RYNEK FINANSOWY

RYNEK KAPITAŁOWY SEKTOR UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH SEKTOR BANKOWY

- giełda

- giełda towarowa

- domy maklerskie

- fundusze inwestycyjne

========================================================================================

Prawo Unii Europejskiej

Wewnętrzny rynek fin w UE jest jednolity i opiera się na 4-ch podstawowych swobodach:

• swoboda przepływu towarów,

• swoboda przepływu osób,

• swoboda przepływu kapitału

• swoboda świadczenia usług (np.: założenie lokaty lub otwarcie rachunku bankowego możliwe jest w każdym banku na terenie UE)

• Swoboda przedsiębiorczości w UE (swoboda prowadzenia działalności gospodarczej)

czyli swoboda zakładania przedsiębiorstw albo nabywania poprzez kupno akcji, udziałów ‘istniejących’ przedsiębiorstw przez obywatela z jednego państwa (lub banki, fundusze inwest, zakłady ubezp) w innym państwie członkowskim UE. Prowadzenie działalności gosp (w odróżnieniu od świadczenia usług) polega na trwałym i ciągłym uczestnictwie w życiu gospodarczym państwa przyjmującego. Do zasadniczych elementów swobody przedsiębiorczości należą pojęcia samodzielność, transgraniczność oraz stałość.

• Wtórna swoboda przedsiębiorczości – możliwość rozszerzenia przedsiębiorczości

Formy korzystania z wtórnej swobody przedsiębiorczości przez instytucje:

1. Filia (subsidiary) – przedsiębiorca z kraju A zakłada w kraju B zupełnie nowy podmiot od podstaw, którego działalność jest niepowiązana z tym z czym zajmuje się firma. Nowoutworzony podmiot jest wyodrębniony organizacyjnie i prawnie od podmiotu założycielskiego. Stanowi podmiot prawa państwa, w którym został utworzony. Pomiędzy nowoutworzonym podmiotem a podmiotem założycielskim występują więzi właścicielskie (kapitałowe).

2. Oddział (branch) – „wejście na inne rynki”; przedsiębiorca z kraju A rozszerza swoją „obecną” działalność gospodarczą na kraj B poprzez założenie jednostki organizacyjnej wyodrębnionej z podmiotu założycielskiego, lecz niewyodrębnionej prawnie. Oddział nie jest odrębnym podmiotem prawa. W ramach polityki UE założenie oddziału nie wymaga uzyskania dodatkowego zezwolenia od władz nadzorczych państwa przyjmującego.

3. Przedstawicielstwo (agency) – nie może wykonywać działalności gospodarczej (np. nie może wykonywać działalności / czynności bankowych np.: otwierać rachunki, udzielać kredytu); może tylko reklamować, promować przedsiębiorcę ‘założyciela’. Przedmiotem działalności przedstawicielstwa jest działalności promocyjna, reklamowa, marketingowa, przygotowawcza. W przedstawicielstwie nic nie kupimy.

4. Działalność transgranicza – polega na wychodzeniu instytucji fin do klienta poprzez: reklamę, przedstawiciela finansowego, wystawienie bankomatu; nie zakładając placówki (lokalu)

Zasady jednolitego rynku fin UE:

• Zasada jednolitego zezwolenia (principle of single license) – tzw. zasada jednolitej licencji; polega na uzyskaniu przez instytucje fin zezwolenia na rozpoczęcie działalności od odpowiednich organów nadzorczych państwa macierzystego.

Bank musi uzyskać dwa zezwolenia:

1. Zezwolenie na utworzenie banku.

2. Zezwolenie na rozpoczęcie działalności (wykonywanie czynności bankowych).

• Zasada wzajemnego uznawania (principle of mutual recognition) – polega na uznawaniu przez kraj przyjmujący wszystkich warunków, na których instytucja fin prowadzi działalność w kraju macierzystym (czyli nadzór państwa przyjmującego ufa nadzorowi państwa macierzystego)

• Zasada nadzoru państwa pochodzenia (państwa macierzystego) nad oddziałami (principle of home country control) – decyduje czy dany bank może otworzyć oddział, prowadzić działalność transgraniczną poza granicami

Państwo macierzyste – to państwo, w którym ma siedzibę podmiot; przedsiębiorstwo

Państwo przyjmujące – to państwo, w którym podmiot prowadzi dodatkową działalność gospodarczą (ma oddziały)

Sektor bankowy

• Banki krajowe -- według polskiej ust bankowej, nasze banki krajowe mające siedzibę w Polsce nie nazywają się instytucjami kredytowymi tylko

bankami krajowymi. Natomiast według prawa europejskiego są to instytucje fin.

• Banki zagraniczne – to banki mające swoją siedzibę poza terenem UE

• Instytucja kredytowa – to bank lub parabank mający siedzibę na terenie w UE

-- przedsiębiorstwo (przedsiębiorca), którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek i instytucja pieniądza elektronicznego.

Przykłady parabanków w Polsce

• Narodowy Fundusz Inwestycyjny (NFI) , w tym: Pierwszy, Zachodni, Krezus, Progress, Victoria, Jupiter, Empik Media & Fashion, Magna Polonia, Octava, Midas, Fortuna, BBI Capital, BBI Zeneris, BBI Development

• Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK), w tym: SKOK Stefczyka, SKOK Piast, SKOK Kopernik, SKOK Chmielewskiego, SKOK Opolski, SKOK Wesoła, i wiele innych.

