OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – CAŁY MATERIAŁ NA KOLOKWIUM KOŃCOWE

PRAWA PODMIOTOWE:

Ocena położenia prawnego określonej osoby w stosunku cywilnoprawnym wymaga ustalenia jej uprawnień. Żeby ustalić uprawnienia takiej osoby potrzebne jest sięgnięcie do przepisów prawnych, które regulują oznaczone stosunki prawne.

Prawo podmiotowe – możliwość postępowania w określony sposób przyznana i zabezpieczona przez normę prawną w celu ochrony interesu uprawnionego

Rodzaje praw podmiotowych:

1. Ze względu na skuteczność:

• bezwzględne -skuteczne przeciwko każdemu; każdy ma obowiązek poszanowania określonego prawa podmiotowego ->PRAWA AUTORSKIE

• Względne –przysługuje w stosunku do określonych podmiotów

1. Ze względu na charakter interesu uprawnionego:

• majątkowe –uwarunkowane ekonomicznymi interesami uprawnionego

• niemajątkowe -nie są bezpośrednio uwarunkowane ekonomicznymi interesami uprawnionego np. dobre imię, godność

1. Ze względu na przenoszalność:

• zbywalne –zasadą jest, że prawa podmiotowe są zbywalne, mocą czynności prawnej nie można uczynić prawa zbywalnego prawem niezbywalnym

• niezbywalne –nie można ich przenosić na inne podmioty

1. Ze względu na powiązania prawne

• samoistne –istnieją same, niezależnie od innych praw

• akcesoryjne –istnienie zależy od innego prawa

• związane –pewne prawa muszą przysługiwać jednemu podmiotowi; zniknięcie jednego nie powoduje zniknięcia drugiego

Postacie normatywne praw podmiotowych:

• roszczenie –możliwość domagania się przez uprawnionego aby określona osoba postępowała w określony sposób

• uprawnienie kształtujące –uprawniony może własnym działaniem doprowadzić do powstania, ustania lub zmiany stosunku cywilnoprawnego bez udziału innych osób

• zarzut –służy do przeciwstawienia się uprawnieniu innej osoby

Nabycie prawa podmiotowego:

1. pierwotne –nabycie niezależne od tego, czy dane prawo komuś wcześniej przysługiwało

2. pochodne –w sposób wtórny; nabycie prawa przeniesionego z dotychczasowego podmiotu na nowy podmiot

Wykonywanie prawa podmiotowego –wykonywanie przez uprawnionego działań odpowiadających przyznanemu prawu

Uprawniony może wykonywać swoje prawo podmiotowe osobiście lub przy pomocy innych osób

Nadużycie prawa podmiotowego –zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego

Dobra osobiste –prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym i niezbywalnym, chronione środkami ochronny majątkowej i niemajątkowej

Środki ochrony dóbr osobistych-> rodzaje roszczeń:

• O zaniechanie

• O usunięcie skutków naruszenia

• O zadość uczynienie –zapłata pewnej kwoty pieniędzy za doznaną krzywdę

• O naprawienie szkody majątkowej

• O zapłatę pewnej kwoty na wskazany cel społeczny

• O ustalenie (art. 89 k.c.)

Własność intelektualna

Pojęcie to jest używane w konwencjach międzynarodowych a także w nazwie Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. Pojęcie to nawiązuje do znanego z prawa rzeczowego pojęcia własności głównie ze względu na konstrukcje bezwzględnych praw podmiotowych. Przedmiotem są jednak dobra niematerialne, które są eksploatowane z innymi skutkami niż rzeczy. Ze względu na swoją specyfikę może z nich korzystać większa ilość podmiotów. Występuje inny model ochrony własności intelektualnej niż własności.

Chronione jest:

• Prawo autorskie –zbiór przepisów służących ochronie interesów twórców oraz stosunków prawnych związanych z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochronie

• Prawa pokrewne – pewne prawa wyłączne stanowiące przedmiot prawa autorskiego w szerszym rozumieniu przyznane przez ustawę konkretnym podmiotom

• Bazy danych

• Własność przemysłowa – obejmuje wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, oznaczenia topograficzne układów scalonych

• Odmiany roślin – szczególna ustawa

Istotne znaczenie dla ochrony własności intelektualnej ma ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przepisy kodeksu cywilnego dot. wykonania i niewykonania zobowiązań oraz czynów niedozwolonych

Przyczyny ustanowienia prawa autorskiego:

• Względy utylitarne; nakłonienie autorów do pracy twórczej

• Sama praca twórcy uzasadnia przyznanie mu wyłącznego prawa do jej rezultatu

• Prawo autorskie wynika z potrzeby rozwoju osobowości twórcy, dzieło jest uzewnętrznieniem indywidualnej osobowości twórcy ->przyznanie prawa wyłącznego

• Instytucja przeznaczona do osiągnięcia za pomocą mechanizmów rynkowych efektywności alokacji kapitału w sferze zysków

Systemy prawa autorskiego:

1. funkcjonujący w systemach romańskich –ochrona ustanowiona jest przede wszystkim w założeniu ze względu na interesy majątkowe i niemajątkowe twórców

   • dualistyczny

     • prawo autorskie osobiste

     • prawo autorskie majątkowe

   • monistyczny

     • składnikami są uprawnienia majątkowe i niemajątkowe, niezbywalne, przedmiot obrotu mogą stanowić poszczególne uprawnienia, które są tworzone na rzecz uprawnionego

2. funkcjonujący w systemach anglosaskich –traktuje prawa autorskie głównie jako zespół uprawnień majątkowych służących ochronie interesów uprawnionego

Zasady polskiego prawa autorskiego

1. ochroną są objęte utwory i przedmioty praw pokrewnych przy czym ochrona ta odnosi się nie do rzeczy materialnych tylko do dóbr niematerialnych, które mogą być używane w rzeczach (np. w książkach, na płycie DVD) ale mogą być też rozpowszechniane w postaci zdematerializowanej ;sposób rozpowszechniania nie ma znaczenia

2. po to by powstała ochrona prawno-autorska nie ma potrzeby dopełnienia jakichś formalności wystarczy samo uzewnętrznienie utworu

3. autorskie prawa osobiste (np. prawo do autorstwa, do integralności utworu, do pierwszego rozpowszechnienia utworu) powstają zawsze na rzecz twórcy są niezbywalne i bezterminowe

4. autorskie prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy, czas ochrony zależy od chronionego dobra (przy utworze –> 70 lat

5. zakres ochrony praw majątkowych obejmuje przy utworach każdą formę korzystania z utworów| prawa pokrewne; chronione są tylko te pola eksploatacji, które są wyraźnie wskazane w ustawie

6. dysponowanie autorskim prawem majątkowym nie daje uprawnionemu pełnej wyłączności prawnej w korzystaniu z utworu

7. naruszenie praw wyłącznych do utworu i przedmiotów praw pokrewnych wiąże się z odpowiedzialnością karną i możliwością dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych

8. ochrona praw autorskich i praw pokrewnych wg prawa polskiego ma charakter terytorialny; poza granicami regulowana jest przez ustawy innych krajów i dostępna przez polskich autorów poprzez umowy międzynarodowe

Przedmiot prawa autorskiego

W odniesieniu do dóbr niematerialnych obowiązuje zasada zamkniętego katalogu wyłącznych praw majątkowych. Prawa te powstają tylko w odniesieniu do oznaczonych przez ustawodawcę rezultatów pracy intelektualnej

KATALOG DÓBR NIEMATERIALNYCH:

Stopniowo rozszerza się obejmując nowe przedmioty ochrony. Czasami niektórym dobrom niematerialnym przyznawana jest ochrona poza prawem własności intelektualnej (np. przepływ wiedzy).

Utwór -> (ustawa zawiera, w art. 1 ust. 1 definicję legalną utworu) zgodnie z nią przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze –w jakiekolwiek postaci niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Przesłanki, że dane dzieło jest utworem:

• Rezultat pracy człowieka; twórcy (bez znaczenia jest wiek, poczytalność, kwalifikacje, pozycja w środowisku, przekonanie autora o twórczym charakterze rezultatu pracy)

• Ze względu na proces tworzenia dzieła nie ma znaczenia sam zamiar stworzenia utworu, sprawowanie kontroli nad powstaniem (może powstać przez przypadek), nakład pracy

• Utwór musi być ustalony tj. konieczne jest uzewnętrznienie, niekoniecznie w postaci utrwalonej; nie ma bowiem konieczności utrwalenia utworu w jakimkolwiek nośniku

• Musi posiadać cechę twórczości o indywidualnym charakterze

• Musi stanowić jedność –co do stylu i ujęcia

Art. 1 ustęp 2. wskazuje przykładowo, że przedmiotem prawa autorskiego mogą być utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi

Rodzaje utworów:

1. W zależności od wykorzystania rezultatów cudzej twórczości:

   • Samoistne –nie przejęto elementów twórczych pochodzących z dzieł innego autora, także dzieło inspirowane, przy którym tylko wątek jest zaczerpnięty z cudzego utworu sam utwór ma cechy twórczości samodzielnej

   • Niesamoistne:

     • Zależne –utwór zawiera wkład twórczy autora opracowania, który przyjmuje elementy w istotnym zakresie z cudzego utworu zwanego macierzystym (np. tłumaczenie, adaptacja)

       • Bezpośrednie –brak potrzeby tworzenia pośredniczącego utworu

       • Pośrednie – z książki chcemy film więc tworzymy scenariusz; istnieje dzieło pośredniczące

     • Dzieła z zapożyczeniami –zapożyczenia z utworu wyjściowego nie mają zasadniczego znaczenia

2. W zależności od autora:

   • Współautorskie

   • Prace dyplomowe

   • Połączone

   • Pracownicze

3. W zależności od przedmiotu:

   • Bazy danych

   • Programy komputerowe

   • Utwory architektoniczne

   • Utwory audiowizualne

Twórczość i indywidualność:

1. Twórczość -przesłanka do zakwalifikowania danego wytworu intelektualnego jako utworu. Coś ma być stworzone, czyli dany rezultat działalności ma mieć charakter kreacyjny

2. Indywidualność -dany utwór podlega ochronie z tytułu prawa autorskiego tylko w takim zakresie, w jakim spełnia tę przesłankę. Czy istnieją w danym dziele właściwości związane z niepowtarzalną osobowością człowieka. Przesłanka ujmowana zarówno retrospektywnie jak i perspektywicznie.

