BAZA SUROWCOWA POLSKI – skrót
WĘGIEL BRUNATNY
Występowanie- Złoża występują na niewielkich głębokościach i są przedmiotem eksploatacji w kopalniach Bełchatów, Turów, Konin, Adamów.
Złoża perspektywiczne: Gubin- Mosty, Legnica, Złoczew
Forma złoża- Złoża pokładowe o znacznych miąższościach.
Zasoby/wystarczalność - Duże zasoby węgla brunatnego. Wystarczalność zasobów – 30lat.
Sposób wydobycia - Eksploatacja węgla brunatnego prowadzona jest metodą odkrywkową. Stosowane są wysokowydajne technologie wydobywcze. Do urabiania węgla i nadkładu stosuje się koparki wieloczynnościowe (kołowe i łańcuchowe) na
podwoziach gąsienicowych.
Rola w gospodarce - Wydobycie węgla brunatnego 50-60 mln ton rocznie. 35-40 % udział w produkcji energii elektrycznej. Niekorzystne oddziaływanie na środowisko.
Zasoby bilansowe 14,8 mld ton. Zasoby przemysłowe 1,4 mld ton.
Węgiel brunatny z największych odkrywek : Bełchatów, Turów, Konin i Adamów praktycznie w całości został dostarczony do elektrowni.
WĘGIEL KAMIENNY
Występowanie - Dolny Śląsk (znaczenie historyczne), Górny Śląsk, Lubelskie Zagłębie Węglowe. Znaczenie gospodarcze: LZW (KWK Bogdanka, GZW. Wydobywany jest w 40 kopalniach.
Forma złoża - Pokłady o grubości złoża będącej przedmiotem eksploatacji >1,5 m. Złoża
pokładowe, często zaburzone tektonicznie. Zagrożenia górnicze: metanowe,
wodne, pyłowe, sejsmiczne, klimatyczne, pożarowe, zawałowe. Średnia
głębokość eksploatacji prawie 700 m.
Zasoby/wystarczalność - Zasoby przemysłowe 4,4 mld ton, zasoby bilansowe 44 mld ton. Wystarczalność 25-30 lat.
Sposób wydobycia - Węgiel wydobywany jest metodą podziemną. Dominującym systemem
eksploatacji - system ścianowy z zawałem skał stropowych.
Rola w gospodarce - Główna rola w bilansie energetycznym kraju (<50 % energii pierwotnej z węgla
kamiennego). Ważna rola na rynkach europejskich
i światowych. Eksploatowany w 40 kopalniach. Branża węgla kamiennego
przechodzi proces głębokich zmian – restrukturyzacji.
Zasoby bilansowe LZW stanowią ok. 21,5% polskich zasobów bilansowych węgla kamiennego.
Wydobycie brutto w 2009 r. wyniosło 70.5 mln ton. W stosunku do roku poprzedniego, wydobycie węgla kamiennego zmniejszyło się o 7 489 tys. ton.
Import węgla kamiennego w 2009 r. był minimalnie większy niż we wcześniejszym roku i wyniósł 10,8 mln ton. Najwyższy wzrost dotyczył importu węgla z Rosji.
Na eksport przeznaczono około 12 % wydobytego węgla, to jest 8,4 mln ton. Eksport utrzymał się na podobnym poziomie jak w 2008 r
Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2009 rok wynoszą 44 229 mln ton. Prawie ¾ zasobów, to węgle energetyczne, ¼ to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią ułamek procenta wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 38,3 % zasobów bilansowych i wynoszą 16 948 mln ton.
Cynk i ołów
Występowanie
Rejon Trzebini, Olkusza. Rudy cynku i ołowiu wydobywane są w dwu kopalniach
ZG Trzebionka, Olkusz-Pomorzany (ZGH Bolesław).
Forma złoża
Złoża gniazdowe o zróżnicowanej miąższości. Zagrożenie wodne. Jedne
z najbardziej zawodnionych kopalń na świecie, (260-280 m3/min).
Zasoby/wystarczalność
Bilansowe zasoby rud cynku i ołowiu wg stanu na 31.12.2009 rok wynoszą 90,42 mln ton rudy zawierającej 3,93 mln ton cynku i 1,53 mln ton ołowiu.
Zasoby przemysłowe niewielkie ok.14 mln ton (ZG Trzebionka- eksploatacja zakończona w 2008 roku, Olkusz- Pomorzany).
Sposób wydobycia
Sposobem podziemnym. System komorowo-filarowy z podsadzką hydrauliczną, przy wykorzystaniu maszyn samojezdnych o napędzie spalinowym.
