Biomedyka Pytania
PYTANIE 1
Podaj definicje ontogenezy, aspekty ilościowe i jakościowe.
Ontogenezą (rozwojem osobniczym) określa się proces rozwoju organizmu od momentu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do kresu życia (śmierci) osobnika.
Aspekty jakościowe rozwoju:
1) Wzrastanie – powiększanie się ciała
a) Rozrost – zwiększenie się wymiarów i masy tkanek. Możemy wyróżnić trzy możliwości wzrostu tkanek (wg Wolańskiego):
o Zwiększenie wymiarów tkanek
o Zwiększenie substancji międzykomórkowej
o Zwiększenie masy komórek
b) Rozplem – mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórek i powielania kwasów dezoksyrybonukleinowych.
2) Różnicowanie – doskonalenie struktury (budowy). Różnicowanie obejmuje następujące rodzaje zjawisk rozwojowych:
a) Cytogenezę i histogenezę, czyli potrzebę struktur komórek i tkanek
b) Organogenezę, czyli grupowanie się tkanek w określone układy i narządy
c) Typogenezę, czyli dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu
3) Dojrzewanie – doskonalenie się funkcji
a) Specjalizacja – kształtowanie się funkcji narządów i układów
b) Inteligencja – dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu
4) Postęp – doskonalenie organizacji organizmu jako systemu.
Aspekty ilościowe rozwoju:
A. Kinetyka - jest to poziom, na jakim przebiega rozwój danego osobnika np. niższy, normalny, wyższy.
B. Dynamika – jest to wielkość przyrostu danej cechy w jednostce czasu, maksymalnej wielkości cechy.
C. Rozmach – wielkość zmian względem wyjściowej urodzeniowej lub maksymalnej wielkości cechy
D. Rytmiczność – to różne tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy.
PYTANIE 4
Pojęcie normy rozwojowej i klasyfikacja.
Norma rozwojowa jest biologicznym układem odniesienia służącym do oceny rozwoju fizycznego populacji dziecięcych lub najczęściej pojedynczych osobników wchodzących w skład tych populacji. Jej zakres jest w każdym przypadku wyznaczany metodami statystycznymi i zależy od celu, jakiemu dana norma ma służyć. Najczęściej wykorzystuje się podstawowe charakterystyki statystyczne tj. średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe.
Klasyfikacja norm rozwojowych:
o Normy populacyjne – rozumiane zwykle jako normy ogólnopolskie, np. miasto – wieś, czy jako regionalne normy rozwoju fizycznego.
o Normy grupowe – uwzględniające cechy rodziców.
o Normy docelowe – konstruowane na wyselekcjonowanej pod względem warunków socjalno-ekonomicznych populacji wielkomiejskich.
o Normy uwzględniające somatotyp osobnika
W trakcie badań przeglądowych najczęściej wykorzystuje się normy populacyjne najlepszym graficznym obrazem normy rozwojowej jest siatka centylowa, która podaje zakres zmienności cechy. Normy rozwoju osobniczego dobitnie wskazują na wpływ modyfikatorów społeczno-ekonomicznych na cechy biologiczne człowieka.
PYTANIE 42
Metody kontroli rozwoju biologicznego.
Ocena rozwoju somatycznego stanowi integralną część badania fizykalnego każdego dziecka. Rozwój somatyczny dzieci i młodzieży ocenia się, porównując wyniki pomiarów cech somatometrycznych u danego dziecka z biologicznymi układami odniesienia, czyli normami. Prawidłowo przeprowadzona ocena umożliwia odpowiedź na pytanie, czy stan zdrowia, sposób żywienia i poziom opieki zdrowotnej oraz wychowawczej zapewniają rozwój zgodny z potencjałem genetycznym danego dziecka.
Jednorazowa ocena pozwala określić jedynie to, czy stopień rozwoju badanego dziecka jest prawidłowy, natomiast powtarzanie pomiarów umożliwia śledzenie dynamiki procesów rozwojowych. Interpretacja wyników oceny nie jest łatwa, ponieważ każde dziecko rośnie i dojrzewa we własnym tempie, realizując własny program genetyczny, w warunkach swojego własnego środowiska zewnętrznego.
Obserwacje długofalowe dostarczają znacznie więcej informacji na temat przebiegu rozwoju i oddziaływania różnych czynników (np. chorób przewlekłych, stosowanych diet eliminacyjnych, żywieniowych niedoborów jakościowych i ilościowych oraz stresu psychicznego), a także umożliwiają ocenę efektu stosowanego leczenia.
Etapy oceny rozwoju somatycznego
Ocena rozwoju somatycznego na postawie pomiarów antropometrycznych polega na:
* wykonaniu pomiarów,
* porównaniu uzyskanych danych z biologicznym układem odniesienia, czyli normą,
* zinterpretowaniu uzyskanych wyników.
Pomiary antropometryczne
Wstępną ocenę rozwoju somatycznego należy przeprowadzić na podstawie czterech pomiarów antropometrycznych, do których należą: wysokość (a u niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym długość) i masa ciała oraz obwód głowy i klatki piersiowej. Pomiary obwodu głowy i klatki piersiowej są szczególnie ważne u dzieci do 3. roku życia. Ocena tych cech pozwala na określenie poziomu rozwoju dziecka, jego stanu odżywienia oraz podstawowych proporcji ciała.
