PATOLOGIA WŁOSÓW I PAZNOKCI. 08.12.2010

WŁOSY – CYKL WŁOSOWY

- cechą każdego mieszka włosowego jest zdolność do cyklicznej aktywacji

- każdy mieszek włosowy przechodzi około 20-30 razy cykl włosowy w ciągu życia człowieka

- podlega regulacji przez wiele czynników egzogennych: geny, cytokiny, neuropeptydy

- cykl niezsynchronizowany

- może być zaburzony w każdej fazie

WŁOSY – ODMIANY WŁOSÓW

- meszek – pokrywa niemal całą powierzchnię skóry, oprócz miejsc przejścia w błonę śluzową, żołędzi,
napletka, wewnętrznej części, dłoni i podeszwy stóp

- włosy szczeciniaste – rzęsy, brwi, w przedsionku nosa, w zewnętrznym przewodzie słuchowym

- włosy długie – skóra głowy, pod pachami, włosy łonowe, broda u mężczyzn

WŁOSY – FAZY

anagen – faza właściwego wzrostu, krótka faza przejściowa- katagen, w czasie której włos spoczywa w mieszku włosowym, aby potem wejść w fazę spoczynku – telogen, w której stopniowo odrywa się i wypada z mieszka.

WŁOSY – ZABURZENIA CYKLU WŁOSOWEGO

Wypadanie typu anagenowego:

• przedwczesne zakończenie fazy wzrostu włosa

• zatrzymanie wzrostu włosa

• ścieńczenie korzenia

• włosy wypadają po kilku tygodniach od zadziałania czynnika szkodliwego

• przyczyny: cytostatyki, chemioterapia, radioterapia, zatrucie środkami chemicznymi

Wypadanie typu telogenowego:

• spowodowane przejściem większej niż normalnie liczby włosów rosnących w fazie inwolucji

• włosy wypadają po kilku miesiącach od zadziałania czynnika szkodliwego

• przyczyny: infekcje, zabiegi operacyjne, niedobory żywieniowe, choroby układowe, tarczyca
  i leki stosowane w tym schorzeniu

Wypadanie typu mieszanego:

• powstaje w wyniku połączenia wypadania anagenowego i telogenowego

• występuje najczęściej w przebiegu łysienia plackowatego

WŁOSY – ZMIANA STRUKTURY ŁODYGI WŁOSÓW

1. Złamanie struktury łodygi
   - rozszczep węzłowy
   - łamliwość
   - rozszczep wgłobiony
   - trichotiodystrofia

2. Skręcanie włosów
   - korkociągowe
   - wełniste
   - znamię z włosów wełnistych
   - pętlicowe
   - okrągłe

3. Nieregularności łodygi
   - rozdwojone
   - paciorkowate
   - pseudopaciorkowate
   - zespół włosów nieuczesanych
   - nabyte postępujące splątanie włosów

4. Zmiany zachodzące na powierzchni włosów
   - grzyby
   - bakterie
   - gnidy
   - substancje egzogenne

1. ZŁAMANIE STRUKTURY ŁODYGI

Rozszczep węzłowy włosów:

- przyczyny: urazy mechaniczne i chemiczne

- u kobiet włosy głowy, u mężczyzn brody i wąsów

- w dystalnej części włosa w nieregularnych odstępach pojedyncze lub biało-szare zwężenia

- zgrubienia

- w miejscu zgrubienia włos pęka nie ulegając rozerwaniu

- włosy matowe, nierówne, suche, cienkie i łamliwe

- dochodzi do łysienia ogniskowego i rozlanego

Łamliwość włosów:

- włosy typu „źdźbła trawy”

- może być wrodzona lub nabyta
- włosy mają tendencję do samoistnego łamania się

- prowadzi do znacznej utraty włosów

- dotyczy głównie dziewcząt

- włosy nie rosną, łamią się przy skórze

Rozszczep wgłobiony:

- włosy tzw. „bambusowate”

- uwarunkowania genetyczne

- zgrubienia tworzą wgłobienia części dystalnej w część proksymalną włosa

- podobieństwo do łodygi bambusa
- przyczyna: przejściowy defekt keratynizacji włosa

- zajęte włosy owłosionej skóry głowy, brwi i rzęs

- włosy rzadkie, krótkie, suche, łamliwe

- może współistnieć z rybią łuską, AZS, astmą oskrzelową

Trichotiodystrofia:

- schorzenie dziedziczne

- obniżenie zawartości siarki we włosach do 50%, niższa zawartość cysteiny
- po urodzeniu włosy rzadkie, suche, poprzecznie złamane

- zaburzenia wchodzą w skład różnych zespołów chorobowych

2. SKRĘCENIE WŁOSÓW

Korkociągowe:

- włosy spłaszczone o charakterze taśmowym, skręcenie trzonu włosa

- w obrębie włosa obserwuje się od kilku do kilkunastu skretów

- mogą być obecne po urodzeniu

- włosy suche, matowe, szorstkie, rozwichrzone, nie dają się ułożyć

- mogą prowadzić do przerzedzenia i ognisk wyłysienia

- towarzyszą wielu chorobom: rogowacenie przymieszkowe, rybia łuska, wrodzony zespół zaburzenia
metabolizmu miedzi

Wełniste:

- tzw. „włosy niesforne”

- skręcają się samoistnie

- nie poddają się czesaniu

- krótkie, łamliwe

- podobne do kłaczków wełny

Znamię z włosów wełnistych:

- pojedyncze lub mnogie ogniska skręconych włosów

- ogniska o zmienionym, jasnym kolorze

- w 50% współistnieje ze znamieniem linijnym

Pętlicowe:

- występuje rodzinnie

- częściej u kobiet

- uszkodzenie w postaci pierścieni i pętlic włosów ulegających zacieśnieniu

- tworzą się drobne guzki

- przyczyna: urazy mechaniczne – nieprawidłowe czesanie, mycie

- cienkie, odbarwione, łamliwe w miejscu utworzenia pętelki

Okrągłe:

- rodzinny defekt syntezy keratyny

- odcinkowe odbarwienie włosów

- luki w warstwie rogowej wypełnione powietrzem

- naprzemienne jasne i ciemne zabarwienie

- zmiany obecne od urodzenia

3. NIEREGULARNOŚCI ŁODYGI

Włosy rozdwojone:

- rozdwajanie się odcinka trzonu włosa wzdłuż długiej osi

- schorzenie przejściowe

- część włosów może ulegać zmianie

Włosy paciorkowate:

- podłoże genetyczne

- wrzecionowate zgrubienia przedzielone w regularnych odstępach przewężeniami

- rzadkie, kruche, łamliwe

- powstają ogniska przerzedzenia lub wyłysienia

- mogą współistnieć z niedorozwojem umysłowym, rogowaceniem przymieszkowym, zaćmą,
zaburzeniami uzębienia

Włosy pseudopaciorkowate:

- choroba zaczyna się ok. 10 roku życia

- włosy ulegają spłaszczeniu i pogrubieniu w nieregularny sposób

- duża łamliwość

- powstają przerzedzenia

Zespół włosów nieuczesanych:

- włosy blond, srebrzyste, suche

- mocno poskręcane

- nie poddają się czesaniu i układaniu

- defekt budowy włosa

- powstają kanalikowe zagłębienia wzdłuż trzonu włosa

Nabyte postępujące splątanie włosów:

- przyczyna nieznana

- obserwowane zmiany w leczeniu retinoidami

- początek w okresie młodzieńczym, chorują chłopcy

- nadmierne skręcenie włosa na szczycie głowy i w okolicy czołowej

- niesforne, szorstkie, matowe, łamliwe

CHOROBY PAZNOKCI

W celu dobrej diagnostyki schorzeń płytek paznokciowych ważna jest ocena podstawowych cech:

- kształtu

- zabarwienia

- reliefu

- połysku

- twardości

- przylegania do łożyska

ZMIANY ZANIKOWE – ZANIK PŁYTKI PAZNOKCIOWEJ

Onychoatrofia to pierwotne lub wtórne ścieńczenie płytki paznokciowej, niekiedy prowadzące
do jej zupełnego zaniku

ONYCHOATROFIA:

• etiopatogeneza: charakter pierwotny to defekt genetyczny ektodermalny, charakter wtórny w przebiegu pęcherzowego oddzielania się naskórka, niedokrwienia, niedożywienia, choroby tarczycy

• obraz kliniczny: rożnego stopnia ścieńczenie płytki paznokciowej, niekiedy zupełny zanik

• leczenie: leczenie choroby podstawowej, ochronne rękawiczki

ZMIANY PRZEROSTOWE – SZPONOWATOŚĆ PAZNOKCI

Onychogryposis to pogrubienie i wykrzywienie płytek paznokciowych dotyczące przede wszystkim paznokci paluchów u osób starszych lub może być wynikiem urazu

ONYCHOGRYPOSIS:

• etiopatogeneza: u osób starszych powstają na tle zaburzeń krążenia i troficznych, u osób młodych wywołane długotrwałym uciskiem obuwia, mogą też współistnieć z paluchem koślawym

• obraz kliniczny: paznokieć wydłużony, gruby i zakrzywiony o barwie brunatno-żółtej

• leczenie: usuniecie przyczyny, nałożenie klamry korygującej kierunek wzrostu

ZMIANY PRZEROSTOWE – PAZNOKCIE RURKOWATE

Samoistne zwinięcie paznokcia w rurkę, wskutek uwięzienia części łożyska paznokcia występuje bolesność

• etiopatogeneza: uwarunkowana genetycznie – dotyczy wszystkich paznokci, grzybica, starszy wiek

• obraz kliniczny: paznokcie zawinięte w rurkę, dotyczy najczęściej kciuka i palucha

• leczenie: we wczesnych zmianach środki zmiękczające płytkę, klamry, usuniecie paznokcia ze

zniszczeniem macierzy

ZMIANY PRZEROSTOWE – PAZNOKCIE PAŁECZKOWATE

Paznokcie pałeczkowate znane też pod nazwą paznokci Hipokratesa lub palce Dobosza, charakteryzują się rozszerzonymi i przerośniętymi paliczkami dystalnymi i grubymi płytkami paznokciowymi

• etiopatogeneza: w przebiegu gruźlicy płuc, niewydolności krążenia, mogą występować rodzinnie, przyczyna nieznana

• obraz kliniczny: paliczki znacznie rozszerzone i przerośnięte, płytki paznokciowe szerokie, grube i wypukłe, przypominające szkiełko od zegarka, dotyczy paznokci rąk

• leczenie: zapobieganie chorobom, preparaty pielęgnacyjne zawierające składniki aktywne – witaminy A, C, E, olejki, lanolinę

ZMIANY PRZEROSTOWE – ZESPÓŁ ŻÓŁTYCH PAZNOKCI

Charakteryzuje się zgrubiałymi paznokciami o żółtym zabarwieniu

• etiopatogeneza: w przebiegu przewlekłych chorób płuc i oskrzeli, zapalenie zatok, AIDS, zastój chłonki, przewlekłe leczenie penicylaminą

• obraz kliniczny: zgrubiałe, twarde, koloru żółtego, zanik lunuli i oddzielenie płytki pazn. od końca

• leczenie: niekiedy zmiany ustępują samoistnie, brak skutecznego leczenia

PATOLOGICZNE ZABARWIENIE PAZNOKCI

- mogą dotyczyć płytki paznokciowej, łożyska i tkanek podpaznokciowych. Zmiany koloru są często wynikiem
działania czynników zewnętrznych

