WZROST GOSPODARCZY – proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki. Traktowany jest jako proces ilościowych zmian wielkości makroekonomicznych.
ROZWÓJ GOSPODARCZY – w zakresie znaczeniowym uwzględnia się nie tylko zmiany ilościowe, ale również jakościowe zmiany w gospodarce, dotyczące zwłaszcza systemu społeczno-gospodarczego, organizacji społeczeństwa oraz innych aspektów struktur gospodarczych.
ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY - proces pozytywnych zmian ilościowo-jakościowych, dzięki którym w sferze wszelakiej działalności gospodarczej, kulturowej i społecznej zwiększają się i udoskonalają istniejące zjawiska a także powstają i rozwijają się nowe zjawiska.
~ Rozwój gospodarczy nie może istnieć bez wzrostu. Wzrost bez rozwoju tak.
MIERNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO
Syntetyczne - w najbardziej ogólny sposób charakteryzują rozwój społeczno-gospodarczy (np. PKB na 1 mieszkańca, DN w ujęciu absolutnym)
Szczegółowe - charakteryzują wybrane dziedziny rozwoju społeczno-gospodarczego
Działalność inwestycyjna: stopa, dynamika, struktura oraz efekty inwestycji
Działalność innowacyjna: liczba wynalazków, licencji, patentów
Rozwój społeczny: np. liczba studentów na 10 tys. mieszkańców
Symptomatyczne - charakteryzują jedynie wybrane dziedziny działalności, ale są za to tak charakterystyczne i mają taką zdolność diagnozowania, że pozwalają wnioskować o ogólnym poziomie i dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego (np. liczba komputerów osobistych na 100 gospodarstw domowych)
Najczęściej stosuje się takie mierniki jak:
Stopa wzrostu produkcji:
Między dwoma okresami można zdefiniować jako stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym.
g=ΔY/Y0=Y1Y0/Y0
g stopa (tempo) wzrostu produkcji;
Yo wartość produkcji (mierzonej PKB bądź też dochodem narodowym) w okresie wyjściowym,
Y1 wartość produkcji w okresie końcowym;
Δ Y przyrost produkcji między okresem końcowym a okresem wyjściowym.
Indeks wzrostu produkcji: Można zdefiniować jako stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym, co można zapisać:
γ=Y1/Y0
RODZAJE WZROSTU GOSPODARCZEGO
KRYTERIUM: zmiana w poziomie efektywności
Wzrost ekstensywny – gdy wzrost produkcji wynika jedynie ze wzrostu nakładów czynników produkcji, bez poprawy efektywności.
Wzrost intensywny - wzrost realnej produkcji wynika nie tylko ze wzrostu nakładów, ale również efektywności.
KRYTERIUM: równowaga
Zrównoważony - w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB zachowane są podstawowe warunki równowagi ogólnej (podaż globalna = popyt globalny).
Niezrównoważony - w warunkach dodatniego tempa wzrostu PKB nie są spełnione warunki równowagi ogólnej.
KRYTERIUM: tempo wzrostu
Równomierny (stałe tempo)
Przyspieszony (rosnące tempo)
Malejący (malejące tempo)
CZYNNIKI PROCESÓW WZROSTOWO-ROZWOJOWYCH
Zasoby siły roboczej (praca) – wzrost może być związany zarówno ze wzrostem liczby ludności w wieku produkcyjnym, co jest rezultatem procesów demograficznych, jak i ze wzrostem wsp. aktywności zawodowej.
Kapitał – rzeczowe elementy procesu produkcji, takie jak maszyny, narzędzia i urządzenia produkcyjne. Im większy zasób kapitału, tym większe rozmiary zdolności wytwórczych gospodarki. Aby zwiększyć obecny zasób, niezbędne jest podjęcie inwestycji o odpowiednio dużych rozmiarach. Dopiero nadwyżka inwestycji ponad inwestycje odtworzeniowe zużytego kapitału, zwana inwestycją netto lub nową, pozwala na powiększenie zasobu kapitału. Im większe inwestycje netto, tym większy przyrost zdolności wytwórczych gospodarki.
Ziemia – włącznie z surowcami, istotna szczególnie w gospodarkach, w których ważną rolę odgrywa rolnictwo. Ważne jest rozsądne wydobywanie i zużywanie surowców.
