Ewelina Tobolak – Ignatowska

Klasa II SPTR

Semestr I

Rok szkolny: 2008/09

Nauczyciel: Wasilewski.

Praca kontrolna

z produkcji zwierzęcej

Temat: Czynniki wpływające na wydajność mleka oraz sposoby jego pozyskiwania.

1. Czynniki wpływające na wydajność mleczną

1. Czynniki genetyczne – mają decydujący wpływ na skład mleka, czyli zdolność wydzielania mleka o niskiej lub wysokiej zawartości tłuszczu i białka. Bardzo duży wpływ wywiera tu rasa. Na przykład mleko krów rasy dżersej zawiera przeciętnie 5% tłuszczu, a nizinna czarno – biała tylko 3,5%. Duże różnice w składzie mleka uwarunkowane właściwościami dziedzicznymi występują także u poszczególnych sztuk tej samej rasy; na przykład u rasy wschodniofryzyjskiej zawartość tłuszczu waha się od 3,16 do 5,49%, a białka od 2,92 do 4,25%. Wybierając do hodowli osobniki odznaczające się zdolnością przekazywania na potomstwo wysokiej zawartości cennych składników mleka, można stopniowo ulepszyć te cechy w całym pogłowiu bydła.

2. Czynniki środowiskowe:

• Żywienie - Stosunkowo szybkie zmiany w składzie i wydajności mleka wywołuje żywienie, które ma niewątpliwy wpływ na zawartość tłuszczu, białka i witaminy A w mleku. Poprzez żywienie hodowca może również wpływać pośrednio na smak, zapach mleka, zawartość drobnoustrojów oraz jego przydatność dla przetwórstwa.

Najwyższą wydajność mleka o największej zawartości tłuszczu i białka uzyskuje się przy dokładnym zbilansowaniu dawki pokarmowej w stosunku do produkcji i zapotrzebowania krowy. Krowy mogą wyprodukować tylko tyle mleka, ile otrzymają składników w paszy, które będą mogły wykorzystać na ten cel po zaspokojeniu swych potrzeb bytowych. Jeśli więc dawka pokarmowa będą zbyt skąpe mleczność krów będzie się obniżać. Nie znaczy to jednak, ze wydajność krów można bez ograniczeń podnosić, skarmiając nadmiernie ilością paszy. Każda krowa ma ściśle określone możliwości produkcyjne. Po osiągnięciu przez nią szczytowej wydajności dalsze dodatki pasz nie wywołują już wzrostu. Na spadek wydajności mlecznej wpływa zarówno niedobór energii, jak i białka w dawce pokarmowej. Wpływ żywienia na zawartość tłuszczu w mleku jest bardzo wyraźny. Zmiany zawartości tego składnika mogą przekraczać nawet 3 jednostki procentowe.

Oprócz zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego określa się dodatki pa­szowe w zależności od wieku, stanu fizjologicznego i kondycji zwierzęcia. Dla młodych krów (rosnących) do zapotrzebowania pokarmowego w czasie pierw­szej laktacji dodaje się 20%, w drugiej laktacji - 10% zapotrzebowania byto­wego.

Po wycieleniu, w pierwszym i drugim miesiącu laktacji, stosuje się dodatek na rozdojenie tak długo, jak długo wzrasta dzienna produkcja mleka. Dodatek ten w pierwszym miesiącu laktacji powinien pokryć zapotrzebowanie pokar­mowe na produkcję mleka, a w drugim miesiącu - mleka. Krowy zasuszone wymagają oprócz pokrycia zapotrze­bowania bytowego również dostarczenia składników pokarmowych na wzrost i rozwój płodu.

Pojenie krów wodą. Zapotrzebowanie na wodę zależy od masy ciała krów i ich wydajności mlecznej i rodzaju skarmianych pasz oraz od temperatury i wilgotności powietrza. Przyjmuje się, że na suchej masy paszy bydło potrzebuje 4- wody.

Do najważniejszych czynników żywieniowych wpływających na produkcję mleka u krów zalicza się:

• ilość energii i białka w dawce,

• proporcje między ilością pasz objętościowych a ilością pasz treściwych,

• koncentrację składników w suchej masie,

• strawność składników pokarmowych,

• udział włókna w dawce,

• rodzaj i jakość skarmianych pasz, częstotliwość skarmiania pasz treściwych a także stosowane dodatki paszowe.

