Wiedza o Polsce i świecie współczesnym

wykład I – 13.02

Na obszarach lądowych wyróżniamy trzy główne formy ukształtowania różniące się wysokościami względnymi i bezwzględnymi:

• Niziny – leżące poniżej 300m npm mające mało urozmaiconą rzeźbę. Ich powierzchnia może być płaska (równinna), pagórkowata lub falista. W obrębie nizin znajdują się depresje, tj obszary położone poniżej poziomu morza. Za najgłębszą uznaje się depresję Rowu Jordanu będącego przedłużeniem rowu Morza Czerwonego, wypełnioną przez Morze Martwe (-392m ppm). Natomiast najrozleglejsza jest depresja Morza Kaspijskiego (-28m ppm) o powierzchni ponad 500tys km2. Poza depresjami na obszarach lądowych występują kryptodepresje (depresje ukryte), pod wodami jezior lub lądolodami. Najgłębszą z nich jest Rów Bentleya (-2538m ppm) pokryty lądolodem Antarktydy i jezioro Bajkał, którego dno znajduje się na 1165m ppm.

• Wyżyny – obszary leżące powyżej 300 do kilku tysięcy metrów npm. Kryterium wydzielania wyżyn, równoległym do wysokości bezwzględnej, jest różnica wysokości względnych. Gdy jest ona niewielka, obszar zaliczmy do wyżyn, nawet gdy jego wysokość bezwzględna jest bardzo duża, np. Tybet, gdzie wysokości dochodzą do 5000m npm. Wyżyny mają falistą lub pagórkowatą powierzchnię.

• Góry – obszary o najbardziej urozmaiconej powierzchni , dużych wysokościach względnych i największych wysokościach npm. Zajmują tylko 8% powierzchni całego globu. Najwyższe łańcuchy górskie powstały w czasie orogenezy alpejskiej. Ze względu na wysokości osiągane przez góry, dzielimy je na góry niskie – do 500m npm, średnie do 1500m npm i wysokie – powyżej 1500m npm. Najwyższymi górami są Himalaje, w których wiele szczytów osiąga ponad 8tys metrów npm. Najwyższy jest Mount Everest – 8848m npm.

Polska - Powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 679 km²^, co daje jej 70 miejsce na świecie i dziewiąte w Europie. Zamieszkana przez ponad 38,5 miliona ludzi, zajmuje pod względem liczby ludności 34 miejsce na świecie, a szóste w Unii Europejskiej.

Podział administracyjny Polski

Polska dzieli się na 16 województw, składających się z 66 miast na prawach powiatu i 314 powiatów. Te z kolei składają się z 2479 gmin (306 gmin miejskich, 602 gmin miejsko-wiejskich, 1571 gmin wiejskich).

Gospodarka światowa – historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju społeczno-gospodarczego włączający je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

OECD pod pojęciem gospodarki opartej na wiedzy (ang knowledge-based economy) rozumie gospodarkę bezpośrednio bazującą na produkcji, dystrybucji oraz wykorzystaniu wiedzy i informacji. Zdolność społeczeństw (i gospodarek) do wdrażania i wykorzystania informacji staje się głównym czynnikiem powodującym wzrost ich międzynarodowej konkurencyjności, tym samym stając się podstawowym czynnikiem podnoszenia poziomu ich zamożności.

Zdaniem Petera F. Druckera we współczesnej gospodarce postkapitalistycznej głównym zasobem ekonomicznym (czyli środkiem produkcji) staje się wiedza, a wzrost jej wartości będzie rezultatem wydajności oraz innowacji pochodzących z zastosowania wiedzy. Przy czym nowością jest, że chodzi tu o samą wiedzę, a mniej o jej aplikacyjność w odniesieniu do kapitału czy pacy. Wydaje się, że tym samym gospodarki społeczeństw najbardziej zaawansowanych w trzeciej rewolucji przemysłowej zmierzają w stronę gospodarki wiedzy i kapitalizmu informacyjnego, a same społeczeństwa w stronę społeczeństwa wiedzy.

Podział samej wiedzy przeprowadzony z punktu widzenia jej ekonomii:

• Know-what, czyli wiedza na temat faktów (a więc to co potocznie nazywamy informacją)

• Know-why odnosząca Siudo wiedzy naukowej oraz zasad i praw naturalnych (jej wytwarzanie odbywa się w instytucjach naukowych np. uniwersytetach, instytutach badawczych, a do jej propagacji niezbędna jest dobra współpraca między środowiskiem naukowym a sferą przedsiębiorczości, co dokonuje się na zasadzie powiązań sieciowych)

• Know-how będąca składnikiem wartości danego przedsiębiorstwa, odnosi się ona do jego zdolności do robienia czegoś (powoduje to konieczność tworzenia powiązań sieciowych pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami tzw industrial networking)

• Know-who będąca uporządkowanym zbiorem informacji o ludziach posiadających wiedzę know-what (jest szczególnie ważny rodzaj wiedzy dla gospodarek charakteryzujących się znacznym rozproszeniem umiejętności)

Przedmioty związane z Internetem możemy podzielić na 3 grupy:

1. Firmy tworzące, rozbudowujące i zapewniające funkcjonowanie Internetu

   1. Operatorów sieci telekomunikacyjnych (może być to zarówno za pomocą tradycyjnych analogowych łączy telefonicznych, jak też cyfrowych, czy też za pośrednictwem telefonów komórkowych).

   2. Wyspecjalizowani dostawcy usług internetowych zwani firmami ISP (Internet Service Provider). Oferują oni całą gamę usług, jak chociażby: dostęp do Internetu, hosting, tworzenie serwerów wirtualnych, zdalna administracja zasobami sieci firmowych i serwerów, tworzenie i utrzymywanie stron WWW, udostępnianie portali, realizowanie usług telekonferencji i telepracy.