PATOLOGICZNE ZABARWIENIE PAZNOKCI - BIELACTWO PAZNOKCI

Leukonychia są to białawe plamy różnej wielkości w obrębie płytki paznokciowej, jest zjawiskiem pojawiającym się w różnych okresach życia u większości ludzi

LEUKONYCHIA:

• etiopatogeneza: nie do końca poznana, prawdopodobnie wskutek nieumiejętnego usuwania skórek, lub zaburzeń rogowacenia przypominających parakeratozę w skórze

• obraz kliniczny: porcelanowo-białe plamy w obrębie płytki paznokciowej o różnym kształcie, kropkowaty, pasmowaty, nieregularny

• leczenie: unikanie urazów

PATOLOGICZNE ZABARWIENIE PAZNOKCI - BIELACTWO TOKSYCZNE

• etiopatogeneza: uszkodzenie macierzy w wyniku zatrucia talem, arsenem, ciężkiej choroby
  zakaźnej, niedożywienia

• obraz kliniczny: poprzeczne, mlecznobiałe smugi, na ogół pojedyncze, rzadko sięgają wałów bocznych, brzegi są nieostre, występują w tym samym miejscu i na każdym palcu

• leczenie: po wyeliminowaniu przyczyny zmiany ustępują samoistnie

PATOLOGICZNE ZABARWIENIE PAZNOKCI – GRZYBICA

Grzybica paznokci może być wywołana przez dermatofity – 76% przypadków, grzyby drożdżopodobne – 13%, grzyby pleśniowe – 5%

GRZYBICA TINEA UNGUINUM:

• etiopatogeneza: dermatofity najczęściej Trichophyton rebrum i Trichopython mentagrophytes

• obraz kliniczny: białe ogniska w kształcie plam lub poprzecznych pasm, w miarę postępu choroby płytki stają się kruche i łamliwe, występuje rogowacenie podpaznokciowe często z onycholizą, zmiany zaczynają się od wolnego brzegu, dotyczy paznokci rąk i stóp

• leczenie: doustne i miejscowe leki przeciw grzybicze

ZMIANY RELIEFU – WGŁĘBIENIA

• etiopatogeneza: patologiczne tworzenie się płytki paznokciowej spowodowane paronychozą, komórki są luźno utkane i odpadają, ubytki mogą być m.in. objawem łuszczycy, łysienia plackowatego

• obraz kliniczny: przy większej ilości wgłębień paznokcie przypominają naparstek

• leczenie: terapia łuszczycy, miejscowo terapia PUVA, ostrzykiwanie macierzy kortykosteroidami

ZMIANY RELIEFU – BRUZDY BEAU’a

• etiopatogeneza: krótkotrwałe toksyczne uszkodzenie macierzy, powtarzające się uszkodzenia mechaniczne lub bakteryjne, choroby dermatologiczne: łuszczyca, erytrodermia, egzema, ostre choroby zakaźne

• obraz kliniczny: poprzeczne, rowkowate zagłębienia przypominające nacięcia, powstające w wyniku patologicznego rozluźnienia blaszek płytki paznokciowej

• leczenie: po wyeliminowaniu przyczyny zmiany znikają samoistnie

ZMIANY RELIEFU – POBRUZDOWANIE PODŁUŻNE

• etiopatogeneza: uwarunkowana genetycznie, starszy wiek, suchość paznokci, powtarzające się urazy, choroby dermatologiczne, liszaj płaski, łuszczyca, choroby ogólne, niedobór żelaza, niektórych witamin, choroby tarczycy, niedożywienie

• obraz kliniczny: linijne, podłużne wgłębienia sprawiające wrażenie pękniętego paznokcia przebiegające wzdłuż osi podłużnej palca, często współistnieją z rozszczepieniem lub łamliwością

