Koalicja antyfrancuska (Rosja, Wielka Brytania, Prusy, Austria) została formalnie powołana do życia 9 marca 1814 roku w Chaumont, gdzie podpisano Układ dotyczący wspólnej walki przeciwko Napoleonowi. Koalicjanci zobowiązali się do solidarnej walki do samego końca i niepodpisywanie odrębnych traktatów pokojowych z Napoleonem.
Napoleon abdykował już 6 kwietnia 1814 roku, zaś 3 maja zasiadł na tronie francuskim Ludwik XVIII Bourbon – z dynastii Bourbonów, którzy zostali wygnani z Francji w czasie rewolucji francuskiej.
Pierwszy pokój paryski – 30 maja 1814, Paryż
Został podpisany z przedstawicielami nowego rządu francuskiego, który reprezentował dawny minister Napoleona, Charles Talleyrand. Nową, „białą” Francję Bourbonów potraktowano wyjątkowo łagodnie – wróciła do granic ze stycznia 1792 roku (z dodatkami na lewym brzegu Renu, co dało jej około 600 tyś. nowych obywateli), nie zostały nałożone na nią żadne odszkodowania wojenne, zachowała też większość swoich kolonii, poza tymi, które przejęła Anglia. Nikt nie chciał zdenerwować społeczeństwa Francji, które mogłoby doprowadzić do kolejnej, niechcianej rewolucji, a znaczne osłabienie tego kraju spowodowałoby zaburzenie równowagi sił między mocarstwami Europy.
Ramy czasowe:
Początek: nie ma jednego, konkretnego dnia, który można by uznać za datę rozpoczęcia kongresu, przyjmuje się, że był to wrzesień/październik, kiedy do Wiednia zjechali się wszyscy goście
Koniec: podpisanie aktu końcowego nastąpiło 9 czerwca 1815
Miejsce:
St. Petersburg – bardzo daleko, nieprzyjazny klimat
Londyn – za daleko, polityka izolacyjna Wielkiej Brytanii, nabranie dystansu do spraw europejskich
Paryż – byłoby to upokorzenie dla Francuzów, których nie chcieli wzburzać (niezadowolenie społeczne z objęcia tronu przez Bourbonów), nikomu także nie zależało na podwyższeniu pozycji Francji, a niósłby to ze sobą prestiż ze względu na organizację kongresu
Berlin – prowincja, z którą nikt się nie liczył
Wiedeń – zaproponowany przez cara Aleksandra I, dobre, centralne położenie i panująca tam znana dynastia Habsburgów
Goście:
16 państw
150 władców z całej Europy
500 dyplomatów, doradców
100 tyś. gości
Przebieg:
Komitet Ośmiu:
Komitet Czterech (Dyrektoriat): Wielka Brytania, Rosja, Prusy, Austria – podejmujące decyzje
Francja (dzięki zabiegom Talleyranda), Hiszpania, Portugalia, Szwecja – prawo opiniujące
po intrydze styczniowej do podejmowania decyzji został dopuszczony Talleyrand, więc Komitet Czterech zmienił się w Komitet Pięciu
Równowagi sił – żadne państwo nie może stać się europejskim hegemonem, nie może być silniejsze
Restauracji – przywrócenie dawnych dynastii
Legitymizm – uznanie boskiego pochodzenia władzy, władca jest „pomazańcem bożym na ziemi”, prawa dynastii są nienaruszalne
Kompensata terytorialna dla zwycięzców – ustalenie wszystkiego tak, by zwycięzcy uzyskali terytoria (niekoniecznie te, które stracili w wyniku wojen napoleońskich), ale też, by było sprawiedliwie
Wielka Brytania:
przedstawiciel: Robert Castlereagh (zastąpiony później przez Arthura Wellingtona)
równowaga sił: popieranie Francji, połączenie Belgii i Holandii
zachowanie swoich kolonii
dominacja w handlu i żegludze morskiej
Castlereagh był zwolennikiem większego zaangażowania się w sprawy Europy
„nie mamy wiecznych wrogów i przyjaciół, mamy wieczne interesy” – w brytyjskiej polityce brak jest miejsca na sentymenty
Rosja:
przedstawiciel: car Aleksander I Romanow