   3. Dostawcy sprzętu i oprogramowania niezbędnych do budowy i funkcjonowania sieci.

2. Aktywne przedsiębiorstwa internetowe, wykorzystujące Internet do polepszenia swojej pozycji na rynku. Internet pomaga im w poprawie zakresu, formy, jakości i konkurencyjności prowadzonego biznesu, znalezieniu nowych obszarów ekspansji gospodarczej, zwiększenia skuteczności i szybkości obsługi klienta; lecz także jest przydatny w polepszaniu zarządzania firmą i współpracy z kontrahentami. Firmy te korzystają z całego spektrum narzędzi i technologii dostarczanych im przez wymienione w pierwszej grupie przedsiębiorstwa.

3. Bierni konsumenci, są to najczęściej osoby prywatne lub przedstawiciele małych i średnich firm. Zazwyczaj korzystają oni nieregularnie z Internetu koncentrując się na przeglądaniu stron WWW i korzystaniu z poczty elektronicznej.

wykład II – 27.02

Główne tendencje w gospodarce światowej:

• rok 2011 – spowolnienie wzrostu produkcji globalnej do 3,9% (z 5,3%).

• w minionych latach w kondycji gospodarki globalnej decydowały również wydarzenia o charakterze pozaekonomicznym, w tym katastrofy naturalne: wybuch wulkanu na Islandii, tsunami i rzemienia ziemi w Japonii (skutkujące zagrożeniem nuklearnym) czy tez ogromna powódź w Tajlandii pod koniec 2011. Ponadto, począwszy od końca 2010 ustabilizowana sytuacja polityczna w krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wchodu.

• zarówno w latach 2008-2009, jak i w kolejnych latach liderami wzrostu gospodarczego pozostawały duże rozwijające się gospodarki, w tym przede wszystkim Chiny, Indie. I choć ich tempo wzrostu również wyhamowało o 2011, głównie na skutek perturbacji w otoczeniu zewnętrznym, to jednak rola tych rynków i ich siła nie tylko gospodarcza, ale także polityczna, znacząco wzrosła w okresie minionych kilku lat.

• Wielkość światowego PKB w 2011 osiągnęła poziom o 11,7% wyższy niż w 2007; grupa głównych Kraków wysoko rozwiniętych i strefa euro znalazły się na poziomie odpowiednio o 0,1% oraz o 0,7% niższym niż w 2007. Światowymi liderami wzrostu pozostawały rozwijające się kraje Azji, których gospodarki rosły nieprzerwanie w trakcie kryzysu, osiągając w 2011 poziom PKB o 36,5% wyższy niż w 2007. W Chinach wzrost ten wyniósł 44,6%.

• Na aktywność gospodarczą grupy Krajków europy środkowej i wschodniej istotny wpływ miało spowolnienie wzrostu w strefie euro. Wzrost PKB w 2011 w tej grupie krajów wyniósł 5,3%.

• W latach 2007-2011 wzrost obrotów w ramach grupy krajów rozwijających się, szczególnie w Azji. Grupa krajów Europy środkowo-wschodniej odnotowała wzrost eksportu o 7,1% i spadek o 1,7%.

• Współczesny świat charakteryzuje się dwoma wyraźnie przeciwstawnymi tendencjami:

  • Unifikacją, upodobaniem do jednej strony

  • Pogłębiającym się zróżnicowaniem. Dotyczy do zwłaszcza zróżnicowania społecznego.

W najogólniejszym ujęciu można mówić o trzech głównych wymiarach tego zróżnicowania. Pierwszym jest wymiar globalny, międzynarodowy czy międzykontynentalny. Drugi to wymiar makrostrukturalny, obejmujący społeczeństwa różnych krajów. Trzeci wymiar mikrostrukturalny, lokalny czyli wręcz jednostkowy.

Zróżnicowanie świata

Miarami tego zróżnicowania są dane dotyczące produkcji i dochodów krajowych, koncentracji bogactwa i niedostatku, obszarów zasobności i krańcowego wręcz ubóstwa. Zróżnicowanie wielkości udziałów w wytwarzaniu produktu światowego wyraża się w tym że na 20% ludności żyjącej w najbogatszych krajach przypada 86% tego produktu, a na 20% zamieszkujących kraje najbiedniejsze jedynie 1%.

Szacuje się, że 840 mln ludzi, w tym 160 mln dzieci jest stale niedożywionych, cierpi głód a 230 mln w wieku od 7 do 14 lat pracuje w warunkach zakłócających ich rozwój fizyczny i psychiczny.

Szczególnie ważne jest przy tym, iż mimo wysokiego tempa rozwoju całego współczesnego świata globalne rozpiętości pogłębiły się w ostatnim czasie. Tak na przykład dochody 20% ludności zamieszkujących w krajach bogatych są obecnie 60 krajów najuboższych. Specjaliści podkreślają, że jeśli weźmie się pod uwagę zróżnicowania występujące wewnątrz tych krajów to poziom dystansu wzrośnie do ok. 150 razy. Liczba ludności żyjąca w skrajnym ubóstwie powiększa się współcześnie co wynika miedzy innymi ze zmniejszania się liczby ludności w krajach bogatych i wzrastającego „przeludnienia” w krajach niedostatku.

Wzrastające wewnętrzne zróżnicowanie stało się wreszcie udziałem krajów przechodzących procesy głąbikiem transformacji. W Polsce zróżnicowanie społeczeństwa osiągnęło bardzo wysokie pułapy. Specjaliści wykazują, że zróżnicowanie w porównaniu z innymi krajami Europy Centralnej i Wschodniej.