W skład podstawowych przyrządów antropometrycznych wchodzą: - liberometr Wolańskiego – służy do pomiarów cech długościowych małego dziecka w pozycji leżącej, - antropometr typu Martina – służy do pomiarów długościowych dzieci w pozycji stojącej. - waga niemowlęca – służy do określani8a masy ciała małego dziecka z dokładnością do 10 g. Dzieci starsze, których zważenie w pozycji stojącej nie sprawia trudności ważymy na wadze lekarskiej z dokładnością do 100 g. - taśma metryczna – służy do mierzenia obwodów - cyrkle –
a) kabłąkowy (mały lub duży) oraz
b) liniowy (suwak) służą do pomiarów szerokościowych i głębokościowych. Wynik odczytuje się w milimetrach. - fałdomierz (kaliper) – służy do pomiarów grubości fałdów skórno-tłuszczowych. W zależności od rodzaju przyrządu dokładność odczytu wynosi do 1mm lub 0,1 mm.
techniki wykonywania pomiarów podstawowych cech antropometrycznych. 1. Masa ciała – oznaczana jest u małego dziecka na wadze niemowlęcej u dziecka starszego na wadze lekarskiej. Ważony powinien być rozebrany. 2. Wysokość ciała – do 15-18 miesiąca życia mierzona jest jako długość w pozycji leżącej na plecach liberometrem. Jest to odległość od szczytu głowy do płaszczyzny podeszwowej stóp
ustawio0nych prostopadle do podudzia. U dziecka starszego wysokość mierzymy w pozycji stojącej przy użyciu antropometru. Postawa dziecka jest swobodna, bez nadmiernego wyprostowania się, w głowa ustawiona jest w płaszczyźnie oczno-usznej, tzw. frankfurckiej. 3. Wysokość siedzeniowa wyprostowana (BS-v) – wykonywanie pomiarów odbywa się w pozycji siedzącej badanego od poziomu na jakim siedzi badany (od płaszczyzny stołka). Głowa ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej. 4. Długość tułowia – jest to odległość między wcięciem jarzmowym rękojeści mostka w płaszczyźnie środkowej strzałkowej a górną krawędzią spojenia łonowego w tej samej płaszczyźnie. Mierzona jest liberometrem u dziecka małego jako – pomiar bezpośredni, u dziecka starszego antropometrem jako pomiar pośredni. 5. Długość kończyny dolnej – określana jest odległością zawartą między górna krawędzią spojenia łonowego (sy) a płaszczyzną podeszwową stóp. U dziecka małego mierzona jest liberometrem jako pomiar pośredni, u dziecka starszego – antropometrem jako pomiar bezpośredni. 6. Długość kończyny górnej - określana jest odległością zawartą między wyrostkiem barkowym łopatki a opuszką trzeciego palca. U małego dziecka mierzona jest jako pomiar bezpośredni liberometrem, u starszego natomiast jako pomiar pośredni antropometrem. 7. Szerokość barków – mierzona cyrklem zawarta jest między dwoma punktami akromion. 8. Szerokość bioder – mierzona cyrklem zawarta jest pomiędzy dwoma punktami położonymi najbardziej bocznie na grzebieniu kości biodrowej w linii pachowej środkowej. 9. szerokość klatki piersiowej – mierzona cyrklem, zawarta jest między najbardziej bocznie położonymi punktami na łukach żebrowych w linii pachowej środkowej na wysokości punktu xi. 10. Głębokość klatki piersiowej - mierzona cyrklem, zawarta jest między punktem xi a punktem leżącym na tej samej wysokości w linii wyrostków kolczastych kręgosłupa. 11. Obwód głowy – mierzony jest taśmą metryczną, przeprowadzona przez największą wypukłość potyliczną i największe wypukłości guzków czołowych. 12. Obwód klatki piersiowej spoczynkowy – mierzony jest taśmą krawiecką przeprowadzona przez spojenie trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym i przez dolne kąty łopatek. 13. Obwód klatki piersiowej na wdechu – taśmę układamy jak przy pomiarze klatki piersiowej w spoczynku (na wysokości punktu xi), lecz przy maksymalnym wdechu powietrza do płuc i rozszerzeniu klatki piersiowej. 14. Obwód klatki piersiowej na wydechu - taśmę układamy jak przy pomiarze klatki piersiowej w spoczynku lecz przy maksymalnym wydechu i minimalnym obwodzie klatki piersiowej. 15. Obwód ramienia – mierzymy przeprowadzając taśmę poprzecznie w połowie swobodnie opuszczonego ramienia. 16. Największy obwód ramienia w napięciu – taśmę ustawiamy jak przy pomiarze obwodu ramienia w spoczynku, lecz przy ramieniu zgiętym w łokciu i odchylonym nieco w bok; mięśnie ramienia (bicepsy) silnie napięte. 17. Obwód pasa – taśmę układamy poziomo przez największe przewężenie tułowia w talii między dolną krawędzią żeber a grzebieniem biodrowym. Pomiar wykonujemy w bezdechu. 18. Obwód bioder – mierzony przez największa wypukłość mięśni pośladkowych. 19. Obwód uda – największy mierzymy tuż pod fałdem pośladkowym zwracając uwagę, by taśma biegła poziomo oraz by obie nogi były równomiernie obciążone. 20. Grubość fałdu skórno-tłuszczowego na łopatce – mierzymy na plecach poniżej dolnego kąta łopatki, odciągając fałd od powierzchni ciała i chwytając go u podstawy płaszczyznami mierzącymi kalipera. Fałd mierzony jest poziomo. 21. Grubość fałdu skórno-tłuszczowego na ramieniu – mierzymy najczęściej z tyłu ramienia, chociaż stosuje się również pomiar z przodu. Przy pomiarze z tyłu fałd mierzymy nad
mięśniem trójgłowym ramienia, natomiast przy pomiarze z przodu nad mięśniem dwugłowowym. W każdym przypadku fałd mierzony jest pionowo w połowie długości ramienia, przy swobodnym jego opuszczeniu ku dołowi. 22. Grubość fałdu skórno-tłuszczowego na brzuchu – mierzymy na poziomie pępka, w ½ odległości między pępkiem a kolcem biodrowym przednim górnym. Fałd mierzony jest ukośnie.