• leczenie: doustne preparaty wzmacniające paznokcie zawierające wapń, fosfor, żelazo, krzem, kwas pantotenowy, biotyna, skrzyp polny, pokrzywa, stosowanie lakierów typu wypełniacza bruzd

ZMIANY RELIEFU – SZORSTKOŚĆ PAZNOKCI – TRACHYONYCHIA

TRACHYONYCHIA:

• etiopatogeneza: może być skutkiem każdego procesu chorobowego, który zajmuje macierz paznokcia, AZS, łuszczyca, liszaj płaski, łysienie plackowate

• obraz kliniczny: paznokieć szary i szorstki

• leczenie: preparaty steroidowe pod okluzją, preparaty doustne z żelazem i witaminą A

ZMIANY RELIEFU – WKLĘŚNIĘCIE – KOILONYCHIA

KOILONYCHIA:

• etiopatogeneza: powstaje w wyniku zaburzeń synchronizacji wzrostu dwóch warstw płytki w przebiegu chorób, w przebiegu niedokrwistości, nadczynności tarczycy, działania toksyn bakteryjnych, urazów mechanicznych, częstego kontaktu z wodą i chemikaliami, chorób – łuszczyca, liszaj płaski, łysienie plackowate, niekiedy w wyniku dziedziczenia

• obraz kliniczny: poprzeczne lub podłużne zagłębienie w środkowej część płytki paznokciowej, brzegi paznokcia są wywinięte ku górze, kształt łyżeczkowaty, częściej paznokcie rąk

• leczenie: usunięcie przyczyny, unikanie urazów, przestrzeganie diety, zabieg modelowania

ZMIANY RELIEFU – ROZSZCZEPIENIE PAZNOKCIA – ONYCHOSCHISIS

ONYCHOSCHISIS:

• etiopatogeneza: powodem mogą być czynniki – uraz suchość, choroby skóry – łuszczyca, liszaj płaski, leczenie retinoidami

• obraz kliniczny: rozszczepienie dystalnego odcinka płytki paznokciowej, płytka rozwarstwia się na dwie i więcej poziomych warstw

• leczenie: unikanie urazów, wysuszania i nadmiernego moczenia, pielęgnacja – natłuszczanie i stosowanie odżywek

ZMIANA RELIEFU – ŁAMLIWOŚĆ PAZNOKCI – ONYCHORRHEXIS

ONYCHORRHEXIS:

• etiopatogeneza: długotrwałe moczenie rąk w wodzie z dodatkiem detergentów, niedobór witamin A, C, B6, niedokrwistość z niedoboru żelaza, choroby – łuszczyca, liszaj płaski, grzybica

• obraz kliniczny: nadmierna kruchość i łamliwość, płytki pękają wzdłuż bruzd podłużnych, ubytki i wykruszenia na wolnym brzegu

• leczenie: dieta bogata w żelazo i witaminy, stosowanie odżywek, utwardzenie metodą fiberglass

ZMIANA RELIEFU – PTERYGIUM

PTERYGIUM:

• etiopatogeneza: uszkodzenie macierzy w wyniku zabiegu chirurgicznego lub urazu mechanicznego, zaburzenia krążenia włośniczkowego, nasilony liszaj płaski, przyczyny nieznane

• obraz kliniczny: paznokcie z charakterystycznym fałdem naskórka dzielącego płytkę paznokciową na dwie części, w miejscu rozwoju pterygium dochodzi do zaniku płytki paznokciowej i rozwija się tkanka bliznowata

• leczenie: miejscowo sterydy, zapobiegają rozwojowi tkanki bliznowatej

ZMIANY W POŁĄCZENIU Z ŁOŻYSKIEM – ONYCHOLIZA

ONYCHOLIZA:

• etiopatogeneza: dziedziczna, nabyta w przebiegu chorób skóry i kontaktu z wodą, chemikaliami oraz urazów, samoistna