Ubóstwo powstaje i pozostaje w ścisłym związku z bezrobociem, które w Polsce wzrasta. Istnieje przy tym duże zróżnicowanie przestrzenne w kraju. „W województwach o wysokiej stopie bezrobocia występuje także wysoka stopa ubóstwa”. Ubóstwo w Polsce i w innych krajach głębokiej transformacji nabiera cech dziedzicznych, staje się zjawiskiem strukturalnym.

GLOBALIZACJA

Przyśpieszenie trwającego już od dawna umiędzynarodowienia procesu gospodarowania i scalania gospodarek, przejawiającego się w dynamicznym wzroście obrotów handlowych, przepływów kapitałowych i usługowych, będącego efektem rosnącej tendencji do traktowania całego świata jako rynku zbytu.

Następuje przyśpieszone zużywanie zasobów nieodnawialnych oraz lokalne przekraczanie naturalnych barier pojemności asymilacyjnej środowiska. Przyczynia się do tego intensyfikacja handlu międzynarodowego i wzrost znaczenia korporacji transnarodowych.

Obszary globalizacji

• finanse: „jądro globalizacji” międzynarodowa mobilność kapitału, rosnąca liczba fuzji

• rynki i strategie, integracja w skali światowej procesów wytwarzania, zarządzania i sprzedaży

• technologie, B+R, nadanie procesom tworzenia finansowania, rozpowszechnienia i wdrażania innowacji charakteru globalnego,

• wytwarzanie, uzależnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku krajowym od pozycji zajmowanej na innych rynkach krajowych

• styl życia, model konsumpcji i kultury

• regulacje prawne

FAZY GLOBALIZACJI FIRM

1. Orientacja proeksportowa

2. Umiędzynarodowienia procesów produkcji w kilku krajach

3. Globalizacji perspektyw, organizacji

Grupy czynników globalizacji

1. Postęp naukowo-techniczny (nowe produkty, metody wytwarzania), usprawnienia transportowe, elastyczność specjalizacji; postęp naukowy sprzyja globalizacji a ta przyczynia się do rozwoju naukowego

2. Zachowania firm, większa wydajność, konkurencyjność

3. Konkurencja międzynarodowa, konkurencja oligopolistyczna (rynek opanowany przez kilka firm)

4. Zróżnicowanie świata, kompresja czasu i przestrzeni, integracja międzynarodowa rynków finansowych, nowe bieguny wzrostu w krajach rozwijających się

5. Polityka ekonomiczna – deregulacja krajowych rynków finansowych, swoboda międzynarodowej wymiany towarowej

Czynniki wpływające na decyzję przedsiębiorstw o umiędzynarodowieniu procesów produkcji: Wielkość przedsiębiorstwa Pozycja monopolisty Marka Unikatowa technologia Potencjał badawczy Zasoby kwalifikowanej siły roboczej Korzyści z umiędzynarodowienia produkcji: Obniżenie kosztów produkcji Uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności (np. przy transferze technologii) Możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą (unikanie podatków Zagrożenia z umiędzynarodowienia produkcji: Koszty transportu Różne regulacje prawne Polityka handlowa różnych państw Stosunek społeczeństwa do obcego kapitału

Skutki globalizacji: Pojawienie się miast globalnych (New York, Tokio, Amsterdam) Pojawienie się globalnego rynku (zwiększenie produkcji sprzedaży i udziału w runku przy obniżce kosztów) Inwestycje ponadnarodowych korporacji Integracja globalna Zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego i warunków bytu Nacjonalizm, separatyzmy Selektywność korzyści (20% ludności to beneficjenci) Korporacje transnarodowe: Najpotężniejsze i najbardziej prężne przedsiębiorstwa – spółki akcyjne, kapitałowe, z o. o. Posiadają duży kapitał, wielki trwały majątek, duże zatrudnienie Ważni uczestnicy wymiany międzynarodowej Ponoszą ogromny nakład na B+R (badania+rozwój) Rola umiędzynarodowienia produkcji: Wzrost znaczenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) Silne tendencje do międzynarodowej kooperacji w zakresie B+R oraz produkcji i dystrybucji Wzrost wymiany w skali światowej standaryzowanych

Makdonaldyzacja – proces stopniowego upowszechniania się zasad działania znanych z barów szybkiej obsługi (uosabianych przez sieć McDonald's) we wszystkich dziedzinach życia społecznego w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie. Tematem makdonaldyzacji zainteresował się George Ritzer już w latach 60. XX wieku. Zjawisko makdonaldyzacji, powiązane z procesem globalizacji, szybko rozpowszechniło się w większości krajów.

Zalety makdonaldyzacji:

• dostępność towarów i usług (kultura konsumpcyjna) – wachlarz towarów i usług jest dostępny większej liczbie ludzi, może tam wejść każdy, nie tylko przedstawiciel elity

• człowiek prawie "natychmiast może zaspokajać" swoje zachcianki i pilne potrzeby, o każdej porze dnia i nocy (ekonomia 24-godzinna przez 7 dni w tygodniu i 365 dni w roku)

• jednostkę, każdego człowieka traktuje się podobnie bez względu na rasę, płeć, przynależność społeczną

• możliwość łatwego porównywania cech i cen towarów przez klientów w konkurencyjnych firmach

• przewidywalność – bezpieczeństwo i stabilność systemu działa uspokajająco na społeczeństwo

Wady makdonaldyzacji:

• ujednolicona jakość towarów i usług

• sposób spędzania czasu wolnego

• pozorne działanie uspokajające

• ujednolicanie otoczenia

• dehumanizacja społeczeństwa – człowiek traktowany jest jak towar

• system ten wpływa niekorzystnie na środowisko naturalne

• dehumanizacja jednostki – jednostka nie ma znaczenia, liczy się tzw. "klient masowy"

• liczy się ilość przy akceptowalnym poziomie jakości, w danej kategorii cenowej

• nie liczy się wiedza, tylko sprawność

Społeczeństwo globalne - oznacza istnienie na całym globie tych samych struktur ("globalna wioska"), wysoki stopień rozwoju cywilizacyjnego, zacieranie granic pomiędzy państwami, działalność wielkich korporacji o zasięgu ogólnoświatowym itp. Genezy powstania tego typu społeczeństwa należy szukać w bardzo szybkim tempie przepływu informacji, masowym udostępnieniu środków przekazu i rozwoju telekomunikacji.

Cechy społeczeństwa globalnego :

• Wyraźne złamanie sztywnych granic społeczeństw narodowych, a nawet zwiększająca się rola czynników, postaw i orientacji ponadnarodowych,

• Gwałtowna erupcja wielkości nowych form organizacji społecznej na różnych poziomach, nie tylko ponadnarodowym

• Zmiany w strukturze społeczeństw, pojawianie się i rozwój instytucji kreujących nowe zbiorowości społeczne

• Zwiększona i wielokierunkowa ruchliwość społeczna, a przede wszystkim migrację

• Powstawanie nowych podziałów i konfliktów społecznych bądź ponowna eksplozja starych konfliktów społecznych

• Zanikanie niektórych ważnych dla epoki przemysłowej organizacji i instytucji społecznych

• Najważniejszym wyrazem, swego rodzaju syntezą dynamiki jest kształtowanie się społeczeństw nazywanych postmodernistycznymi, bądź postfordowskimi.

• Społeczeństwa postmodernistyczne są produktem i wyrazem procesów globalizacji.

• Szczególnie istotne zmiany kreuje proces globalizacji w obszarze kulturowym.

• Wyrazem i nośnikiem globalizacji jest bowiem oparty na najnowocześniejszej technice świat masmediów. Nowym nośnikiem kultury stał się Internet; gwałtowne przyspieszenie wędrówki wzorów konsumpcji, style życia.

• Kształtuje się nowa kultura konsumpcyjna.

• Jak wszystkie zjawiska kreowane globalizacją kultura konsumpcyjna charakteryzuje się standaryzacją sposobów zaspakajania potrzeb w supermarketach i w restauracjach Mcdonald’s „innych niż wszystkie” z jednej strony, a z drugiej strony indywidualizacją, preferowaniem „krótkich serii ” i zewnętrznych cech produktów.

• W obszarze kultury następuje „niebywała estetyzacja życia codziennego i konsumpcji” (zatarcie granic miedzy życiem i sztuką), inwazja mediów w sferę konsumpcji, urzeczowienie i urynkowienie nowych dziedzin życia.

• Społeczeństwo postmodernistyczne – charakteryzuje się dwoma najważniejszymi cechami : wysokim poziomem rozwoju i nowymi zróżnicowaniami i wyzwaniami.

Wskaźnikami postępu są: rozwój nowych technik wytwarzanie i komunikacji, rewolucja informatyczna, satelitarna łączność dzięki stacjom kosmicznym i innym urządzeniom technicznym, osiągnięcia w medycynie, mikrobiologii, technice laserowej, informatyka i stale zmieniające się generacje komputerów.

wykład III – 24.04

Warunkiem wpisu na miejsca o charakterze kulturowym na Listę Światowego Dziedzictwa jest uznanie wyjątkowej wartości uniwersalnej w oparciu o co najmniej jedno z przedstawionych poniżej kryteriów, przy czym kryterium VI jest najważniejsze:

• Stanowić wybitne osiągnięcie twórczego geniuszu człowieka

• Ilustrować znaczące oddziaływanie wartości w danej epoce lub w ramach danego kręgu kulturowego, w zakresie rozwoju architektury lub techniki

• Wnosić unikalne lub co najmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej

• Przykład rodzaju budowli bądź zespołu architektonicznego lub technicznego

• Przykład tradycyjnego sposobu osiedlenia się lub zagospodarowania terenu

• Łączyć się w sposób namacalny lub bezpośredni z wydarzeniami lub tradycjami żywymi lub literackimi. Komitet uważa, że to kryterium może uzasadnić wpisanie obiektu na Listę

Podstawowymi wymogami, które musi spełniać każdy obiekt kulturalny jest: AUTENTYCZNOŚĆ I INTEGRALNOŚĆ. Każdy obiekt kulturalny powinien mieć PLAN ZARZĄDZANIA, który określa:

• Własność

• Status prawny

• Zasady ochrony miejsca i sposoby ich wdrażania

• Instytucje odpowiedzialne za zarządzanie danym miejscem

• Szczeble, na jakich odbywa się zarządzanie miejscem, wraz z podaniem nazwisk, adresów

• Uzgodnione plany odnoszące się do danego miejsca

• Źródła i szczeble finansowania

• Źródła ekspertyz i szkolenia w zakresie metod konserwacji i zarządzania

• Ułatwienia dla zwiedzających i dane statystyczne

• Kadry (specjaliści, pracownicy techniczni, itd.)

W odniesieniu do zespołów miejskich Komitet Światowego Dziedzictwa przyjął szczegółowe wytyczne, dzieląc je na 3 główne rodzaje:

• Miasta niezamieszkałe

• Miasta historyczne

• Nowe miasta XX-wieczne

Budowle muszą się wyróżniać czystością stylu, koncentracją zabytków, a niekiedy powiązaniami historycznymi.