Spełnienie przesłanki indywidualności może być weryfikowane przez odwołanie się do statystycznej jednorazowości; badanie czy wcześniej takie dzieło powstało oraz czy prawdopodobne jest stworzenie takiego dzieła w przyszłości przez inną osobę.

Unikatowość dzieła indywidualnego – jednostkowość w istotnych cechach i elementach, która wynika z faktu, że dany utwór pochodzi od danego człowieka
(utwór ma być wyjątkowy)

Brak jest twórczego wyrażenia, gdy dane wyrażenie ma charakter banalny lub istnieje kilka równoległych standardów w danym zakresie a został przyjęty jeden z nich lub gdy specyfika przedmiotu prowadzi do utworzenia przedmiotów intelektualnych zasadniczo zbliżonych.

Relacja między twórczością autorską a techniczną:

• Cechą pracy o charakterze technicznym jest przewidywalność i powtarzalność osiągniętego rezultatu

• Rezultat działania pracy autorskiej stanowi projekcję wyobraźni osoby od której pochodzi

Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Pozostawienie poza autorską ochroną kultury ma znaczenie dla granic ochrony kultury współczesnej, można mieć bowiem wątpliwości czy np. dzieło muzyczne „4.33” Johna Cage polegające na trwającej tyle czasu ciszy jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Stąd też wskazuje się niekiedy na krzyżowanie się pojęć : utwór w rozumieniu prawa autorskiego i sztuka. Istnieją takie twory które są sztuką a nie są utworami.

Ochroną objęte nie są:

- Styl, gdyż jest to po prostu zespół reguł.

- Styl osobist y, gdyż ochrona dotyczyła by wówczas osoby autora

- Koncepcja utworu, gdyż jest to po prostu technika ukształtowania dzieła

- Rekonstrukcja jakiegoś utworu

- Fotografie dzieł sztuki gdyż nie zawierają interpretacji dzieła fotografowanego

- Widowisko sportowe gdyż uczestnicy poruszają się wg określonych reguł, brak elementów twórczych. (wyjątek : pokazy choreograficzne np. w tańcu towarzyskim, zawody w gimnastyce artystycznej )

- Neologizmy

- Pojedyncze dźwięki, słowa, wyodrębnione kolory

# Tytuł utwory podlega autorskiej ochronie wówczas gdy samoistnie ujmowany bez dalszego tekstu np. powieści spełnia cechę indywidualnej twórczości.

# Pewne kategorie wytworu intelektu są wyłączone spod prawa autorskiego:

Nie stanowią przedmiotów prawa autorskiego : 1.akty normatywne lub ich urzędowe projekty, 2.urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, 3.opublikowane opisy patentowe lub ochronne czy też 4.proste informacje prasowe. Wskazane cztery kategorie nie są utworami nawet jeśli spełniają cechy utworów gdyż ustawodawca wskazał iż nie stanowią przedmiotów prawa autorskiego.

Ewentualna ochrona autorów takich utworów intelektualnych może mieć miejsce wśród ogólnych zasad dóbr osobistych lub z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nie są natomiast wyłączone spod ochrony : nieurzędowe tłumaczenia wskazanych grup wytworów intelektualnych.

# Urzędowy dokument to dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej w zakresie ich działania np. decyzja administracyjna, orzeczenie sądowe, protokół z posiedzenia w sądzie, urzędowe wyjaśnienia, ogólniki itp.

# Materiały urzędowe – materiały pochodzące od urzędu lub innej instytucji wykonujacej zadania publiczne.

AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE I MAJĄTKOWE

do danego utworu chronione są na podstawie ustawy autorskiej danego kraju jedynie na jego obszarze stąd ochrona autorska powstaje i istnieje niezależnie w każdym kraju wg samodzielnie określonych reguł w każdym państwie. Jest to zasada terytorialności która jest osłabiana przez konwencje międzynarodowe, ujednolicające pewne rozwiązania. Autorskie prawa osobiste i majątkowe do utworów powstają z chwilą ustalenia dzieła tj. od uzewnętrznienia.

Ustalenie utworu może wystąpić w dowolnej postaci, nie musi być utwór utrwalony. Utrwalenie oznacza usytuowanie utworu na materialnym nośniku.

Formalne podstawy do objęcia utworu ochroną w Polsce to kryteria tej ochrony wskazane są w art. 5 ustawy. Po pierwsze , jest to obywatelstwo twórcy, utwór będzie chroniony ustawą jeśli twórca ma obywatelstwo polskie lub państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego EFTA ( Europejskiego porozumienia wolnych państw )

Drugim kryterium : miejsce pierwszej lub równoczesnej* ( 30 dni od momentu pierwszej publikacji ) publikacji w Polsce.

Trzecie kryterium : polski język pierwszej publikacji

Czwarte Kryterium: utwór jest chroniony na podstawie umowy międzynarodowej w zakresie w jakim jego ochrona wynika z tej umowy.

# Ze względu na konwencje międzynarodowe w których stroną jest Polska, zwłaszcza konwencję Berneńską i konwencję Dripts, z chwilą ustalenia utworu powstaje autorskoprawna ochrona nie tylko w Polsce ale prawie na całym świecie. Jeżeli chodzi o czas trwania prawa autorskiego to autorskie prawa osobiste są bezterminowe, nie wygasają. Natomiast autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem 70 lat licząc od pewnego zdarzenia.

#Generalną zasadą jest że liczymy te 70 lat od śmierci twórcy, a w przypadku utworów współautorskich od śmierci ostatniego z żyjących współtwórców.

Zasada ta jest kontynuowana jeśli chodzi o utwory audiowizualne : czas liczymy od śmierci najpóźniej zmarłej osoby z kręgu : główny reżyser, autor scenariusza, autor dialogów i kompozytor muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Art.36 przewiduje jeszcze inne przypadki. Autor nie zawsze jest znany, wówczas w przypadku publikacji anonimowej decyduje data pierwszej publikacji, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub też autor tożsamość ujawnił. ( Utworem rozpowszechnionym jest utwór który w jakikolwiek sposób został udostępniony innym osobą publicznie ).

W przypadku dzieła zbiorowego prawa autorskie przysługują

Jeżeli bieg autorskich praw majątkowych, czas trwania liczy się od rozpowszechnienia utworów, a to upowszechnienie występuje miejscami, we fragmentach itp. Wiek terminu będzie się liczył dla każdej z tych części oddzielnie.

Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych, następujących po roku w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące początek terminu.

Jeżeli autorskie prawa majątkowe wygasły to można korzystać z utworu swobodnie i nieodpłatnie, ale z poszanowaniem autorskich praw osobistych.

DOMAIN PUBLIC DAYAND - zobowiązuje do wpłat na rzecz funduszu promocji twórczości w sytuacji w której eksploatowany jest utwór już niechroniony , jest to normowane w art.40 i dotyczy producentów, wydawców pewnych kategorii utworów literackich , muzycznych, plastycznych ,fotograficznych i kartograficznych w sytuacji publikacji wydań na terytorium Rzeczpospolitej Polski.

Czas ochrony praw autorskich był kilkakrotnie wydłużany. Dla przykładu w 1952r. wynosił 20 lat, a w chwili przyjęcia obecnej ustawy z 1994r. wynosił lat 50. Nie obowiązuje zasada przedłużania autorskich praw majątkowych. Art. 124 ustawy wskazuje że przedłużanie stosuje się do utworów powstałych przed zmianą do których autorskie prawa majątkowe jeszcze nie wygasły oraz do utworów co do których umowa już wygasła ale gdyby była obliczana wg nowych przepisów to by jeszcze trwała. Mamy tu odżycie ochrony które nie obejmuje jednak okresu między wygaśnięciem ochrony i wejściem w życie nowego okresu ochronnego.

Są konstrukcje służące wydłużeniu tej ochrony , tytułem przykładu art. 99¹ wskazuje, że wydawcy który jako pierwszy sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie dostępne/udostępnione przysługuje wyłączone prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres 25 lat od daty pierwszej publikacji bądź udostępnienia.

Utwory zależne mają własny czas trwania ochrony, w konsekwencji utwór pierwotny ( macierzysty ) może być już niechroniony a utwór zależny jak najbardziej może podlegać ochronie.

PODMIOTY PRAW AUTORSKICH

Podstawowym podmiotem praw autorskich jest 1.Twórca. Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy. Autorskie prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy zgodnie z art. 8 ustęp 1. Odejście od tego zasady wymaga szczególnego przepisu ustawy. Nabycie praw autorskich przez twórcę następuje w sposób pierwotny Eks Lege ( z mocy prawa ) wraz ze stworzeniem utworu.

Status twórcy to kwestia faktu. Nie podlega woli stron. Autorstwo uzyskuje się przez sam fakt stworzenia dzieła. Twórca to zawsze osoba fizyczna która wniosła do utworu wkład twórczy.

Nie ma znaczenia zdolność do czynności prawnych, wiek, czy zamiar stworzenia utworu.

Art.8 ustęp. 2 zawiera domniemanie kto jest twórcą. Zgodnie z nim twórcą jest osoba której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości. W jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Jest to domniemanie wzruszalne.

Termin twórca jest używany przez ustawodawcę niekonsekwentnie, czasem dla oznaczenia autora jako osoby fizycznej która stworzyła utwór, tak np. przy przepisach dotyczących autorskich dóbr osobistych oraz niezbywalnych praw majątkowych autora a czasem dla oznaczenia uprawnionego z autorskich praw majątkowych.

Współautorstwo

Dla przyjęcia współautorstwa konieczne jest spełnienie 4 przesłanek :

1. Możliwe do oznaczenia wkłady w dzieło osób współuczestniczących w jego powstaniu muszą mieć twórczy i indywidualny charakter. Współautorem nie będzie ktoś kto dostarczył tylko ogólny pomysł lub udostępnił własne odkrycie lub np. dokonał korekty ortograficznej naszej utworu. Nie będzie współautorem osoba której praca ma charakter pomocniczy.

2. Wkłady współautorów powinny tworzyć jedno dzieło, zaś ich połączenie musi tworzyć nową samoistną wartość. Nie ma jednak konieczności wniesienia wkładu twórczego w powstanie utworu jako całości.

3. Niezbędna jest współpraca autorów której minimum stanowi uzgodnienie zamiaru stworzenia wspólnego dzieła i wzajemna akceptacja wkładów twórczych.