z ziem polskich chciał utworzyć dualistyczną monarchię Księstwo Polskie (jako państwo do eksperymentalnych, konstytucyjnych reform)
na kongresie pojawił się jako ten, który pokonał Napoleona i był przyczyną jego klęski
Austria:
przedstawiciel: Klemens von Metternich
potrafiła umiejętnie wykorzystać nadarzające się okazje: uzyskanie ziem włoskich, Wenecji
jako państwo wielonarodowe obawiała się oddolnego ruchu społecznego
zwolennik zasady legitymizmu – zjednoczyć wszystkie narody pod berłem cesarza
Francja
minimalizacja strat
dołączenie do grona podejmującego decyzje, ogromna zasługa Talleyranda
popierani przez Brytyjczyków (równowaga sił)
Prusy:
odzyskanie ziem zagarniętych przez Napoleona
uważane za kraj, który ewentualnie miał powstrzymać ekspansję Francji (równowaga sił)
posiadały silnego sprzymierzeńca – cara Aleksandra I
Saksonia – Polska
Car rosyjski chciał uzyskać całe terytorium Księstwa Warszawskiego i utworzyć na tym terenie dualistyczną monarchię – Księstwo Polskie, które miało służyć mu jako miejsce do wprowadzania eksperymentalnych reform, nowej konstytucji.
Prusom, które były sojusznikiem Rosji, ale też chciały odzyskać ziemie zabrane im przez Napoleona (większą część Księstwa Warszawskiego), w zamian za ziemie polskie car Aleksander I zaproponował Saksonię.
Nie podobało się to trzem pozostałym mocarstwom, ponieważ zaburzyłoby to równowagę sił w Europie. Prusy posiadające Saksonię mogłyby być groźne dla Francji i Austrii, a zbytnia autonomia na ziemiach polskich mogłaby pobudzić ruchy społeczne, których tak bardzo obawiał się Metternich.
Talleyrand, zasłaniając się zasadą legitymizmu, zablokował przekazanie Saksonii Prusom.
Castlereagh wtrącił się ze swoim pomysłem utworzenia Polski w granicach sprzed rozbiorów. Propozycja ta jednak miała jedynie zdyskredytować cara => „jak coś robić, to z rozmachem i w dawnym kształcie”
Ostatecznie podjęto następujące decyzje:
utworzono Księstwo Polskie pod protektoratem Rosji i Księstwo Poznańskie pod władzą Pruską oraz Rzeczypospolitą Krakowską, rządzoną przez wszystkie trzy mocarstwa
Austria uzyskiwała saliny wielickie i część Galicji
mniej korzystna część Saksonii (słabiej zaludniona i bez dwóch głównych miast) została przekazana Prusom, druga jednak pozostała autonomiczna
Związek Niemiecki
W skład Związku Niemieckiego weszły 34 państewka i 4 wolne miasta (Frankfurt, Hamburg, Brema i Lubeka). Wśród członków Związku można wyróżnić trzy zagraniczne mocarstwa:
Anglię, ze względu na posiadany przez nią Hanower
Danię, ze względu na Holsztyn i Lauenburg
Holandię, z racji posiadania Luksemburga
O najważniejszych sprawach całości konfederacji miał rozstrzygać sejm związkowy (Bundestag) z siedzibą we Frankfurcie, a przewodnictwo nad Związkiem oficjalnie należało do Austrii, chociaż decydujący głos najczęściej należał do Austrii i do Prus.
Nabytki Prus w Nadrenii
Protestanckie i konserwatywne Prusy dostały katolicką, liberalną i profrancuską Nadrenię => „kukułcze jajo”
dezintegracja państwa niemieckiego
zajmą się swoimi wewnętrznymi problemami zamiast rywalizować z Austrią
Belgia i Holandia
Katolicka, profrancuska Belgia została połączona z protestancką i proniemiecką Holandią, głównie z inicjatywy Wielkiej Brytanii, z kilku powodów:
kolejna zapora przed zakusom Francji
poprzez połączenie kraje te będą się musiały skupić na swoich wewnętrznych problemach, zostaną więc osłabione
posiadały wiele kolonii, na których nie będą mogły się skupić
Talleyrand uważał, że zamiast osłabnąć, za kilkanaście lat będą w stanie przeciwstawić się Anglii.
