ZJAWISKO ALKOHOLIZMU W UJECIU SPOŁECZNYM. PRZYCZYNY I SKUTKI ALKOHOLIZMU W RODZINIE























str. 1



Skupiając się na temacie jakim jest alkoholizm wstępnie wyjaśnię trzy podstawowe pojęcia jakimi są: napój alkoholowy, alkoholik i alkoholizm (formy ,typy i objawy), aby móc odwołać się do zjawiska alkoholizmu w ujęciu społecznym, w dalszej kolejności zawrę jego przyczyn i skutki w rodzinie.

NAPÓJ ALKOHOLOWY– napój zawierający etanol. Napoje alkoholowe dzielone są na piwa, wina oraz alkohole spirytusowe. Spożywanie napojów alkoholowych jest legalne w większości krajów a ponad 100 państw posiada przepisy regulujące ich produkcję, sprzedaż i spożywanie. W Polsce, według definicji ustawowej napój alkoholowy to każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający więcej niż 0,5% alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego.¹

ALKOHOLIK-człowiek uzależniony od alkoholu, chory na alkoholizm.²

Spożywanie alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym. Charakterystyczne jest ciągłe odczuwania pragnienia alkoholu, a także zwiększona tolerancji na alkohol (dawka spożywanego alkoholu musi być zwiększana, aby alkoholik mógł osiągnąć efekt upojenia).

ALKOHOLIZM-choroba alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa – zaburzenie polegające na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu.³

Alkoholizm przybiera formy takie jak:
-nałogu alkoholowego,
-nawykowego nadmiernego picia,
-okresowego nadmiernego picia.

Wyróżnia się dwa typy alkoholizmu:
-I typ- związany jest ze środowiskiem społecznym a ujawnia się na ogół po 25 roku życia.
Jest on typowy dla kobiet i osób neurotycznych ze skłonnościami do depresji, charakteryzuje się ciągiem przeplatanych długimi okresami abstynencji.
-II odnosi się do płci męskiej, charakteryzuje się wcześniejszym występowaniem (przed 25 rokiem życia), niewielkimi wpływami środowiskowymi i wysokim stopniem przenoszenia genetycznego z ojca na syna, a rozwój uzależnienia trwa dłużej niż w typie I. ⁴








--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1.http://pl.wikipedia.org/wiki/Nap%C3%B3j_alkoholowy
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Alkoholik
3.http://pl.wikipedia.org/wiki/Alkoholizm
4.”Zdrowie Publiczne” A. Wojczak, wyd. PZWL str .95


str. 2
Według kryteriów WHO rozpoznanie zespołu uzależnień od alkoholu, wymaga stwierdzenia, co najmniej 3 z wymienionych poniżej objawów występujących w okresie ostatnich 12 miesięcy: ⁵

• Silna, natrętna potrzeba spożywania alkoholu (głód alkoholowy).

• Upośledzona zdolność kontrolowania picia alkoholu (trudności w unikaniu rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia albo problemy z kontrolowaniem picia do wcześniej założonego poziomu).

• Picie alkoholu w celu złagodzenia albo zapobieżenia alkoholowemu zespołowi abstynencyjnemu oraz subiektywne poczucie skuteczności takiego postępowania.

• Objawy abstynencyjne (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze, tachykardia, nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość, zaburzenia snu, nastrój drażliwy lub obniżony, lęk).

• Zmieniona (najczęściej zwiększona) tolerancja alkoholu (ta sama dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu, potrzeba spożywania większych dawek alkoholu dla wywołania oczekiwanego efektu)a także występowanie zaburzeń pamięci i świadomości.

• Postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia przyjemności, zachowań i zainteresowań.

• Picie alkoholu mimo oczywistej wiedzy o jego szczególnej szkodliwości dla zdrowia pijącego i występowania szkodliwych następstw w każdej sferze życia-osobistej, społecznej, ekonomicznej. ⁶
  
  
  
  ALKOHOLIZM W UJĘCIU SPOŁECZNYM

Odkąd istnieje ludzkie społeczeństwo alkohol służył jako środek odurzający, stosowany do celów kulturowych i magicznych, do osłabienia bólu i stresów, dla poprawy nastroju i nawiązania łatwiejszego kontaktu między ludźmi. W ostatnim stuleciu zaobserwowano wzrost spożycia mocnych trunków. Wiąże się to z narastaniem stresów cywilizacyjnych, izolacje od środowiska naturalnego i osłabienie więzi rodzinnych. W ślad za tym postępuje zwiększenie liczby osób uzależnionych od alkoholu. ⁷

