które wyposażył bogato w urządzenia gimnastyczne i obok gimnastyki wojskowej prowadził też cywilną. Kiedy instytut został zamknięty kształcił młodzież w prywatnym zakładzie według własnych metod. Upamiętnił swoje imię podręcznikiem wychowania fizycznego, otrzymał nagrodę francuskiej Akademii Nauk. W swoim dziele zawarł swoją widzę gdzie uwidoczniły się szczególnie wpływy GutsMutha i Pestalozziego. Osiągnięciem było oparcie gimnastyki na wiedzy lekarskiej, anatomii i fizjologii i na lekarskiej kontroli ćwiczeń. Wyróżniał on w sumie 5 gimnastyk: wojskową, przemysłową, cywilną, leczniczą, akrobatyczna. Łączył cele ogólno wychowawcze z narodowymi.

- Phokton Clias – szwajcar, sprawował stanowisko inspektora dla ćwiczeń fizycznych w szkolach elementarnych Paryża, swe poglądy czerpał od GutsMuthsa, Vietha i Pestalozziego. Dzieła „gimnastyka elementarna”; „kallistenia”.

- Charles D’Argy - wychowawca w szkole gimnastycznej, uczeń Amorosa

- Napoleon Laisne - wychowawca w szkole gimnastycznej, uczeń Amorosa

- Eugene Paz – zasłużył się w walce o wprowadzenie obowiązkowego wychowania fizycznego w szkołach francuskich

- sporty wodne, krokiet, golf przez wpływy innych państw

- idea turnerstwa

- alpinistyka, szermierka, pięściarstwo

- przeloty balonem przez Alpy i balonem o napędzie parowym jako sport

- Georges Demeny – był asystentem filozofa Marleya, nowoczesnymi metodami badali fizjologie ruchu człowieka, został członkiem komisji do spraw gimnastyki szkolnej, zwolennik gimnastyki Lingów, potem jednak występował z surowa krytyką systemu szwedzkiego. Dzieła: „podstawy naukowe wychowania fizycznego”; „kształtowanie siły”; „wychowanie i harmonia ruchów”; propagował większa dynamiczność ruchów, kształcenie siły, zręczności, rozwijanie orientacji przestrzennej, równowagi, stosowanie ruchów obszernych, lekcje składały się z 8 członów.

- Georges Hebert – oficer marynarki, był tez nauczycielem wychowania fizycznego w szkole marynarki wojennej, stworzył nową metodę, naturalną sięgając do wzorów ludów prymitywnych. Dzieła: „wychowanie fizyczne i całkowity trening metodą naturalną”; „wychowanie fizyczne kobiet”. Podstawowe dla niego ruchy naturalne człowieka zestawił w 5 grupach: lokomocyjne (marsz, bieg), lokomocyjne drugorzędne (pływanie, wspinanie), obronne (walka, rzuty), przemyślane (strzelanie, podnoszenie), rozrywkowe (tańce, zabawy, akrobatyka). Podkreślał związek ruchów z terenem, metodykę ćwiczeń zawarł w książce „Moja lekcja kompletnego i utylitarnego ćwiczenia”.

- Pierre de Coubertin – należał do twórców Ligi Narodowej Wychowania Fizycznego, do Komitetu Propagandy Cwiczeń Fizycznych, najgorliwszy propagator sportu. Napisał „Wychowanie w Anglii”; „Gimnastyka utylitarna”, był założycielem miesięcznika, wskrzesił igrzyska olimpijskie. Utworzył Międzynarodowy Komitet Olimpijski na czele którego stanął on sam i zajął się organizacją igrzysk w Atenach i dalszych.

-Olimpiada: złote medale zdobyli szermierce, kolarstwie, biegu maratońskim

- sport motorowy, zwłaszcza samochody. Powstał automobilklub

- związek strzelecki, kolarski, wioślarski i regionalne kluby czy stowarzyszenia

KULTURA FIZYCZNA W KRAJACH ROMAŃSKICH I ŚRÓDZIEMNOMORSKICH

1.Kultura fizyczna we Włoszech:

- ruch alpinistyczny , zdobywanie szczytów Gran Sasso oraz alpejskich.