• kantory wymiany walut,

• kasy budowlano-pożyczkowe oraz bankowe kasy mieszkaniowe,

• firmy leasingowe, firmy faktoringowe, firmy doradcze, firmy pośrednictwa kredytowego.

Systemy gwarantowania depozytów

- wszystkie państwa UE muszą posiadać system gwarantowania depozytów

- w Polsce w przypadku ogłoszenia przez sąd upadłości banku BFG wypłaca klientowi do 50 tys. euro zdeponowanego depozytu

• Instytucja pieniądza elektronicznego – emituje pieniądz elektroniczny (ust o elektronicznych instrumentach płatniczych); może nią być:

- instytucja kredytowa lub bank (np.: EBC, KBC, instytucje świadczące żyro pocztowe); przeważnie jest nią bank ale nie musi

- musi nią być S.A., która posiada kapitał zakładowy wysokości 100 tys. zł oraz posiada zezwolenie od KNF,

Pieniądz elektroniczny – tzw. elektroniczna portfometka lub karta na okaziciela; elektroniczny instrument płatniczy; nie ma nic wspólnego z kartą i bankowością elektroniczną

• Instytucje płatnicze – świadczą usługi płatnicze

usługi płatnicze – umożliwiają wpłaty i wypłaty gotówki na rachunku czyli umożliwiają dokonywanie transakcji płatniczych; usługa polecenia zapłaty, usługi przekazów pieniężnych, wydawanie i nabywanie instrumentów płatniczych;

• usługi przekazów pieniężnych świadczy Poczta Polska i banki

Dostawcy usług płatniczych:

- instytucje kredytowe

- instytucje pieniądza elektronicznego

- instytucje płatnicze

- instytucje świadczące żyro pocztowe uprawnione do świadczenia usług płatniczych zgodnie z prawem krajowym

- EBC i KBC (gdy nie działają one w charakterze władz monetarnych lub innych organów płatniczych)

- państwa członkowskie lub ich władze regionalne lub lokalne (gdy nie działają one w charakterze organów publicznych)

W sektorze bankowym na gruncie UE mamy:

- instytucje kredytowe

- instytucje pieniądza elektronicznego

- instytucje płatnicze

Sektor ubezpieczeniowy

• Zakłady ubezpieczeń:

• prowadzące ubezpieczenia na życie

- ubezp na wypadek śmierci

- ubezp na dożycie określonego wieku lub na wypadek śmierci przed osiągnięciem tego wieku,

- ubezp posagowe

- ubezp zaopatrzenia dzieci

- ubezp od śmierci w następstwie wypadku

- ubezp od ryzyka inwalidztwa spowodowanego następstwem wypadku lub chorobą

• prowadzące działalność w ubezpieczeniach innych niż na życie

- ubezp majątkowe

- ubezp zdrowotne

- ubezp wypadkowe

- ubezp chorobowe

- ubezp samochodowe

- ubezp lotnicze

- ubezp morskie

- ubezp transportowe

- ubezp ogniowe

- ubezp odpowiedzialności cywilnej

- ubezp kredytu

- ubezp poręczeń

Z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w sytuacji gdy sąd ogłosi upadłość zakładu ubezpieczeń wypłacane są:

- ubezpieczenia obowiązkowe (np.: OC rolników, OC kierowców)

- oraz polisy na życie do 50%

• Zakłady reasekuracji - w zakładzie reasekuracji ubezpieczają się zakłady ubezpieczeń od następstw ewentualnych ryzyk, na które sami ubezpieczają; np.: ryzyko niewypłacalności na wypadek powodzi, pożaru

reasekuracja – działalność polegająca na przyjmowaniu ryzyk cedowanych przez zakład ubezpieczeń lub przez inny zakład reasekuracji

Wewnętrzny zakład reasekuracji – jego właścicielem jest przedsiębiorstwo fin niebędące zakładem ubezpieczeń lub zakładem reasekuracji

Broker – reprezentuje ubezpieczającego i działa w jego imieniu, ma za zadanie przedstawić wszystkie oferty zakładów ubezpieczeń jakie są na rynku oraz doradzić i pomóc klientowi wybrać ofertę; pobiera za to prowizję; jak popełni błąd to odpowiada sam za siebie (musi mieć wykupione OC); musi posiadać zezwolenie KNF oraz wpis do rejestru brokerów

Agent – reprezentuje zakład ubezpieczeń i działa w jego imieniu; za jego błąd odpowiada zakład ubezp; musi posiadać zezwolenie KNF oraz wpis do rejestru agentów

Multi-agent – reprezentuje kilka zakładów ubezpieczeń; nie odpowiada za jego błędy żaden zakład (musi mieć wykupione OC)

Pośrednictwo ubezpieczeniowe – wspomaga rynek ubezpieczony (instytucje ubezpieczeniowe), jest to działalność polegająca na wprowadzeniu, proponowaniu lub przeprowadzaniu innych prac przygotowawczych do zawarcia umowy ubezpieczeniowej.

- pośrednictwo ubezp nie jest instytucją.