Rola w gospodarce:
W cechsztyńskich złożach miedziowo-srebrowych monokliny przedsudeckiej występują koncentracje cynku i ołowiu towarzyszące rudom miedzi. Mają one niewielkie znaczenie praktyczne, choć część ołowiu jest pozyskiwana z koncentratów miedzi w trakcie ich przetwarzania hutniczego. W roku 2009 w KGHM Polska Miedź S.A. wyprodukowano 24,1 tys. ton ołowiu.
Wydobycie rud cynku i ołowiu w Polsce w 2009 r. wyniosło 2 349 tys. ton rudy, zawierającej 89 tys. ton cynku i 34 tys. ton ołowiu i było mniejsze od wydobycia z 2008 r. z powodu zakończenia eksploatacji złoża Balin-Trzebionka. Krajowa produkcja górnicza cynku i ołowiu nie jest wystarczająca dla potrzeb przemysłu przetwórczego. Polska importuje więcej cynku niż eksportuje.
MIEDŹ (SREBRO)
Występowanie/lokalizacja
Baza surowcowa to Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy. Wydobycie realizowane w trzech kopalniach: Lubin - Małomice, Rudna, Polkowice-Sieroszowice. Wiele pierwiastków towarzyszących.
Forma złoża
Złoże pseudo-pokładowe o nachyleniu kilku stopni. Głębokość eksploatacji 600-1250 m (głębiej w obszarach perspektywicznych). Zagrożenia: tąpaniami, zawałowe, klimatyczne.
Zasoby złoża/wystarczalność
Jedno z największych złóż na świecie, ok. 6-8 % światowych zasobów
przemysłowych, dominuje mineralizacja siarczkowa. Wystarczalność 20-30 lat.
Sposób wydobycia
Wydobycie realizowane jest systemem podziemnym,, najczęściej systemem
komorowo-filarowym z ugięciem skał stropowych. Urabianie techniką strzelniczą. W procesach technologicznych główną rolę odgrywają maszyny samojezdne o napędzie spalinowym.
Rola w gospodarce
Ważny surowiec eksportowy. KGHM Polska Miedź SA – prawie 50 % udziałów Skarbu Państwa. Ważny i znaczący eksporter na rynki zachodnioeuropejskie. Produkcja: ok. 500tys ton Cu i ok. 1200 ton Ag oraz 24 tys ton ołowiu.
SÓL KAMIENNA
Występowanie
Złoża soli kamiennej występują n terenie Niżu Polskiego oraz w monoklinie Przedsudeckiej (np. złoże Sieroszowice)
Znaczenie gospodarcze mają złoża w środkowej Polsce (rejon Kłodawy, rejon
Inowrocławia) oraz złoże Sieroszowice.
Forma złoża - Najczęściej wysady solne.
Zasoby - Zasoby złóż soli kamiennej wynoszą ponad 80 mld ton
Sposób wydobycia
Wydobycie jest realizowane sposobem podziemnym z zastosowaniem często
klasycznych systemów eksploatacji. Także metodą otworową.
Rola w gospodarce
Wielkość wydobycia 3,1-3, 5 mln ton, głównie na potrzeby krajowe.
GAZ ZEIMNY:
Występowanie
Złoża gazu ziemnego występują w Karpatach, Zapadlisku Przedkarpackim , na
obszarze Niżu Polskiego.
Forma złoża
Złoża mają często charakter masywowy. Gaz występuje w utworach karbońskich , piaskowcowych.
Zasoby/wystarczalność
Wielkość zasobów bilansowych około 150 mld m , wystarczalność 30-40 lat. Wielkość zasobów przemysłowych 65 mld m3.
Wydobycie i rola w gospodarce
Eksploatacja otworowa ( ponad 1000 otworów wiertniczych). Wydobycie w r. 2009 – 6 mld m3.
Rola w gospodarce
Potrzeby krajowe < 50% zapotrzebowania. Udział gazu w produkcji energii
pierwotnej w Polsce wynosi 8-10 % i ma tendencję rosnącą.
Na przedgórzu Karpat złoża gazu ziemnego występują w utworach jurajskich, kredowych i mioceńskich. Jest to najczęściej gaz wysokometanowy, niskoazotowy, a jedynie w kilku złożach występuje gaz zaazotowany.
Na Niżu Polskim złoża gazu ziemnego występują w regionie przedsudeckim , wielkopolskim i Pomorzu Zachodnim. Gaz występuje w złożach typu masywowego i blokowego o wodno- lub gazowo-naporowych warunkach eksploatacji. W tym obszarze jedynie kilka złóż zawiera gaz wysokomentanowy, w pozostałych złożach dominuje gaz ziemny zaazotowany zawierający od 30 do ponad 80 % metanu. Jest to zatem często mieszanina metanowo-azotowa albo azotowo-metanowa.