Postęp techniczny - oznacza, iż przy tych samych nakładach czynników produkcji wytwarza się wyższą produkcję lub ta sama wielkość produkcji wytwarzana jest przy mniejszych nakładach czynników produkcji. Prowadzi on do wzrostu wydajności pracy, a im wyższe tempo tym wyższe tempo wzrostu dochodu narodowego.
MODELE WZROSTU
Model keynesowki – założenia:
wszystkie ceny i płace są ustalone na danym poziomie – są sztywne (lepkie),
przy tym poziomie cen i płac w gospodarce istnieją niewykorzystane zasoby – bezrobocie przymusowe,
analiza w krótkim okresie
równowaga w gospodarce występuje (na rynku towarowym) gdy łączne zamierzone (planowane) wydatki są równe wartości produkcji tych towarów
dochód i produkcja zależą od popytu globalnego
Model uproszczonej gospodarki
Y = C + I
Gdzie:
- C – wydatki konsumpcyjne
- I – wydatki inwestycyjne
- Y – wielkość produktu
Popyt globalny (APp) – w gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0, Import=0), przyjmujemy, że APp = C + I
Model rozszerzonej gospodarki
Podmioty:
gospodarstwa domowe
przedsiębiorstwa
budżet państwa
Zagranica
Wydatki rządowe:
Wydatki z budżetu państwa (G) na dobra i usługi zwiększają popyt globalny (AD=C+I+G).
Zakładamy, że G mają charakter autonomiczny względem wielkości produkcji. Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w modelu keynesowskim powoduje zwiększenie popytu globalnego i produktu w punkcie równowagi.
Państwo poprzez podatki wypływa na popyt globalny.
KOSZTY I GRANICE WZROSTU – KONCEPCJA WZROSTU ZEROWEGO
Koncepcja wzrostu zerowego – koncepcja zalecająca obniżenie tempa wzrostu PNB do zera jako rozwiązanie optymalne, co tłumaczone jest dodatkowymi kosztami towarzyszącymi wzrostowi PNB. Wymienia się np. koszty zanieczyszczenia środowiska naturalnego oraz zatłoczenia miast.
Istnieje pewien pogląd w wysoko rozwiniętych krajach, głoszący, że koszty wzrostu gospodarczego są wyższe niż płynące z niego korzyści. Społeczeństwo płaci za niego bowiem bardzo wysoką cenę, jaką jest np. stresogenny, niezdrowy tryb życia, zanieczyszczenie środowiska itp. Stąd wniosek, że działalność gospodarczą powinno prowadzić się tylko do momentu zrównania korzyści tej działalności z krańcowym kosztem społecznym, który uwzględnia degradację środowiska.
BARIERY WZROSTU
konsumpcyjna i płac realnych - stanowią ograniczenia rozwojowe, będące wynikiem obniżenia poziomu konsumpcji kosztem wzrostu inwestycji
siły roboczej (zwł. wykwalifikowanej) - występuje w sytuacji braku tego czynnika. Może mieć wymiar ilościowy (pełne zatrudnienia), kwalifikacyjny (niedopasowana struktura) i alokacyjny (niedopasowanie przestrzenne)
surowcowa - wiąże się z dostępnością do zasobów do zasobów bogactw naturalnych i ich wykorzystaniem
technologiczna - wyraża się w istnieniu luki technologicznej (tempo i struktura procesów postępu technicznego) - zużycie ekonomiczne majątku
żywnościowa - dotyczy zarówno ograniczeń produkcji rolniczej, jak i ograniczeń zaopatrzenia społeczeństwa w żywność
handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego - ma swoje źródła w:
- niezdolności gospodarki danego kraju do wyprodukowania wyrobów o takim standardzie, który umożliwiłby im wejście na konkurencyjny rynek światowy oraz otrzymanie korzystnych cen
- ograniczone zdolności płatnicze państwa
- niekorzystnych zmianach relacji cenowych
organizacyjna - nieodpowiednia organizacja pracy i produkcji, wadliwa, przestarzała struktura instytucjonalna całego systemu kierowania i zarządzania gospodarką
inne - strukturalna, technologiczna, organizacyjna, instytucjonalna, ekologiczna, psychiczna i psychospołeczna.