- powstanie klubu alpejskiego w 1863

- jeździectwo, pływanie, odegrał ważną rolę podręcznik pływania napisany przez Oronzio di Bernardi, który został tłumaczony na różne języki i wywarł bezpośredni wpływ na GutsMuthsa.

- w gimnastyce dominowały obce wpływy, niemieckie turnerstwo, którego przedstawicielami byli Rudolf Obermann i Baumann.

- rozwijał się skauting

- I wojna światowa zahamowała rozwój tej kultury

- Angelo Mosso – fizjolog, teoretyk wychowania fizycznego, dzieła „fizjologia człowieka w Alpach”, „zmęczenie”, „wychowanie fizyczne młodzieży”. Wśród gimnastycznych systemów cenił on gimnastykę szwedzką, ale zalecał przede wszystkim gry ruchowe i sport. Należał do współtwórców nowej nauki o wychowaniu fizycznym.

- Montessori – lekarka, twórczyni systemu wychowania przedszkolnego, wielką wagę kładła na wychowanie fizyczne poprzez zabawy, gry ruchowe i gimnastykę tez przyrządową

- Valletti – ruchliwy działacz, uprawiał historię, generalny inspektor wychowania fizycznego

2.Kultura fizyczna w Hiszpanii:

- jeździectwo, szermierka, corrida

- Jovellanos – opracował w 1790 memoriał o rozwoju i cechach dawnej kultury fizycznej w Hiszpanii wznawiając przez to zainteresowanie przedmiotem, proponował reformę wychowania fizycznego tak, aby mniej więcej zrównoważyć kształcenie ducha i ciała, zalecał ćwiczenia naturalne, jak chód, bieg, wspinanie, rzuty, zapasy ale kładł tez nacisk na szermierkę i ćwiczenia obronne, uznawał współzawodnictwo i nagrody jako środki pobudzające

- Amoros, Villalobos – stworzył instytut wychowawczy nauczycieli gimnastyki, napisał „rzut oka na gimnastykę”, od niego wychodziły starania o wprowadzenie obowiązkowych ćwiczeń cielesnych szkół.

- towarzystwa gimnastyczne

- słaby ruch sportowy

3.Kultura fizyczna w Portugalii:

- Monteiro – prowadził działalność nauczycielską w różnych instytutach i szkołach, tworzył zakłady gimnastyczne i kluby.

- sport i gry ruchowe pojawiły się późno i rozwijały się słabo

4.Kultura fizyczna w Belgii:

- najpierw była pod wpływem francuskim, działali uczniowie Amorosa i Cliasa

- wpływy niemieckie i szwedzkie

- ruch turystyczny

- wprowadzono gimnastykę szwedzką do szkół i armii

- wpływy angielskie, gry ruchowe i sport wyparły gimnastykę

- piłka nożna, gdzie poła krze stanowili prawię połowę wszystkich sportowców belgijskich, mecze cieszyły się dużym powodzeniem

- wioślarstwo, powstały liczne kluby, regaty, kolarstwo

-kształtowano fachowo nauczycieli i w Brukseli powstał Wojskowy Instytut Wychowania Fizycznego dla kształcenia nauczycieli

- Happel – podjął się on stworzenia w ośmiu językach uniwersalnej terminologii sportowej, uczeń Spiessa, propagator gimnastyki niemieckiej, był autorem publikacji z zakresu metodyki ćwiczeń fizycznych. Dzieło to „postawa i ruch zdrowego człowieka obojga płci i każdego wieku”, gdzie zestawił ważniejsze terminy gimnastyczne i sportowe, aby stworzyć płaszczyznę porozumienia zarówno dla teorii jak i dla praktyki wychowania fizycznego.

5.Kultura fizyczna w Rumunii:

-wcześnie wprowadzono wychowanie fizyczne w armii

- wpływy francuskie, które najsilniej przetrwały w szermierce

- wpływy niemieckie, szwedzkie i angielskie

- Moceau – wychowanek centralnego instytutu w Sztokholmie, zwolennik gimnastyki szwedzkiej, pedagog, autor licznych prac z zakresu wychowania fizycznego

- wioślarstwo, kolarstwo, strzelectwo, łyżwiarstwo, lekka atletyka

- towarzystwa i czasopisma sportowe

6.Kultura fizyczna w Grecji:

-obraz kultury fizycznej kształtował się najpierw pod wpływem, króla Ottona, gdzie zadomowiły się wpływy niemieckiego turnerstwa.