4. Powinna występować pewna nierozdzielność wkładów autorskich przynajmniej w tym sensie że rozdzielenie wkładów prowadziłoby do utraty dodatkowej wartości mającej cechy twórczości wynikającej z połączenia wkładów. Dla statusu współtwórcy wkład nie musi być znaczny. Współautorom przysługuje wspólne majątkowe prawo autorskie, domniemywa się równość udziałów w tym prawie, ale każdy ze współautorów może żądać określenia wielkości tych udziałów przez Sąd, zależnie od wkładów pracy twórczej. Autorskie prawa osobiste nie podlegają wspólności i każdy współtwórca ma własne. Do wykonywania prawa do całego utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców, a w jej braku można żądać rozstrzygnięcia przez Sąd z uwzględnieniem interesów wszystkich współtwórców. Wykonywanie wspólnego prawa oznacza między innymi dzielenie licencji lub zawieranie umów rozporządzających dotyczących całego utworu, a także faktyczne korzystanie przez współtwórcę poza dozwolonym użytkiem. Współtwórca może niezależnie wykonywać prawa autorskie do swojej części dzieła która ma samodzielne znaczenie o ile nie powoduje uszczerbku dla praw pozostałych twórców. W kwestiach nieuregulowanych do autorskich praw majątkowych współtwórców stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

Twórczość pracownicza

W sytuacji gdy utwór jest tworzony w ramach obowiązków wynikających ze stosunków pracy autorskie prawa majątkowe powstaje pierwotnie na rzecz twórcy. Wyjątek przy pracowniczych programach komputerowych Art.74 ust.3.

Pracodawca w braku odmiennej umowy nabywa prawa autorskie majątkowe w sposób pochodny z momentem przyjęcia utworu w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

W umowie o pracę dla uniknięcia ewentualnych problemów celowe jest wskazanie zakresu obowiązku świadczenia pracy twórczej przez pracownika, celu umowy o pracę, zgodnego zamiaru stron w kwestii eksploatacji utworu przez pracodawcę. W przypadku nieoznaczenia w umowie pól eksploatacji należy uwzględnić statutowy zakres działalności pracodawcy, charakter utworu oraz znane twórcy faktyczne sposoby komercjalizacji utworów stosowane przez pracodawcę. Do przejścia prawa nie stosuje się restrykcji z rozdziału 5 ustawy. To rozwiązanie nie ma zastosowania w przypadku utworów stworzonych na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia, lub w ramach konkursu przy których do przeniesienia autorskich praw majątkowych rozdział 5 ma zastosowanie, czyli konieczne jest wyraźne wskazanie pól eksploatacji. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, a obowiązki twórcy wynikające ze stosunku pracy obejmują działalność twórczą to wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę obejmuje wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych lub zezwolenia na korzystanie przez pracodawcę utworów w zakresie objętych umową. Korzystniejsze dla twórców zasady zostały przyjęte w art.14 dotyczącym utworów naukowych tworzonych w instytucji naukowej w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Przepis ten ogranicza uprawnienia pracodawcy do:

1.Pierwszeństwa publikacji, zastrzeżenie dodatkowego wynagrodzenia dla autora; przy czym jednostka naukowa może skorzystać z tego uprawnienia dopiero po pozytywnej decyzji twórcy w sprawie publikacji.

2. Korzystania bez odrębnego wynagrodzenia z materiału naukowego

3.Udostępniania dzieła osobom trzecim w granicach wynikajacych z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zgodnie z umową o pracę.

Inne podmioty praw autorskich

Artykuł 14 nie ma zastosowania do prac licencjackich lub magisterskich ponieważ autorzy nie są pracownikami instytucji naukowych. Można przyjąć legalność udostępniania pracy w celu archiwizacji, w tym z uprawnieniem do jej dygitalizacji, a także uznać za skuteczne zezwolenie na korzystanie z pracy w zakresie uzasadnionym potrzebą zbadania czy nie zawiera ona niedozwolonych zapożyczeń.

Artykuł 15^A przewiduje że uczelni w rozumieniu ustawy o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli jednak uczelnia nie opublikowała pracy w ciągu 6 miesięcy od jej obrony student może ją opublikować, chyba że jest częścią utworu zbiorowego. Publikacja ma charakter odpłatny. Uczelnia nie może udostępniać prac magisterskich czy licencjackich ze względu na brak uprzedniego ich rozpowszechnienia.

W przypadku dzieł zbiorowych prawa autorskie majątkowe w sposób pierwotny przysługują producentowi lub wydawcy w zakresie m.in. koncepcji wydawnictwa, doboru materiałów, kompozycji, układu. Wydawca lub producent nie jest twórcą. Art. 15 zawiera domniemanie wzruszalne, kto jest producentem lub wydawcą.

Następcy Prawni

Są przepisy szczególne o pochodnym nabyciu praw autorskich m.in. przez pracodawcę czy producenta utworu audiowizualnego. Prawa autorskie majątkowe mogą stanowić przedmiot obrotu przy czynnościach prawnych między żyjacymi ( Inter Vivos ) i na wypadek śmierci ( Mortis Causa ).

Prawa czynności majątkowej podlegają dziedziczeniu, mogą być przedmiotem zapisu. Przedmiotem dziedziczenia może być także prawo do wynagrodzenia o którym mowa w art.18 ustęp. 3 ustawy. Do spadku należą także prawa i obowiązki obligacyjne wynikajace z umów dotyczących autorskich praw majątkowych oraz wierzytelności związane z dochodzeniem roszczeń o naruszenie praw autorskich. Art. 42 ustawy przewiduje także szczególne rozwiązanie w przypadku dziedziczenia ustawowego przez spadkobiercę koniecznego w postaci skarbu państwa.

Dzieła osierocone – to takie co do których osoba zamierzająca korzystać z danego utworu nie może ustalić podmiotu autorskich praw majątkowych np. zdjęć, pocztówek, obrazków. W Polsce w zasadzie brak jest ustawowych rozwiązań oraz rozwiązań konwencyjnych problemu dzieł osieroconych. Tymczasem jest możliwość naruszenia prawa autorskiego pociągającego potencjalna odpowiedzialność karną, a także możliwość domagania się wielokrotności stosownego wynagrodzenia. Na gruncie prawa polskiego w zasadzie jedyną regulacją tej kwestii jest art. 33 pkt.3 zgodnie z którym wolno rozpowszechniać w encyklopediach i atlasach opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia.

AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE

Dominujące stanowisko w doktrynie i orzecznictwie jest takie że autorskie prawa osobiste są to prawa do dóbr osobistych prawa cywilnego stanowiące szczególną postać powszechnych dóbr osobistych. W przypadku naruszenia autorskich praw osobistych można stosować kumulatywnie lub alternatywnie przepisy ustawy o prawie autorskim i prawie pokrewnym oraz ustawy kodeksu cywilnego normujące ochronę dóbr osobistych.

Autorskie prawa osobiste są bezterminowe tj. nieograniczone w czasie i w sposób stały związane z twórcą. Chronią więź twórcy z utworem, nie można się zrzec lub zbyć tej więzi. W otwartym katalogu znajdującym się w art.16 ustawy zostały wskazane uprawnienia chroniące tę więź. Są to :

1.Autorstwo utworu

2.Oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnieni ego anonimowo.

3.Nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelne wykorzystanie

4.Decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

5.Nadzór nad sposobem korzystania z utworu

Katalog korzystania z utworu jest otwarty to znaczy że mogą istnieć uprawnienia w nim niewymienione. Regulację dotyczącą dóbr osobistych autorskich znajdziemy zatem w innych przepisach np. Art. 32 ustęp. 2 przyznającym twórcy w określonych okolicznościach prawo do nabycia utworu plastycznego w razie podjęcia decyzji o jego zniszczeniu za cenę nieprzekraczającą ceny wartości materiału. Podobnie art.56 przewidujący prawo twórcy do odstąpienia od umowy autorskiej lub jej wypowiedzenia jeżeli przemawiają za tym istotne interesy twórcze.

Nie każde naruszenie uprawnień z art.16 jest wystarczające by doszło do wkroczenia w autorskie prawa osobiste. W tym celu potrzebna jest ingerencja w postaci usunięcia lub naruszenia w więź artysty z wykonaniem stanowiące nieuprawnione wkroczenie w autorskie prawa osobiste. Przez więź twórcy z utworem rozumiemy dobro osobiste będące konsekwencją faktu autorstwa utworu.

To dobro polega na obiektywnej relacji twórca-dzieło nastawionej na ochronę autorstwa oraz czci lub dobrego imienia twórcy które mogą zostać naruszone ze względu na działania na szkodę dzieła. Jest to nadrzędne, ogólne autorskie dobro osobiste które istnieje ze względu na każdy utwór i oznacza całość niemajątkowych wartości dla twórcy ze względu na utwór. Brak jest jednoznacznych kryteriów czy doszło do naruszenia więzi twórcy z utworem, badamy zatem czy naruszenie ma wpływ na wypaczenie obrazu dzieła u odbiorców

Śmierć twórcy nie prowadzi do wygaśnięcia jego praw, nie przekształcają się one także w dobra osobiste bliskich, ale nadal istnieją przez fikcję prawną, że podmiotem ochrony jest nieżyjący. Treść autorskich praw osobistych ulega jednak z czasem zawężeniu w kierunku pozostawienia prawa do autorstwa, a pozostałych dóbr osobistych w zakresie jakim ich naruszenie mogłoby powodować nieprawidłowe przypisanie autorstwa.

Autorskie prawa osobiste nie mogą być objęte wspólnością prawa także w przypadku współautorstwa, wykonanie niektórych uprawnień wymaga jednak jednomyślności współautorów. Jeżeli chodzi o umowy dotyczące autorskich praw osobistych to ustawa zakazuje ich zbywania lub zrzeczenia się , przyjmuje się jednak że można zobowiązać się do niewykonywania danego prawa osobistego wobec określonej osoby lub zezwolić określonej osobie na realizowanie oznaczonego prawa w imieniu twórcy. Ponieważ w obu tych przypadkach mamy do czynienia z wykonywaniem własnego prawa.