Era przemysłowa, urbanizacja - były motorem napędzającym (pozytywnie i negatywnie), kształtują obecne przemiany

4 miasta historyczne:

• Miasta typowe dla danej epoki lub kultury, które zachowały się prawie w całości, które nie uległy recesji z biegiem czasu.

• Miasta, które rozwijały się w sposób typowy i zachowały niekiedy w postaci wyjątkowego otoczenia naturalnego, układy przestrzenne i struktury charakterystyczne dla poszczególnych rozdziałów swojej historii

• „Historyczne centra”, które teraz są otoczone nowoczesnymi miastami. W tym przypadku konieczne jest określenie dokładnych granic obiektu w jego najszerszych wymiarach historycznych i zastosowanie odpowiednich działań na rzecz ochrony bezpośredniego otoczenia.

• Sektory, obszary albo wydzielone grupy budynków, które nawet w tej szczątkowej formie, w jakiej przetrwały, w sposób spójny świadczą o charakterze zabytkowego miasta, którego już nie ma. W takich przypadkach te obszary i budynki, które przetrwały będą stanowiły wystarczające świadectwo wcześniej istniejącej całości.

Dziedzictwo zagrożone

• Obecnie istnieje 962 obiektów UNESCO kulturowych, naturalnych i o charakterze mieszanym.

Bamian - miasto w środkowym Afganistanie znajdujące się w górach Hindukusz, u podnóży masywu Baba, nad rzeką Bamian. W północnej ścianie Bamian w skale o wysokości 60 m wydrążono postacie ludzkie. Dżam - miejscowość w zachodnim Afganistanie, w dolinie Harirud, w jej pobliżu znajduje się Minaret. Belize - państwo w Ameryce Środkowej, występuje tam rafa koralowa o długości 300km, jest największą żyjącą rafą koralową na półkuli zachodniej. Pod względem gatunków tworzy najbogatszy ekosystem na świecie, jest drugą co do wielkości na świecie, większa jest jedynie Wielka Rafa Koralowa w Australii. Została wpisana na Listę w 1996 roku. Park Narodowy Manovo-Gounda St. Floris - park narodowy w północno-wschodniej części Republiki Środkowoafrykańskiej, od 1997 uznawany jest za dziedzictwo zagrożone ze względu na wyginięcie ok. 80% żyjących zwierząt na skutek kłusownictwa. Santa Laura - opuszczone miasto w północnym Chile, dawny ośrodek wydobycia rud saletry, opuszczone po I WŚ. Park Narodowy Komoe - park narodowy w północno-wschodnim Wybrzeżu Kości Słoniowej, utworzony w 1968 roku, na Listę został wpisany w 1983 roku, zagrożony ze względu na wzmożone kłusownictwo. Abu Mena - ruiny starożytnego miasta położonego na zachód od Delty Nilu, niedaleko Aleksandrii, zostały wpisane na Listę w 1979 roku, a w 2001 zostały uznane za zagrożone, gdyż wilgotnienie gleby grożą zawaleniem budowli.

Bam - miasto położone w pustynnym rejonie południowo-wschodniego Iranu, w prowincji Kerman, było ważnym centrum na jedwabnym szlaku. Samarra - została założona ok. VII wieku, jest jednym ze świętych miast imamitów oraz celem ich pielgrzymek, znajduje się tam charakterystyczny ziggurat. Lasy deszczowe Atsinanana składają się z 6 parków narodowych rozmieszczonych we wschodniej części Madagaskaru. Lasy zostały wpisane ze względu na ich wagę dla ochrony bioróżnorodności wyspy i gatunków zagrożonych. Miasto historyczne Zabid - znajduje się w Jemenie, zostało wpisane w 1993 na Listę, a w 2000 wpisane jako obiekt zagrożony. Park Narodowy Everglades - park na Florydzie, znajdują się tam wiecznie zielone lasy (Namorzyny) w strefie międzyzwrotnikowej wykształcające się w zasięgu pływów morskich. Tenere - pustynny region w obrębie południowo-centralnej Sahary, większość obszaru pustyni stanowi płaska kotlina, niegdyś prehistorycznego Jeziora Czad. Wpisana na Listę w 1991, a w 1997 została ogłoszona rezerwatem biosfery. Stare Miasto Jerozolimy - obszar o powierzchni 0,9 km^2 w obrębie współczesnej Jerozolimy, dzieli się na 4 dzielnice: muzułmańską, ormiańską, żydowską i chrześcijańską. Wpisane w 1991 roku.

„Wydawanie więcej niż się zarabia”

Kryzys spowodowany nadmiernym zadłużeniem dotyka obywateli, przedsiębiorstw, banków i państw.

Kredytobiorca planuje większe wydatki, niż zarabia bank udziela kredytu kredytobiorca nie spłaca rat bank traci płynność finansową przedsiębiorstwa tracą dostęp do kredytów ograniczenie inwestycji, brak płynności finansowej przedsiębiorstw mniejsze zamówienia, umniejszenie kosztów, wzrost bezrobocia, recesja gospodarcza.

