06-03-2010 r.

Toksykologia przemysłowa

prof Mirosławski

W Y K Ł A D 1

Pojęcia podstawowe i definicje

Toksykologia – jest to nauka o truciznach opisująca drogi wchłaniania dystrybucji metabolizmu i wydalania, kliniczne objawy zatrucia dawki toksyczne metody odtruwania oraz Inter akcje toksykologiczne jedną z dziedzin jest toksykologia przemysłowa zajmująca się opisem działania toksycznego substancji występującym w środowisku pracy.

Trucizna – jest to każda substancji która po wchłonięciu do organizmu wywołuje w nim ujemne efekty i może doprowadzić do śmieci

Dawka i jej rodzaje

Dawki

Dozisminima „DM” (Dawka minimalna) to taka ilość ksenobiotyku która wywołuje pierwszy zauważalny efekt toksyczny

Dozistoksika „DT” (dawka toksyczna) dawka wywołuje określony efekt toksyczny

Dozisletalis „DL” (dawka Śmiertelna) dawka wywołuje śmierć zatrutego

Dozisletalis ₅₀„DL50” jest to taka dawka ksenobiotyku która wywołuje śmierć u 50 % badanej populacji zwierząt wymiarem tych wszystkich dawek jest mikrogram/kilogram $\frac{\text{μg}}{\text{kg}}$masy ciała zwierzęcia doświadczalnego jest najczęściej używanym kryterium do określeniu mocy trucizny

Rodzaje zatruć

Wielkość zatrucia dużej mierze zależy od dawki trucizny wyróżniamy następujące rodzaje zatruć

Ostre - ma miejsce w przypadku jednorazowego wchłonięcia dawki zbliżonej do DL objawy kliniczne są bardzo gwałtowne ma miejsce trwałe uszkodzenie organizmu i może nastąpić śmierć zdarza się łątko w środowisku pracy dot jedynie sytuacji awaryjnych

Pod ostre – w tym przypadku wchłonięta dawka odpowiada DT obraz kliniczny łagodniejszy niema trwałych uszkodzeń organizm

Przewlekłe – występuje w przypadku narażenia organizmu na nie wielkie dawki trucizny lecz w dłuższych okresie czasu np. życia zawodowego ten typ zatrucia ma miejsce w środowisku pracy

TZW odległe efekty odległego działania – skutki wchłonięcia trucizny manifestują dopiero po wielu latach od wchłonięcia np. choroba nowotworowa

Drogi wchłaniania do organizmu

Drogę pokarmową - rzadko zdarza się w środowisku pracy. Trucizna w pierwszym etapie miesza się z treścią żołądkową ulega rozcięczeniu, szybkość wchłaniania trucizny dużej mierze zależy od jej ilości. Prawo Ficka mówi o tym że szybkość dyfuzji jest wprost propolcionalna od gradientu stężeń.

Drogę inhalacyjna – najczęsicej występuje w pracy

Drogę dermalną (skórę nie uszkodzoną)

Czynniki wpływające na wielkość efektu toksycznego

Od rodzaju toksyny i wchłonięta dawka

Droga wchłonięcia

Sposób wchłonięcia

Od właściwości osobnicze człowieka

Stan zdrowia

Masa ciała

Pleć, Kobiety są bardziej odporne bo są bardziej skomplikowane biochemiczne

Wiek, starczy i niemowlęcy to zmniejszona odporność

Nałogi, każdy nałóg osłabi organizm

Warunki środowiskowe

Mikro klimat, powiększona temp i wilgotność sprzyja wchłania toksyn

Właściwości fizyko chemiczne substancji mające wpływ na jej toksyczność

Stan skupienia

Substancje w stenie ciekłym i gazowym dzięki szybszemu wchłania się do organizmu są bardziej szkodliwe

Rozpuszczalności

Właściwości optyczne czynne

Właściwości chemiczne

Na toksyczność wpływa budowa chemiczna

Losy trucizny w organizmie

Dokończyć na następnym wykładzie

Data 20-03-2010 r.

W Y K Ł A D 2

7. Losy w organizmie

   1. Wchłanianie: Czynniki wpływające na wchłania to po pierwsze droga wchłania po drugie stręczenie ksenobiotyku wyróżniamy następujące drogi wchłania droga pokarmowa, inhalacyjna oraz drogą termalna czyli przez nie uszkodzoną skórę

      • Wchłanianie trućiza najczęściej prawo Ficka mówi ono o tym że szybkość dyfuzji jest Prostpropolcjionalana od gradientu stężeń

$T_{\frac{1}{2}} = 20lat$

1. Dystrybucja to rozdzielnenie

7. Interakcje toksykologiczne to wzajemne oddziaływanie dwóch lub więcej ksenobityku zachodzący w organizmie człowieka którego rezultatem jest modyfikcja toksycznego oddziaływania

   1. Synergizm to wzajemne wzmacnianie siły oddziaływania

      • Synergizm ADDTYM efekt końcowy jest suma efektów wywołanych przez poszczególne toksyny

      • Hiper ADDTYWM w tym przypadku efekt końcowy jest o wiele silniejszy niż wnikało by to z zwykłego sumowania efektów

   2. Antagonizm to wzajemne oddziaływanie ksenobiotyku

      • Antagonizm chemiczny ksenobiotyki reagują z sobą tworzą substancje mniej toksyczną co często jest stosowane przy odtruwaniu organizmu