Można odpłatnie udzielać zgody na działania które bez niej stanowiłyby naruszenie autorskich dóbr osobistych np. wyrazić zgodę na pierwszą publikację dzieła. Twórca może zgodzić się na konkretne zmiany proponowane przez nabywcę prawa. Są natomiast wątpliwości czy może zgodzić się na dokonywanie wszelkich zmian w przyszłości. Wskazuje się że można odwołać udzieloną zgodę dotyczącą autorskich praw osobistych choć może się to wiązać z odpowiedzialnością kontraktową, w szczególności gdy wykaże się że udzielając zgody na określoną ingerencję w utwór lub inne działanie osoby trzeciej twórca nie mógł mieć świadomości skutków tej zgody ze względu na naruszenie jego więzi z utworem. Ochrona autorskich dóbr osobistych dotyczy także sytuacji gdy autorskie prawa majątkowe w sposób pierwotny lub pochodny powstają na rzecz innego niż twórca podmiotu. Stąd pracodawca nie może ani naruszać prawa do integralności utworu ani też decydować o jego pierwszym rozpowszechnieniu bez zgody twórcy. Nie mniej brak zgody pracownika – twórcy może zostać potraktowany jako naruszenie obowiązków pracowniczych.

Szczególne autorskie prawa osobiste

Prawo do autorstwa; Prawo do integralności utworu ; Prawo do rzetelnego korzystania z utworu ; Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; Prawo do dostępu do dzieła ; Prawo do sprawowania nadzoru autorskiego.

# Prawo do autorstwa dzieła jest podstawowym osobistym prawem twórcy. To przede wszystkim ochrona przed przypisywaniem sobie autorstwa przez nieuprawnionego, a także prawo do decydowania czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone autorstwo dzieła np. oznaczenie imieniem i nazwiskiem, inicjałami, pseudonimem lub anonimowo. Wątpliwe jest czy po śmierci twórcy podmioty uprawnione do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego mogą zmienić sposób oznaczenia autorstwa wbrew woli zmarłego twórcy. Prawo do autorstwa obejmuje utwory współautorskie jak i dzieła zbiorowe. Z naruszeniem prawa do autorstwa będziemy mieli do czynienia między innymi wówczas gdy ktoś przywłaszcza sobie autorstwo w tekście który nie zawiera utworu lub nie zawiera fragmentu utworu który jest przywłaszczany.

Kwestia Plagiatu

Plagiat to pojęcie pozaustawowe, które oznacza przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod własnym nazwiskiem ( bez zmian lub ze zmianami ).

Dla istnienia plagiatu nie ma znaczenia czy naruszyciel działał w sposób zawiniony, ma to natomiast znaczenie dla zakresu roszczeń przysługujących twórcy oraz odpowiedzialność karna. Plagiat może być jawny gdy nie jest wnoszony wkład własny do utworu lub też ukryty w przypadku wykorzystania we własnym dziele elementów twórczych cudzego utworu. Przykładem plagiatu może być przytoczenie fragmentu cudzego artykułu który to fragment spełnia przesłankę twórczości o indywidualnym charakterze bez oznaczenia twórcy. Autorsko-prawna ochrona przed plagiatem dotyczy tylko składników dzieła o cechach indywidualnej twórczości. Przejęcie ustaleń naukowych itp. I podanie jako własnych jest obojętne prawu autorskiemu natomiast może naruszać dobra osobiste chronione przez kodeks cywilny. Mówiąc o prawie do autorstwa należy wspomnieć o plagiacie odwróconym, jest to fałszywe przypisanie innej osobie autorstwa dzieła. Taki plagiat może naruszać dobra osobiste z kodeksu cywilnego.

Z problematyką prawa do autorstwa wiąże się też pojęcie Ghost Writera - Jest to osoba która za wynagrodzeniem godzi się na publikację swoich utworów pod nazwiskiem innej osoby. Takie umowy są nieważne, zaś dzieła tak rozpowszechnione naruszają prawo do autorstwa takiego Ghost Writera.

Autoplagiat – to wielokrotne publikowanie tego samego lub w niewielkim stopniu przerobionego tekstu w sposób sprawiający wrażenie że to nowy utwór. Takie postępowanie traktowane jest jako nieetyczne w przypadku dzieł naukowych. Może także naruszać autorskie prawa majątkowe.

Należy zauważyć że ochrona przed plagiatami została wzmocniona przez ustawę o szkolnictwie wyższym z 2005r. W stosunku do studentów przyjęto że w razie popełnienia czynu polegającego na przypisaniu sobie autorstwa istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu rektor poleca przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego i w przypadku potwierdzenia się popełnienia czynu rektor wstrzymuje działanie o nadaniu tytułu zawodowego do czasu wydania orzeczenia przez komisję dyscyplinarną i zgłasza zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Popełnienie plagiatu może być także podstawą do unieważnienia tytułu zawodowego, naukowego lub stopnia naukowego.

II. PRAWO DO INTEGRALNOŚCI UTWORU

Prawo do integralności utworu to prawo do zachowania utworu w nienaruszonym kształcie jego formy i treści. Stanowi ono zakaz wprowadzenia w utworze zmian bez uprzedniej zgody twórcy. Wydaje się że w orzecznictwie przeważa pogląd iż prawo to dotyczy tylko zmian w elementach twórczych utworu. Obowiązek poszanowania prawa do integralności istnieje niezależnie od okoliczności uprawniających do eksploatacji utworu, a więc np. umowy, działania w ramach dozwolonego użytku lub działaniach w ramach wygaśnięcia praw autorskich utworu.

Prawo do integralności nie ma charakteru bezwzględnego.

Prawo do integralności nie ma charakteru bezwzględnego wskazuje na to art. 49 ustęp 2, który wprawdzie zakazuje następcy prawnemu, twórcy dokonywania zmian w utworze, ale stanowi także „chyba, że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić”. Oczywista konieczność będzie wynikać z powodów obiektywnych, nie chodzi tu o gust lub upodobania. Brak słusznej podstawy do sprzeciwu stanowiący drugą przesłankę skorzystania z art. 49 ustęp 2 jest oceniany według kryterium zobiektywizowanego nastawionego na typowe reakcje i oceny, ważny jest tutaj zakres interwencji w postać dzieła, czy zmiany dotyczą elementów kluczowych. Warto zauważyć, że zniszczenie dzieła nie stanowi naruszenia prawa do integralności. W doktrynie wskazuje się na potrzebę szczególnego podejścia do dzieł architektonicznych. Przy ich realizacji i modyfikacji dochodzi do zderzenia prawa autorskiego związanego m.in. z projektem oraz prawa własności. Sprzeczność ujawnia się w szczególności, gdy właściciel budynku chce go dostosować do aktualnych potrzeb i funkcji, a nawet zmienionych upodobań, a twórca się temu sprzeciwia powołując się na swoje prawa autorskie, zaś ewentualną zgodę uzależnia, np. od zapłaty, powierzenia mu prac projektowych (odpłatnie), itp. W takim przypadku niektórzy autorzy uznają, że ochrona prawa do integralności jest uzasadniona tylko w wyjątkowych przypadkach. Przesłanki z art. 49, u. 2 należałoby oceniać uwzględniając m.in. czy eksploatacja zamierzona przez inwestora byłaby możliwa bez przeprowadzania zmian, czy w chwili zawierania umowy między stronami (umowy o prace projektowe) strony miały świadomość ewentualnej konieczności wprowadzenia zmian a także konsekwencje zaniechania zmian z punktu widzenia faktycznych możliwości realizacji autorskich praw majątkowych. W tym przypadku oczywista konieczność będzie, gdy potrzeba zmiany wynika z bezwzględnie obowiązujących przepisów lub zwiększenia bezpieczeństwa użytkowników, względnie wynika z osiągnięcia znanego stronom celu zawieranej umowy. Wydaje się, że będziemy mieć do czynienia z nadużyciem prawa podmiotowego w przypadku zgłaszania przez twórcę zarzutu naruszenia prawa do integralności, gdy jedynym celem sprzeciwu jest realizacja interesów majątkowych, np. z postaci uzyskania zamówienia na dokonanie zmian.

Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu art. 16 ustęp 3

Prawo to należy rozumieć jako możliwość zakazywania wykorzystywania dzieła w sposób, który wprowadzałby w błąd co do charakteru dzieła i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości ze względu, np. na sposób eksploatacji, kontekst eksploatacji, tendencyjny wybór fragmentów, względnie rozpowszechniania opracowania zniekształcającego utwór pierwotny. Naruszenie prawa do rzetelnego wykorzystania utworu może się także pojawić w przypadku kontynuacji cudzego dzieła, np. poprzez umiejscowienie postaci (z poprzedniej części) w nowej fabule zmieniającej obraz tej postaci oraz ograniczającej możliwość rozwoju tej postaci w dziełach prawdziwego twórcy. W doktrynie został podniesiony problem swobody przerabiania utworów pozostających w domenie publicznej (czyli takiej, w której autorskie prawa majątkowe już wygasły) w kontekście ich filmowania lub inscenizacji. Wydaje się, że dopuszczalne są wszelkie zmiany jeżeli zostaną prawidłowo oznaczone co do zakresu ingerencji w dzieło pierwotne. W przypadku zmian koniecznych lub wprowadzone w celu przybliżenia dzieła odbiorcy wystarczy wskazanie dzieła macierzystego z dopiskiem: przekład lub ekranizacja. Jeżeli przeróbki prezentują własną wizję autora dzieła wtórnego to powinno być oznaczenie: wolny przekład. Jeżeli natomiast zniekształcają utwór lub dotyczą istotnej zmiany dotyczącej głównych bohaterów to należałoby wyraźnie oznaczyć rodzaj wprowadzonych zmian.

Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.

Do wyłącznych kompetencji autora należy decydowanie kiedy, przez kogo i w jakich warunkach ma dojść do pierwszego udostępnienia utworu publiczności. Pozwala to przesądzać twórcy o tym, kiedy dzieło jest ukończone i można je zaprezentować. Prawo to przysługuje także w przypadku utworów pracowniczych, choć w tym przypadku odmowa zgody przez pracownika może być potraktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych. Nawet po decyzji o udostępnieniu utworu w pewnych przypadkach autorowi przysługuje uprawnienie do późniejszego zakazu rozpowszechniania. Z chwilą pierwszego udostępnienia utworu publiczności dochodzi do wyczerpania tego prawa, w konsekwencji jeżeli twórca zezwolił na udostępnienie swego utworu drukiem to powołując się na prezentowane uprawnienie nie może później kwestionować rozpowszechniania go w postaci, np. pliku mp3 w Internecie. Aby stwierdzić wyczerpanie się prawa nie jest konieczne faktyczne zapoznanie się publiczności z utworem, wystarczy, że twórca sam (lub poprzez inną osobę działającą za jego zgodą) stworzy taką możliwość. Nietwórcze składniki dzieła nieudostępnionego publiczności nie są chronione przez niniejsze uprawnienia. Ewentualna ochrona będzie przysługiwać na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych z kodeksu cywilnego.