Inne decyzje terytorialne
uznanie Szwajcarii (leżącej między Francją, Prusami a Włochami) państwem neutralnym
Dania zrezygnowała z Norwegii na rzecz Szwecji, Szwecja z Finlandii na rzecz Rosji
Austria uzyskała tereny w północnych Włoszech: Wenecję i Lombardię
przywrócono Państwo Kościelne na czele z Papieżem Piusem VII
19 marca 1815 roku podpisano „Regulamin w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych”. Podzielił on przedstawicieli dyplomatycznych na trzy klasy:
ambasadorzy, legaci, nuncjusze
posłowie, ministrowie i inni, uwierzytelnieni przez monarchę
charges d’affaires, uwierzytelnieni przy ministrach spraw zagranicznych
Wszystkie przywileje jednak przyznano jedynie ambasadorom:
prawo do zwracania się do władcy „jego ekscelencja”
prawo do posiadania nakrycia głowy w obecności monarchy
prawo do jazdy powozem zaprzężonym w sześć koni
prawo do odbierania honorów wojskowych
pierwszeństwo w przyjmowaniu wizyt ministrów i posłów
żonie ambasadora przyznano prawo taboretu – mogła ona zająć miejsce siedzące obok królowej, kiedy ta usiądzie
Od tej pory o pierwszeństwie wśród dyplomatów nie decydowało już znaczenie reprezentowanych władców, potęga danych państw czy wzajemne dobre stosunki, lecz pierwszeństwo przybycia.
Ustalono, że językiem dyplomatycznym będzie język francuski.
Kolejność podpisywania dokumentów będzie dyktowana przez kolejność alfabetyczną (wcześniej przez losowania, ale od tego odstąpiono już na samym kongresie wiedeńskim, a przed ustaleniem tych zapisów decydującą kwestią był wiek).
Deklaracja w sprawie zniesienia handlu niewolnikami, Wiedeń, 8 lutego 1815
zniesiono handel niewolnikami, nie samo niewolnictwo
nie ma konkretnej daty, od której zaczyna obowiązywać
kładzie nacisk, że wprowadzenie zależy od woli mocarstw, nie ma obowiązku
zaletą jest to, że kwestie te zostały w ogóle poruszone
Swoiste „NATO XIX wieku”, zainicjowane przez cara Aleksandra I, którego uważa się również za autora tekstu dokumentu ustanawiającego Święte Przymierze.
Podpisane 28 września 1815 roku w Paryżu przez Austrię, Rosję i Prusy.
Przyczyny: wojny napoleońskie
Cele: utrzymanie pokoju i ładu wiedeńskiego
Zasady: oparte na chrześcijaństwie (sprawiedliwość, miłość, zgoda)
Zobowiązania: utrzymanie pokoju, wzajemna pomoc
Art. 1.
udzielanie sobie pomocy
chronienie wiary, pokoju, sprawiedliwości
legitymizm („ojcowie rodziny dla poddanych”)
Art. 2.
członkowie jednego, chrześcijańskiego narodu, do którego należą razem ze swoimi narodami
trzy odłamy jednego, chrześcijańskiego narodu (Rosja – prawosławie, Prusy – protestantyzm, Austria – katolicyzm)
wzajemna życzliwość
oddawanie sobie przysług
pokój
Art. 3.
warunkiem przystąpienia jest przyjęcie zasad
Styl: podniosły, niczym kazanie, a nie akt polityczny
Aktu Świętego Przymierza nie przyjęły:
Turcja – islam, brak chrześcijaństwa
Państwo Kościelne – przez prawosławie i protestantyzm, przełamanie monopolu papieża na władzę – nie był już wyższy od władców
Anglia – polityka izolacjonizmu, „co nam z tego przyjdzie”, niepotrzebne zobowiązywanie się do czegoś
Metternich był tym, który nadał Świętemu Przymierzu jego rzeczywisty charakter, kontrolował jego politykę:
legitymizm
władza absolutna
problemem są ruchy narodowo-wyzwoleńcze
wspólne interwencje na wypadek rewolucji
pierwsza konferencja pokojowa w czasach nowożytnych
pokój utrzymywał się bardzo długo, do I wojny światowej
wprowadzony został system zbiorowych zabezpieczeń
duch współpracy
ustalenie granic w Europie
poruszenie kwestii humanitarnych (handel niewolnikami, tolerancja dla Żydów i innych religii)
podstawy protokołu dyplomatycznego
umiędzynarodowienie rzek
zwrot dzieł sztuki, ukradzionych przez Napoleona
Napoleon I Bonaparte (1769 – 1821)
polityk, strateg, dowódca, tyran i władca absolutny
urodzony na Korsyce, przez wielu nie był uważany za Francuza, pochodził ze zubożałej szlachty
odnosił ogromne sukcesy w wojsku
(bezpośredni kontakt z żołnierzami, pełna lojalność swoich ludzi)
1804 – koronacja na cesarza Francuzów
Kodeks Cywilny Napoleona – powszechny dostęp do szkolnictwa, rozdział władzy kościelnej od świeckiej, podpisanie konkordatu ze Stolicą Apostolską
kolejne podboje: Austria, Prusy
po porażce w Rosji zesłany na wyspę Elbę, z której uciekł i chciał odzyskać władzę => sto dni Napoleona
zesłany następnie na wyspę św. Heleny, na której umarł
liczne romanse, w tym z Polką, Marią Walewską (syn Aleksander Walewski – późniejszy szef francuskiej dyplomacji)
po rozwodzie związał się z austriacką księżniczką Marią Ludwiką, która dała mu syna – Napoleona II, zwanego Orlątkiem
Napoleon a Anglia:
nie doceniał brytyjskiej floty morskiej
blokada Anglii – handlowa i polityczna, nie przyniosła efektu, czarnym rynkiem była Rosja
Ostatnie miesiące Napoleona:
po powrocie z Rosji zaczęło się rozpadać imperium (bunt Hiszpanii, Prus)
„bitwa narodów” pod Lipskiem – październik 1813
Robert Stewart Castlereagh [kaselri:]
polityk i arystokrata
nie znajdował w Wielkiej Brytanii poparcia dla swoich poglądów i ambicji zaangażowania się w sprawy Europy
był orędownikiem równowagi sił
oficjalny przedstawiciel Jerzego IV, który nie zjawił się w Wiedniu
w Wielkiej Brytanii: rewolucja przemysłowa, pierwsze doświadczenia z parlamentem, rozwija się wolna, niezależna prasa
Castlereagh musiał się trzymać pewnych wytycznych, od władcy, parlamentu i jest ograniczony wcześniejszymi ustaleniami
Franciszek I Habsburg
monarcha absolutny, nie tolerował opozycji
wzmacniał pozycję kościoła, nie był liberałem
w pełni popierał działania swojego doradcy – Klemensa von Metternicha
gospodarz kongresu
jako cesarz niemiecki był Franciszkiem II, natomiast jako cesarz austriacki – Franciszkiem I
Klemens von Metternich
jego rodzina pochodziła z pogranicza Niemiec i Francji, dużo straciła przez działania Napoleona
minister spraw zagranicznych, potem kanclerz
autor Świętego Przymierza, kierownik jego polityki
starał się o zbliżenie Austrii do Prus – opozycja dla Rosji i Francji
doprowadził do wysokiej pozycji Austrii wśród księstw niemieckich
godził różne interesy na kongresie, zapewniał sprawną organizację
zaciekły konserwatysta, „głaz”
uważał, że zło idzie od dołu – od ruchów społecznych
Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern
słaby charakter, pozbawiony samodzielności, niezdecydowany
po klęsce Napoleona w Rosji dołączył do koalicji antyfrancuskiej
uzyskał dla Prus terytoria na Kongresie Wiedeńskim dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności
był tam tylko nominalnie
doradcy polityczni: Karol Hardenberg (szef dyplomacji)
Wilhelm Humboldt (ambasador Prus w Wiedniu)
za jego czasów rozpoczęły się reformy państwa pruskiego
tolerancja dla obywateli żydowskiego pochodzenia
Aleksander I Romanow
konserwatysta, nie tolerował opozycji
wizjoner, ale jednocześnie realista
wnuk carycy Katarzyny II, którego objęła szczególną opieką
uważał, że do niego należy zadanie odbudowania Europy na gruncie chrześcijaństwa
potrafił być realistą gdy dochodziło do podejmowania decyzji
delegacja różnorodna etnicznie, co „świadczyło” o jego tolerancji, m.in. Karol Nesselrode (szef dyplomacji), książę Adam Jerzy Czartoryski
Charles Talleyrand
dyplomata, wielokrotny minister spraw zagranicznych Francji, także w czasach napoleońskich
zmarł w 1838 roku
zdolny, inteligentny dyplomata, wiele ugrał dla Francji na kongresie wiedeńskim
potrafił się odnaleźć w każdej sytuacji i mówił, że niezależnie od wszystkiego „zawsze służył Francji”
zwolennik monarchii absolutnej
brat ściętego Ludwika XVI
w trakcie rewolucji przebywał na emigracji, przypomniano sobie o nim po abdykacji Napoleona
rewolucja francuska niczego go nie nauczyła, chciał sprawować rządy jakby nic się stało i nic nie zmieniło
prawie całe życie spędził w Austrii jako więzień polityczny
obrona starego porządku społeczno-gospodarczego
zachowywanie oraz umacnianie tradycyjnych wartości (religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet)
zmiany powinny być ewolucyjne a nie rewolucyjne
nadrzędną wartością jest wolność
indywidualizm, jak najmniejsze krępowanie wolności jednostki
stanowcze odrzucenie kolektywizmu
zmniejszanie nierówności społecznych, upowszechnienie świadczeń socjalnych
gospodarka kontrolowana przez instytucje państwowe lub samorządowe
odrzucenie idei kapitalistycznego, wolnego rynku, ograniczenie własności prywatne i promowanie idei sprawiedliwości społecznej
MONARCHA => konserwatyzm
ARYSTOKRACJA
KLER => konserwatyzm
SZLACHTA
MIESZCZAŃSTWO => liberalizm
/
konserwatyzm <= CHŁOPI / => socjalizm
Charakter powstania: narodowo-wyzwoleńcze
Przyczyny:
odmienność religii (Grecja – chrześcijanizm, Turcja – islam)
400 lat upokorzeń ze strony Turków
Turcja nie podpisała Świętego Przymierza, jednak jak sam jego twórca, car Aleksander I stwierdził, przymierze to w żaden sposób nie było wymierzone w muzułmańskie Imperium Osmańskie. Wynika z tego to, że powstanie to powinno zostać stłumione, nawet z pomocą mocarstw należących do Świętego Przymierza.
Dlaczego tak się nie stało?
Rosja pomaga Grecji (chce uzyskać cieśniny: Bosfor i Dardanele, by móc dysponować swoją flotą, Morze Czarne nie jest wystarczające, a aby wyjść na otwarte wody, potrzebuje tych dwóch cieśnin)
Wielka Brytania pomaga Grecji, by nie pozostawić Rosji bez żadnej kontroli
Francja współpracując z Wielką Brytanią, także ewentualnie pomaga Grecji
Prusy pozostały obojętne. Austria odmówiła pomocy, ponieważ gdyby Grecy odnieśli sukces, mogłoby to być przykładem dla innych narodowości w wielonarodowościowym Cesarstwie Austriackim.
Na sukces Grecji składa się kilka czynników: nikt nie sprzeciwił się wspomagającym Greków mocarstwom; powstanie uzyskało międzynarodowy rozgłos – chrześcijanie walczą z muzułmanami, wiele społeczeństw im sprzyjało; Imperium Osmańskie jest tak ogromnym państwem, że ma poważne problemy z zarządzaniem, ale przede wszystkim korzystna sytuacja międzynarodowa.
filohellenizm – sympatia dla Greków, jako że byli oni kolebką europejskiej kultury
Mocarstwa nie zgodziły się na to, by Grecja (na wzór USA) stała się republiką. Sprowadzono monarchę, Ottona I Bawarskiego. Powstanie greckie jest przykładem na to, że nawet przy ideach Świętego Przymierza, przy dobrym układzie sił na arenie międzynarodowej, ruchy narodowowyzwoleńcze miały szansę powodzenia.