Sektor inwestycyjny - Rynek kapitałowy

• Przedsiębiorstwa inwestycyjne – każda osoba prawna, której regularna działalność zawodowa lub gospodarcza polegająca na świadczeniu jednej lub większej liczby usług inwestycyjnych na rzecz osób trzecich i/lub prowadzenia jednego lub większej liczby zakresów działalności inwestycyjnej.

Do przedsiębiorstw inwestycyjnych należą:

- fundusze inwestycyjne,

- fundusze powiernicze

Usługi inwestycyjne – przyjmowanie i przekazywanie zleceń w odniesieniu do jednego albo więcej instrumentów finansowych, realizacja zleceń w imieniu klienta, zarządzanie pakietem akcji, doradztwo inwestycyjne, administrowanie instrumentami na naszym rachunku

• Fundusze emerytalne – funkcjonują w II i III filarze ubezpieczenia społecznego; środki powinny być lokowane w najlepszym interesie członków i w sposób zdywersyfikowany, gwarantujący portfelowi inwestycyjnemu bezpieczeństwo, jakość i płynność (Instytucje pracowniczych programów emerytalnych)

• Emitenci

– giełdy pap wart

-- giełdy towarowe

System ochrony inwestorów; Nadzór nad rynkiem finansowym

Nie ma już:

- Komisji Pap Wart i Giełd

- Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych

- Komisji Nadzoru Bankowego

Nadzór (KNF) nad rynkiem fin obejmuje:

1. Nadzór bankowy – dotyczy nadzoru nad wszystkimi istniejącymi bankami oraz oddziałami i przedstawicielstwami;

dzieli się na:

- nadzór indywidualny – nadzór nad jednym konkretnym bankiem

- nadzór skonsolidowany – nadzór nad bankami, które działają w strukturach holdingowych (grupach kapitałowych)

1. Nadzór emerytalny – nadzór nad:

- OFE (II filar - obowiązkowy)

- pracowniczymi programami emerytalnymi (III filar - fakultatywny udział)

- towarzystwami tworzącymi i zarządzającymi funduszami

1. Nadzór ubezpieczeniowy – nadzór nad:

- krajowymi zakładami ubezp i reasekuracji; oraz ich głównymi oddziałami zagranicznymi,

- brokerami

- pośredni nadzór nad agentami ubezp (KNF może zabronić zakładowi ubezpieczeń aby jego obroty gospodarcze reprezentował agent, który działa w sposób niezgodny z prawem)

1. Nadzór nad rynkiem kapitałowym – nadzór nad:

- firmami inwestycyjnymi i ich agentami,

- bankami powierniczymi,

- spółkami prowadzącymi rynek regulowany,

- spółkami prowadzącymi depozyty pap wartościowych,

- emitentami dokonującymi oferty publicznej,

- funduszami inwestycyjnymi,

- domami maklerskimi

- giełdami pap wart i giełdami towarowymi

2. Nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego

3. Nadzór uzupełniający – nadzór nad działalnością instytucji kredytowych, zakładów ubezpieczeń i firm inwestycyjnych wchodzących w skład konglomeratu finansowego; polega na badaniu płynności fin

Zadania KNF:

- nadzór nad rynkiem fin

- podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku fin (np.: działania o charakterze regulacyjnym i licencyjno-autorytarnym, nadzór nad przepływem akcji)

- podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku fin i jego konkurencyjności

- podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku fin

- udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem fin

- stworzenie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

Sąd Polubowny – rozstrzyga spory między uczestnikami (klientami) rynku fin a podmiotami

Arbitraż bankowy

SZCZEGÓŁOWE ZADANIA KNF:

1. Uprawnienia nadzorcze w zakresie podjęcia działalności gospodarczej

- wydawanie zezwoleń

- zatwierdzanie statutu

1. Uprawnienia nadzorcze w trakcie wykonywania działalności gosp

- wydawanie zezwoleń na objęcie akcji; pieniądze na zakup akcji nie mogą pochodzić z pożyczek i kredytów

- wydawanie zezwoleń na wykonywanie prawa głosu na WZA banku osobie, jeżeli wyniku bezpośr lub pośredniego objęcia lub nabycia uzyskałaby ona prawo do wykonywania ponad 10%, 20, 25, 33, 50, 66 i 75% głosów podczas WZA banku

- zgoda na powołanie dwóch członków zarządu banku w formie S.A., w tym prezesa

- wyrażanie zgody na przekroczenie limitu wielkości wkładów niepieniężnych funduszy własnych

- nakładanie kar pieniężnych na bank i członków zarządu

- zawieszenie działalności banku i wnioskowanie upadłości banku lub zakładu ubezp (fundusz nie może upaść)

1. Uprawnienia nadzorcze w zakresie zakończenia działalności gosp

- cofnięcie zezwolenia

- decyzja o likwidacji

- decyzja o połączeniu

KNF – jest organem poza konstytucyjnym oraz centralnym państwa, podejmuje decyzje w sposób kolegialny

- funkcja regulacyjna – ograniczanie ryzyka działalności instytucji fin

- funkcja kontrolno-administracyjna

Członkowie KNF -> w liczbie 6

- przewodniczący

- wiceprzewodniczący

- Minister Fin lub jego przedstawiciel

- Minister Pracy i Polityki Społecznej albo jego przedstawiciel

- Prezes NBP albo wiceprezes

- przedstawiciel Prezydenta

Prawo bankowe;