Przykłady wpływu pasz na mleczność krów

• pasze o wysokiej zawartości włókna (słoma, siano, sianokiszonka) → wzrost zawartości tłuszczu

• pasze soczyste wysokobiałkowe (zielonki, buraki, kiszonki z traw lub z liści buraków) → mlekopędne

• pasze wysokobiałkowe treściwe → wzrost zawartości białka

• kiszonki → obecność bakterii fermentacji masłowej w mleku

• niedobór białka lub energii w dawce → spadek wydajności

• nadmiar białka w dawce → spadek wydajności, pogorszenie wykorzystania energii, zasadowica żwacza, może mieć miejsce latem przy żywieniu wyłącznie zielonką,

• pasze pokryte pleśnią → obecność aflatoksyn w mleku

• Higiena utrzymania – jakość i funkcjonalność pomieszczeń oraz higieniczne warunki utrzymania wywiera duży wpływ na zdrowie i uzyskane wyniki produkcji. Stanowisko powinno być suche i ciepłe (izolowane od podłoża), obory jasne i dobrze wietrzone, pasze zadawane do czystych żłobów.

Mikroklimat budynku współtworzy warunki bytowe zwierząt wpływające bezpośrednio na ich zdrowie i samopoczucie, a tym samym na produkcyjność. Przydatność budynku pod względem warunków mikroklimatycznych określają głownie dwa parametry:

- temperatura optymalna 10 ÷ 15 ^oC

- wilgotność optymalna względna 65 ÷ 70%

Wysoka temperatura otoczenia ( powyżej 27 ^oC) obniża wydajność mleczną krów.

1. Sezon wycielenia – najwyższa mleczność wykazują krowy wycielone w miesiącach jesienno – zimowych. Dzieje się tak dlatego, że u krów wycielonych w okresie jesienno – zimowym okres żywienia letniego przypada na drugą połowę laktacji. Żywienie to z reguły zwiększa wydajność mleczną, a wiec spadki udoju są mniejsze. Natomiast u krów, które wycieliły się na wiosnę, druga połowa laktacji przypada na okres żywienia zimowego, kiedy brakuje tego czynnika pobudzającego wytworzenie mleka, jakim są pasze zielone, więc obniżenie się wydajności jest większe i szybsze.

2. Wiek krowy – pełną zdolność do produkcji mleka krowa osiąga w 3 laktacji. Wydajność w pierwszej laktacji jest średnio o 20% niższa niż w trzeciej, a w drugiej – około 10% niższa. U młodych krów, wydajność mleczna, z roku na rok zwiększa się dosyć znacznie. W wieku 8 lat krowa osiąga maksimum produkcji mleka, a następnie mleczność zmniejsza się.

3. Okres laktacji – wpływa na zawartość tłuszczu i białka w mleku. W pierwszych 2 miesiącach laktacji, kiedy wydajność mleczna podnosi się, zawartość w nim tłuszczu i białka spada, natomiast w ostatnich miesiącach laktacji wraz z spadkiem wydajności mlecznej podnosi się znacznie procent tłuszczu i białka. Szczyt wydajności występuje między czwartym a dziesiątym tygodniem po ocieleniu. Krowy  pierwiastki osiągają szczyt na poziomie 70 do 75 procent dojrzałych krów, a krowy w drugiej laktacji na poziomie 90 procent krów dojrzałych.

4. Okres zasuszenia – zasuszenie jest to okres od zakończenia laktacji do wycielenia, który powinien trwać od 6 do 8 tygodni. Jest on niezbędny dla regeneracji gruczołu mlekowego i przygotowania do następnej laktacji, ponadto w tym właśnie okresie występuje intensywny wzrost płodu. Zasuszenie krowy wywiera do­datni wpływ na wydajność w następnej laktacji. Krowy zasuszone zbyt późno dają znacznie mniej mleka w następnej laktacji. U krów wysoko wydajnych zasuszanie można przeprowadzać nawet przy wydajności 15- mleka dziennie. Skrócenie okresu zasuszenia spowo­duje wydłużenie laktacji ale konsekwencje takie­go postępowania (zmniejszenie wydajności mlecznej) trzeba będzie ponieść w następnej laktacji. Z kolei wydłużenie okresu zasuszenia spowoduje skróce­nie laktacji. Od tego, czy dobrze zasuszymy krowę wysokomleczną i prawidłowo ją żywimy zależy w dużej mierze jej cała wydajność laktacyjna, zdrowie i płodność.

5. Stan zdrowia krowy – tylko zupełnie zdrowe krowa może wytwarzać dużo mleka i przez długi okres. Wszelkie zaburzenia chorobowe powodują obniżenie mleczności, a ciężkie – nawet zupełny jej zanik. Ważne jest aby zapobiegać chorobom, a nie je leczyć.

