03.14.2012

Temat: Nerwy czaszkowe.

1. Nerwy zmysłowe.

2. Nerwy ruchowe oka i języka.

3. Nerwy łuków skrzelowych.

Ad.1

Nerwy węchowe to wypustki dośrodkowe, czyli neuryty komórek węchowych. Podczas gdy ich dendryty są jednocześnie receptorami węchu w okolicy węchowej jamy nosowej. Okolica węchowa obejmuje małżowiny nosowe górną i najwyższą, oraz odpowiadającą część przegrody nosa. Nerwy węchowe przechodzą przez blaszkę sitową do opuszki węchowej (bulbus olfactorius), gdzie kończą w komórkach mitralnych i pędzelkowatych tworząc tzw. Kłębuszki węchowe. Nerwy węchowe są pierwszym neuronem drogi węchowej.

Nerwy węchowe są otoczone oponami mózgowia: miękką, pajęczą i twardą. To sprawia że przerwanie ich ciągłości może powodować infekcję opon miękkiej i pajęczej (leptomeningitis) przenoszącą się z jamy nosowej. Uszkodzenie nerwów węchowych prowadzi do anosmii, czyli utraty węchu.

Nerw wzrokowy jest dopiero 3. neuronem drogi wzrokowe, stanowiąc neuryty komórek zwojowych siatkówki. Pierwszy neuron to receptory (czopki i pręciki), a drugi to komórki dwubiegunowe siatkówki, trzeci to komórki zwojowe siatkówki.

W przebiegu nerwu wzrokowego wyróżnia się: część wewnątrzgałkową (która przebija twardówkę, intrabulbaris), wewnątrzoczodołową (oczodołową, orbitalis), wewnątrzkanałową (intracanalicularis), wewnątrzczaszkową (intracranialis).

Gałka oczna + nerw wzrokowy = oko

Nerw wzrokowy ma kształt słabo esowaty, 6mm dłuższy aniżeli odległość. Topograficznie nerw wzrokowy kończy się w skrzyżowaniu nerwów wzrokowych (chiasma opticum). W skrzyżowaniu nerwów wzrokowych krzyżują się tylko przyśrodkowe części nerwów wzrokowych (ok 60% włókien).Włókna przyśrodkowe nazywają się donosowymi a boczne skroniowymi. Skroniowe rejestrują obrazy z części przeciwległej (donosowej) a przyśrodkowe z bocznych.

Będąc wypustką mózgowia nerw wzrokowy jest otoczony trzema oponami. Z regularną przestrzenią podpajęczą. Wobec powyższego zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe jest również przenoszone na ciśnienie wewnątrzczaszkowe wokół nerwu wzrokowego. Powoduje to ucisk na żyłę, zastój żylny wokół tarczy nerwu wzrokowego.

Nerw przedsionkowo-ślimakowy składa się z 2 całkowicie różnych składowych. Młodego filogenetycznie nerwu ślimakowego odpowiedzialnego za słuch i starego filogenetycznie nerwu przedsionkowego odpowiadającego za równowagę statyczną i kinetyczną. Nerw ten ma zwoje w przeciwieństwie do 2 poprzednich. Ma jeden zwój przedsionkowy Skarpy, oraz wiele zwojów spiralnych wrzecionka dla włókien słuchowych. Zwój Skarpy to zbiór ciał, które mają neuryty i dendryty. Dendryty obu tych zwojów podłączają się do receptorów, podczas gdy neuryty zwoju przedsionkowego wytwarzają nerw przedsionkowy, a zwojów spiralnych wrzecionka nerw ślimakowy.

Nerw przedsionkowo-ślimakowy opuszcza błędnik przez dno przewodu słuchowego wewnętrznego, biegnie w tym przewodzie i wstępuje do dołu tylnego czaszki do kąta mostowo-móżdżkowego, gdzie nerw przedsionkowy kończy się w 4 jądrach przedsionkowych a nerw słuchowy w 2 jądrach ślimakowych. Zarówno jądra przedsionkowe i ślimakowe to słup SSA na pograniczu mostu i rdzenia przedłużonego.

Ad.2

Mięśnie gałkoruchowe i języka są zaopatrywane przez 4 jądra ruchowe nerwów (III, IV, VI, XII), które razem tworzą włókna GSE.

Nerw okoruchowy zaopatruje włóknami ruchowymi GSE następujące mięśnie gałki ocznej: prosty górny, przyśrodkowy i dolny, mięsień skośny dolny i dźwigacz powieki górnej. Nerw ten ponadto prowadzi przedzwojowe włókna parasympatyczne GVE. Przełączają się one w zwoju rzęskowym (ganglion ciliare), a następnie w towarzystwie nerwów czuciowych i sympatycznych jako tzw. nerwy rzęskowe krótkie (nervi ciliares breves), biegną między błoną włóknistą a naczyniową gałki ocznej i zaopatrują mięsień rzęskowy i zwieracz źrenicy.

Nerwy gałkoruchowe na przebiegu od dołu tylnego czaszki do szczeliny oczodołowej górnej biegną wspólną drogą naczyniowo-nerwową, gdzie tętnica szyjna wewnętrzna jest opleciona żylnym splotem jamistym i tam przebiegają te nerwy. W splocie tym biegnie też nerw oczny.