Banki, instytucje kredytowe oraz inne podmioty wykonujące czynności bankowe

Banki – są osobami prawnymi utworzonymi zgodnie z przepisami ustaw i działającymi na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

ETAPY ZAKŁADANIA BANKU:

I. Czynności przygotowawcze do utworzenia banku:

- zawiązanie spółki lub spółdzielni

- przygotowanie projektu statutu

- wyposażenie banku w fundusze własne oraz we właściwe pomieszczenia, posiadające odpowiednie urządzenia techniczne należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości

- przygotowanie listy założycieli i osób przewidzianych do objęcia stanowisk w zarządzie banku (w każdym banku dwóch członków zarządu musi posiadać znajomość języka polskiego oraz uzyskać akceptacje KNF)

- plan działalności banku i plan finansowy na co najmniej 3 lata

II. Wysłanie przez założycieli wniosku do KNF o wydanie zezwolenia na utworzenie banku

- określenie nazwy i siedziby

- określenie czynności bankowych

- dane o podmiocie i zakresie zamierzonej działalności

- dane dotyczące założycieli i planowanych członków zarządu; oraz ich sytuacji fin

- dane o kapitale zakładowym

III. Decyzja KNF o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku

W decyzji określa:

- nazwę (firmę) banku

- siedzibę banku

- nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje

- wysokość kapitału założycielskiego

- działalność do której wykonywania bank ma być upoważniony

- warunki po spełnieniu których bank zostanie dopuszczony do działalności bankowej

Zezwolenie traci moc jeśli w terminie roku od wydania zezwolenia bank nie podjął działalności

IV. Rejestracja banku przez zarząd w KRS

Bank zostanie zarejestrowany jeśli kapitał zakładowy jest pokryty czyli jest wniesiony

V. Wniosek zarządu banku o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności operacyjnej

VI. Decyzja pozytywna KNF – zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności operacyjnej

Banki ze względu na miejsca siedziby:

- banki krajowe - mające siedzibę na terytorium RP

- banki zagraniczne – mające siedzibę za granicą, ale tylko w państwach nie będących członkiem UE

- instytucje kredytowe – mają siedzibę w UE

Banki krajowe ze względu na kryterium formy organizacyjno-prawnej:

• banki państwowe

Bank Gospodarstwa Krajowego – jedyny bank państwowy. Nie jest na gruncie prawa UE instytucją kredytową. Decyzje o jego utworzeniu podejmuje Rada Ministrów, która określa nazwę, siedzibę i przedmiot. Posiada tylko dwa ograny: Radę Nadzorczą i Zarząd.

Do jego zadań należą:

- obsługa funduszy państwa np. f. celowych

- obsługa transakcji eksportowych państwa

- obsługa rachunku budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego

• banki spółdzielcze

• Są bankami będącymi spółdzielniami.

• Kapitał zakładowy 1mln euro

• Założycielami mogą być tylko osoby fiz w liczbie co najmniej 10. Stają się oni później członkami banku, posiadającymi swoje udziały.

• Organami banku spółdzielczego są:

- Walne Zgromadzenie Członków

- Rada Nadzorcza

- Zarząd

• Banki spółdzielcze mogą prowadzić działalność na terenie powiatu, w którym mają siedzibę.

Jeżeli fundusze własne banku spółdzielczego są w wysokości od 1-5mln euro to bank może prowadzić działalność na terenie województwa.

Jeżeli są powyżej 5mln euro to mogą prowadzić działalność na terenie całej Polski.

• Każdy bank spółdzielczy, musi obligatoryjnie zrzeszyć się z bankiem zrzeszającym. Taki bank spółdzielczy staje się w dniu zawarcia umowy właścicielem (akcjonariuszem) co najmniej 1akcji banku zrzeszającego. Każda umowa zrzeszenia jest zatwierdzana przez KNF. Bank spółdzielczy może wypowiedzieć umowę zrzeszenia ale bank zrzeszający nie.

Banki zrzeszające:

1. Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. w Poznaniu

2. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie

3. Mazowiecki Bank Regionalny S.A. w Warszawie

• Zasady przymusowego zrzeszania się banków spółdzielczych:

1. zasada swobodnego wyboru banku zrzeszającego

2. zasada zrzeszania się z jednym bankiem zrzeszającym w danym momencie

3. zasada obowiązku bycia zrzeszonym

• Banki zrzeszające:

- prowadzą rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych

- naliczają i utrzymują rezerwy obowiązkowe zrzeszonych banków spółdzielczych na rachunku w NBP

- prowadzą rachunek, na którym deponowane są aktywa banków spółdz, które maja stanowić pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych

- wypełniają obowiązki informacyjne

- sprawują kontrolę finansową nad działalnością zrzeszonych banków spółdzielczych

• Czynności bankowe banków spółdzielczych:

- udzielanie kredytów i pożyczek tylko osobą mającym miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie działania banku

- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych i poręczeń tylko osobą mającym miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie działania banku

- operacje czekowe i wekslowe

- przechowywanie przedmiotów i pap wart

- udostępnianie skrytek sejfowych

- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

- nie mogą otwierać akredytyw

• banki komercyjne; banki w formie S.A.