W złożach Niżu Polskiego występuje obecnie 69 % wydobywalnych zasobów gazu ziemnego. Na przedgórzu Karpat znajduje się 26 % tych zasobów. Zasoby strefy morskiej Bałtyku oraz Karpat odgrywają rolę podrzędną (odpowiednio 4,0 % i 1,0 % zasobów krajowych).
SIARKA:
Występowanie
W trzech rejonach : staszowski, tarnobrzeski (złoże Osiek), lubaczowski.
Forma złoża
Siarka występuje w formie pokładów.
Zasoby / wystarczalność
Największe na świecie- szacowane na 0,5 mld ton. Zasoby przemysłowe 28,8 mln ton. Wystarczalność ponad 200 lat.
Sposób wydobycia
Do niedawna eksploatacja odkrywkowa i otworowa, obecnie już tylko otworowa. Wydobycie siarki rodzimej prowadzone jest obecnie tylko ze złożą Osiek.
Rola w gospodarce
W roku 1998 uzyskiwano w Polsce 90 % europejskiej i 35 % światowej produkcji siarki.
Pojawienie się siarki z odzysku, co wymuszają coraz bardziej surowe przepisy w ochronie środowiska spowodowały całkowite załamanie (spadek cen i nieopłacalność produkcji) tej branży górnictwa.
Znaczny niekorzystny wpływ na środowisko. Wydobycie siarki w 2009 roku wynosiło niecałe 300 tys ton.
W Polsce udokumentowano cztery złoża zasiarczonej ropy naftowej i gazu ziemnego, o łącznych zasobach 822 tys. t siarki. Odzysk jej prowadzony jest na złożach Zielin, BMB, Cychry oraz okresowo ze złoża Górzyca.
ROPA NAFTOWA:
Występowanie
Złoża ropy naftowej występują w Karpatach, Zapadlisku Przedkarpackim
i na obszarze Niżu Polskiego , także w synklinie bałtyckiej. Najbardziej znane rejon Gorlic, Sanoka, Zielonej Góry.
Forma złoża
Są to głównie złoża typu strukturalnego, decydujący wpływ na wielkość złóż ma charakter tzw. pułapek. Złoża niewielkie o powierzchni 1-2 km2.
Zasoby
Wielkość zasobów 26 mln ton ogółem, w tym 17,5 mln ton zasobów przemysłowych.
Wydobycie i rola w gospodarce.
Eksploatacja otworowa. Wydobycie w r. 2009 – 660 tys. ton.
W 2009 r. wydobywane zasoby złóż na Niżu stanowiły blisko 75 %, a zasoby złóż polskiej strefy ekonomicznej Bałtyku 21% zasobów krajowych.
Największym złożem jest BMB (skrót od nazw miejscowości Barnówko- Mostno- Buszewo) koło Gorzowa Wielkopolskiego. Zasoby tego złoża były ponad dwukrotnie większe od stanu zasobów ropy naftowej w Polsce przed jego odkryciem. Na Niżu występują również inne znaczące zasobowo złoża ropy naftowej jak: Lubiatów, Grotów i Cychry.
SUROWCE SKALNE:
Bardzo duża grupa surowcowa, którą tworzą przede wszystkim kamienie i
kruszywa drogowe oraz budowlane, kruszywa naturalne, piaski, surowce ilaste,
węglanowe i siarczanowe, skalenie i magnezyty, kwarcyty.
Występowanie- Głównie na obszarze południowej Polski.
Forma złóż.
Bardzo zróżnicowana , ale często pokładowa, gniazdowa, masywowa.
Zasoby / wystarczalność
Zasoby przemysłowe , a więc te których wydobycie jest opłacalne wynoszą
ponad 10 mln (raczej mld) ton.
Wystarczalność zasobów bardzo zróżnicowana kwarcyty , skalenie ok.10 lat,
kruszywa naturalne – kilkaset lat.
Sposób wydobycia- Eksploatowane odkrywkowo.
Rola w gospodarce
Wydobycie surowców skalnych w ostatnich latach 160 –180 mln ton ma
tendencję rosnącą ( program budowy autostrad). Obecnie działa ponad 2700
kopalń i zakładów odkrywkowych.
W PRZYSZŁOŚCI DEFICYT HANDLU SUROWCAMI MINERALNYM JESZCZE SIĘ POWIĘKSZY
Wynikać to będzie głównie z importu ropy naftowej i gazu ziemnego, oraz rud i koncentratów żelaza, aluminium metalicznego i innych surowców tak metalicznych jak i niemetalicznych.