Prawo dostępu do dzieła art. 52 ustęp 3

Ma znaczenie przy utworach plastycznych, fotograficznych, architektonicznych, z zakresu architektury wnętrz, może mieć zastosowanie także przy innych dziełach, np. muzycznych. Zgodnie z art. 52, u. 3: nabywca oryginału utworu jest obowiązany udostępnić go twórcy w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego. Nabywca oryginału może jednak domagać się od twórcy odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie. Jak jednak wskazał sąd apelacyjny w Krakowie użytkownik może odmówić udostępnienia swojego mieszkania osobom trzecim w celu ich dostępu do utworu w postaci projektu wnętrza ze względu na własne prawo osobiste niezakłócania wiru domowego.

Prawo do sprawowania nadzoru autorskiego art. 58 i 60

którego realizacja następuje przede wszystkim w związku z wykonywaniem umów autorskich.

Osobiste prawa autorskie:

Art. 56 ustęp 1 przyznaje twórcy uprawnienie do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia, ze względu na istotne interesy twórcze. Przepis ten nie dotyczy utworów architektonicznych, architektoniczno-urbanistycznych, audiowizualnych, oraz utworów zamówionych w zakresie ich eksploatacji w utworze audiowizualnym. Istotne interesy twórcze to przede wszystkim interesy osobiste twórcy. Będzie tu, np. utrzymanie przez twórcę dobrej sławy, np. poprzez niepublikowanie dzieł przestarzałych w świetle nowych odkryć czy badań. Istotnym interesem twórczym będzie także dążenie twórcy do rozpowszechnienia rezultatów własnej pracy naukowej lub artystycznej w sytuacji, gdy nabywca autorskich praw majątkowych nie drukuje utworu. Istotnym interesem twórczym nie będzie natomiast przeświadczenie autora, że dostał za niskie wynagrodzenie.
Z kolei art. 58 ustawy umożliwia twórcy rozwiązanie umowy dotyczącej publicznego udostępnienia dzieła w sytuacji, gdy dochodzi do tego w warunkach naruszenia prawa do integralności utworu lub w nieodpowiedniej formie, a rozpowszechniający nie zaniechał naruszenia pomimo wezwania.

Autorskie prawa majątkowe:

1. Treść prawna.

• Autorskie prawo majątkowe jest prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym. Treść tego prawa to wyłączne, skuteczne wobec wszystkich (erga omnes) prawo do decydowania o każdej formie korzystania z utworu. Specyfika przedmiotu prawa autorskiego polega na równoczesnej możliwości wykorzystywania utworu w dowolnym zakresie przez nieograniczoną ilość osób bez wpływu na ilość danego dobra. Zgodnie z art. 17 jeżeli ustawa nie stanowi inaczej twórcy, a także następcom prawnym oraz podmiotom, na rzecz których (ex lege) powstają autorskie prawa majątkowe, np. pracodawcza w przypadku pracowniczych programów komputerowych; podmiotom przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu, rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
  Przedstawiona definicja jest podobna jak w przypadku prawa własności, wobec czego monopol twórczy obejmuje wszystkie czynności z zakresu korzystania lub rozporządzania utworem chyba, że ustawa stanowi inaczej. Korzystanie z utworu to wszystkie czynności faktyczne dotyczące utworu umożliwiające jego eksploatację. Eksploatacja utworu, która nie wiąże się z jego utrwaleniem, zwielokrotnieniem lub rozpowszechnieniem nie jest korzystaniem z utworu w rozumieniu art. 17. Korzystanie nie obejmuje samego zapoznawania się z utworem. Zezwolenie twórcy dzieła pierwotnego nie jest wymagane dla stworzenia opracowania dzieła. Jeżeli z utworu korzysta sam uprawniony, to jest to bezpośrednie korzystanie z dzieła. Jeżeli jest to korzystanie przez inny podmiot na warunkach określonych w czynności prawnej dokonanej z uprawnionym, to jest to pośrednie korzystanie z utworu. W konsekwencji należy przyjąć, że korzystanie obejmuje także czynności prawne, na podstawie których osoba trzecia uzyskuje możność eksploatacji dzieła. W doktrynie czasami wskazuje się, że naturę autorskiego prawa majątkowego lepiej oddaje traktowanie go jako sumy różnych uprawnień odpowiadających możliwych do wyodrębnienia polom eksploatacji.

Art.17 ustawy odwołuje się ogólnie do pól eksploatacji. Pole eksploatacji to uprawnienia składające się na monopol twórcy wydzielone ze względu na ekonomiczne i techniczne aspekty korzystania z dzieła. Są one przykładowo wyliczone w Art.50 ustawy przy czym dopuszczalne jest rozszczepienie wskazanych w tym przepisie pól eksploatacji. Wszystkie pola są objęte monopolem autora także te niewskazane w art.50, a także przyszłe pola eksploatacji powstające wraz z postępem techniki. Znaczenie pojęcia pole eksploatacji uwidacznia się w umowach ze względu na: konieczność wymienienia pól eksploatacji w umowie, powiązanie wynagrodzenia umownego z poszczególnymi polami eksploatacji, konieczność posługiwania się ustawową terminologią, z twierdzeniem czy określone pole eksploatacji jest nowe ze względu na przepis o zakazie obejmowania umową nieznanych pól eksploatacji oraz ze względu na znaczenie i celowość wyodrębniania subpól. Z nowym lub odrębnym polem eksploatacji mamy do czynienia jeżeli występuje odmienność technicznego sposobu zwielokrotnienia lub rozpowszechnienia dzieła. Zaspokajanie innego kręgu odbiorców , kreowanie nowego rynku, pojawienie się nowego podmiotu rozpowszechniającego, odrębne ekonomicznie znaczenie określonego sposobu użycia, inny terytorialny lub językowy zasięg użytku. Jeżeli chodzi o korzystanie z utworu to majątkowe prawa autorskie wiążą się z korzystaniem z utworu w różny sposób obejmujący wszystkie pola eksploatacji w zakresie utrwalenia, zwielokrotnienia i rozpowszechnienia utworu. Korzystanie może łączyć się ze zwielokrotnieniem lub nie. Dla korzystania istotne jest stworzenie możliwości poszerzenia kręgu osób zapoznających się z dziełem. Podstawową postacią eksploatacji utworu jest jego utrwalenie tj. sporządzenie materialnego nośnika dzieła i zwielokrotnienie tj. stworzenie kolejnych egzemplarzy dzieła bez względu na technikę, rodzaj nośnika, ilość egzemplarzy. Zwielokrotnienie określone także jako reprodukcja zakłada uprzednie istnienie egzemplarza na którym dzieło jest utrwalone. Reprodukcją jest np. wydanie drukiem, skserowanie, skopiowanie na płytkę DVD, eksploatacja utworu w postaci przetworzonej (np. w dziele zależnym), digitalizacja utworu. Nie ma znaczenia czy zwielokrotnienie ma charakter trwały i czy możliwe jest jego dostrzeżenie przez człowieka.

Prawo do zwielokrotnienia obejmuje wszelkie postaci zwielokrotnienia. Jak wskazuje art.50 pkt.1 odrębne pola eksploatacji w zakresie utrwalania i zwielokrotnienia utworu stanowią wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową.

Art. 50 w punkcie drugim obejmuje wszystkie formy materialnego rozpowszechniania egzemplarzy utworu. Zgodnie z przepisem odrębnymi polami eksploatacji w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami na których utwór utrwalono są: wprowadzane do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy. Z przytoczonego przepisu wynika że odrębnymi polami eksploatacji są: wprowadzenie do obrotu, najem i użyczenie.

Wprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonane przez uprawnionego lub za jego zgodą. Wprowadzenie dzieła do obrotu powoduje wyczerpanie prawa w odniesieniu do pierwszego egzemplarza utworu.

Wprowadzeniem do obrotu nie jest samo oferowanie egzemplarza lub samo umożliwienie publiczności korzystania z reprodukcji utworu lub sam fakt wystawienia utworu na widok publiczny. Art.50 pkt.3 obejmuje publiczne sposoby rozpowszechniania utworu w inny sposób niż przez obrót oryginałem albo egzemplarzami na których utwór utrwalono. Możemy tu wyróżnić eksploatację bezpośrednią jak wystawienie dzieła np. plastycznego w postaci obrazu, wykonanie utworu na żywo oraz pośrednio realizowaną przy wykorzystaniu materialnych nośników np. nadawanie, remitowanie itd.

Konieczne jest by eksploatacja miała charakter publiczny co obejmuje wszystkie postacie rozpowszechnienia utworu z wyjątkiem eksploatacji w ramach dozwolonego użytku osobistego. Sam publiczny odbiór nie jest postacią korzystania z dzieła, będzie nią natomiast np. rozprowadzanie sygnału przez podmiot świadczący usługi hotelarskie na rzecz swoich klientów za pomocą zainstalowanych odbiorników telewizyjnych.

Drugie uprawnienie to rozporządzanie utworem. Prawo do rozporządzania utworem wiąże się z dopuszczalnością zawierania umów dotyczących prawa autorskiego do utworu. Jest to możliwość dysponowania autorskimi prawami majątkowymi do dzieła. Zbycie autorskich praw majątkowych przez nieuprawnionego jest bezskuteczne. Prawo do rozporządzania utworem to wszelkie postacie czynności prawnych dokonywane przez podmiot autorskich praw majątkowych na podstawie których inny podmiot uzyskuje na określonych warunkach uprawnienie do korzystania z utworu. Prawo do rozporządzania utworem obejmuje prawo do udzielania licencji na korzystanie z utworu. Możemy mieć do czynienia z rozporządzeniem uprawnieniami cząstkowymi obejmującymi odrębne pola eksploatacji.

Kolejnym uprawnieniem w ramach praw majątkowych jest prawo do wynagrodzenia.