W Polsce alkoholizm jest problemem społecznym o czym świadczy fakt że około 4,5 miliona osób nadużywa alkoholu, w tym około 600-900 tysięcy jest uzależnionych i wymaga leczenia. Najwyższe spożycie notowano w latach 1979-1980, kiedy na jednego statystycznego mieszkańca wypadało 100% alkoholu. W późniejszych latach nastąpił spadek do poziomu 6,5-, jednak równocześnie oceniano, że prawdziwe spożycie alkoholu może być wyższe o 30%, a alkohole te pochodzą z nielegalnej produkcji.

W latach 90. spożycie alkoholu w Polsce zaczęło wzrastać i ocenia się, że wynosi ono obecnie ok. 100% alkoholu na 1 mieszkańca. W latach tych spadła produkcja nielegalnego alkoholu, jednak do kraju dostaje się wiele różnych alkoholi sprowadzanych nielegalnie i nie objętych oficjalną statystyką. Ponad 70% wypijanego w kraju alkoholu to wódka.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5. „Zdrowie Publiczne”, B.Kulik, M.Latalski, Lublin 2002r, wyd. Czelej, str. 88
6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Alkoholizm
7. ”Zdrowie Publiczne” A. Wojczak, wyd. PZWL, str.92-93

str. 3


Ponieważ spożycie rozkłada się nierównomiernie, oblicza się, że 2/3 całości alkoholu wypija ok. 6-8-milionowa grupa mężczyzn w wieku produkcyjnym. Praktycznie jest to większość zatrudnionych, a obecnie również bezrobotnych. Rośnie także liczba uzależnionych kobiet. Jeszcze przed kilku laty nie przekraczały one liczby 3% wśród wszystkich alkoholików, obecnie mówi się o 8-10%, przy czym u kobiet do uzależnienia dochodzi szybciej i w młodszym wieku. ⁸

Problemem o dużych konsekwencjach zdrowotnych i społecznych jest picie alkoholu przez kobiety w ciąży oraz w okresie karmienia. Działanie alkoholu wpływa na rozwój płodu co skutkuje na uszkodzenie płodu i wad wrodzonych dziecka. Najpoważniejszym powikłaniem przez pijące kobiety w ciąży jest alkoholowy zespół płodowy , który stwierdzany jest u 30-40% potomstwa kobiet pijących regularnie w ciąży.⁹

Jak wielkim problemem społecznym jest alkoholizm świadczą dane statystyczne ale też fakt że dane te dotyczą niemal każdej grupy społecznej bez względu na płeć i obejmują również ludzi młodych i młodzież. Przeprowadzone badania przez WHO wykazały że pierwszy kontakt z alkoholem miały już dzieci w wieku 9-12lat ¹⁰.

Większa połowa młodzieży najczęściej przeżywa inicjację alkoholową w wieku 13-14 lat w okolicznościach takich jak prywatne spotkania towarzyskie, wagary czy obozy/kolonie. Jednym z częstszych powodów picia jest chęć przypodobania się kolegom, poczucia się dorosłym. Picie jest w społeczności budowane na atrybut dorosłości - stąd stanowi element dążeń dorastającej dopiero młodzieży. Innymi powodami jakie podaje młodzież to trudność odmówienia spożywania alkoholu ale także powody wynikający z życia rodzinnego ( alkoholizm w rodzinie). Co ważne, częściej upijają się osoby zagrożone wykluczeniem rówieśniczym. W przypadku osób niezagrożonych, wskaźnik upicia się w ciągu ostatniego roku 10 razy i więcej, wyniósł 4% , natomiast w przypadku osób zagrożonych, aż 14%. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie upiło się 58% uczniów mających złe relacje z rodzicami - w porównaniu z 42% wśród pozostałych uczniów. ¹¹