1. Dojenie

Jest czynnością najważniejszą, gdyż decydują zarówno o ilości, jak i jakości higienicznej mleka oraz o zdrowotności wymienia.

Prawidłowy dój powinien być delikatny, szybki, całkowity i higie­niczny. Przez dój delikatny należy rozumieć łagodne obchodzenie się z krową w trakcie doju, a także podczas wykonywania wszystkich czynności przed ­i poudojowych. Dój musi być przeprowadzony szybko ze względu na fizjologię krowy (określony czas wydzielania oksytocyny). Dój całkowity oznacza dokład­ne opróżnienie gruczołu mlekowego, które wpływa na zwiększenie wydajności zarówno mleka, jak i tłuszczu. Pojęcie doju higienicznego odnosi się do pozy­skiwania mleka z jak najmniejszą ilością drobnoustrojów oraz ochrony wy­mienia przed zakażeniami ze strony środowiska zewnętrznego.

Prawidłowy dój obejmuje następujące etapy:

• właściwe przygotowanie dojarza i sprzętu udojowego,

• staranne wykonanie zabiegów przedudojowych na wymieniu,

• odpowiednie przeprowadzenie doju właściwego,

• wykonanie zabiegów poudojowych na wymieniu,

• umycie i dezynfekcję sprzętu i aparatury udojowej,

• schłodzenie pozyskanego mleka, jego właściwe przechowywanie i transport.

• Sposoby i metody doju ręcznego

Najbardziej uciążliwy i najmniej efektywny jest dój ręczny. Wyróżnia się następujące sposoby doju ręcznego:

• dój przez piąstkowanie (sposób prawidłowy) - polega na objęciu strzyka dłonią tak, aby ujście kanału strzykowego do zatoki mlekonośnej znalazło się między kciukiem a palcem wskazującym, i wyciskaniu mleka z kanału strzy­kowego przez nacisk kolejnych palców,

• dój przez osmykiwanie (wadliwy sposób doju)

• dój przez kciukowanie (wadliwy sposób doju)

Dój ręczny powinien być wykonywany w sposób ciągły, a mleko ze strzyków wyciskane na przemian lewą i prawą ręką z częstotliwością 50 pełnych stru­mieni mleka na minutę. Nierównomierny dój można rozpoznać po silnym two­rzeniu się piany, co jest szkodliwe dla struktury fizycznej mleka. Krowa źle dojona może zatrzymać w wymieniu prawie całe wytworzone mleko. Pozosta­jące w wymieniu mleko hamuje proces tworzenia nowych jego porcji.

• Systemy doju mechanicznego

• Dój na stanowiskach – w oborach stanowiskowych dojenie krów odbywa się na stanowiskach lyż z wykorzystaniem takich urządzeń mechanicznych, jak:

- dojarka bańkowa (stosując dojarkę dwubańkową, jeden pracownik może wydoić 12-15 krów na godzinę),

- rurociąg (używając trzech aparatów udojowych jeden pracownik może wy­doić do 25 krów w ciągu godziny).

• Dój w halach udojowych - w oborach wolnostanowiskowych lub wolnowybiegowych dój odbywa się al­bo w oddzielnych pomieszczeniach, tzw. halach udojowych, albo w wydzielo­nych miejscach. W hali udojowej znajdują się stanowiska dla krów i stanowi­sko pracy dojarza. W hali udojowej, w porównaniu z dojem na stanowiskach, można łatwiej utrzymać odpowiednią czystość, dlatego pozyskiwanie mleka przebiega w lepszych pod względem higieny warunkach. Praca dojarza jest bezpieczniejsza i bardziej ergonomiczna. Łatwiejsze jest prowadzenie kontroli wydajności mlecznej, zdrowotności wymion i stanu kończyn, a wydajność pra­cy dojarza jest większa.

• Zabiegi poudojowe

• Masaż poudojowy i dodajanie – Całkowite wydojenie i dokładne usunięcie resztek mleka z wymienia. Zwiększa wydajność mleka i zawartość w nim tłuszczu oraz zapobiega zapaleniu wymienia.

• Dezynfekcja strzyków – Zniszczenie bakterii na powierzchni strzyków oraz zamknięcie kanału strzykowego kroplą środka odkażającego - zapobiega zakażeniom bakteryjnym gruczołu.

• Mycie i dezynfekcja naczyń i aparatury udojowej – Usunięcie resztek mleka (tzw. kamienia mlecznego), a zwłaszcza białek i tłuszczu z powierzchni naczyń, przewodów i rurociągów mlecznych oraz dezynfekcja tego sprzętu.