      • Funkcjonalny ksenobiotyki działają na tę samą funkcje ale w odwrotnych funkcjach

      • Receptorowy ksenobiotyki konkurują miedzy są o ten sam receptor w organizmie

      • Dystrybucyjny ksenobiotyki wzajemnie modyfikują dystrybucje w organizmie

1. Rozpuszczalniki techniczne

   1. To substancje najczęściej ciecze maj zdolności rozpuszczające

      1. Nisko prężne

      2. Określony zapach

      3. W wielu sytuacjach są substancjami palnymi w pewnych sytuacjach asa wybuchowe

      4. Wnikają wszystkimi drogami do organizmu

      5. Wiele z nich działa neurotoksycznie

         • Rozpuszczalne w wodzie Higrofilne

           1. Metanol

              1. często stosowanym rozpuszczalnikiem w przemyśle jest to przezroczysta ciecz jest palna miesza się z woda w każdym stosunku gęstość 0,4g na m3 jest cieczą łatwo lotną wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego ulega w organizmie metabolizmowi powstający aldehyd mrówkowy uszkadza nerw wzrokowy prowadząc do ślepoty natomiast powstały kwas mrówkowy uszkadza wątrobę dawka śmiertelna to ok. 50ml 100% alkohol działa neuro toksycznie wywołując stany upojenia alkoholowego wyniku omyłkowych Sworzyc tego związku odtrutka jest spirytus dechydogenazy metabolizuja metanol a metanol wydala się nie zmieniony w ilości 100mil

           2. etanol

              1. Łatwo lotna cieczą Miesza się z woda w każdym stosunku Ciecz palna niebieski płomień Charakterystyczny zapach Ostry smak Temperatura wrzenia 70stponi gęstość 0,76g na cm3 wchłania się droga pokarmową już w górnym odcinku ulega metabolizmowi w wątrobie 4krotnie szybciej od metanolu wydala się w stanie nie mieniony w wstanie nie mienionym szybkość spalania to ok. 4g na h alkohol działa na OIN wywołując stan upojenia alkoholowego nadużywanie prowadzi do uzależnienia w takim przypadku role mertyligenas przejmuje MEOS alkohol obniża dawkę toksyczną kseno biotyku w organizmie

           3. glikoldietylowy

              1. Jest to bezbarwna ciesz, Jest cieczą nie lotna, ma lekko słodki smak, zapach podobny do spirytusu, niska temp krzepnięcia często była zatruć omyłkowego spożycia metablizuje się w organizmie do kwasu szczawiowego a ten łączy sie z jonami wampia w szczawian wapnia który zatka kanaliki nerwowe działa nefrotoksycznie wchłania się jedynie z przewodu pokarmowego, odtrutka może być etanol podany odpowiednio wcześnie

         • Rozpuszczalniki nie rozpuszczalne w wodzie ale rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach

           1. Benzen

              1. bezbarwna ciecz o palna w wodzie się nie rozpuszcza temp wrzenia ok. 80stopni cieczą łatwo lotna stosowana jest jako bardzo dobry rozpuszczalnik oraz surowiec w sytezie organicznej wchłania się wsyteźie wchania się wszystkimi drogami droga intermaryjna i działa narkotycznie na OUN uszkadza szpik kostny powodując białczkę jest substancja rakotwórczą ulega metabolizmowi poniżej rakcji normatywy chignienicze są bardzo rygorestyczne

           2. Chloro fon

              1. Substancja bezbarwna o słodkim mdłym zapachu jest ciecza łatwo lotna w wodzie nie rozpuszczalna jej gęstośc to 1,5g na cm3 wchałnia się wszystkimi drogami działa silnie na OUM uszkadza wątrobę doprowadza do marstkości ok. 3% ulega metabolizmowi reszta się wydala z moczem jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem

           3. Eter di etylowy

              1. Ciecz bezbarwna palna bardzo lotna temp wrzenia 34,6stopni wchłania się wszystkimi drogami nie ulega metabolizmowi nie kumuluje się w organizmie częściowo wydychany i wydawany w moczu działa bardzo silnie w OUN gospodarka magazynowa wymaga szczególnej ostrożności należy nie dopuścić so martwych zapasów magazynowych dawka śmiertelna ok. 5ml UWAGA działanie chloroformu i Dietlu na organizm człowieka bardzo się nasila w przypadku obecności alkoholu w krwi

           4. Disarczekwęgla

              1. Siecz koloru słomkowego wodzie nie rozpuszczalna o zapachu zgnitej kapusty temp wrzenia 46,6 stopni jest jednym z nielicznych rozpuszczalników rozpuszczjacych siarke stosowany tylko z konieczności wchłania się do organizmu wszystkimi drogami działa narkotycznie na OUM działa częściowo ulega metabolizmowi a w narażeniach przewlekłych prowadzi do objawów podobnych do schizofermi

           5. Nitrobenzen

              1. Surowiec w przemysle ciecz bezbarwna nie rozpuszczalna w wodzie ma zapch gorzkich migdałów jesy cieszc bardzo lotna wchania się wszystkimi drogami działa silnie hepatoksycznie oraz neurotoksycznie prowadzi do marskości wątroby

Data -0-2010 r.

W Y K Ł A D 3