SOCREALIZM – TEORIA I PRAKTYKA

SOCREALIZM – TEORIA I PRAKTYKA

POWIEŚĆ SOCREALISTYCZNA - to powieść obarczona zadaniem propagowania jakiejś idei. Za początek realizmu socjalistycznego jako powszechnie obowiązującej metody twórczej uznaje się IV zjazd ZLP (partii) w Szczecinie w 1949 roku (20-23 I), jest to przede wszystkim proza rozrachunków inteligenckich – termin ten wprowadza Wyka, wszystko rozpoczyna się po klęsce powstania warszawskiego.

Wiele uwagi poświęcono na zjeździe zagadnieniu realizmu socjalistycznego. Kładziono nacisk na utylitaryzm nowej literatury rozumiany jako doraźna agitacyjność, tendencyjność czy wreszcie jako bezpośrednie zaangażowanie. Zwracano uwagę na potrzebę oddziaływania tej nowej literatury na postawy i zachowania odbiorców. Postulat perswazyjności dzieła literackiego to niezmiernie istotny składnik doktryny realizmu socjalistycznego i jako taki odznaczał się dużą trwałością. Pełnienie funkcji perswazyjnej, tj. szczególnej odmiany funkcji konatywnej, polegało na usiłowaniu uzyskania realnego wpływu na sposób myślenia lub postępowania odbiorcy, jednakże nie drogą bezpośredniego rozkazu, lecz metodą utajoną i pośrednią, tak iż w wypowiedzi dominowała z pozoru inna niż konatywna funkcja językowa (np. funkcja estetyczna, poznawcza, emotywna itp.). Powieść okresu 1949-1955 nazywano zwykle powieścią produkcyjną.

W kraju zatem, na skutek stalinizacji życia politycznego i kulturalnego, zapanował socrealizm będący zaprzeczeniem różnorodności. Wraz z nim literatura miała stawać się coraz bardziej jednakowa, używać tego samego języka i tak samo optymistycznie pokazywać rzeczywistość. Zapanowało uzależnienie literatury od aktualnej linii politycznej i wzorów radzieckich. Wiadomym rezultatem były powieści produkcyjne, upowszechnianie i naśladowanie agitacyjnej twórczości Włodzimierza Majakowskiego, a także odcięcie od kultury krajów zachodnich. Socrealizm zalecał poziom średni, wyrównany, bez szczególnych ambicji pisarskich, tępiąc zarówno elitarne nowatorstwo, jak i beletrystykę rozrywkową.

NAJWAŻNIEJSZE CECHY SOCREALIZMU:

SPOTKANIE Z TOTALITARYZMEM:

Pisarze ci przebywający za granicą cieszyli się swobodą twórczą, demaskowali stalinizm, mieli szansę wypowiadania się w dowolnej konwencji pisarskiej.

Kiedy w kraju obowiązywał radosny kolektywizm, na emigracji były warunki manifestowania postaw skrajnie indywidualistycznych, co uwidacznia się m.in. w "Dzienniku" Witolda Gombrowicza, drukowanym przez paryską "Kulturę". W kraju odwoływano się do tradycji literackiej i jej symboli celem wykorzystania w retoryce propagandowej. Na obczyźnie tradycja była nie tylko uświęcana, ale też obnażana w parodii i drwinie, m.in. w "Trans-Atlantyku" Gombrowicza. Tymczasem w kraju żądano od pisarzy wyraźnego samookreślenia się ideowego i politycznego, nadania własnym dziełom treści jednoznacznych i afirmujących powojenną rzeczywistość, panegirycznych względem osób i decyzji ideowo-politycznych. Wśród realizatorów "nowej metody twórczej" znaleźli się pisarze kilku generacji, którzy pod szyldem socrealizmu upowszechniali powieści produkcyjne z optymistycznym zakończeniem, z podziałem postaci na "czarne" (wróg klasowy, sabotażysta) i "białe" (zwolennik spółdzielni produkcyjnej, pracownik urzędu bezpieczeństwa lub milicji), z trzecioosobową narracją pozorującą obiektywizm i wzmacniającą "racje historyczne".

Do popularnych wówczas autorów i tytułów należy zaliczyć:

Powieści i opowiadania w duchu socrealizmu pisali także:

Prezentowanie bohaterów uzależnionych całkowicie od okoliczności swojego czasu spowodowało, że byli to ludzie bez motywacji psychologicznej, bez trwałych wartości duchowych i etycznych, zdeterminowani przez ideologię i produkcję. Postacie "papierowe" i nieprawdziwe. Ale w tym samym okresie powstały także książki lepsze, takie jak "Rojsty" T. Konwickiego, "Dni klęski" W. Żukrowskiego, "Pamiątka z Celulozy" I. Newerlego czy "Pokolenie" B. Czeszki.