• Instytucje Unii Europejskiej najbardziej zaangażowane w działania antykryzysowe:

  • - Rada Europejska

  • - Komisja Europejska

  • - Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej

  • - Europejski Bank Centralny

• Główne wskaźniki gospodarcze poszczególnych państw UE:

  • - od początku roku stopa bezrobocia nadal rośnie, w styczniu 2013 r. bezrobocie wynosiło 10,8%. W UE było 26,2 mln bezrobotnych, w tym 19 mln w strefie euro, gdzie stopa bezrobocia wynosiła 11,9%. Bezrobocie wśród osób do 25 roku życia w styczniu wynosiło 23,6%

• Komisja wzywa Radę i Parlament Europejski do przyjęcia zaproponowanych dzisiaj rozporządzeń do końca 2012 roku wraz z trzema innym elementami zintegrowanej ‘unii bankowej’- jednolitym zbiorem przepisów w formie wymogów kapitałowych zharmonizowanymi systemami ochrony depozytów oraz jednolitymi europejskimi ramami naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków.

EUROPEJSKI MECHANIZM STABLINOŚCI

Budżet tego instrumentu finansowego będzie wynosił 700 mld euro. Jego zadaniem jest pomóc państwom, które nie są w stanie samodzielnie spłacić swoich długów. Aby nie zbankrutować, potrzebują one olbrzymich pożyczek, które będą również wykorzystane na pobudzanie gospodarki, np. poprzez wzmocnienie banków, które udzielają kredytów.

Parlament Europejski w walce z kryzysem:

• Parlament Europejski będzie również wpływał na zapisy prawne dotyczące Unii Bankowej

• Parlament Europejski uczestniczy w procedurze współdecydowania nad propozycjami aktów prawnych przygotowanych przez Komisję Europejską

• PE zaakceptował m.in.: przepisy dotyczące dwupaku, czyli dwóch rozporządzeń, które przewidują, że kraje członkowskie mogą zostać poproszone przez KE o dokonanie w wydatkach budżetowych cięć. Dzięki poprawkom PE nie będą musiały jednak robić tego kosztem inwestycji w ochronę zdrowia czy edukację, a także inwestycji, które służą wzrostowi gospodarczemu i zatrudnieniu.

Europejski Bank Centralny w walce z kryzysem

Prezez EBC Mario Draghi uspokoił w lecie 2012 roku rynki finansowe obietnicą, że zrobi wszystko, by uratować wspólną walutę euro i zapowiedział, że w razie potrzeby będzie skupował obligację przeżywających trudności krajów.

Modele walki z kryzysem:

• „niemiecki”: oszczędzać (uzdrowienie podstaw kosztem chwilowego zastoju)

• „włoski”: pożyczać i drukować (potrzebny finansowy rozruch)

• „brytyjski”: ograniczyć integrację do wolnego rynku ( powrót do pierwotnej idei europejskiej współpracy gospodarczej, bez euro, instytucji i prawa UE)

Utrzymanie dużego budżetu UE na lata 2012-2020 oraz duże środki przeznaczone na inwestycje w ramach Polityki Spójności

Zagrożenie rozbiciem UE na „Unię dwu prędkości”

Wzmocnienie roli instytucji UE kosztem osłabienia pozycji rządów Niemiec i Francji

Produkt krajowy brutto pojęcie ekonomiczne oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału, własność przedsiębiorstw itp.

Produkt narodowy brutto miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

10 największych gospodarek świata, uwzględniając PKB nominalny:

Miejsce	Kraj lub terytorium	2011 PKB miliardów dolarów
–	Unia Europejska	16 180
1	USA	14 622
2	Chiny	5 745
3	Japonia	5 391
4	Niemcy	3 306
5	Francja	2 555
6	Wielka Brytania	2 258
7	Włochy	2 037
8	Brazylia	2 024
9	Kanada	1 564
10	Rosja	1 477
22	Polska	439

Kryzys gospodarczy - inaczej krach gospodarczy, zwolnienie gospodarcze. Jest to zjawisko spotykane głównie w dziedzinie gospodarki, opierające się na ekonomicznym załamaniu wywołanym poprzez zewnętrzne czynniki. Powodem katastrofy gospodarczej może być źle prowadzona polityka finansowa lub polityka gospodarcza państwa, a co za tym idzie, konwencją są luki w budżecie kraju. W czasie takiego zachwiania gospodarczego lub ekonomicznego dochodzi do wielu bankructw poważnych instytucji, firm, najczęściej banków i wielkich przedsiębiorstw. Następstwem są zwolnienia pracowników, likwidacje miejsc pracy, a także redukcje etatów. Dochodzi wtedy do znacznego pogorszenia gospodarki kraju.

Objawami kryzysu są:

hiperinflacja spadek produkcji spadek płac spadek zatrudnienia spadek dochodów spadek konsumpcji spadek inwestycji spadek PKB	wzrost bezrobocia wzrost deficytu budżetowego wzrost deficytu fiskalnego wzrost deficytu handlowego trend spadkowy w podatkowych dochodach budżetowych państwa spadek dynamiki (zwolnienie) tempa wzrostu gospodarczego zwalnia też dynamika wzrostu produkcji przemysłowej obniża się tempo eksportu, a przedsiębiorstwa zmniejszą nakłady inwestycyjne

Państwa PIIGS - skrótowiec określający państwa o złej sytuacji budżetowej. Akronim PIGS pierwotnieoznaczał Portugal, Ireland, Greece, Spain. W związku z sytuacją gospodarczą od 2011 dołączono kolejne I oznaczające Italy, tworząc rozszerzoną formę: PIIGS. Niekiedy używana jest forma PIIGGS z dodatkowym G za Wielką Brytanię.

Ustrój polityczny Polski

Na podstawie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 Polska jest republiką parlamentarną z systemem parlamentarno-gabinetowym, opierającą się na trójpodziale władzy.