• Założycielami mogą być 3 os fiz lub prawne. Może to być Skarb Państwa, bank krajowy, instytucja kredytowa, bank zagraniczny, zakład ubezpieczeń

• Kapitał zakładowy 5mln euro w gotówce, tylko 15% z tego kapitału może być pokryte aportami

• Działa na podstawie statutu

• Organy:

- Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy

- Rada Nadzorcza

- Zarząd (co najmniej 3os)

• Zezwolenie KNF na zakup znaczącej puli akcji; przy zbyciu należy powiadomić KNF o tym zamiarze

Podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego

oraz przez inne instytucje na terytorium Polski

Instytucja kredytowa może prowadzić w Polsce
działalność w formie: - oddział - działalność transgraniczna - przedstawicielstwo
Bank zagraniczny może prowadzić w Polsce
działalność w formie: - oddział - przedstawicielstwo

Banki zagraniczne i instytucje kredytowe mogą otwierać w Polsce przedstawicielstwo na podstawie zezwolenia KNF wydanego, po uzgodnieniu z Ministrem Fin.

Poza UE:

- nie ma działalności transgranicznej oraz instytucji kredytowej

- nie ma zasady jednolitej licencji

- a nadzór jest ze strony państwa goszczącego

Postępowanie naprawcze, likwidacyjne i upadłościowe banków

Postępowanie naprawcze - zmierza do tego aby bank utrzymać przy życiu prawnym. W sytuacji gdy pogorszyła się sytuacja fin w banku, ale nadal jest nadzieja wyprowadzić bank na prostą.

1. Sanacja autonomiczna – w razie powstania straty bilansowej bądź groźby jej nastąpienia albo powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności Zarząd musi poinformować o tym KNF oraz przedłożyć jej program postępowania naprawczego zapewniając jego realizację. KNF może pozwolić Zarządowi realizować program naprawczy albo może ustanowić kuratora nadzorującego, który będzie się przyglądał czy Zarząd prawidłowo realizuje program naprawczy.

2. Sanacja komisaryczna – w przypadku gdy zarząd nie przedstawi programu uzdrowienia banku w wymaganym terminie to ustanawia się

Zarząd Komisaryczny, a dotychczasowe organy ulegają zawieszeniu albo odwołaniu.

Postępowanie likwidacyjne i upadłościowe – zmierza do zakończenia bytu prawnego.

1. Upadłość – aktywa są mniejsze niż pasywa.

O upadłości decyduje tylko sąd, na podstawie złożonego wniosku. Najpierw pokrywane są zobowiązania publiczno-prawne, zobowiązania w stosunku do budżetu, zobowiązania wobec pracowników, koszty upadłości, wynagrodzenie syndyka a dopiero na końcu zobowiązania wobec wierzycieli.

1. Likwidacja – aktywa wystarczają na zaspokojenie pasywów; majątek wystarcza na zaspokojenie zobowiązań

Zakończenie działalności banku:

1. Sanacja likwidacyjna przez przejęcie banku

2. Przymusowa likwidacja banku jako akt nadzoru ze strony KNF

3. Dobrowolna likwidacja

4. Upadłość banku

Rynek ubezpieczeniowy;

Ubezpieczenia gospodarcze

Podstawowe źródła normatywne rynku ubezpieczeń gospodarczych - ustawa z dnia 22 maja 2003r:

1. o działalności ubezpieczeniowej

2. o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych

3. o nadzorze ubezpieczeniowym, emerytalnym oraz o Rzeczniku Ubezpieczonych

4. o pośrednictwie ubezpieczeniowym

Podmiotami uprawnionymi do wykonywania działalność ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej na terytorium Polski są:

- krajowe zakłady ubezpieczeń – w formie S.A. lub Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW)

- krajowe zakłady reasekuracji – w formie S.A.; Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych oraz sp. europejskiej

- główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń lub reasekuracji z państwa nie członkowskiego UE, (główny oddział jest poza UE).

musi uzyskać zezwolenie KNF i wpłacić kaucję w wysokości minimalnego kapitału gwarancyjnego w celu zabezpieczenie jego przyszłych zobowiązań z tytułu zawartych umów. Główny oddział działa na podstawie przepisów prawa polskiego i statutu określonego przez zagraniczny zakład ubezpieczeń. Oddział nie może być postawiony w stan upadłości, może być tylko zlikwidowany. Zagraniczny zakład ubezpieczeń/reasekuracji odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania głównego oddziału.

- oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń lub reasekuracji z państwa członka UE (oddział jest w UE)

Zasady wykonywania działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej:

- zezwolenie KNF

- zakłady ubezpieczeń nie mogą prowadzić jednocześnie działalności w zakresie ubezpieczeń na życie oraz pozostałych ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych (zakłady reasekuracyjne mogą wykonywać działalność reasekuracyjną w dziedzinie ubezpieczeń na życie, os. i majątkowych)

- wskazanie formy w jakiej może być wykonywana działalność ubezpieczeniowa przez krajowy zakład ubezpieczeń lub reasekuracji (S.A. albo Towarzystwo Ubezpieczeń/Reasekuracji Wzajemnych)

- nałożenie obowiązku używania w nazwie (firmie) oznaczenia w skazującego, że dany podmiot jest zakładem ubezpieczeń lub reasekuracji