Prawo do wynagrodzenia indywidualizuje się w postaci roszczenia o wynagrodzenie zgodnie z art.17 ustawy twórcy przysługuje wyłączne prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Można się spotkać z różnymi stanowiskami czy uprawnienie to stanowi prawo autorskie. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego niezapłacenie wynagrodzenia z tytułu korzystania z przedmiotu prawa autorskiego nie stanowi naruszenia autorskich praw majątkowych. Przy takim ujęciu prawo do wynagrodzenia nie stanowiłoby autorskiego prawa majątkowego. Część doktryny wskazuje jednak że prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu należy do autorskich praw majątkowych w przypadkach wskazanych w ustawie gdy zastępuje ono prawo wyłączne lub gdy posiada obligatoryjny charakter. Niezależnie od treści umowy na podstawie której twórca wykonuje swoje prawo do wyłącznego korzystania z utworu. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego niezapłacenie wynagrodzenia stanowi naruszenie prawa autorskiego zwłaszcza gdy to wynagrodzenie zastępuje prawo wyłączne.

Kolejnym uprawnieniem przysługującym twórcy w ramach praw majątkowych to prawo do zezwolenia na wykonywanie prawa autorskiego do dzieła zależnego. Zdaniem dużej części doktryny udzielenie takiego zezwolenia stanowi realizację prawa o charakterze majątkowym. Takie stanowisko wynika stąd że dominuje tu majątkowe uprawnienie do wyłącznego decydowania o rozpowszechnianiu utworu także w postaci opracowania. Warto zauważyć że art. 2 ustęp 2 ustawy wymaga zezwolenia na korzystanie i rozporządzanie dziełem zależnym tylko tak długo jak trwają autorskie prawa majątkowe. Przepis ten posługuje się jednak pojęciem twórca które może być rozumiane dwuznacznie. Zezwolenie na wykonywanie prawa do dzieła zależnego może także zbiegać się z realizacją uprawnień o charakterze osobistym przysługujących autorowi np. poprzez wprowadzenie zmian w utworze zależnym godzących w dobrą sławę utworu macierzystego lub godzenie rozpowszechniania utworu zależnego w prawo do autora utworu macierzystego do decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu dzieła. Stąd Sąd Apelacyjny w Warszawie przyjął że prawo to ma zarówno charakter osobisty jak i majątkowy.

Droit De Suite

Droit De Suite – jest to specyficzne autorskie prawo majątkowe które nie podlega zbyciu ani zrzeczeniu się, ale jest dziedziczne i wygasa wraz z upływem terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych. Normowane w art. 19 i 19 ^1-5. Jest to prawo do wynagrodzenia w przypadku zawodowej odsprzedaży oryginalnego egzemplarza utworu plastycznego, fotograficznego, rekomisów utworów literackich lub muzycznych polegające na uprawnieniu do uczestniczenia przez twórcę lub jego spadkobierców w pewnym procencie (%) ceny uzyskiwanej ze sprzedaży takich utworów. Przyjmuje się że względy słuszności związane z przypadkami znacznego wzrostu wartości dzieła uzasadniają by autor lub jego pośrednik mieli w tym udział. W celu powstania prawa do wynagrodzenia konieczna jest odsprzedaż oznaczająca każdą sprzedaż następującą po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę. Ta odsprzedaż musi być zawodowa co obejmuje wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane w ramach prowadzonej działalności przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowe zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych. Oryginalny egzemplarz został zdefiniowany w art.19 ust.3 obejmując także niektóre kopie. Udział w cenie określony jest procentowo i w przypadku utworów plastycznych i fotograficznych procent ten zmniejsza się wraz ze wzrostem ceny. W przypadku tych utworów mamy także granice maksymalną w równowartości 12,5 tys. euro wynagrodzenia oraz dolną w wysokości równowartości 100 euro ceny sprzedaży. Uprawnienie z tytułu Droit De Suite jest związane z wyczerpaniem prawa wprowadzania do obrotu dotyczącego oryginału w odniesieniu do autorskich praw majątkowych.

1)5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50.000 euro, oraz

2)3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro, oraz

3)1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro, oraz

4)0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro, oraz

5)0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro

Natomiast w przypadku rękopisów dzieł literackich i muzycznych - twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości 5 % ceny dokonanych zawodowo odsprzedaży.

 

Rozróżnienie egzemplarz a utwór

Utwór jest zazwyczaj zapisany na nośniku, z jednej strony to sam nośnik jako dobro materialne np. płytka CD, z drugiej utwór np. film jako dzieło audiowizualne niematerialne, które zostało zapisane na tym nośniku. Do obu tych dóbr należy stosować różne reżimy prawne, mianowicie odpowiednio : prawo rzeczowe do płytki i prawo autorskie do utworu. Zgodnie z art.52 ustawy jeżeli umowa nie stanowi inaczej przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Z kolei autorskie przejście praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu chyba że umówiono się inaczej. Ustawa przewiduje jednak pewne wyjątki, jeżeli chodzi o uprawnienia właściciela egzemplarza do eksploatacji utworu to zgodnie z art. 52 ust.1 właściciel egzemplarza utworu plastycznego może go wystawiać publicznie jeśli nie łączy się z tym pozyskanie korzyści majątkowych. Odnosi się do oryginału, ale niektórzy wskazują że także do egzemplarzy nie będących oryginałem. Ponadto art.61 wskazuje że nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go do jednej budowy chyba że umówiono się inaczej.

Ze względu na uprawnienia twórcy do egzemplarza art. 32 ustęp 2. przewiduje prawo do nabycia oryginału plastycznego umieszczonego w miejscu publicznie dostępnym np. w muzeum które właściciel chce zniszczyć. W takim przypadku właściciel jest zobowiązany złożyć twórcy lub jego bliskim ofertę sprzedaży za cenę nie przekraczającą wartości materiałów, a gdy sprzedaż nie jest możliwa umożliwienie twórcy sporządzenie kopii lub stosownej dokumentacji.

Wyczerpanie prawa wprowadzania do obrotu

Wyczerpanie prawa wprowadzania do obrotu – istotą tej konstrukcji jest zapewnienie swobody obrotu przez osoby trzecie rzeczami na których zostały utrwalone dzieła chronione po ich uprzednim legalnym wprowadzeniu do obrotu. Wyczerpanie prawa wprowadzenia do obrotu wynika z założenia że podmiot prawa autorskiego wprowadzając dany egzemplarz do obrotu w sposób dostateczny zrealizowały należne mu korzyści także te związane z dalszym obrotem tym egzemplarzem na danym terenie. Możemy rozróżnić wyczerpanie prawa krajowe, wspólnotowe i międzynarodowe.

Wyczerpanie krajowe to te które dotyczy terytorium danego kraju.

Kolejną przesłanką z korzystania z dozwolonego użytku jest obowiązek wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Jest to obowiązek wskazany w art. 34 ustawy. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Źródło to na pewno cały tytuł utworu. Ponadto należy wskazać lokalizację dzieła w taki sposób by umożliwić znalezienie utworu. Naruszenie obowiązku z art.34 wyłączy możliwość powoływania się na dozwolony użytek, a korzystający poprzez swoje korzystanie z utworu będzie naruszać autorskie prawa majątkowe.

Co do zasady w przypadku dozwolonego użytku podmiotowi autorskich praw majątkowych należy się wynagrodzenie tylko w przypadkach wskazanych w ustawie. Jest to łagodzone poprzez regulacje zawarte w art.20 i 20¹ . Zgodnie z pierwszy z wskazanych przepisów producenci i importerzy magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu, a także czystych nośników służących do utrwalania utworów w zakresie własnego użytku osobistego są zobowiązani do wniesienia opłaty której część jest przeznaczona dla twórców, artystów, wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców. Z kolei art.20¹ przewiduje opłaty od niektórych posiadaczy niektórych urządzeń reprograficznych np. kserokopiarki, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich.

Dozwolony użytek osobisty

Dozwolony użytek osobisty notowany w art. 23 ust. ma szczególne znaczenie społeczne, umożliwia każdej osobie fizycznej, ale nie prawnej korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, który obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności : pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Dla tego ostatniego potrzebna jest stała, nieformalna więź wynikająca np. ze wspólnych spotkań. Nie są natomiast raczej relacje jednorazowe lub np. obecności kontaktu np. na Sali wykładowej poza zakresem dozwolonego użytku osobistego są raczej także własne cele zawodowe. Postać korzystania jest dowolna obejmując wszystkie pola eksploatacji może zatem polegać na zwielokrotnianiu .Dozwolony użytek jest jednak wyłączony w przypadku korzystania z programów komputerowych, elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym, a także jest wyłączony w przypadku budowania wg cudzego utworu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego. Ustawa wskazuje że zakres własnego użytku osobistego obejmuje z korzystania z pojedynczych egzemplarzy, przez co należy rozumieć zakaz sporządzania dużej liczby kopii utworu z powołaniem się na dozwolony użytek osobisty.

W doktrynie co do tego są różne stanowiska, czy dopuszczalne jest w ramach dozwolonego użytku osobistego kserowanie książek. Zgodnie z jednym są stany prawne dozwalające do maksymalnej ilości stron kopiowanych z jednej książki chociażby w ten sposób że kopiowanie nie powinno przekraczać rozsądnej liczby stron. Takie rozwiązanie wywodzone jest z art.35 ust. Zgodnie z którym dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

Drugi pogląd przyjmuje że nie ma ograniczeń w tej kwestii zaś gdyby ustawodawca chciał takie ograniczenia wprowadzić to by to zrobił. Wie bowiem o praktyce kopiowania książek w całości i widocznie to akceptuje, nie nowelizując w tym zakresie ustawy oprawie autorskim.

Warto zauważyć że dopuszczalne jest sporządzanie przez kogoś innego kopii w ramach art.33 ust. Dla naszego użytku osobistego. Potwierdza to po części art. 20¹ wprowadzający wszak opłaty od posiadaczy urządzeń reprograficznych prowadzących gospodarstwo w takim zakresie.

Dominuje także stanowisko ze dozwolony użytek osobisty może służyć celom komercyjnym korzystającego. Zdaniem części doktryny dozwolony użytek nie jest przy tym ograniczony do przypadków gdy kopie są sporządzane z legalnego egzemplarza. Konsekwencje obejmuje także korzystanie z tzw. piratów.