- Georg Pagon – jeden z głównych teoretyków i organizatorów wychowania fizycznego w Grecji odbył naukę w Niemczech, zorganizował igrzyska olimpijskie w Atenach, które były sfinansowane przez Zappasa.

- ćwiczenia w duchu turnerskim weszły do szkoły i armii, zakłady turnerskie

- gimnastyka szwedzka pojawiła się późno

- kult starożytności

- pierwsze igrzyska w 1896 w Atenach. Oprócz niektórych klasycznych konkurencji jak biegi, rzuty, skoki, zapasy pojawiły się tez wspinanie, pływanie, żeglarstwo. Na igrzyskach głównie wygrywano w konkurencjach lekkoatletycznych i Grecja zajęła 1 miejsce z 3 złotymi medalami.

KULTURA FIZYCZNA W KRAJACH SŁOWIAŃSKICH

7.Kultura fizyczna w Czechach:

-turnieje rycerskie, bractwa strzeleckie, łucznicze i szermiercze, Istniały szkoły fechtunku

-Duże znaczenie dla rozwoju myśli o wych.fiz. miały pisma Amosa Komenskiego.

-szermierka i jeździectwo, gim. turnerska. Jej głównymi propagatorami byli Niemcy, uczniowie Eiselena i Spiessa. powstanie narodowej gim. szkolnej.

-Twórcami Sokoła byli Miroslav Tyrš i Jindřich Fűgner .

Tyrš pochodził z rodziny niemieckiej , studiował na uniw. w Pradze – medycynę i historię sztuki, objął katedrę historii sztuki.

Fűgner był bogatym przemysłowcem, uprawiając czynnie szermierkę i wioślarstwo, Obu cechował patriotyzm czeski i obaj mieli na uwadze odrodzenie swego narodu, podobnie jak współcześni im twórcy narodowej czeskiej literatury, muzyki, teatry i sztuki. Powstała w ten sposób integracja narodowej kultury.

-W „Nasze zadanie, kierunek i cel” oraz ”Podstawy gim” wyłożył Tyrš głowne zasady gim. sokolej, dobitnie podkreślając założenia narodowe Sokoła. Stał pod wyraźnym wpływem Jahna i innych teoretyków turnerstwa. Ćw. zostały usystematyzowane w4 działach: 1. ćw. porządkowe i wolne 2. ćw. z przyborami i na przyrządach 3. ćw z pomocą współćwiczących np. piramidy, 4. ćw. z oporem współćwiczących zapasy, mocowanie, szermierka.

- Sokół posiadał własne czasopismo, założone przez Tyrsa. Liczne biblioteki w poszew. Gniazdach, odpowiednie sale gim, oddziały kobiece. Cieszyły się zagranicznym rozgłosem, zdobywając pierwsze miejsce na międzynarodowych zawodach gim. w Paryżu.

- sokół stal się organizacja masowa, bardzo ważna w życiu politycznym. W swych szeregach skupiał poważną liczbę kobiet, do czego wybitnie przyczyniła się Klemeňa Hanušowă – autorka kilku książek o sokolej gim. żeńskiej. Teoretykami byli również Vilĕm Kurze i G.A.Linder.

- Prócz gim. , uprawianej w Sokole, rozwijały się w Czechach równocześnie inne dziedziny sportu, jak szermierka, kolarstwo, lekka atletyka, sporty wodne oraz gry ruchowe.

-Powstawały Kluby i stowarzyszenia, odbywały się mecze, wyrastali wybitni działacze jak np. Jiři S. Guth-Jarkovsky- członek – założyciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego

8.Kultura fizyczna w Słowenii:

-Już w 1863 powstało pod kierunkiem zasłużonego dla słoweńskiej KF Steven Mandiĉa pierwsze gniazdo Sokoła w Ljubljanie. Tworzyły się nowe gniazda na obszarze Słowenii, Było ich 13 i blisko 2000czlonkow. Szczególne zasługi dla słoweńskiego Sokoła położył Victor Murnik członek Sokoła w Ljubljanie i reformator gim. sokolej.