- wskazanie, że KNF może być uczestnikiem postępowania rejestrowego

Działalność ubezpieczeniowa	Działalność reasekuracyjna:
- zawieraniu umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowych - ustalanie składek i prowizji - ocena ryzyka - wypłacanie odszkodowań	- cedowanie przez zakład ubezpieczeń przyjętego ryzyka - zawieranie umów reasekuracji - ustalanie składek i prowizji - ocena ryzyka - wypłacanie odszkodowań

Procedura powstawania krajowego zakładu ubezpieczeń i reasekuracji (jest identyczna jak przy banku – tylko brak drugiego zezwolenia)

• Zakłady ubezpieczeń

Akcje zakładu ubezpieczeń w formie S.A. są głównie akcjami imiennymi, gdy zakład ten zostanie dopuszczony do publicznego obrotu to akcje nie są już imienne.

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych

• Zakład, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności.

• Członkowie towarzystwa nie odpowiadają za zobowiązania TUW-u.

• Działalność TUW-u nie jest nastawiona na zysk.

• Organy:

- Walne Zgromadzenie Członków

- Zarząd

- Rada Nadzorcza

• Posiada statut. Statut może przewidywać iż TUW będzie ubezpieczało także osoby nie będące członkami towarzystwa.

• Składki od osób ubezpieczających, które nie są członkami towarzystwa nie mogą stanowić więcej niż 10% składki zebranej przez towarzystwo.

• Osoby, które nie są członkami towarzystwa nie mogą być zobowiązane do udziału w pokrywaniu straty towarzystwa przez wnoszenie dodatkowej składki ubezpieczenia.

• Zakłady reasekuracji

Reasekuracja – umowa na mocy której jeden zakład ubezpieczeń zwany cedentem odstępuje całość lub część ubezpieczonego ryzyka bądź grupy ubezpieczonych ryzyk określonego rodzaju wraz z odpowiednią częścią składek innemu zakładowi ubezpieczeń zwanego reasekuratorem, który ze swojej strony zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającym. Umowa taka służy więc przedłużeniu i roszczeniu ubezpieczenia. Reasekurator zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania w przypadku, gdyby doszło do zdarzenia losowego, za które odpowiedzialne jest ubezpieczające się w zakładzie reasekuracji towarzystwo ubezpieczeniowe.

Znaczenie reasekuracji – zabezpiecza ona zakłady ubezpieczeń przed stratami fin na wypadek kumulacji ryzyka i wielkich katastrof, pozwala im także zwiększać udział w rynku i pozyskiwać nowych klientów. Zakłady ubezpieczeń dzięki reasekuracji mogą zachowywać stabilność fin.

Cechy zakładu reasekuracji:

- ograniczają przedmiot swojej działalności do prowadzenia wyłącznie działalności reasekuracyjnej

- mogą prowadzić działalność reasekuracyjną w zakresie ubezpieczeń na życie, ubezpieczeń majątkowych i osobowych

- kapitał gwarancyjny nie może być niższy niż 3mln euro

Inne podmioty wykonujące czynności bankowe w Polsce;

para banki

Para banki nie mogą w swojej nazwie używać słowa „bank”. Mogą wykonywać czynności bankowe. Nie stosuje się do nich ustawy prawo bankowe.

• SKOK

• KNF nie sprawuje nadzoru nad SKOKami.

• Prowadzi działalność niezarobkową.

• Prowadzi działalność depozytowo-kredytową.

• Na gruncie dyrektywy unijnej SKOKi są instytucjami kredytowymi.

• Celem kas jest:

- gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków

- udzielanie pożyczek i kredytów wyłącznie swoim członkom

- przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń fin

- pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej

- wydawanie członkom czeków i kart płatniczych

- nie mogą otwierać i potwierdzać akredytyw

• Członkami kasy są tylko os fiz, które są połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym.

• Członkowie są zobowiązani wpłacić wkład członkowski.

• Osoby których więź o charakterze zawodowym lub organizacyjnym ustała mogą zachować członkostwo w kasie.

• Organy:

- Rada Nadzorcza

- Zarząd

• Członkowie organów kasy wykonują funkcje społecznie z tym że statut może przewidywać wynagrodzenie członków zarządu.

• Cechy odróżniające kasy od banków:

- są spółdzielniami

- są instytucjami not-for-profit (prowadzą działalność niezarobkową)

- założycielami i właścicielami są członkowie kas

- świadczą usługi na rzecz swoich członków

- ich działalność polega na przyjmowaniu wkładów pieniężnych od swoich członków, udzielaniu pożyczek i kredytów, przeprowadzaniu na ich zlecenie rozliczeń fin

• Wszystkie SKOKi zrzeszają się Krajowe Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo Kredytowe. Członkami Kasy Krajowej są wyłącznie kasy. Kasa Krajowa jest spółdzielnią osób prawnych. Kasa Krajowa przeprowadza nadzór (lustrację) nad zrzeszonymi kasami. Celem Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności fin kas.

• Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe

• Członkami mogą być pracownicy, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową.

• Celem kasy jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg

• KNF nie ma nad nimi nadzoru.

• Instytucja Pieniądza Elektronicznego

• Tą instytucją nie jest bank. To osoba prawna działająca w formie S.A.; utworzona i działająca na podstawie zezwolenia KNF.