• obraz kliniczny: oddzielanie się płytki paznokciowej następuje od wolnego brzegu lub od strony bocznych wałów, stopniowo przesuwa się w kierunku macierzy, zazwyczaj nie dochodzi do całkowitego oddzielenia płytki

• leczenie: usuwanie czynników przyczynowych

ZMIANY W POŁĄCZENIU Z ŁOŻYSKIEM – ZŁUSZCZANIE PŁYTKI OAZNOKCIOWEJ – ONYCHOMADESIS

ONYCHOMADESIS:

• etiopatogeneza: ciężkie choroby zakaźne, silne odmrożenia, silne urazy mechaniczne, niekiedy towarzyszą łysieniu plackowatemu, liszajowi płaskiemu, łuszczycy, niekiedy są wadą wrodzoną

• obraz kliniczny: całkowite oddzielanie i złuszczenie płytki paznokciowej przy częstych nawrotach może dochodzić do całkowitego zaniku płytki

• leczenie: eliminacja przyczyny, pędzlowanie jodyną

NABYTE CHOROBY PAZNOKCI – URAZ

- krwiak – zbieranie się krwi pod paznokciem, zawsze należy różnicować z czerniakiem

- obgryzanie paznokci: oprócz nieestetycznego wyglądu sprzyja przenoszeniu chorób

- błyszczące paznokcie

- urazy wywołane przez obuwie: paluch koślawy, szponowatość paznokcia, wrastanie paznokci

- krwiak podpaznokciowy

- chemikalia

- leki: tetracykliy, retinoidy, arsen, złoto, psolareny, antykoncepcyjne

NABYTE CHOROBY PAZNOKCI – WRASTAJĄCY PAZNOKCIEĆ – UNGUIS INCARNATUS

UNGUIS INCARNATUS:

• etiopatogeneza: czynniki zmieniające kierunek wzrostu paznokcia, genetyczne – wzrost szerszej niż łożysko płytki paznokciowej a przez to jej ucisk na wał paznokciowy

• obraz kliniczny: wnikanie bocznych części płytki paznokciowej otaczające tkanki miękkie, stan zapalny, nadkażenie bakteryjne i ropne zapalenie bocznych fałdów skóry, boczny fał czerwony, obrzęknięty

• leczenie: opatrunki pod paznokciem, klamry, zabieg chirurgiczny, chirurgia laserowa, prawidłowe obcinanie paznokci

NABYTE CHOROBY PAZNOKCIE – ZANOKCICA – PARONYCHIA

PARONYCHIA:

• etiopatogeneza: zakażenie bakteryjne Staphylococcus aureus, zakażenie grzybicze Candida albicans, czynniki sprzyjające – długotrwałe moczenie rąk, wrastanie paznokci

• obraz kliniczny: wał paznokciowy obrzmiały, żywo-czerwony, możliwość ropnia w obrębie wału

• leczenie: miejscowo i ogólnie antybiotyki, preparaty przeciw grzybicze i odkażające, nacięcie ropnia

CHOROBY WPŁYWAJACE NA WYGLĄD PAZNOKCI

- łuszczyca – drobne zagłębienia, hiperkeratoza podpaznokciowa, szorstkość płytki paznokciowej

- łysienie plackowate – drobne zagłębienia, podłużne wypukłe prążki, szorstkość płytki paznokciowej

- wyprysk – paznokcie rozszczepione, pogrubiałe, mogą występować zgłębienia

- marskość wątroby – białawe zabarwienie łożyska paznokcia, które prześwieca przez niezmienioną płytkę
paznokciową lub część proksymalna kredowo-biała, a koniec dystalny ma prawidłowe zabarwienie

POWIKŁANIA PO ZABIEGACH KOSMETYCZNYCH

- uszkodzenie mechaniczne

- infekcje

- podrażnienia

- alergia na kosmetyki

- zażółcenie płytki paznokciowej