Produkcja większości surowców mineralnych w 2000 r. wykazywała stagnację bądź uległa ograniczeniu, potwierdzając zahamowanie tempa rozwoju krajowej gospodarki w tym okresie.
ALTERNATYWNE ŹRÓDŁA ENERGII (sources of alternative energy) – pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych i ekologicznie bezpiecznych w odróżnieniu od źródeł nieodnawialnych, jakimi są węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny i uran. Najważniejszym alternatywnym źródłem energii jest płynąca woda, pozwalająca uzyskiwać energię wodną. Inne źródła to: energia pływów oceanicznych, energia słoneczna, energia wiatru, energia geotermalna, energia biomasy i biogazów.
Energia słoneczna. Dzięki zastosowaniu specjalnych urządzeń promienie słoneczne można przetworzyć w energię użyteczną. Ogniwa fotowoltaiczne - płaskie błyszczące płyty zbudowane ze specjalnych półprzewodników przekształcają energię słoneczną w energię elektryczną. Kolektory ciepła w postaci czarnych powierzchni służą do magazynowania ciepła, które może być użyte do ogrzewania mieszkań czy wody. Bardzo powszechnie wykorzystuje się baterie słoneczne w kalkulatorach (są również samochody, a nawet samolot na baterie słoneczne).
Energia wiatru. Na obszarach, gdzie często wieją wiatry, pojawiają się całe pola wiatraków, w których specjalne turbiny, obracając się pod wpływem wiatru, produkują energię elektryczną. Pojedyncze wiatraki w gospodarstwach domowych mogą produkować prąd, np. do ogrzewania wody. Farmy wiatraków psują niekiedy krajobraz i robią hałas, ale energia pozyskiwana w ten sposób nie zagraża środowisku. Duże skupiska wiatraków znajdują się m.in. w USA (Kalifornia), Danii. Wiatraki są wykorzystywane już od wielu stuleci (głównie jako młyny).
Energię wody. Energia wody płynącej jest wykorzystywana bardzo powszechnie. Dawniej na rzekach budowano młyny wodne. Woda obracała wielkie koła, które wprawiały w ruch kamienie młyńskie. Dziś na rzekach znajdują się zapory wodne spiętrzające wodę. Spadająca na turbiny woda wprawia je w ruch i w ten sposób wytwarza się prąd. Turbiny mogą być zainstalowane również wzdłuż koryta rzeki i obracane przez płynącą wodę. Podobnie może być wykorzystywana energia pływów (przypływów i odpływów) oraz energia fal morskich. Budowanie zbiorników wodnych i zapór na rzekach bardzo zmienia warunki środowiskowe, ale energia pozyskiwana w ten sposób nie powoduje zanieczyszczenia środowiska i jest odnawialna, bo zasoby wody nie ulegają zubożeniu. Najwięcej energii pochodzącej z elektrowni wodnych produkuje się w Norwegii.
Energia geotermalna. To ciepło pochodzące z wód geotermalnych (o podwyższonej temperaturze), które wydostają się z wnętrza Ziemi, gdzie jest wysoka temperatura (wraz z głebokością wzrasta ciśnienie i temperatura- temp. średnio na każde 33 metry o 1°C). Ciepło to uwalnia się w postaci wulkanów, gejzerów lub gorących źródeł. Wykorzystuje się je do produkcji prądu i do ogrzewania. Specjalne urządzenia odbierają ciepło ze skał oraz wody i przetwarzają w energię użyteczną. Jest to niewyczerpywalne źródło energii i ciepła. Dużo elektrowni geotermalnych znajduje się na Islandii (obszar aktywny sejsmicznie - ryft).
Energia biomasy i biogazów. Drewno, nawozy roślinne i zwierzęce mogą również służyć jako paliwo. Drewna i torfu używa się jako opał. Odchody zwierzęce i odpady roślinne poddane procesowi fermentacji wytwarzają gaz - metan, który spala się w celu uzyskania energii użytecznej. Gaz wytwarzający się na wysypiskach śmieci również może być wykorzystywany jako źródło energii.
Energetyka zajmuje się przetwarzaniem energii pierwotnej na łatwiejszą do wykorzystania energię wtórną.
Energia pierwotna w postaci paliw kopalnych jest przetwarzana w tradycyjnych elektrowniach na energię elektryczną lub w ciepłowniach na energię cieplną. Podstawowym źródłem energii wykorzystywanym przez człowieka są paliwa kopalne (np. węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny). W wyniku procesu przemiany energii pierwotnej na energię wtórną w elektrowniach, ciepłowniach i elektrociepłowniach tradycyjnych, powstają również zanieczyszczenia, które w postaci emisji pyłów i gazów (np. dwutlenek węgla, tlenki azotu, tlenki siarki) dostają się do atmosfery.