Termin: grudzień 1825
Charakter powstania: społeczno-polityczne
Przyczyny:
żądania wprowadzenia podstawowych reform w zacofanej Rosji (wielu chłopów, nie ma robotników, szlachta i arystokracja)
niezadowolenie z objęcia tronu przez Mikołaja I po śmierci Aleksandra I, a nie Wielkiego Księcia Konstantego (który zrzekł się tronu na rzecz swojego młodszego brata)
Powstanie zostało stłumione przez nowego cara, Mikołaja I.
Charakter: społeczno-polityczne
Przyczyny:
dążenia Karola X do budowy absolutystycznej monarchii
zaczęło się od chłopów, potem rewolucję przejęła burżuazja
Nie zmieniono ustroju, zmieniono natomiast władcę. Na tronie Francji zasiał Ludwik Filip Orleański, „Król Francuzów”.
Charakter: narodowo-wyzwoleńcze
Przyczyny:
utworzenie na kongresie wiedeńskim Zjednoczonego Królestwa Niderlandów, z połączenia Belgii i Holandii
Belgowie czuli się „obywatelami drugiej kategorii” – władzę sprawowali Holendrzy, holenderski był językiem urzędowym
Polityka mocarstw:
Wielka Brytania popiera Belgów, by Zjednoczone Królestwo Niderlandów nie stało się zbyt silnym państwem (konsekwencja w niekonsekwencji)
Francja również popiera dążenia Belgii
Rosja, Prusy i Austria są przeciwko pozwolenia Belgom na oderwanie się od Holandii, ale są zbyt zajęci powstaniem listopadowym na ziemiach polskich
Beldzy też odnieśli sukces. Na tron został wybrany Leopold I, kandydat niemiecki, a Belgia została ogłoszona państwem neutralnym, gwarantem czego została Wielka Brytania.
Charakter: narodowo-wyzwoleńcze
Przyczyny:
nieprzestrzeganie konstytucji przez cara Mikołaja I
represje na inteligencji polskiej
Przyczyny porażki:
brak poparcia jakiegokolwiek mocarstwa
sabotaż polskich lojalistów carskich
nikt nie był zainteresowany ani nie odniósłby żadnych korzyści z powstania niepodległego państwa polskiego
tereny zaborcze spajały zaborców, a dla Francji i Wielkiej Brytanii było za daleko
efekt rewolucji przemysłowej
robotnicy chcieli godnego życia => postulaty ekonomiczne, socjalne
burżuazja chciała uzyskać większe prawa => postulaty polityczne
katalizatorem była klęska nieurodzajów (1846-48)
ruchy narodowo-wyzwoleńcze
motywy zjednoczeniowe (Niemcy, Włochy)
ramy konserwatyzmu były za ciasne dla rozwijających się, nowoczesnych społeczeństw
rozwój prasy, szybsza komunikacja i przepływ informacji
idee pozytywistyczne, np. praca u podstaw, praca organiczna
emigracja do USA „za chlebem”
Powstanie krakowskie
powstanie szlacheckie, Austria zbuntowała przeciwko szlachcie chłopów
w efekcie zniesiono status wolnego miasta dla Krakowa i został on wcielony do Austrii (kolejna decyzja kongresu wiedeńskiego została zniesiona)
Związek Niemiecki
obrady ogólnoniemieckiego Zgromadzenia Narodowego nad zjednoczeniem Niemiec pod berłem Fryderyka Wilhelma IV, który tę propozycję jednak odrzucił.