• KNF sprawuje nad nią nadzór.

• Kapitał zakładowy 1mln euro

• Założycielami mogą być osoby prawne albo osoby fiz; osób tych nie może być mniej niż 3.

• Akcje mogą być obejmowane jednie za wkłady pieniężne; akcje muszą być pokryte przed zarejestrowaniem spółki w KRS.

• Instytucja ta może:

- świadczyć usługi fin i niefinansowe powiązane z wydawaniem pieniądza elektronicznego

- przechowywać dane na nośnikach elektronicznych w imieniu innych podmiotów lub instytucji publicznych

- nie może prowadzić działalności kredytowej i depozytowej; prowadzi działalność zbliżoną do depozytowej gdyż przyjmuje od podmiotów środki pieniężne pod tytułem zwrotnym

- nie może posiadać udziałów lub akcji w innych podmiotach; z wyjątkiem gdy te podmioty wykonują funkcje operacyjne, pomocnicze związane z pieniądzem elektronicznym

Rynek kapitałowy

Rynek regulowany – stały system obrotu instrumentami fin dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów fin (os fiz mogą w nim brać udział).

Rynek regulowany obejmuje:

- rynek giełdowy

- rynek pozagiełdowy

- towarowy rynek instrumentów fin

Instrumenty fin – to wszystkie zbywalne pap wart:

- akcje

- kwity depozytowe – pochodne instrumenty towarowe

- obligacje

- listy zastawne

- certyfikaty inwestycyjne – dzielą się na publiczne i niepubliczne

- warranty subskrypcyjne

Usługi inwestycyjne:

- przyjmowanie i przekazywanie zleceń w odniesieniu do jednego lub większej liczby instrumentów fin

- realizacja zleceń w imieniu klientów

- inwestowanie na własny rachunek

- zarządzanie portfelem

- doradztwo inwestycyjne

- submisja instrumentów fin

- plasowanie instrumentów fin bez zaangażowania firm inwestycyjnych

- prowadzenie wielostronnych platform obrotu

Usługi dodatkowe:

- udzielanie pożyczek lub kredytu inwestorowi

- zabezpieczanie i administrowanie instrumentami fin na rachunek klientów, w tym przechowywanie i usługi z tym związane tj. zarządzanie środkami stanowiącymi zabezpieczenie

- badania inwestycyjne i analiza finansowa

Rynek pierwotny – kupujemy akcje od emitenta „z pierwszej ręki”; obejmuje obrót pierwotny (dokonywanie oferty publicznej przez emitenta lub subemitenta usługowego) oraz pierwszą ofertę publiczną

Rynek wtórny – dokonywanie oferty publicznej przez podmioty inne niż emitent lub subemitent usługowy

• Giełda Pap Wart S.A.

• Musi uzyskać zezwolenie KNF.

• Zadania:

- zapewnianie koncentracji popytu i podaży na instrumenty fin w celu kształtowanie ich powszechnego kursu

- zapewnianie bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji

- upowszechnienie informacji o kursach i obrotach instrumentami fin

• Przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie giełdy w zakresie organizowania obrotu instrumntami fin oraz działalności związanej z tym obrotem.

• Nazwa (firma) podlega ochronie prawnej.

• Kapitał zakładowy co najmniej 40mln zł.

• Akcje są wyłącznie imienne.

• Działa w oparciu o regulamin.

• Nie może być postawiona w stan upadłościowy (tak jak i fundusz emerytalny czy inwestycyjny)

Notowanie pap wart:

1. Etap przedwstępny i warunkujący notowanie

2. Procedura dopuszczenia

3. Procedura wprowadzenia

• Spółki prowadzące rynek pozagiełdowy S.A.

• Musi uzyskać zezwolenie KNF

• Kapitał zakładowy – 7,5mln zł

• Giełda Towarowa S.A.

• Reguluje działalność:

- giełd towarowych;

- towarowych domów maklerskich

- maklerów giełd towarowych.

• W ramach giełdy towarowej działa Giełdowa Izba Obrachunkowa – dokonuje obsługi finansowej transakcji giełdowych

• Towary giełdowe:

- rzeczy oznaczone co do gatunku (np. węgiel, żwir, cegły – „nie mają oznaczenia”)

- różne rodzaje energii

- limity wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń

- prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od:

a. kursów walut i stóp %

b. wartości oznaczonych co do gatunku rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń

• Krajowy Depozyt Pap Wart S.A.

• Zadania:

- prowadzenie depozytu pap wart

- rozliczanie i rozrachunek transakcji w pap wart

- system zabezpieczenia płynności rozliczeń oraz wykonywanie czynności w zakresie prowadzenia systemu rejestracji

- rozliczanie i rozrachunek instrumentów fin które nie są pap wart

- rejestracja pap wart

• Działa na rynku regulowanym

• Każdy podmiot który prowadzi rachunki pap wart korzysta z usług KDPW

• Działalność maklerska

• Formy działalności:

- S.A lub sp. komandytowo-akcyjna - komplementariuszem są osoby mające prawo wykonywania zawodu maklera pap wart albo doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch

- sp. z o.o.