Swoboda cytowania

Swoboda cytowania – zgodnie z art. 30 ust.¹ wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem, lub prawami gatunku twórczości. Wskazany przepis dotyczy zakresu możliwości posługiwania się cytatem tj. inkorporowaniem do osobiście stworzonego utworu urywków utworów lub całości drobnych utworów. Cytat jest dozwolony po spełnieniu pewnych przesłanek :

1. Konieczne jest uprzednie rozpowszechnienie cytowanego dzieła.

2. Cytowany fragment lub cytowana całość wytworu intelektualnego musi spełniać cechy indywidualnej twórczości.

3. Co do zasady prawo cytatu dotyczy niezmienionego fragmentu cudzego dzieła choć powszechnie dopuszcza się własne tłumaczenie.

4. Możemy cytować ze względu na rozmiar cytatu, urywek utworu lub drobne utwory w całości. Urywek to mniej niż fragment, a fragment to mniej niż znaczna cześć i na pewno mniej niż całość.

5. Cytat musi być umieszczony w utworze stanowiącym samoistną całość co oznacza że usuwając cytat pozostałe elementy dzieła uzasadniają jego oceny jako utwór.

6. Kluczowe jest spełnienie funkcji cytatu, można się jednak nim posłużyć jedynie w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem, lub prawami gatunków twórczości.

7. Cytat musi być rozpoznawalny, to znaczy czytelnik musi wiedzieć gdzie znajduje się cytat, a gdzie jest tekst autora nowego utworu. Nie wystarczy ogólne wskazanie, że w tekście wykorzystano fragmenty innych utworów znajdujące się np. na początku lub na końcu nowego utworu. W każdym przypadku cytowania należy wskazać autora i źródło.

Przedruk

Art. 25 ust. stanowi podstawę wykorzystywania w prasie, radiu i telewizji cudzych rozpowszechnionych już utworów, w szczególności tekstów bez uzyskiwania zgody uprawnionego podmiotu. Wolno mianowicie rozpowszechniać celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji.

Po 1: już rozpowszechnione sprawozdania o aktualnych wydarzeniach oraz aktualne artykuły na tematy polityczne , gospodarcze lub religijne chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione. ( taki zakaz może zgłosić podmiot praw majątkowych w zakresie eksploatacji utworu, choć jest także pogląd że chodzi tu o uprawnienie wydawcy lub nadawcy niezależnie od tego czy nabył on od twórcy materiału prasowego stosowne prawa autorskie.

Po 2: krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów wcześniej wskazanych

Po 3: przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych

Po 4: mowy wygłoszone na publicznych spotkaniach i rozprawach z zastrzeżeniem publikacji zbioru mów jednej osoby

Po 5: krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów

# Przedmiotem przedruku mogą być tylko aktualne artykuły co oznacza publiczne zainteresowanie w danym czasie. Konieczne jest zachowanie integralności przejmowanego dzieła i jego rzetelne wykorzystanie. Nie można dokonywać zmian w tym w ramach tytułu. Jest obowiązek wymienienia twórcy oraz źródła. W przypadku aktualnych artykułów oraz aktualnych wypowiedzi i fotografii reporterskich istnieje obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Zgodnie z art.26 wolno w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach przytaczać utwory udostępniane podczas tych wydarzeń w granicach uzasadnionych celem informacji.

Licencje dla instytucji naukowych i oświatowych

Zgodnie z art. 27 dopuszczalne jest korzystanie z wyjątkiem zwielokrotniania z całości utworów przez instytucje naukowe i oświatowe w celu prowadzenia własnych badań lub realizowania celów dydaktycznych zaś w odniesieniu do fragmentu rozpowszechnionego utworu także sporządzanie ich egzemplarzy. Informacje naukowe i oświatowe to np. szkoły czy uczelnie zarówno publiczne jak i prywatne. Brak jest obowiązku zapłaty wynagrodzenia. Dozwolone jest publiczne odtwarzanie utworu w celach edukacyjnych przy ograniczonym kręgu odbiorców np. w czasie wykładu.

Licencje dla bibliotek, archiwów i szkół

Zgodnie z art. 28 biblioteki, archiwa i szkoły mogą udostępniać nieodpłatnie w zakresie swoich zadań statutowych egzemplarze rozpowszechnionych utworów. Nieodpłatność nie przeczy możliwości powielania opłat pokrywających koszty udostępnienia, np. koszty obsługi. Wskazany podmioty mogą także sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia , zachowania lub ochrony własnych zbiorów. W tym zakresie jest możliwe zwielokrotnianie utworów w całości. Wątpliwości budzi brak wymogu by utwory niebyły dostępne na rynku w handlu. ( wymóg taki istniał w 2004r. )

Obecna regulacja pozwala bowiem np. bibliotekom lub szkołom w szerokim zakresie korzystać z przywilejów uzupełniania zbiorów. Zdaniem części doktryny wskazany przepis umożliwia także digitalizację utworów przez biblioteki. Biblioteki, archiwa i szkoły mogą także udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. Przepis ten dotyczy eksploatacji zdigitalizowanych utworów. Przewidując możliwość udostępniania zbiorów za pośrednictwem wewnętrznej sieci komputerowej.

Publiczne odtwarzanie programu radiowego lub telewizyjnego

Art. 24 ustęp 2. ustawy umożliwia posiadaczom urządzeń służących do odbierania programów radiowych lub telewizyjnych odbieranie i odtwarzanie nadawanych programów. Dotyczy to zarówno odbierania w domu jak i w miejscu publicznym. Odbiór nie może łączyć się z osiąganiem korzyści majątkowych zarówno bezpośrednich np. pobieranie opłaty za wstęp do lokalu jak i pośrednich np. w postaci zwiększenia obrotów ze względu na chętniejsze korzystanie z usług danego lokalu. Ciężar dowodu ze udostępnienie odbioru nie łączy się z uzyskaniem korzyści majątkowej spoczywa na właścicielu lokalu. Przepis obejmuje zatem w odniesieniu do gospodarczego zastosowania tylko przypadki gdy odtwarzanie jest skierowane do osób zatrudnionych w danym lokalu zaś w przypadku z odbioru przez osoby korzystające z lokalu jest to dla nich obojętne np. w przypadku taksówki. Licencja nie obejmuje odtwarzania płyt lub kaset.

Umowy dotyczące autorskich praw majątkowych dzielimy na dwa podstawowe rodzaje:

1. Umowy przenoszące prawo oraz umowy na korzystanie z utworów określane jako umowy licencyjne. W Polsce nie ma rejestru umów z zakresu prawa autorskiego. Ponieważ mówimy o umowach to znajdą do nich zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego z uwzględnieniem szczególnej regulacji wprowadzonej w rozdziale piątym ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zatytułowany przejściem autorskich praw majątkowych. Obejmującym artykuły Od 41 do 68.

1. Umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe – skutkiem zawarcia umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe jest zmiana podmiotu prawa w wyniku której nabywca wstępuje w miejsce zbywcy np. autora. O ile umowa nie stanowi inaczej nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść te prawa na dalsze osoby. Jeżeli umowa wyłącza to uprawnienie to przeniesienie prawa autorskiego wbrew jej postanowieniom będzie ważne ale zbywca będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą. Dla zawarcia umowy ustawa wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Niezachowanie formy tj. np. zawarcie jej ustnie, spowoduje zatem nieważność umowy ( bezwzględna nieważność). Dla spełnienia wymogu wystarczające jest złożenie własnoręcznego podpisu pod umową o przeniesieniu prawa. Można także posłużyć się oświadczeniem woli w postaci elektronicznej opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowany przy pomocy ważnego, kwalifikowanego certyfikatu. Przeniesienie prawa autorskiego może dotyczyć wyłącznie znanych w chwili zawierania umowy pól eksploatacji. Nie ma możliwości przeniesienia prawa do pól które powstaną w przyszłości. Dopiero po ich powstaniu możliwe będzie ich przeniesienie przez uprawnionego. Przeniesienie prawa autorskiego może nastąpić w odniesieniu do różnych poszczególnych pól eksploatacji na rzecz różnych osób np. jedna uzyska prawo do nadawania, a druga do wystawiania, ale oczywiście można także przenieść prawa majątkowe na jedną osobę. Przeniesienie prawa autorskiego na danym polu eksploatacji może obejmować cały świat lub być ograniczonym do określonego terytorium np. Polski. Przeniesienie prawa może być dokonane odpłatnie np. w umowie sprzedaży lub nieodpłatnie np. przez umowę darowizny. W braku postanowień w tej mierze domniemuje się odpłatność . Natomiast dotyczy tylko pól eksploatacji wyraźnie wymienionych w umowie. Przeniesienie wszystkich praw autorskich nie obejmuje zezwalania na eksploatację praw zależnych w tym przypadku wymagane jest odrębne, wyraźnie wymienienie w umowie.

Z umowy powinno wyraźnie wynikać że umowa przenosi prawa autorskie i majątkowe, zgodnie z art. 65 ustawy z braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa uważa się że twórca udzielił licencji. Jest to reguła interpretacyjna w razie wątpliwości co do charakteru umowy. Zgodnie z art.,43³ nie ważna jest umowa dotycząca wszystkich utworów lub utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać przyszłości Celem tego rozwiązania jest ochrona twórcy przed jego uzależnieniem od innego podmiotu. Należy tutaj przypomnieć że obowiązują odrębne reżimy przenoszenia praw autorskich do utworu oraz prawa własności do nośnika na którym utwór został utrwalony. Przeniesienie pierwszego z tych praw co do zasady nie powoduje przeniesienia drugiego i odwrotnie.