Alkohol w śród młodzieży jest główną przyczyną śmierci i inwalidztwa w wieku 16-21lat. Co dziesiąte dziecko wdało się w awanturę połączoną z bójką, co dwudzieste miało wypadek, a co piętnasta nastolatka miała po spożyciu alkoholu niechciane stosunki seksualne.
Jak wykazały badania wykonane przez OBOP, sięganie po alkohol nieletnich jest winą między innymi reklamowanie picia piwa. Wzorce picia dzieci wynoszą również z domów rodzinnych , gdzie przeważnie żadna uroczystość rodzinna nie może obejść się bez alkoholu, ze środkami masowego przekazu i mody nakazującej picie na każdej imprezie towarzyskiej. Winni są też sprzedawcy, którzy sprzedają alkohol-pomimo zakazów- nie sugerując się wiekiem kupującego. Analizy rynkowe wykazały, że zwiększenie konsumpcji piwa przez
15-19latków jest podstawowym źródłem przyrostu dochodu przemysłu alkoholowego. ¹²


------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
8. http://pl.wikipedia.org/wiki/Alkoholizm
9. „Alkohol a zdrowie” Uszkodzenie płodu wywołane alkoholem, R. Duda, str. 1-2
10. ”Zdrowie Publiczne” A. Wojczak, wyd. PZWL, str. 95
11. "Picie alkoholu w wypowiedziach młodzieży w wieku 13-15 lat" A. Pisarska, A. Borucka,
K. Okulicz-Kozaryn, K. Bobrowski, , Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M”, Zakład Promocji Zdrowia Psychicznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
12. Ksiązka 1 str. 309
str.4



Reasumując nadmierne spożywanie alkoholu stało się problemem nie tylko w Polsce ale i wielu społeczności na świecie. Jak wynika z danych statystycznych, aż 40% przypadków śmiertelnych mogła by nie mieć miejsca gdyby nie etanol. Uzależnienie wpływa na zgony 10 do 22 lat wcześniejsze niż wskazuje na to fizjologia. Alkoholizm może prowadzić do takich schorzeń jak marskość wątroby, niewydolność trzustki, choroby serca oraz różnego rodzaju choroby psychiczne, ale również do wszelkiego rodzaju zachowań patologicznych takich jak nadmierna agresja czy też przemoc.
Jest to więc jednocześnie choroba pojedynczych jednostek jak również całego społeczeństwa.

SKUTKI ALKOHOLIZMU W RODZINIE

RODZINA- to grupa ludzi wzajemnie zależnych od siebie w zaspakajaniu swoich potrzeb uczuciowych, społecznych i duchowych. Rodzina zapewniając sobie wzajemne stale oparcie i wsparcie, oparta o więzi uczuciowe, miłość , akceptację oraz pomoc wzajemną daje poczucie bezpieczeństwa i zapewnia możliwość stałego rozwoju fizycznego i psychicznego.
Alkoholizm jest chorobą całej rodziny, nie tylko osoby uzależnionej.¹³

Alkoholizm ma negatywny wpływ na funkcjonowanie komórki społecznej jaką jest rodzina. Alkohol ma wpływ na zachowanie się danej osoby, może wywoływać niekontrolowane zachowania, które mogą przekształcić się w agresję i przemoc. Agresywne zachowania kierowane są przeważnie w osoby znajdujące się w pobliżu alkoholika, próbujące uświadomić go w tym, że jest on chory. Ofiarami przemocy wywołanej przez alkoholizm mogą być zarówno członkowie rodziny jak również zupełnie przypadkowe osoby jak sąsiedzi czy obce osoby na ulicy.¹⁴

Nadużywanie alkoholu przez jednego z domowników wywołuje u pozostałych członków rodziny strach, lęk, smutek, napięcie, wstyd, upokorzenie. Strach i lęk wynikają nie tylko z konkretnych i powtarzających się zagrożeń, ale wiążą się też z rozpadem systemu więzi i oparcia, który powinien istnieć w domu rodzinnym i dawać członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa. Alkoholizm w rodzinie wywołuje przede wszystkim gniew, wyrażany w bezpośrednich kontaktach lub tłumiony. Gniew jest pierwotnie adresowany do osoby uzależnionej od alkoholu, ale ponieważ wyrażenie go wobec niej jest z różnych powodów zablokowane, członkowie rodziny obdarzają nim siebie nawzajem lub skierowują przeciw światu zewnętrznemu. Życie z alkoholikiem wiąże się ze stanem ciągłego napięcia i przeciążenia emocjonalnego. Alkohol w rodzinie pociąga za sobą inne formy patologii, np. pojawia się przemoc seksualna, przemoc fizyczna, agresja, problemy finansowe, przemoc psychiczna w domu, problemy w kontaktach z ludźmi, problemy z prawem itp.









