Ciekawe dlaczego... jesienią liście opadają z drzew

Jesień to przepiękna pora roku - szczególnie ta wczesna, gdy słońce ogrzewa nas jeszcze swoimi promieniami, a przyroda obdarza hojnie owocami, warzywami, grzybami i innymi jesiennymi wspaniałościami. Lasy, parki, a nawet osiedlowe chodniki usłane są różnokolorowymi liśćmi, których ciepłe barwy – złocista żółć, buraczkowa czerwień i kasztanowy brąz – sprawiają, że łatwiej nam znieść jesienne chłody. Ale... no właśnie. Dlaczego liście spadają z drzew? Dlaczego zmieniają barwy? Bo chyba nie tylko po to, żeby nas zachwycać swoim wyglądem ;).

Otóż obserwując opadające liście, stajesz się świadkiem niezwykle ciekawego procesu, jaki zachodzi w przyrodzie o tej porze – procesu przygotowań do okresu zimowego. Każdy element przyrody przygotowuje się na swój sposób – człowiek ubiera się w cieplejsze ubrania, wiewiórki gromadzą zapasy na zimę, ptaki odlatują do cieplejszych krajów, a drzewa - gubią liście. Jesteś pewnie ciekaw, co im to daje – i słusznie, bo w przyrodzie nic nie dzieje się bez przyczyny.

Drzewom nie jest łatwo przetrwać okres zimowy, ponieważ temperatura wówczas spada często poniżej zera, a woda – niezbędna drzewom do życia – zostaje „uwięziona” w zmarzniętej glebie, a tym samym dostęp do niej staje się utrudniony. Drzewo, żeby przetrwać, musi się jakby „przełączyć na tryb oszczędnościowy” ;) Zrzuca liście, które są odpowiedzialne za pobieranie i odparowywanie olbrzymich ilości wody i dzięki temu zmniejsza swoje zapotrzebowanie na wodę. Wszystkie substancje odżywcze zostają wycofane z liści i zmagazynowane w pniu i gałęziach. Tak przygotowane drzewo może już spokojnie przejść w stan spoczynku i przetrwać największe nawet mrozy. Obudzi się do życia dopiero z nadejściem wiosny.

Sam proces gubienia liści jest również bardzo ciekawy. Gdy dni stają się coraz krótsze i światła słonecznego jest coraz mniej, dla drzewa jest to sygnał, że czas rozpocząć przygotowania do zimy. U podstawy ogonka liścia - w miejscu, gdzie liść wyrasta z łodygi - tworzy się jakby koreczek, który odcina dopływ wody i składników pokarmowych do liścia. Liść w tym miejscu staje się bardzo kruchy i łamliwy i niewielki podmuch wiatru wystarcza, by opadł. Silniejsze porywy wiatru sprawiają, że wszystkie liście wirują w powietrzu, jakby tańczyły przy niesłyszalnej dla nas muzyce :).

Zostaje więc jeszcze jedna tajemnica do wyjaśnienia: skąd w liściach taka różnorodność jesiennych barw? Czy to specjalnie na pożegnanie lata? Tak naprawdę w liściach ukrywa się wiele barwników, których na co dzień nie widzimy. Jest zielony chlorofil, żółty ksantofil i pomarańczowy karoten. Nazwy trudne, ale kolory ładne :). Wszystkie te barwniki istnieją w liściu przez cały czas, ale zielony chlorofil jest tak intensywny, że całkowicie przyćmiewa sobą pozostałe barwy. Dlatego wiosną i latem liście zachwycają nas piękną, soczystą zielenią. W chwili, gdy drzewo odcina liściom dopływ wody i składników odżywczych, zielony chlorofil ulega rozpadowi i w liściu ujawniają się pozostałe barwy, które dotąd były niewidoczne. Dodatkowo z cukrów gromadzących się wewnątrz liścia powstaje jeszcze jeden piękny barwnik – czerwony antocyjan, zmieniający swe odcienie od fioletu do intensywnej purpury. Tym sposobem mamy już pełną jesienną paletę barw :)

A co z drzewami iglastymi? Pięknie zielenią się przez całą zimę, a przecież igły to także liście. Tak naprawdę drzewa iglaste również gubią swoje liście, ale nie wszystkie w tym samym czasie i nie wszystkie co roku, ponieważ iglaki dużo lepiej radzą sobie z zimowymi mrozami. A wszystko to dzięki temu, że igiełka jest zbudowana zupełnie inaczej niż „normalny” liść – ma znacznie mniejszą powierzchnię i jest pokryta twardą substancją woskową, która chroni przed wpływem niskich temperatur. Na okres zimy woda jest odciągana z igiełek, by podczas mrozów nie zamarzała w ich wnętrzu i nie rozsadzała ich od środka. Można powiedzieć, że w porównaniu do delikatnych drzew liściastych, drzewa iglaste są zahartowane i odporne na zimowe warunki atmosferyczne. I dobrze, że natura tak to wymyśliła, bo dzięki temu nawet zimą możemy nacieszyć oko zielenią - wystarczy, że wybierzemy się do lasu, czy do parku, gdzie rosną świerki lub sosenki.