Konstytucja 

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej to najważniejszy akt prawny w Polsce, uchwalony 2 kwietnia 1997 przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997. Ogłoszony w Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, wszedł w życie 17 października 1997. Konstytucja złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym 243 artykuły. Konstytucja określa charakter ustroju państwowego. Ukazuje sposób zorganizowania i działania głównych organów państwa. Definiuje status prawny obywateli i sposób ich wpływania na politykę państwa.

Trójpodział władzy:

• Władza ustawodawcza

• Władza wykonawcza

• Władza sądownicza

Władzę ustawodawczą stanowi:

Dwuizbowy parlament (Sejm – 460 posłów, Senat – 100 senatorów) wybierany w bezpośrednich, powszechnych i tajnych wyborach parlamentarnych na 4-letnią kadencję od dnia pierwszego posiedzenia. Jego głównym zadaniem jest stanowienie prawa poprzez uchwalanie ustaw konstytucyjnych i zwykłych, w tym budżetowej, a także ratyfikowanie umów międzynarodowych.

Sejm i Senat ze swego grona wybierają marszałka i wicemarszałków, którzy tworzą prezydium. Marszałek Sejmu jest najwyższym przedstawicielem izby niższej parlamentu, przewodniczy obradom Sejmu oraz reprezentuje go na zewnątrz.

Posłowie i senatorowie mogą tworzyć kluby parlamentarne składające się z co najmniej 15 parlamentarzystów, a posłowie ponadto koła poselskie, dla utworzenia których potrzeba 3 posłów.

Przewodniczący klubów parlamentarnych wraz z członkami prezydium tworzą Konwent Seniorów, organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izb w polskim parlamencie. Posłom i senatorom w okresie sprawowania przez nich mandatu przysługuje immunitet.

Organami władzy wykonawczej w Polsce są:

• Prezydent RP - wybierany w powszechnych wyborach  na 5-letnią kadencji. Może on sprawować tę funkcję maksymalnie przez dwie kadencje. Według Konstytucji Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych, pełni rolę zwierzchnika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, stoi na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium kraju oraz czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Do jego uprawnień należy, m.in. podpisywanie ustaw przyjętych przez Sejm i Senat, ratyfikowanie umów międzynarodowych, powoływanie sędziów, nadawanie obywatelstwa czy stosowanie prawa łaski.

• Rada Ministrów czyli rząd, jest kolegialnym organem władzy wykonawczej. W jego skład wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wicepremierzy, ministrowie oraz przewodniczący komitetów

Organami wymiaru sprawiedliwości w Polsce są: 

• Sąd Najwyższy 

• Sądy powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne)

• Sądy szczególne (sądy wojskowe i administracyjne – wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny).

Podstawą władzy sądowniczej jest wyłącznie prawo, niezależne od innych organów państwowych. Sądy i trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, wszyscy sędziowie i członkowie trybunałów podlegają wyłącznie Konstytucji RP i ustawom. Sędziowie nie mogą należeć do żadnej partii politycznej ani związków zawodowych (apolityczność). Nie wolno im również prowadzić działalności publicznej sprzecznej z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Do kompetencji wymiaru sprawiedliwości należy orzekanie w rozpoznawanych sprawach z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego i prawa administracyjnego

Samorząd terytorialny 

W Polsce wyróżnia się trójszczeblowy samorząd:

• samorząd gminny;

• samorząd powiatowy;

• samorząd województwa.

Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) mają osobowość prawną i zapewniony udział w dochodach publicznych. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i przeprowadzane w głosowaniu tajnym.

Gmina realizuje zadania poprzez swoje organy: radę gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (organ wykonawczy). Organem władzy wykonawczej w gminie jest Rada Gminy, której przewodniczy wójt.

Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego. Posiada on możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m.in. wyboru organów samorządu powiatowego (rada powiatu, zarząd powiatu), a także stanowienia poprzez te organy aktów prawa miejscowego. Powiaty tworzone są przez kilka gmin (wiejskich, wiejsko-miejskich, miejskich). Organem władzy wykonawczej w powiecie jest zarząd powiatu, któremu przewodniczy starosta. Zarząd ze starostą jest wybierany przez radę powiatu.

Samorząd województwa posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu wojewódzkiego (sejmik województwa, zarząd województwa), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego. Organy samorządu województwa działają na podstawie i w granicach określonych prawem. Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy, a organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

Wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human Development Index, HDI; czasem tłumaczony jako „wskaźnik rozwoju ludzkiego”) –miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów (stąd czasem nazywany wskaźnikiem rozwoju społeczno-ekonomicznego). System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych.

Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

HDI przeniesiony na szczebel powiatowy pokazuje, jak poszczególne jednostki administracyjne pozycjonują się względem siebie, jakie są ich mocne i słabe strony.

Inwestycja bezpośrednia za zagranicą oznacza inwestycję dokonaną przez rezydenta jednego kraju (zwanego bezpośrednim inwestorem) celem uzyskania długotrwałej korzyści z kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwo – rezydenta innego kraju (określanego przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania). Zwykle inwestycje zagraniczne z wielu względów mają pozytywny wpływ na gospodarkę kraju, w którym są dokonywane. Wprowadzanie nowych technologii prowadzi do unowocześnienia produkcji i wzrostu jej poziomu, a adaptacja nowych metod zarządzania i organizacji produkcji wpływa na poprawę funkcjonowania przedsiębiorstwa. Spółki z kapitałem zagranicznym odgrywają istotną rolę w procesach przebudowy i modernizacji gospodarki oraz zwykle uzyskują znaczący udział w obrotach handlu zagranicznego. Inwestycje zagraniczne mogą pozytywnie wpływać na rynek pracy, szczególnie gdy są lokalizowane w miejscach o szczególnie wysokim poziomie bezrobocia.