--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13. „Zaburzenia psychiczne DDA skutkiem wychowania w rodzinie alkoholowej” K. Kowalewska , K. Jaworska ,A. Hałka ,M. Brzózka UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI, ZIELONA GÓRA 2009
14. Artykułu „Alkoholizm-choroba jednostki czy społeczeństwa” Ulryk Wilk , www.Artelis.pl

str.5

Rodzina z problemem alkoholowym czuje się napiętnowana, co wzbudza tendencję do unikania ludzi lub do sprawowania nieustannej kontroli nad sytuacjami, w których się znajduje. U wielu domowników pojawia się też poczucie krzywdy, które powstaje, gdy członek rodziny pod wpływem sytuacji domowych przeżywa dotkliwe cierpienia, poczucie bezsilności, bezradności, niesprawiedliwości i burzenia porządku osobistego. Poczucie krzywdy może trwale zapisać się w psychice i wywierać negatywny wpływ na całe życie skrzywdzonej osoby, np. powodując zaburzenia i stałe obciążenie emocjonalne, depresję, zespół stresu pourazowego PTSD, nerwice, dolegliwości somatyczne itp. W rodzinach alkoholików częściej niż w innych rodzą się dzieci z padaczką i niedorozwojem umysłowym.¹⁵

Dzieci alkoholików są bardzo często zaniedbane. Pieniądze w takich rodzinach w pierwszej kolejności wydawane są na alkohol, przez co dzieci często są głodne. Patologiczne zachowania u rodziców mogą być często naśladowane przez dzieci, przez co w bardzo młodym wieku sięgają po alkohol.¹⁶ Synowie alkoholików na zasadzie modelowania sami uczą się pijaństwa, a córki wychowane w rodzinach, gdzie dominował alkohol, wykazują tendencję do wiązania się z mężczyznami ze skłonnością do alkoholizmu^.

Ponadto ze względu na trudna sytuację rodzinną spowodowaną patologią wywodzącą się spożywaniem alkoholu przez rodzica lub obojga rodziców, dzieci przybierają pozycję:
*bohater rodziny - jest to najczęściej najstarsze dziecko, przybiera rolę "rodzica własnych rodziców", musi funkcjonować jako dorosły, często opiekuje się rodzicami i rodzeństwem
*wyrzutek - dziecko, które buntuje się przeciwko otaczającej go rzeczywistości, często bywa narażone na agresję wynikającą z alkoholizmu
*maskotka - dziecko, które za wszelką cenę próbuje być urocze i przypodobać się rodzicom
*dziecko zagubione - jest to najczęściej dziecko najmłodsze, które wycofuje się do nierealnego świata - świata marzeń, iluzji, bajek, próbuje się odizolować od życia rodzinnego
*ułatwiacz - dziecko czuje się odpowiedzialne za alkoholizm rodziców, obarcza siebie winą za to, że rodzice nie potrafią wyjść z nałogu.¹⁷

Poważnym skutkiem alkoholizmu w rodzinie jest współuzależnienie, czyli uwikłanie się w chorobę alkoholową małżonka lub rodzica poprzez rozpaczliwie próbują powstrzymać jej alkoholika od picie. Towarzyszą mu postawy autodestrukcyjne, poczucie konieczności kontroli, nadodpowiedzialność, negowanie własnych potrzeb, lęk przed zmianą i samotnością.
Istotą współuzależnienia jest patologiczny wzorzec funkcjonowania, który podtrzymuje dysfunkcyjny system życia rodzinnego.









--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15 i 17. Zaburzenia psychiczne DDA skutkiem wychowania w rodzinie alkoholowej” K. Kowalewska , K. Jaworska ,A. Hałka ,M. Brzózka, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2009
16. Artykułu „Alkoholizm-choroba jednostki czy społeczeństwa” Ulryk Wilk , www.Artelis.pl

str.6
Charakterystyczne cechy się osoby współuzależnionej:
*Odczuwa konieczność kontrolowania zachowań alkoholowych męża/żony i odciągania od alkoholu oraz bierze odpowiedzialność za niewłaściwe postępowanie męża/żony po wypiciu.
* Utrwala sztywny schemat kontaktów z mężem/żoną, obejmujący okresy picia i chwilowej abstynencji.
* Nie potrafi się bawić ani odprężyć, bezustannie odczuwa napięcie.
*Źle myśli o sobie, czuje się winna/y za alkoholizm w rodzinie.
*Wstydzi się przed ludźmi tego, co dzieje się w domu i skrzętnie to ukrywa.
*Coraz więcej energii i czasu zabiera jej ratowanie osoby pijącej oraz rodziny przed negatywnymi skutkami picia.
*Ignoruje swoje potrzeby i ma często obniżony nastrój.
*Cierpi na bezsenność, coraz częściej sięga po leki uspokajające.
*Odczuwa lęk przed porzuceniem oraz niemożność rozstania się z partnerem z jednoczesnym zamartwianiem się o przyszłe wydarzenia i użalaniem się nad sobą.¹⁸

PRZYCZYNY ALKOHOLIZMU:

Przyczyny alkoholizmu mogą mieć różny charakter. Choroba ta może mieć swoje podstawy w biedzie, bezdomności, stresie, środowisku życia i jego naciskowi na jednostki a także w sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej człowieka. Generalnie można wyróżnić determinanty które sprzyjają przebiegowi choroby alkoholowej, są to: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, pozycja społeczna. Najczęściej wyróżnia się trzy grupy powodów / przyczyn nadużywania alkoholu:
1. „ucieczkowe” w celu zapomnienia o kłopotach, zredukowania napięcia, poprawy nastroju i odprężenia się. To inaczej czynniki indywidualne –czyli indywidualna skłonności do popadania w nałogi, stres, kryzysy w życiu, drażliwość. Do tych czynników wyróżnić można takie czynniki jak:
Zaburzenia życia rodzinnego – 94%
Problemy w kontaktach z ludźmi – 84%
Problemy finansowe – 82%
Przemoc wobec bliskich – 57%
Problemy z prawem (karalność) – 51% . ¹⁹
2. „społeczne” np. dla towarzystwa, z uprzejmości, z jakiejś okazji. Osoba popadająca w uzależnienie znajduje sobie coraz to więcej „okazji” na spożycie takich jak urodziny i imieniny różnych znajomych i członków rodziny, chęć poprawy humoru itp.
3. „w poszukiwanie przyjemności” np. dla smaku alkoholu czy z przekonania o zdrowotnych efektach jego działania. Choroba staje się skutkiem spożywania coraz większych ilości alkoholu lub robienia tego coraz częściej.

Alkohol jest niemal zawsze wynikiem zaburzeń uczestnictwa w grupach społecznych, głównie w rodzinach, jest też rezultatem niedojrzałości, nieadekwatności rozwoju osobistego do ról społecznych, które przyszło pełnić danemu osobnikowi.²⁰


----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
18. „Zaburzenia psychiczne DDA skutkiem wychowania w rodzinie alkoholowej” K. Kowalewska , K. Jaworska ,A. Hałka ,M. Brzózka, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2009
19.Instytut Psychologii Zdrowia – Efekty terapii w różnego typu placówkach odwykowych
www.psychologia.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=2693
20. Artykuł „Alkohol i jego miejsce w społeczeństwie” mgr Andrzej Tomczyk, Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Raciborzu
str.7

BIBLIOGRAFIA:

1. ”Zdrowie Publiczne” A. Wojczak, wyd. PZWL

2. „Zdrowie Publiczne”, B.Kulik, M.Latalski, Lublin 2002r, wyd. Czelej

3. „Alkohol a zdrowie” Uszkodzenie płodu wywołane alkoholem, R. Duda

4."Picie alkoholu w wypowiedziach młodzieży w wieku 13-15 lat" A. Pisarska, A. Borucka,
K. Okulicz-Kozaryn, K. Bobrowski, , Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M”, Zakład Promocji Zdrowia Psychicznego Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

5."Alkoholizm jako choroba" B. T. Woronowicz, W-WA, wyd. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1995,

6.„Zaburzenia psychiczne DDA skutkiem wychowania w rodzinie alkoholowej” K. Kowalewska , K. Jaworska ,A. Hałka ,M. Brzózka, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2009

7.Artykuł „Alkohol i jego miejsce w społeczeństwie” mgr Andrzej Tomczyk, Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Raciborzu

8.Artykułu „Alkoholizm-choroba jednostki czy społeczeństwa” Ulryk Wilk ,
www.Artelis.pl

9.Instytut Psychologii Zdrowia – Efekty terapii w różnego typu placówkach odwykowych www.psychologia.edu.pl

10.www.wikipedia.org