Energetyka jest jednym z sektorów gospodarki, które wywierają szkodliwy wpływ na środowisko naturalne i zdrowie ludzi. Z tego powodu w Polsce i w UE prowadzone są działania mające ograniczyć szkodliwe oddziaływanie. Ich przykładem jest promowanie efektywnego wytwarzania energii wtórnej, racjonalnego jej wykorzystywania przez użytkowników oraz korzystanie z odnawialnych źródeł energii (OZE).
Łączne wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej jest bardziej efektywne niż wytwarzanie samej energii elektrycznej, czy samego ciepła. Równoczesna przemiana energii pierwotnej na energię elektryczną i ciepło nazywa się kogeneracją. W Polsce najczęściej energię elektryczną produkujemy w elektrowniach, zaś ciepło w ciepłowniach (kotłowniach). Jedynie około 14% energii elektrycznej produkowane jest w elektrociepłowniach, w których to wytwarzana jest ona wspólnie z energią cieplną.
Energia pierwotna - Suma energii zawartej w pierwotnych nośnikach energii. Do nośników, które pozyskuje się bezpośrednio z natury, należą: węgiel kamienny energetyczny (łącznie z węglem odzyskanym z hałd), węgiel kamienny koksowy, węgiel brunatny, ropa naftowa (łączne z gazoliną), gaz ziemny wysokometanowy (łączne z gazem z odmetanowania kopalń węgla kamiennego), gaz ziemny zaazotowany, torf do celów opałowych, drewno opałowe, paliwa odpadowe stałe roślinne i zwierzęce, odpady przemysłowe stałe i ciekłe (bez produktów naftowych odzyskanych do powtórnego przerobu), odpady komunalne, inne surowce wykorzystywane do celów energetycznych (metanol, etanol, dodatki uszlachetniające), energia wody wykorzystywana do produkcji energii energetycznej, energia wiatru wykorzystywana do produkcji energii energetycznej, energia słoneczna wykorzystywana do produkcji energii lub ciepła, energia geotermalna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej lub ciepła
16. rola węgla kamiennego i brunatnego w energetyce
WEGIEL KAMIENNY
Węgiel jest podstawowym paliwem wykorzystywanym do produkcji energii w Polsce.
Pochodzi z niego ponad 59% energii pierwotnej oraz ponad 90% produkowanej energii
elektrycznej. Dlatego węgiel ma podstawowe znaczenie w zapewnieniu bezpieczeństwa
energetycznego kraju. Z prognozy zapotrzebowania na paliwa i energie wynika, iż
w perspektywie najbliższych lat nie przewiduje sie znaczących zmian w strukturze nośników
wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej. W związku z powyższym polityka
państwa odnośnie sektora górnictwa węgla ma szczególne znaczenie i powinna być
prowadzona wielowymiarowo. Dostępne krótko- i średnioterminowe prognozy zapotrzebowania na paliwa i energie na
świecie wskazują, że węgiel pozostanie w perspektywie najbliższych dekad ważnym źródłem pokrycia zapotrzebowania na energie pierwotna W prognozie zapotrzebowania na paliwa i energie w Polsce przewiduje sie do roku 2020 niewielki wzrost zapotrzebowania na węgiel kamienny o ok. 8% w stosunku do roku 2005, a następnie stopniowy spadek. Należy brać pod uwagę, iż na wielkość zapotrzebowania na węgiel przez wytwórców energii i ciepła beda miały wpływ ograniczenia w zakresie ochrony środowiska, w tym ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Jest niemal pewne, że przez najbliższe 15-20 lat w polskiej energetyce nie będzie alternatywy dla węgla kamiennego i brunatnego. Zużycie tego pierwszego paliwa powinno utrzymać się na stałym poziomie, zyskamy jednak nieco więcej energii elektrycznej dzięki większej sprawności. Będzie natomiast rosła produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego. Energetyka oparta na węglu kamiennym i brunatnym ma swoje zalety i wady. Własne zasoby gwarantują niezależność dostaw, ale jednocześnie trzeba liczyć się ze zwiększeniem emisji szkodliwych substancji i wszelkimi konsekwencjami, jakie z tego wynikają. Prognozowany wzrost zapotrzebowania do 2030 r. wynosi ok. 32%, przy czym przewiduje sie praktycznie stały poziom zużycia węgla kamiennego i brunatnego