Nerw bloczkowy jest najcieńszym ze wszystkich nerwów czaszkowych. Biegnie w ścianie bocznej zatoki jamistej, potem w szczelinie oczodołowej górnej i układa się na mięśniu docelowym czyli skośnym górnym, który zaopatruje.

Nerw odwodzący wnika do przyśrodkowej powierzchni mięśnia prostego bocznego.

Pierścień ścięgnisty wspólny obejmuje część przyśrodkową szczeliny oczodołowej górnej i kanał nerwu wzrokowego i zawiera następujące nerwy: wzrokowy, gałąź górna i dolną nerwu okoruchowego, nerw nosowo-rzęskowy od V1 i nerw odwodzący. Ponad pierścieniem są: nerw bloczkowy oraz gałąź łzowa i czołowa V1.

Nerw podjęzykowy prowadzi wyłącznie włókna ruchowe GSE. Wychodzi w bruździe bocznej przedniej rdzenia przedłużonego. Wychodzi przez kanał nerwu podjęzykowego i biegnie tworząc charakterystyczny łuk na mięśniu gnykowo-językowym unerwiając wszystkie mięśnie języka wewnętrzne i zewnętrzne. Jako że wywodzi się on pierwotnie z nerwów rdzeniowych na pewnym odcinku przebiega wspólnie z pętlą szyjną.

Ad.3

Nerw trójdzielny tworzy rusztowanie czuciowe na twarzy. Opisany na poprzednim wykładzie.

Nerw twarzowy prowadzi włókna ruchowe SVE, smakowe SVA i parasympatyczne GVE. Włókna ruchowe, smakowe i parasympatyczne uwidaczniają się w kącie mostowo-móżdżkowym, a potem przebiegają w przewodzie słuchowym wewnętrznym i jego dnie, gdzie w tzw. pole nerwu twarzowego ( area nervi facialis) rozpoczyna się kanał nerwu twarzowego (canalis facialis). Kanał nerwu twarzowego ma 3 odcinki: pierwszy prostopadły do osi piramidy, drugi łukowaty biegnący ku tyłowi i trzeci pionowy biegnący w dół kończący się otworem rylcowo-sutkowym (foramen stylomastoideum). Jedynie włókna ruchowe przebiegają przez całą długość kanału nerwu twarzowego wychodząc przez foramen stylomastoideum.

W trzecim odcinku kanału odchodzi nerw strzemiączkowy do mięśnia strzemiączkowego (najmniejszy poprzecznie prążkowany mięsień ustroju). Ku tyłowi odchyla się nerw uszny tylny, który zaopatruje wszystkie mięśnie małżowiny usznej wewn. i zewn. I mięsień potyliczny. Pozostałe gałęzie ruchowe rozchodzą się wachlarzowato na twarzy wytwarzając gęsią stopę większą. Początek gęsiej stopy większej jest w obrębie przyusznicy toteż nazywa się ją splotem przyuszniczym (plexus parotideus). Włókna te dzielą przyusznicę na część głęboką i powierzchowną, nie unerwiają przyusznicy tylko wszystkie mięśnie wyrazowe twarzy. Przyusznica jest unerwiona przez włókna parasympatyczne nerwu IX.

Gałęzie gęsiej stopy:

-skroniowe (rami temporales),

-jarzmowe (rami zygomatici),

-policzkowe (rami buccales),

-brzeżna żuchwy (Ramus marginalis mandibulae),

-szyi (Ramus colli), unerwia mięsień szeroki szyi (platysma).

Włókna parasympatyczne rozwidlają się na 2 nerwy. Na wysokości rozworu nerwu skalistego większego odchodzi nerw skalisty większy (w pobliżu zwoju kolanka ale nie od niego!). Nerw skalisty większy biegnie w jednoimiennej bruździe, przebija chrząstkozrost klinowoiskalisty, wychodzi na basis cranii ext. i wstępuje do kanału skrzydłowego i dochodzi do zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Przełącza się w tym zwoju a jego gałęzie zazwojowe unerwiają gruczoły nosowe, podniebienne i gruczoł łzowy.

Pozostałe włókna parasympatyczne biegną przez część 2 i tuż nad otworem rylcowo-sutkowym zaginają się łukowato ku przodowi przyjmując nazwę struna bębenkowa (chorda tympani) biegnąc jamie bębenkowej między rękojeścią młoteczka a odnogą długą kowadełka. Opuszcza jamę bębenkową przez fissura petrotympanica i dołącza łukiem do tyłu do nerwu językowego by w zwoju podżuchwowym ulec przełączeniu a potem unerwić śliniankę podżuchwową i ślinianki podjęzykowe większą i mniejsze.

Włókna smakowe nerwu 7 zaczynają się w brodawkach grzybowatych języka na 2/3 przednich grzbietu (papillae fungiformens). Dołączają następnie do struny bębenkowej gdzie towarzyszą jej wzdłuż całego przebiegu do jądra pasma samotnego. Ulegają one przełączeniu w zwoju kolanka. Jądro pasma samotnego jest to jądro smakowe dla wszystkich brodawek języka i w nim zaczyna się drugo neuron drogi smakowej.