3. Zasada wolności gospodarczej a regulacyjna rola państwa – koncesja a zezwolenie
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej a ustawy sektorowe (?)
Wolność gospodarcza, w znaczeniu ekonomicznym, traktowana jest jako warunek istnienia i funkcjonowania gospodarki rynkowej i oznacza możliwość dokonywania osobistych wyborów (np. jaką działalność podjąć, w jakiej lokalizacji, kogo zatrudnić, z kim kooperować), nieograniczoną zdolność jednostki do podejmowania i prowadzenia działań gospodarczych oraz ochronę własności prywatnej
Wolność gospodarcza, w znaczeniu politycznym, jest to ogół braku zagrożeń dla swobody podejmowania decyzji w dziedzinie gospodarczej przez jednostki
Przyjmuje się, że dla istnienia gospodarki rynkowej, konieczne jest zapewnienie przez państwo przynajmniej:
• prawa do swobodnego tworzenia się podmiotów gospodarczych
• swobodnej działalności gospodarczej wszystkich podmiotów
• swobody przepływu towarów i usług, siły roboczej, dewiz i kapitałów
• swobody umów
Wolność gospodarcza nie jest wartością absolutną. Zrozumiałe są więc jej ograniczenia, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego i cywilizujące obrót gospodarczy, w tym ograniczenia wynikające z istniejących - tak długo, jak współczesne państwo - regulacji publicznych
Wykonywanie obowiązków kontrolują wyspecjalizowane służby, takie jak:
• Państwowa Inspekcja Sanitarna
• Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska
• Państwowa Inspekcja Pracy
• Państwowa Inspekcja Handlowa
• Państwowy Dozór Bezpieczeństwa Jądrowego
• Urząd Dozoru Technicznego
• Państwowa Straż Pożarna
Mają one prawo stosowania środków o charakterze władczym, nakazów i zakazów ograniczających swobodę podmiotów przedsiębiorców (w formie decyzji administracyjnych)
Ograniczenia wolności gospodarczej mogą przybierać formę administracyjnej reglamentacji podejmowania i prowadzenia działalności w niektórych dziedzinach, uznanych przez państwo za szczególnie istotne (głównie z punktu widzenia ochrony bezpieczeństwa państwa i obywateli). Ten rodzaj reglamentacji opiera się na decyzjach administracyjnych, określanych jako koncesje i zezwolenia (nie mylić z ograniczeniami „policyjnymi” w sferze powszechnego prawa administracyjnego np. środowiska, wodnego, sanitarnego, budowlanego
Koncesja jest wyrażaną w formie decyzji administracyjnej zgodą organu administracji publicznej na podjęcie działalności gospodarczej w sferze objętej wyłącznością państwa. Decyzja koncesyjna ma w pewnej mierze charakter uznaniowy
Uzyskania koncesji wymaga obecnie wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
• poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych
• wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym
• wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią
• rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych
• ochrony osób i mienia
• przewozów lotniczych
Zezwolenie jest decyzją polegającą na ustaleniu, iż ubiegający się o zezwolenie podmiot spełnił wszystkie przewidziane prawem warunki pozwalające mu na rozpoczęcie działalności gospodarczej w danej dziedzinie.
Decyzje te mają niekiedy inne nazwy, np. licencja, zgoda, ale bez względu na nazwę wszystkie traktowane są w taki sam sposób.
Zezwolenie jest decyzją związaną, gdyż spełnienie warunków przewidzianych prawem stanowi podstawę wydania zezwolenia
Zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w bardzo rozmaitych przepisach, poczynając od ustawy o wychowaniu w trzeźwości i zwalczaniu alkoholizmu, a kończąc na ustawie o funduszach inwestycyjnych
Działalność regulowana jest to działalność gospodarcza, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków określonych przepisami prawa. Taka działalność jest rejestrowana, a wpis do rejestru podlega opłacie skarbowej. Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej (na podstawie przepisów regulujących daną działalność gospodarczą) dokonuje wpisu na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przez niego oświadczenia na piśmie o spełnieniu warunków wymaganych prawem do prowadzenia działalności regulowanej
Swoboda działalności gospodarczej – podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa (zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej).
Organ administracji publicznej nie może żądać, ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa.