ROZMARYN – WSZECHSTRONNE ZIELE

Rozmaryn jest wiecznie zieloną, ciepłolubną, miododajną rośliną śródziemnomorską, której właściwości przyprawowe i lecznicze docenili już Egipcjanie, Grecy i Rzymianie. Jest to krzew osiągający wysokość 50-150 cm. Jego łodygi są mocno rozgałęziające się, z czasem drewniejące u podstawy. W stanie dzikim rozmaryn można spotkać w rejonie Morza Śródziemnomorskiego, gdzie występuje w obrębie suchych, twardolistnych zarośli zwanych makią.

Właściwości lecznicze rozmarynu:

• działa pobudzająco na układ nerwowy i krwionośny

• wykorzystywany w celu wzmocnienia koncentracji,

• wykorzystywany w leczeniu stanów depresyjnych

• poprzez normalizację poziomu estrogenów w ustroju zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi

• wykorzystywany w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych takich jak astma, zapalenie oskrzeli, ból gardła i zatok

•  łagodzi skurczowe bóle żołądka oraz jelit. Stymuluje także wydzielanie żółci oraz soków żołądkowych, dzięki czemu ułatwia trawienie i wspomaga leczenie narządów układu pokarmowego.

• Olejek rozmarynowy pomaga w zachowaniu prawidłowej higieny jamy ustnej

• działanie przeciwzapalne rozmarynu sprawia, że przyprawa ta może znajdować zastosowanie w łagodzeniu migreny, bólu głowy, mięśni, stawów, żołądka oraz bólu menstruacyjnego

• ma działanie pielęgnacyjne. Pomaga stymulować mieszki włosowe, promuje wzrost, opóźnia wypadanie oraz przedwczesne siwienie włosów. Ponadto olejek rozmarynowy odżywia skórę głowy i utrzymuje zdrowy wygląd włosów.

• wykazuje właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybiczne, dzięki czemu znalazł zastosowanie w terapii chorób skóry, np. łuszczycy czy trądziku.

Sposoby wykorzystania:

• Dobrze sprawdza się jako przyprawa. Nadaje się do przyprawiania ryb i mięsa, szczególnie baraniny, dziczyzny, jagnięciny, wieprzowiny oraz wędlin. Można nim przyprawiać także sałatki, makaron, pizzę i ziemniaki. Daje niezwykły aromat likierom, winom i wódkom.

• Często pity w postaci herbaty, czy nalewki

• Wykorzystywany jako olejek eteryczny

• Zapachy do szaf – odstrasza mole

Skutki uboczne spożywania nadmiaru rozmarynu:

• U niektórych osób może wystąpić zapalenie skóry po użyciu np. mydła wykonanego z dodatkiem olejku rozmarynu.

• dawno temu używany jako środek pomagający w wywołaniu poronienia.

• Ziele wywołuje menstruację.

Jeśli rozmaryn jest konsumowany w normalnych ilościach stosowanych w gotowaniu jest ogólnie uważany za bezpieczne zioło.

Uwaga: kobiety w ciąży lub z problemami miesiączkowymi powinny przedyskutować ze swoim lekarzem rodzinnym bezpieczną dla nich dawkę spożycia rozmarynu lekarskiego.

SZAŁWIA

Gatunek wiecznie zielonego krzewu z rodziny jasnotowatych

Występuje w stanie dzikim: w Europie, w rejonie Morza Śródziemnego. W Ameryce Północnej i Południowej uprawiana i dziczejąca. W Polsce nie występuje w stanie dzikim, nadaje się jednak do uprawy w ogródku. Jej nazwa wywodzi się od łacińskiego salvus (zdrowie). Bylina lub półkrzew, osiąga wysokość 50-70 cm. Ma skłonność do pokładania się. Rośnie na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń i w miarę wilgotnych. Roślina lecznicza.

Łodyga : Wzniesiona, czterokanciasta lub okrągława, drewniejąca od dołu. Cała roślina lekko owłosiona.