Obywatele KAZIMIERZA BRANDYSA

to szczytowe osiągnięcie realizmu socjalistycznego. Tego typu powieści nazywane są produkcyjniakami, ponieważ akcja dzieje się na ogół w fabrykach, tu też mamy, tak jakby budowę. Warszawa jest jak budowa. Mamy wybrane 3 najważniejsze elementy: szkoła, redakcja, budowa. Wszystkie te elementy są zintegrowane, zazębiają się w 3 najbardziej zideologizowane instytucje. Budowa, to miejsce w którym powstaje państwo, szkoła kształci obywatela, a gazeta przekazuje informacje społeczeństwu. Zostaje zniesiony podział na to, co prywatne i to, co państwowe, ciągle i wszędzie rozmawia się o nowym państwie, o światopoglądzie (Agnieszka karze sie i nie kupuje sobie nowych rękawiczek, bo za mało myślała o sprawach państwowych), nawet w domu, przy stole dominuje tematyka społeczna.

Bohater jest schematyczny. Typowy bohater pozytywny jest skromnie ubrany, proste robotnicze rysy (Agnieszka przez cały rok chodzi w tej samej kurtce), tego typu człowiek nie dba o ubiór, nie ma czasu dla siebie, bo ciągle musi myśleć o państwie. Bohater negatywny postawa zgarbiona, pokazuje, że ma coś do ukrycia, myśliwska kurtka – co kojarzy się z AK, jest chudy. Narracja jest bardzo dynamiczna, ten sam świat widziany jest z perspektywy innego bohatera. Cechą powieści jest także klasizm, nieustanna walka klasowa, na scenę wkraczają nowi przywódcy, starzy z niej schodzą. Bohater pozytywny musi mieć odpowiedni życiorys, pochodzenie najlepiej chłopskie lub robotnicze, odrzucony zostaje cały świat przedwojenny. Bohater negatywny brał udział w akcjach AK, kolaborował, był szpiegiem. Tego typu powieści charakteryzują się happy endem, wszystkie problemy się rozwiązują. Książka opisuje władzę, ale w taki sposób, że o władzy dosłownie się nie mówi, wszystko jest przesiąknięte ideologią, w taki sposób, że ostatecznie i tak powstaje dobry obraz władzy.

Zniewolony umysł CZESŁAWA MIŁOSZA (1953)

najpoważniejszy głos literackim w sprawie socrealizmu zawierający cztery portrety nie marginesowych pisarzy, książka istotna, pisana na emigracji, dla cudzoziemców, a zarazem pamflet wpisany w ucieczkę z kraju w trudności adaptacyjne wśród emigracji. Miłosz postawił co do przyjmowania nowej wiary dwie hipotezy murti-binga (pastylek do mechanicznego przenoszenia światopoglądu) i ketmana (świadomego, samoobronnego zakłamania). Ale na nich nie poprzestał, uzupełniał je w portretach indywidualnymi motywacjami.

Książka opowiada o totalitaryzmie sowieckim. Pojawiają się w niej różne pojęcia:

METODA to nowa wiara, nowy światopogląd, człowiek staje się tu wytworem siły społecznej, nie liczy się jako jednostka, liczy się jako całość. W człowieku nie ma nic, jest on calkowicie uzależniony od kontekstu społecznego, historycznego. Tą metodą zarządza partia – centrum – znawcy reguł historii, władza w Moskwie.

KETMAN to gra, ogólne wpisywanie się w metodę, udawanie, że się w tym wszystkim siedzi. W przestrzeni publicznej prezentowanie się jako ktoś, kto podporządkowuje się systemowi, totalitaryzmowi.

MURTI-BING pigułki światopoglądu, po ich zażyciu świat staje się zrozumiały, jasny, nikt nie zadaje zbędnych pytań. Termin pochodzi z Wyspiańskiego. Zażycie takiej pigułki pozwala zobaczyć świat na nowo.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
24 Socrealizm teoria i praktyka
Pomiar SWR teoria i praktyka tłum SP1VDV
11 2006 2 MIĘDZY TEORIĄ A PRAKTYKĄ
Kryptografia Teoria I Praktyka Zabezpieczania 97 Kutylowski p37
P Żukiewicz, Przywodztwo polityczne Teoria i praktyka
Prawo i postępowanie administracyjne, WYCENA NIERUCHOMOŚCI, NIERUCHOMOŚCI- teoria i praktyka
Dwuczynnikowa teoria motywacji, nauka - szkola, hasło integracja, rok II, teoria i praktyka negocjac
Byc jak Superman Teoria i praktyka osiagania niemozliwego superm
Hulek Teoria i praktykarehabilitacji inwalidów
Jemielniak D, Latusek D Zarządzanie Teoria i praktyka od podstaw Ćwiczenia
Teoria i praktyka ćw 1
mechanika gruntw i fund.-posadownienie na palach, ARCHITEKTURA BUDOWNICTWO GEODEZJA nauka - teoria
PL (programowanie liniowe), semestr 8, Matematyka, Teoria i praktyka decyzji ekonomicznych
Gatunki Dziennikarskie teoria, praktyka, język
Wdra anie Si Teoria a praktyka, System TINY TERM INSURER
mellibruda sobolewska integracyjna psychoterapia uzaleznien teoria i praktyka cz 1 i 2

więcej podobnych podstron