- sp. komandytowa

- sp. partnerska

• Zadania:

- przyjmowanie i przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia maklerskich instrumentów fin oraz wykonywanie tych zleceń na rachunek dającego zlecenie

- nabywanie lub zbywanie na własny rachunek maklerski instrumenty fin

- zarządzanie portfelami w skład których wchodzi jeden lub większa liczba maklerskich instrumentów fin

- oferowanie maklerskich instrumentów fin

- świadczenie usług w wykonywaniu zawartych umów o submisje inwestycyjne i usługowe lub zawieraniu i wykonywaniu innych umów o podobnym charakterze, jeśli ich i przedmiotem są maklerskie instrumenty fin

• Działalność maklerską prowadzą:

- Domy Maklerskie - w których pracują makler pap wart albo doradca inwestycyjny

- Banki prowadzące działalność maklerską – musi uzyskać od KNF odrębne zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej;

- Zagraniczne Firmy Inwestycyjne prowadzące działalność maklerską na terytorium polskim

- zagraniczne osoby prawne z siedzibą na terytorium UE lub OECD

- banki powiernicze – czyli banki krajowe posiadające zezwolenie KNF na prowadzenie rachunków pap wart

• Emitenci

• Informacje przekazywane przez emitentów są poufne, bieżące i okresowe

• Spółki publiczne

• Spółka, której co najmniej 1akcja jest zdematerializowana.

• Przekształcenie S.A. w sp. publiczną (giełdową) stanowi skomplikowany proces organizacyjno-prawny, wyniku którego S.A. zmienia status prawny ze spółki niepublicznej na spółkę publiczną aby w efekcie zadebiutować jako uczestnik obrotu giełdowego.

• Dematerializacja akcji – wypuszczenie akcji do obrotu giełdowego

Proces wprowadzenia spółki na giełdę:

- WZA podejmuje decyzję o ofercie publicznej i dematerializacji akcji

- sporządzenie Prospektu Emisyjnego

- zawarcie umowy z KDPW o rejestrację

- przeprowadzenie oferty publicznej

- złożenie wniosku do Zarządu Giełdy o dopuszczenie do obrotu

Rewident do spraw szczególnych – instytucja dodatkowego nadzoru nad spółkami publicznymi

• Fundusze inwestycyjny S.A.

• Osoba prawna

• Przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego a czasem niepublicznego, proponowanie nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych

• Funduszem zarządza Towarzystwo S.A. (jest to organ funduszu), które tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nimi reprezentuje w stosunkach z osobami trzecimi. Towarzystwo może stworzyć kilka funduszy inwestycyjnych

• Fundusz inwestycyjny dzielą się na

1. Specjalistyczny fundusz otwarty

2. Specjalistyczny fundusz zamknięty

• Fundusze inwestycyjne ze względu na formę organizacji:

1. Fundusz o charakterze statutowym – majątek Towarzystwa (spółki zarządzającej) nie jest oddzielony od samego funduszu

2. Fundusz o charakterze umownym – wydzielony jest majątek który pochodzi z lokat

• Fundusze ze względu na stopień ryzyka:

1. Fundusze bezpieczne

2. Fundusze zrównoważone

3. Fundusze wysokiego ryzyka

• Fundusze ze względu na sposób dystrybucji:

1. Fundusze dystrybucyjne – dochody pozyskiwane są z aktywów są przekazywane w formie wypłat

2. Fundusze tezauryzacyjne – dochody pozyskiwane z inwestycji powiększają wartość posiadanych przez fundusz aktywów

• Tryb pozyskiwania przez fundusz środków może być trybem publicznym lub niepublicznym

• Fundusze ze względu na cele inwestycyjne:

1. Fundusze chroniące realną wartość aktywów

2. Fundusze osiągające przychody z lokat netto funduszu

3. Fundusze osiągające wzrost wartości aktywów funduszu inwestycyjnego

• Fundusze emerytalne S.A.

Fundusz emerytalny może być tworzony tylko przez Towarzystwo (udziałowiec). Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie i lokowanie środków pieniężnych; natomiast przedmiotem działalności Towarzystwa jest zarządzanie tymi środkami i reprezentuje fundusz na zewnątrz.

1. OFE S.A. (II filar) → Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A., mają zarobkowy charakter; kapitał zakładowy = 5mln euro

2. Pracowniczy Fundusz Emerytalny S.A. (III filar) → Pracownicze Towarzystwo Emerytalne S.A.; not-profit

Tworzenie funduszy:

- nadanie statutu

- umowa z depozytariuszem (depozytariusz – banki krajowe, które posiadają fundusze własne 100mln euro)

- zezwolenie KNF

- wpis do Rejestru Funduszy

1. Filar

Obowiązkowy. Stary system oparty na umowie pokoleniowej (system repatriacyjny). Wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. Składki są wpłacane do ZUSu - 19,52%

1. Filar – OFE

Obowiązkowy. Fundusz inwestuje środki przekazywane co m-c przez ZUS ze składki na I filar emerytalny – 7,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Składki są zwolnione z podatku i podlegają dziedziczeniu jeśli ktoś nie dożyje emerytury.

1. Filar

Dobrowolny. Możliwości:

1. Pracownicze programy emerytalne (PPE) – tworzone przez zakład pracy. PPE są formą zorganizowanego, grupowego systematycznego oszczędzania na przyszłą emeryturę. Składki uczestników programu są naliczane

2. Indywidualne konta emerytalne (IKE) -