w krajach Pruskich obudziło się poczucie patriotyzmu – „Deutschland, Deutschland, über alles”
Państwa włoskie
w Sardynii pojawia się konstytucja i flaga Włoch
Rewolucja lutowa we Francji
stworzenie republiki, odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył Ludwik Napoleon Bonaparte (Napoleon III) – kolejne niedotrzymane postanowienie kongresu wiedeńskiego, mówiące o tym, że Francją nie będzie rządził żaden Bonaparte
od 1848 roku był cesarzem Austrii, w 1863 roku koronowany na Króla Węgier
posługiwał się wieloma językami, bardzo wykształcony
w 1849 roku Rosja pomogła mu stłumić powstanie węgierskie
1867 – utworzono monarchię dualistyczną: cesarstwo Austro-węgierskie
objął tron mając zaledwie osiemnaście lat, nieprzygotowany, w okresie Wiosny Ludów w Europie
nie podjął się żadnych reform
jego decyzje były albo powodowane jakimiś wydarzeniami, albo nietrafione
konstytucja została nadana odgórnie
za jego czasów usunięto ze stanowiska Klemensa Metternicha
żona Elżbieta I „Sissi” (1837 – 1898)
z pochodzenia Albańczyk,
walczył z armią francuską w Egipcie
dążył do zapewnienia niezależności Egiptu
prowadził wiele wojen, których celem było przekształcenie Egiptu w imperium
chociaż był uważany za despotę, doprowadził do szybkiego rozwoju Egiptu, dążył do rozpowszechnienia wpływów w Afryce Północnej i basenie morza śródziemnego
nauczył się pisać i czytać, gdy miał około 50 lat
Interesy mocarstw:
Rosja – dostęp do cieśnin (Bosfor i Dardanele), potrzebnych by wyjść na otwarte wody
Austria – Imperium Osmańskie to jedyna przestrzeń możliwej ekspansji, jednak rywalizacja o Bałkany nie jest możliwa w erze Metternicha
Prusy – powściągliwe, na dystans odnosiły się do wszystkich wydarzeń; bardzo dobre kontakty z Rosją; nie mieszały się do dążeń rosyjskich i wydarzeń na Bałkanach, zbyt zajęte zmianami na ziemiach niemieckich
Francja – postawiła na Egipt, jeśli chodzi o rozwój wpływów na basenie Morza Śródziemnego, kalkulowali swoje interesy, ale w decydujących rozstrzygnięciach łączyli się z Wielką Brytanią (te kraje będą się tymczasowo wspierać)
Wielka Brytania – nie chciała, by Rosja zaanektowała terytorium Imperium Osmańskiego tylko dla siebie
I kryzys wschodni (1832-33)
w czasie wojny z Francją i Anglią w powstaniu greckim doszło do bitwy pod Navarino, gdzie Turcja została wsparta przez Egipt.
Jeśli nie osiągnięto celu, sułtan nie ma po co rekompensować tej pomocy, bo niczego nie uzyskał.
Pasza wszedł na tereny obiecane mu w tamtym momencie przez sułtana i nie napotykając żadnego oporu, zaczął myśleć o pójściu na Stambuł i przejęcia władzy z całym imperium.
Wszystkim zależało na tym, by Turcja nie miała silnych wpływów, bo aktywny władca z przemyślanymi reformami, mógłby wprowadzić zamieszanie wśród krajów europejskich.
II kryzys wschodni (1839-41)
Henry Palmerston jest za zbiorowym rozwiązaniem konfliktu na wschodzie.
Konferencja londyńska – lipiec 1840 – jeszcze bez Francji, kolejna już z Francją, po dymisji Thiersa.
Cieśniny zostały zamknięte dla wszystkich do czasu pokoju w Wielkiej Porcie.
Wielka Porta (Otomańska) - Turcja
Szacunki cara Mikołaja I:
nie mógł liczyć na Wielką Brytanię
zmiana ustroju we Francji, Mikołaj I uważał, że Francja nie może nic zdziałać
z Austrią zawarto pakt, pomoc Rosji dla Austrii przy tłumieniu powstania na Węgrzech, Austria trzyma się zasad przyjętych na kongresie wiedeńskim i zasad Świętego Przymierza, polityką austriacką kieruje nadal Metternich, który uważa Rosję za swojego sprzymierzeńca
relacje z Prusami były wzmacniane więzami dynastycznymi, dodatkowo były zajęte zjednoczeniem się i miały bardzo dobre kontakty z Rosją
Przeszkodę car widział przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, wtedy zaczęły się rozmowy o tym, że Turcja jest „chorym człowiekiem Europy” i zawczasu trzeba zaplanować jej podział.