- ruch turnerski, alpinistyka, szermierka, gry ruchowe i sporty

9.Kultura fizyczna w Chorwacji:

- tow. Turnerskie.

-pierwsze towarzystwo Sokół powstało dopiero w 1874 w Zagrzebiu. Do rozwoju Sokoła w Chorwacji przyczynił się Franciszek Hochman - wydal podręcznik gim. został współzałożycielem chorwackiego czasopisma „Gymnastica” i był jednym z głównych inicjatorow wprowadzenia wych.fiz. do szkol zagrzebskich.

- Franjo Buĉar, wychowanek Centralnego Instytutu w Sztokholmie, zwolennik gim. szwedzkiej, która propagował w swej ojczyźnie, znakomity i wszechstronny pedagog , teoretyk i organizator. Był wybitnym twórcą towarzystw sokolich

10.Kultura fizyczna w Serbii i Bułgarii:

-znacznie słabiej przyjął się ruch sokoli w Serbii i Bułgarii

-Do najprężniejszych należały gniazda w Sofii i Russe. Bułgarzy stworzyli własna organizacje „JUNAK” pielęgnująca narodowa KF.Z politycznych względów najbardziej rozwinęły się rożne ćw. wojskowe , działały tow. Strzeleckie. Z zewnątrz przyjęto gim. niemiecka, później sporty i gry , dość popularne były tez zapasy

11.Kultura fizyczna w Rosji:

-wpływy filantropizmu  niemieckiego i teorii Rousseau
-W pierwszej połowie XIX w. wpływy niemieckie i szwedzkie. gimnastykę Jahna propagował skrzętnie i z niemałym powodzeniem najpierw jego uczeń Albert Hollandr , potem A . Schmidt

-Gimnastyka niemiecka znajdowała poparcie w kolach rządowych i wojskowych , była nieraz uprawiana w wojsku . 
-gimnastyka szwedzka, propagowana głownie przez Gustawa Pauliego , ucznia P.Linga , który pierwszy zaczął ja wprowadzać do rosyjskich szkol wojskowych

-czeska gimnastyka Tyrsa. Pierwszym i najgłośniejszym jej propagatorem był działający w Tbilisi w Gruzji czeski nauczyciel gimnastyki Julius Grumlik

- jeździectwo, Yacht-klub założony w 1874r. w Petersburgu , który urządzał regaty . 
  -po klęsce w wojnie krymskiej Wychowanie fizyczne zaczęto wprowadzać do szkol , co rozszerzyło zainteresowanie cw. fiz. - Dr Klewazal opublikował podręcznik gim. żeńskiej, a w rok później podręcznik gim. zdrowotnej.

- Piotr Lesgaft - wybitny lekarz, fizjolog i pedagog o bardzo postępowych poglądach. Wych. fiz. stało się głównym terenem jego działania. organizował w Petersburgu przy gim. wojskowym dwuletnie kursy dla nauczycieli wych.fiz. kierowal trzyletnia szkoła wych.fiz. przekształcona w 1905 w Wolną Wszechnice dla Wychowawców Fiz. Ostre stanowisko zajal względem systemu Jahna – Spiessa, krytycznie ustosunkował się do gim. Lingow. Najpochlebniej oceniał system ang. Podobnie jak Mosso , podkreślał znaczenie podstaw i uważał wych fiz. na równi z umysłowym i społeczno – moralnym za niezbędny składnik całościowego wych, człowieka. Kładł nacisk na ruchy swobodne i naturalne, zalecał gry ruchowe i turystykę. Dzieła: „O stosunku anatomii do wych.fiz.” „Kierowanie wych.fiz. młodzieży szkolnej” i „Wych.rodzinne dziecka i jego znaczenie”. Zyskały one szeroki rozgłos zarówno w Rosji jak i w świecie.

POLSKA KULTURA FIZYCZNA W CZASACH ZABORÓW (1815-1918)

Kultura fizyczna po kongresie wiedeńskim:

Dzieło Komisji Edukacji Narodowej znalazło po Kongresie Wiedeńskim znalazło kontynuację w Królestwie Polskim. Realizowała je naczelna władza w zakresie oświaty - Komisja Rządowa Wyznań i Oświecenia Publicznego, na czele której stał Stanisław Kostka Potocki. Jednym z punktów wyjściowych była obowiązująca od 1808 ustawa o „Urządzeniu szkół miejskich i wiejskich element.”.