Rozwój bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce

Na początku transformacji rozmiary BIZ były niewielkie. W kolejnych latach napływ kapitału zagranicznego powoli wzrastał, aby w 2000 r. osiągnąć bardzo wysoką wartość roczną ponad 10 mld euro. Do znaczącego wzrostu BIZ w ostatnim okresie przyczyniły się międzynarodowe połączenia i przejęcia. Wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Polska jest liderem w zakresie BIZ. W 2005 r. mniejsze BIZ od Polski miały np. Czechy 47,8 mld euro i Węgry 49,2 mld euro. Rosnący udział inwestycji zagranicznych w Polsce należy uznać za element ważny i mający pozytywny wpływ na gospodarkę. Jednak należy również uwzględniać zagrożenia związane z napływem kapitału zagranicznego, np. transfer zysków za granicę, ryzyko nieuczciwej konkurencji w stosunku do firm krajowych, wzrost importu zaopatrzeniowego z krajami pochodzenia kapitału zagranicznego, rezerwowanie stanowisk kierowniczych dla kadry z kraju pochodzenia kapitału zagranicznego czy transfer kadr wysokokwalifikowanych do central firm zagranicznych. W 2011 r. do Polski napłynęły inwestycje bezpośrednie o wartości 13 567 mln EUR.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie trafiły przede wszystkim do sektora finansowego i ubezpieczeniowego, do działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej oraz do budownictwa.

Najwięcej nowych środków pochodziło z Luksemburga, Hiszpanii, Niemiec i Szwecji. Odnotowano także dezinwestycje (wycofanie się inwestorów) m.in. z Irlandii i Szwajcarii.

Reakcja UE na globalny kryzys był także Europejski Plan Naprawy Gospodarczej (EPNG), który został ogłoszony przez Komisje Europejska (KE) 26 listopada 2008 r.

EPNG opiera sie na następujących założeniach:

• istotne zwiększenie siły nabywczej,

• konieczność ukierunkowania działań krótkoterminowych w celu podniesienia konkurencyjności Europy

• zgodność z zasadami solidarności i sprawiedliwości społecznej, w tym ukierunkowanie działań na ochronę miejsc pracy i obniżenie kosztów energii dla najbardziej zagrożonych grup społecznych.

W ramach EPNG określono następujące cele strategiczne:

• pobudzenie popytu i wzmocnienie zaufania konsumentów;

• zmniejszenie kosztów społecznych spowolnienia gospodarczego i jego wpływu na grupy najbardziej

• narażone;

• przygotowanie do działania w sytuacji ponownego ożywienia gospodarczego.

Bezrobocie w UE

Od początku roku stopa bezrobocia nadal rośnie, w styczniu 2013 r. bezrobocie wynosiło 10,8%. W UE było 26,2 mln bezrobotnych, w tym 19 mln w strefie euro, gdzie stopa bezrobocia wynosiła 11,9%. Bezrobocie wśród osób do 25 roku życia w styczniu wynosiło 23,6%.

Najniższe bezrobocie zanotowano w Austrii, gdzie jego stopa wyniosła 4,7%. Bardzo niskie było ono też w Niemczech (5,4%) i w Luksemburgu (5,7%). Z kolei najwyższy poziom bezrobocia wystąpił w Grecji (27,2% w styczniu, brak nowszych danych), Hiszpanii (26,7%) i Portugalii (17,5%).

Czarny początek roku na europejskim rynku pracy to rezultat kryzysu, którzy przetoczył się przez gospodarki strefy euro. Firmy tną koszty i redukują zatrudnienie, aby dostosować się do zmieniających się warunków na rynku. Drakońskie środki oszczędnościowe wprowadzane przez rządy zadłużonych państw strefy euro znacząco osłabiają popyt wśród konsumentów.

---

Mamy dwa powiaty: GRODZKIE I ZIEMSKIE

Gminy: MIEJSKIE, WIEJSKIE, WIEJSKO-MIEJSKIE

Pierwsze polskie tablice rejestracyjne powstały w 1922 roku.

1 maj 2000 rok - nowe (białe) tablice rejestracyjne z niebieskim paskiem:

- odblaskowe tło

- na tymczasowych nalepka z ważnością tablicy

Tablice rejestracyjne w województwach:

Z - zachodniopomorskie G - pomorskie N - warmińsko-mazurskie B - podlaskie W - mazowieckie C - kujawsko-pomorskie P - wielkopolskie F - lubuskie	D - dolnośląskie O - opolskie S - śląskie E - łódzkie T - świętokrzyskie K - małopolskie R - podkarpackie L - lubelskie

Instytucje :

• Rada Europejska

• Komisja Europejska

• Parlament Europejski i Rada UE

• Europejski Bank Centralny

Powstaje Europejski Mechanizm Stabilności którego budżet ma wynosić 700 mld Euro

Pakt fiskalny podpisało 25 państw, nie podpisały Czechy i Wielka Brytania

HDI uwzględnia oczekiwaną długość życia oraz dostęp do wiedzy i edukacji

Najwyższy wskaźnik HDI- kraje skandynawskie, Europa Zachodnia, Kanada, Australia, Am. Płn

Najwyższe wartości HDI:

• W-wa

• Powiat piaseczyński

• P.pruszkowski

• P. warszawski zachodni

• Kraków

• Poznań

• Rzeszów

• Sopot

• Gdynia

73% to powiaty grodzkie

Najwyższy poziom innowacyjności ma mazowsze (długo za nim żadne inne) następnie śląskie i dolnośląskie.

REGON- rejestr gospodarki narodowej

BIZ- bezpośrednie inwestycje zagraniczne