Na pierwszy plan wysuwa się wtedy sprawy religijne: opieka nad miejscami świętymi, Palestyna i Betlejem, Jerozolima, Bazylika Grobu Pańskiego w Jerozolimie
Konflikt pomiędzy Francją a Wielką Brytanią
Napoleon III był uznawany w Europie jako podrzędny władca, nie oddawano mu należnego mu szacunku, a jemu bardzo zależało na tym, by zwiększyć swój prestiż. Francja, pretendując do tytułu „opiekuna chrześcijan” w Imperium Osmańskim, narażała się Rosji.
Sułtan chciał podzielić opiekę nad chrześcijanami: katolicy dla Francji, a prawosławni dla Rosji, co byłoby symbolicznym zrównaniem obu tych państw.
Wojna krymska
Działania wojenne rozpoczynają się 21 czerwca 1853 roku, gdy wojska rosyjskie wkraczają na księstwa naddunajskie: Mołdawię i Wołoszczyznę.
Listopad 1853 – Turcja wypowiada Rosji wojnę, bez większych rezultatów, wojska osmańskie zostały pokonane przez wiceadmirała Pawła Nachimowa; flota turecka została rozbita
Dwa etapy wojny krymskiej:
rosyjsko-turecka, zakończona porażką Turcji, potem włączają się do wojny pozostałe mocarstwa
rosyjsko-austriacko-brytyjsko-francuska, rozpoczęta dopiero po pokonaniu Turcji
Prusy – życzliwa neutralność, ciche popieranie Rosji
Sardynia –
1848 – Sardynia rozpoczyna proces zjednoczenia Włoch, stworzona tam konstytucja utrzymała się po Wiośnie Ludów
liczyła na życzliwość mocarstw w procesie zjednoczenia Włoch
Rosjanie wychodzą z terenów Mołdawii i Wołoszczyzny, czyli znika przyczyna wojny, jednak wojna jest prowadzona jeszcze przez 2 lata, do 1856 roku.
Zakończenie wojny w 54 nie rozwiązałby wojny, ROsja nadal organizowałaby wycieczki w turecką stronę, dlatego dążono do przedłużenia konfliktu.
Mikołaj I nie przyjął 4 punktów ponieważ uważał, że nie ma do tego podstaw. Odpada także możliwość zaatakowania Rosji drogą lądową, więc trzeba kontynuować wojnę.
Walki trwają również na Wyspach Alandzkich na Morzu Bałtyckim.
Zmarł Mikołaj I, do władzy doszedł niedoświadczony Aleksander II. Rosjanie, którzy resztkami sił bronili swojego państwa nie mogli nie zaakceptować kolejnego pokoju. (rozszerzone o neutralizację Morza Czarnego – zakaz utrzymywania tam armii)
Kongres paryski
podniesienie prestiżu międzynarodowego Francji dzięki odbywaniu się kongresu w Paryżu
opiekę nad chrześcijanami przekazano sułtanowi, który wyraził to w specjalnym dekrecie (poszukać co, kiedy i jak)
Wyspy Alandzkie też zostały ustanowione neutralnymi
Brytyjczycy chcieli „dołożyć” Rosji, ale powstrzymała to Francja (która zaczęła się zbliżać do Rosji, Napoleon III pisał do Aleksandra II)
Austria straciła swoją wiarygodność na arenie międzynarodowej przez brak pomocy Rosji. Zerwała z realizowaną do tej pory konsekwentną polityką i straciła swoją pozycję.
Rosja wyciągnęła wnioski z tej przegranej wojny - odwilż posewastopolska, reformy, szukanie sojuszników
Sardynia – cel osiągnięty, została zaproszona na kongres, pokazała się i zyskała przychylność, w 61 roku dokonała zjednoczenia Włoch
Prusy – ponieważ Austria straciła swoją wiarygodność, ich pozycja się podniosła. „Nie pokłócić się z Rosją i czekać na upadek Austrii.”