- wprowadzono wych.fiz. młodzieży w szkołach niższego typu łącząc elem. ćw. fiz. z nauką higieny.

-W szkołach średnich Królestwa wprow. Obowiązkową musztrę wojskową.

-Czołowe miejsce w zakresie kult.fiz. na tych ziemiach zajmowało wzorcowe Liceum w Krzemieńcu kierowane przez T.Czackiego realiz. ono program harmonijnego kształ. umysłowego i fiz.

-Z teoretyków nadal największym uznaniem cieszył się J.Śniadecki i jego traktat o potrzebie wych.fiz. dzieci.

- w miniaturowej Rzeczypospolitej Krakowskiej podejmowano próby realiz. wych.fiz. w szkołach. Zorganizowany tam system óswiaty nawiązywał do tradycji Komisji Edukacji Narodowej. Na wszystkich szczeblach nauczania , począwszy od szkół ludowych aż po Uniw.Krakowski wprow. niektóre el.wych.fiz. W szkołach ludowych obowiązywała musztra (niechętnie widziana przez dzieci i rodziców ze wzgl. na to iż nie była atrakcyjną formą ćw. cielesnych)

-W szkołach średnich i seminariach nauczycielskich , gdzie nie było boisk i sal gim. uprawiano masowo rekreacyjne formy kul.fiz.

- majówki(zwane: świętami sportowymi) odbywały się popisy w skokach, biegach i różnego rodzaju gry.

- W doskonalszej formie uprawiano wych.fiz. na Uniw.Krakowskim . Wprow. Tam oficjalnie jazdę konna, taniec, szermierkę i pływanie. Zajęcia prowadzone były przez wysoko szkolonych nauczycieli – systematycznie. Liczba studentów musiała być ograniczona ze wzgl.technicznych.

-mniejsze możliwości w zaborze pruskim, szkolnictwo nie było wtedy jeszcze zgermanizowane ale obowiązywały programy szkolne pruskie, w zakresie wych.fiz. wcale nie postępowe.

Rozważania teoretyczne:

Bronisław Trentowski - (1808-1869) w obszernym kilkutomowym dziele „Chowanna czyli system pedagogiki narodowej” wzorował się wyraźnie na systemach niemieckiej gim. GutsMuthsa i Jahna, choć nieobce mu były poglądy teoretyków wych. naturalnego. Zalecał przede wszystkim ćw. naturalne: biegi, skoki, pływanie, wspinanie po drzewach, jazdę na łyżwach, taniec. Podkreślał konieczność czynnego zaangażowania i udziału nauczy. oraz rodziców w ćw. fiz. dzieci i mł. Myśli autora Chowanny nie były usystematyzowane. Przedst. raczej w formie luźnych spostrzeżeń, marginesowych w całym jego programie wychowawczym. Nie znalazły i nie mogły znaleźć odbicia w praktyce. Pozostał Trentowski tylko myślicielem w zakresie wych fiz. – czołowym wyrazicielem epoki polskiego romantyzmu.

August Cieszkowski - W kręgu jego zainteresowań znalazło się wych. przedszkolne, co miało związek z bezustannym staraniem o rozbudowę ochronek wiejskich. Wzorem dla niego było z jednej strony wych. w starożytnej Grecji, z drugiej współczesny system wych. w szkołach ang, które poznał z autopsji. Podkreślał znaczenie dla rozwoju młodych organizmów zabaw ruchowych, gier w piłkę, biegów czy skoków.

Ewaryst Estkowski – polski pedagog i publicysta, autor wielu książek , rozpraw i artykułów w zakresie pedagogiki, twórca i redaktor czasopisma „Szkoła Polska” Wielokrotnie wygłaszał postępowe poglądy na temat wych.fiz. młodzieży, dążąc jak dawniej Komisja Edukacji Narodowej, do pewnej równowagi w kształceniu umysłowym, moralnym i fizycznym. Skłaniały go ku temu również błędy pruskiego systemu wychowawczego, które jako nauczyciel wyraźnie dostrzegał, zwłaszcza w szkołach elementarnych. Krytykując ostro jego jednostronność domagał się systematycznego prowadzenia ćw. cielesnych w wymiarze co najmniej 1h dziennie. Zmienne pod tym względem są jego dwa artykuły: „O wych. fiz. dzieci wych fiz. młodzieży”. Samodzielnym myślicielem Estkowski nie był. Nie wyszedł poza krąg myśli Komisji Edukacji Narodowej., a zwłaszcza Jędrzeja Śniadeckiego.