1. Drugim rodzajem umów są umowy licencyjne. Na ich podstawie uprawniony z tytułu autorskich praw majątkowych określany jako licencjodawca zezwala osobie trzeciej określanej jako licencjobiorca na korzystanie z utworu .Zgoda uprawnionego jest często określana jako licencja. Prawa autorskie i majątkowe nadal pozostają przy podmiocie uprawnionym, który się ich nie wyzbywa. Osoba trzecia uzyskuje jedynie prawo do korzystania w legalny sposób z utworu chronionego. Umowa licencyjna jest domniemanym rodzajem zawartej umowy w przypadku wyraźnego zaświadczenia o przeniesieniu prawa. Przy umowach licencyjnych stosuje się te same zasady ich redagowania jak w umowach przenoszących prawa autorskie. Trzeba zatem wskazać pola eksploatacji oraz umowa nie może obejmować przyszłych pól eksploatacji. Umowa może dotyczyć niektórych pól w tym z ograniczeniem terytorialnym lub czasowym w zakresie którego zostaje udzielona zgoda na korzystanie z utworu. Umowa może być zarówno odpłatna jak i nieodpłatna z domniemaniem odpłatności. Opłata może być przy tym zarówno jednorazowa w postaci ryczałtu jak i okresowa lub mieszana. Szczególnym rodzajem jest licencja wyłączna, która polega na zastrzeżeniu wyłączności korzystania z utworu przez licencjobiorcę wymagająca udzielenia w formie pisemnej pod rygorem nieważności o ile umowa nie stanowi inaczej. Licencja taka daje licencjobiorcy uprawnienia podobne do uprawnień twórcy w postaci możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich w zakresie objętym umową licencyjną. Z kolei licencja niewyłączna to taka z której nie wynika ograniczenie w zakresie udzielania licencji innym osobom. Udzielenie licencji może być ograniczone czasowo lub też nie. Może ona obejmować obszar jakiegoś kraju lub być nieograniczona terytorialnie. Jeżeli strony nie określiły czasu obowiązywania licencji w umowie to przyjmuje się że umowa licencyjna upoważnia do korzystania z utworu przez okres 5-u lat oraz obejmuje terytorium państwa w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. W przypadku umów licencyjnych zawartych na okres dłuższy niż 5-lat po upływie tego czasu licencję uważa się za udzieloną na czas nieoznaczony. W braku odpowiedniego uregulowania umownego licencjobiorca nie może upoważniać innych osób do korzystania z utworu w zakresie licencji. Nie może zatem udzielać sublicencji.

Ochrona praw autorskich.

Mówiąc o ochronie praw autorskich mamy na myśli ochronę cywilno-prawną autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych a także odpowiedzialność karną z tytułu naruszenia praw autorskich.

Cywilno-prawna ochrona autorskich praw osobistych została uregulowana w art. 78 ustawy. Osobą legitymowaną czynnie, tj. taką, która może wystąpić z roszczeniami jest sam twórca, zaś po jego śmierci ustawodawca przyznał legitymację dwóm kategoriom podmiotów, chyba że twórca wyraził inną wolę.

Pierwsza kategoria to w kolejności: małżonek, zstępni, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa. 
*zstępni to dzieci, wnuki, prawnuki, itd.

Do drugiej kategorii należy stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Ochrona autorskich praw osobistych obejmuje sytuacje, gdy występuje stan zagrożenia oraz gdy naruszenie już nastąpiło. W pierwszym przypadku mamy jedynie roszczenie o zaniechanie działań zagrażających. W drugim przypadku mamy nadto żądanie usunięcia skutków naruszenia, np. poprzez złożenie stosownego świadczenia o odpowiedniej treści i formie lub zniszczenia bezprawnie wytworzonych egzemplarzy, lub ponowną publikację utworu bez zniekształceń. Odpowiedzialność we wskazanym zakresie ma charakter obiektywny i jest niezależna od winy. Jeżeli naruszenie jest zawinione to sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na rządnie twórcy sąd może zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Jeżeli w skutek naruszenia została wyrządzona szkoda majątkowa poszkodowany może żądać także naprawienia szkody na zasadach ogólnych z kodeksu cywilnego. Można także skorzystać z powództwa o ustalenie z art. 189 K.C. w celu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, np. uzyskania zezwolenia od twórcy na dokonanie zmian w utworze lub prawa, np. prawa do autorstwa.

Ochrona cywilno-prawna autorskich praw majątkowych

jest ona realizowana w oparciu o art. 79 i 80 ustawy.

Art. 79 obejmuje przy tym także przypadki: usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed dostępem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu jeżeli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu, a także obejmuje przypadek usuwania bez zmiany elektronicznych informacji na temat zarządzania prawami autorskimi dokonanymi bez upoważnienia, a także świadomego rozpowszechniania utworów z bezprawnie usuniętymi lub zmodyfikowanymi takimi informacjami. Osobą legitymowaną do podnoszenia roszczeń jest podmiot autorskich praw majątkowych, np. twórca, inna osoba uprawniona z mocy prawa, ich następca prawny, a także podmiot korzystający z utworu w oparciu o licencję wyłączną (w zakresie objętym umową licencyjną) oraz w braku odmiennych postanowień w umowie, wreszcie organizacja zbiorowego zarządzania w odniesieniu do pól eksploatacji, które są objęte jej zbiorowym zarządzaniem; odpowiedzialność ponosi naruszyciel autorskiego prawa majątkowego a także ten, kto do naruszenia nakłonił, był pomocny lub świadomie z naruszenia skorzystał. Podstawowe przysługujące roszczenie to roszczenie o zaniechanie naruszenia polegające na doprowadzeniu do zaprzestania czynności naruszających oraz roszczenie o usunięcie skutków naruszenia. Nie ma znaczenia wina sprawcy; jeżeli jednak realizacja tych roszczeń powodowałaby dla naruszyciela niewspółmiernie dotkliwe skutki, a naruszenie było niezawinione sąd może nakazać na jej wniosek i za zgodą uprawnionego zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego. Uprawniony może także żądać naprawienia szkody wynikłej z naruszenia przy czym może to nastąpić na zasadach ogólnych z K.C. art. 415 i następne obejmując poniesioną stratę oraz korzyści, które uprawniony mógłby osiągnąć, gdyby szkody nie wyrządzono albo może to nastąpić przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności lub gdy naruszenie było zawinione trzykrotności stosownego wynagrodzenia należnego w chwili dochodzenia roszczenia tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Uprawniony może żądać wydania korzyści uzyskanych przez naruszyciela. W doktrynie są różne stanowiska co do sposobu liczenia tych korzyści. Zgodnie z jednym stanowiskiem jest to część osiągniętego zysku która bezpośrednio jest związana przyczynowo z nielegalną eksploatacją danego utworu. W takim przypadku Sąd szacuje wysokość wg swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. W doktrynie przyjmuje się że nie chodzi tutaj o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia, w związku z tym nie znajdują zastosowania przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z art.79 ust.2 uprawniony może się także domagać by sprawca dokonujący naruszenia w sposób zawiniony i w ramach działalności gospodarczej uiścił odpowiednią sumę pieniężną z przeznaczeniem na fundusz promocji twórczości w wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia. Ponadto uprawniony może żądać jednokrotnego lub wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części lub całości orzeczenia Sądu wydanego w sprawie. Sąd może także orzec na wniosek uprawnionego o bezprawnie wytworzonych przedmiotach np. płytach CD oraz o środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia np. nagrywarkach płyt. W szczególności orzec o ich wycofaniu z obrotu, przyznaniu uprawnionemu na poczet należnego odszkodowania lub zniszczeniu. Domniemywa się przy tym że środki i materiały są własnością naruszyciela. Oprócz wskazanych roszczeń art. 80 zawiera szczególną regulację przyznającą uprawnionemu pewne procesowe środki ochrony służące ułatwieniu przygotowania pozwy i realizacji roszczeń w postaci zabezpieczenia dowodów ( coś tam coś tam ) oraz zabezpieczenia roszczeń. Z tymi żądaniami może wystąpić każdy kto ma interes prawny do Sądu Okręgowego miejsca w którym sprawca wykonuje działalność lub w którym znajduje się jego majątek. Można z tymi roszczeniami wystąpić jeszcze przed rozpoczęciem powództwa zaś Sąd powinien je rozpoznać nie później niż w terminie 3 dni od złożenia w Sądzie. Na rozstrzygnięcie Sądu przysługuje zażalenie, które powinno zostać rozpoznane w terminie 7 dni. W przypadku wniosku o zabezpieczenie roszczenia przesłanką żądania oprócz wykazania interesu prawnego przez wnioskodawcę będzie uwiarygodnienie roszczenia, wykonanie postępowania Sądu może być uzależnione od złożenia kaucji natomiast żądanie udzielenia informacji może być skierowane zarówno do naruszyciela jak i do innego podmiotu mającego jedynie styczność z towarami lub usługami naruszającymi autorskie prawa majątkowe np. poprzez ich posiadanie, korzystanie z usług naruszyciela lub świadczenie usług wykorzystywanych w działaniach naruszających autorskie prawa majątkowe lub ( coś tam coś tam ) uczestniczyć w produkcji, wytwarzaniu lub dystrybucji towarów lub świadczenia usług naruszających autorskie prawa majątkowe. Warunkiem jest by czynności te miały na celu uzyskanie korzyści ekonomicznej w szczególności pośrednio lub bezpośrednio zysku. Żądanie może być też skierowane do konsumenta jeżeli działał w złej wierze. Przedmiotem roszczenia jest uzyskanie informacji o pochodzeniu, sieciach dystrybucji, ilości i cenie towarów lub usług naruszających autorskie prawa majątkowe. Na wniosek uprawnionego Sąd może zobowiązać naruszyciela do udostępnienia określonej przez Sąd dokumentacji mającej znaczenie dla dochodzonych roszczeń

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Z TYTUŁU NARUSZENIA PRAW AUTORSKICH

Czyny naruszające prawa autorskie zarówno osobiste jaki majątkowe są kwalifikowane jako przestępstwa pociągające odpowiedzialność karną w zależności od rodzaju przestępstwa są to : grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności.

Możemy wyróżnić dwie kategorie przestępstw:

Do I należą działania godzące w prawo do autorstwa i publicznie zniekształcające cudzy utwór.

Do II zaliczamy przede wszystkim dokonane bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnianie cudzego utworu art.116 oraz utrwalanie lub zwielokrotnianie utworu w celu rozpowszechniania bez uprawnień lub wbrew jego warunkom art.117 oraz nabywanie, pomaganie w zbyciu, przyjmowanie lub pomaganie w ukryciu przedmiotów naruszających prawa autorskie określane jako paserstwo art.118 oraz szereg czynności związany z udostępnianiem i używaniem urządzeń przeznaczonych do niedozwolonego usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed korzystaniem z utworu art.11¹. Odpowiedzialność z reguły uzależniona jest od winy umyślnej choć są nieliczne wyjątki z przestępstwami nieumyślnymi. Sankcje są zaostrzane gdy przestępstwo jest popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub sprawca uczynił sobie z korzystania przestępstw stałe źródło dochodu albo działalność przestępczą organizuje lub nią kieruje. W przypadku skazania Sąd orzeka obligatoryjnie przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa chociaż by nie były własnością sprawcy oraz może orzec przepadek przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa także chociażby nie stanowiły własności sprawcy. Ściganie wielu ze skazanych przestępstw następuje z urzędu.