Liście : Zielono-srebrne, miękkie w dotyku, długoogonkowe, podłużnie owalne lub lancetowate, ułożone naprzeciwlegle. Brzegiem lekko karbowane, a z wierzchu pomarszczone. Liście służące jako przyprawa i surowiec zielarski możemy zbierać w końcu sierpnia już w pierwszym roku uprawy, a w drugim i następnych — w maju i na początku czerwca, jeszcze przed zakwitnięciem rośliny, a także jesienią, od września aż do pierwszych przymrozków.

Kwiaty : Dwuwargowe, barwy fioletowo-niebieskiej. Kwitną od maja do czerwca.

Historia

Znana już w starożytności jako roślina lecznicza, a także magiczna.

• Grecy i Rzymianie stosowali ją jako lekarstwo na ukąszenia węża, problemy ze wzrokiem, utratę pamięci.

• W średniowieczu stosowano ją jako lek na przeziębienia, gorączkę, padaczkę, choroby wątroby i zaparcia. Uważano ją również za afrodyzjak.

• Arabscy uczeni twierdzili, iż spożywanie szałwii przedłuża życie. Szałwia od wieków była symbolem zdrowia i długowieczności.

• W starożytnej Grecji uprawiano ją nie tylko jako roślinę leczniczą, ale również przyprawową.

• W Italii pisali o niej najbardziej wytrawni w historii znawcy ziołolecznictwa: Hipokrates (zalecał ją m.in. w udarach mózgu), Dioskorides (uważał zioło za doskonały lek w chorobach kobiecych), Pliniusz (stosował szałwię przeciw drżeniu rąk i niedowładom) i wielu innych.

• W XVIII wieku w wielu krajach Europy wierzono, że zjadanie jej liści i wypowiadanie odpowiednich formułek chroni przed wpływem demo­nów. Szałwia spożywana w maju czynić miała człowieka nawet nieśmiertelnym, ale uschnięcie korzeni tej rośliny rosnącej w ogródku przy domu oznaczać miało niechybnie nieszczęście w rodzinie.

Właściwości i zastosowanie szałwii:

• Poprawia pracę układu trawiennego,

• obniża poziom cukru we krwi,

• napary z szałwii łagodzą zapalenia gardła i skóry.

• działa kojąco na depresję, zmęczenie, wyczerpania

• Napar z szałwii stosuje się przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków

• Dzięki bakteriobójczym właściwościom stosuje się szałwię także zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie.

• Napar szałwii stosuje się także do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg a także jako dolewkę do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych.

Sposoby wykorzystania:

• Herbatka z liści łagodzi przeciwdziała biegunce, jest (słabym) środkiem przeciwgrzybiczym, oraz przeciwkaszlowym, łagodzącym dolegliwości występujące w okresie menopauzy.

• Liście zrywane przed okresem kwitnienia są używane jako przyprawa. Stosuje się ją jako dodatek do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ciast i deserów. W Niemczech przyprawia się nią węgorza. Doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch. Duże zastosowanie znalazła zwłaszcza w kuchni włoskiej. Ma lekko gorzkawy smak, dlatego należy używać jej oszczędnie. Zbyt duża ilość nadaje potrawie nieprzyjemny zapach. Przez proces suszenia smak przyprawy nasila się. Suszona szałwia może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu. Po tym okresie traci swój zapach.

• Szałwia jest także wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym z powodu zawartości olejków eterycznych. Roślinie przypisuje się przede wszystkim działanie przeciwzapalne, ściągające, przeciwskurczowe, bakteriobójcze i przeciwpotne.

Skutki uboczne:

Stosowanie szałwii może wywołać również skutki uboczne ze względu na zawartość tujonu (jednego ze składników olejku eterycznego), który może być toksyczny i wywoływać m.in. skurcze. Nie należy więc spożywać więcej niż 3 szklanki naparu dziennie.

Zioło, zarówno w postaci naparu, jak i olejku jest niewskazane dla kobiet w ciąży.

Rysunek : Przekrój poprzeczny liścia szałwi

Rysunek : Przekrój poprzeczny liścia rozmarynu

Rysunek : Przekrój poprzeczny kłącza imbiru.

Rysunek : Przekrój poprzeczny gałązki

Rysunek : Przekrój poprzeczny łodygi rozmarynu