Łukasz Gołębiowski autor książki „Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub w niektórych tych prowincjach” Jest to bogaty zbiór różnorodnych dawnych gier i zabaw ruchowych Polaków, cenny nie tylko jako źródło historyczne, ale przede wszystkim ważny ze wzgl. narodowych.

Prywatne zakłady gimnastyczno-lecznicze:

- Ludwik Bierkowski – zainteresował się gimnastyką w okresie studiów, terenem działania był Kraków, gdzie na uniwerku kierował kadrą chirurgii. Chciał zorganizować szkołę gimnastyczną dla młodzieży polskiej. Miała być to szkoła o szerokim zasięgu, prowadząca ćwiczenia ruchowe dla młodzieży jako uzupełnienie do programów szkolnych nie uwzględniających wychowania fizycznego. Gimnastykę dla chłopaków i dziewczyn oraz gimnastykę ortopedyczną mieli prowadzić wyszkoleni instruktorzy pod opieką lekarzy. Jednak mała wtedy Polska nie mogła zrealizować takiego wielkiego planu. Powstała szkoła, która nie zadawała Bierkowskiego. Potem przestała istnieć. Prowadził on jeszcze szkołę pływania oraz łyżwiarską. Napisał „kilka słów o ważności, potrzebie i użytku gimnastyki”

- w warszawie istniały zakłady Gustawa Manna i Eichlera

- w Poznaniu istniał zakład Teofila Mateckiego, zakłady lecznicze

- inny rodzaj zakładów nie ortopedyczny to zakład Teodora Matthesa w Warszawie , uprawiano tu szermierkę, ćwiczenia gimnastyczne, pływanie i gimnastykę leczniczą. Zakład cieszył się powodzeniem a Matthes wprowadził pierwsza w Polsce kadrę nauczycieli wychowania fizycznego.

Wychowanie fizyczne w szkole:

- gimnastyka jako przedmiot nadobowiązkowy uwzględniano w seminariach nauczycielskich, potem jako przedmiot obowiązkowy we wszystkich gimnazjach pruskich

- potem wprowadzono wychowanie fizyczne do szkół elementarnych

- brak odpowiednich sal, kwalifikowanych nauczycieli

- w Galicji dopiero wf w szkołach ludowych, seminariach nauczycielskich i szkołach średnich jako przedmiot obowiązkowy był od 1879 roku. Nie było odpowiednich sal ani wyposażenia

- w zaborze rosyjskim najoporniej wychowanie fizyczne torowało sobie drogę, rusyfikacja nastała, brak nauczycieli i pomieszczeń

Towarzystwa jeździeckie i bractwa kurkowe:

- zainteresowanie koniem zwłaszcza wśród szlachty

- w 1839 powstało w Poznaniu Towarzystwo ku Ulepszeniu Hodowli Koni i Bydła Wielkiego Księstwa Poznańskiego, organizowano 1 wyścigi konne

- w Warszawie powstało zainteresowanie wyścigami konnymi, powstało towarzystwo wyścigów konnych, organizując na polach Mokotowa liczne wyścigi. Imprezy odbywały się corocznie

- łowy, polowania, które hartowały zdrowie i zręczność fizyczną wraz z polityczną rolą

- literatura i sztuka, opisy polowań np. w „Panu Tadeuszu”, malarze Kossak, Orłowski, Brodowski, Gierymski.

Turystyka i taternictwo:

- wycieczki szkolne, propagowane jako forma poznawania kultury, kraju, przyrody, dziejów ojczystych

-turystyka piesza, systematyczne wycieczki

- zainteresowanie wysokimi górami, głownie Tatry.

- Stanisław Staszic – dzieło „o ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, opisał przyrodę, klimat, cechy geograficzne. Sam też zdobył kilka szczytów.

- twórczość literacka, muzyczna i malarska z tematyka Tatr np. Radzikowski, który fascynował się górami, turysta, malarz.