PYTANIE 43
Wiek rozwojowy i jego metody.
Wiek rozwojowy jest miarą biologicznej dojrzałości organizmu, wskazuje on bowiem na stopień zaawansowania w rozwoju niektórych cech lub układów ustroju. Oceniając wiek rozwojowy dziecka, oceniamy stopień zaawansowania czyli przyspieszenia lub opóźnienia danej właściwości biologicznej tego dziecka. Stopień przyspieszenia względnie opóźnienia wynika z reakcji miedzy dziecka wiekiem kalendarzowym a rozwojowym.
Metody:
- Metoda badania wieku rozwojowego przy wykorzystaniu proporcji wagowo-wzrostowych. Znanych jest kilkadziesiąt wskaźników rozwojowych, które określają stosunek procentowy-lub jakikolwiek inny-wielkości jednej cechy do drugiej, lub pozostałych cech. Mają one postać wzorów matematycznych, a uzyskane z nich liczby charakteryzują parametry rozwojowe, i tak np. Quetelet opracował wskaźnik wagowo-wzrostowy: ciężar ciała(kg) przez wys. ciała(cm) *100.Przy czym norma wynosi 350-450 jednostek, poniżej 350 oznacza wychudzenie, a powyżej otyłość. - Metoda wieku sylwetki. Oceniany niekiedy jako tzw. wiek wzrostowy, tj. na podstawie wysokości ciała ustala się wiek odpowiadający tej cesze w tabelach norm. Jest to jednak metoda niewłaściwa, gdyż wys. ciała zwykle bierze się pod uwagę przy ocenie odchyleń od rozwoju. W związku z tym, wiek sylwetki można określać na podst. kształtowania się proporcji ciała. Posługując się więc odpowiednimi tabelami lub normami kontroli rozwoju, można odnaleźć inf. jakiemu wiekowi dziecka, odpowiada dana proporcja, np. dł. kończyn górnych do dolnych. - Wiek kostny. Wiek ten można określić na podstawie analizy obrazu kostnienia na zdjęciu rentgenowskim. Zdjęcie rentgenowskie ręki i nadgarstka oraz nasad dalszych kości przedramienia porównujemy z wzorcami zamieszczonymi np. w ‘’Atlasie radiograficznym’’. Wiek wpisany pod wzorcem najbardziej podobnym dla danej płci określa wiek kostny badanego dziecka. Należy przy tym brać pod uwagę nie tylko liczbę elementów, w których nastąpiło kostnienie, ale również wielkość i kształt. Oczywiście dobranie z atlasu wzoru identycznego jest niemal niemożliwe, istnieje bowiem wiele różnic w budowie poszczególnych kości u różnych osób. Wystarczające jest jednak dobranie obrazu odpowiadającego danej fazie rozwoju poszczególnych kości. Metoda ta jest skuteczna w okresie od urodzenia aż do 16-20 r.ż. - Wiek zębowy. Innym sposobem ustalania postępu rozwoju jest zbadanie zaawansowania rozwoju zębów. Można dokonać tego na podstawie obrazu rentgenowskiego. Metodę tę można stosować od urodzenia do okresu pokwitania(16-20 lat),ale wiąże się to z powtarzanym napromieniowaniem, ku czemu istnieją przeciwwskazania. W związku z powyższym wiek zębowy szacujemy na podstawie liczby wyrżniętych zębów. U młodszych dzieci do 5-22 mies. będą to zęby mleczne. - wiek cech płciowych. Podstawą oceny rozwoju płciowego powinna być przede wszystkim aktywność hormonalna. Aktywność gonad i ich rozrost stanowią pierwszorzędne znamię dojrzewania. Wtórnym przejawem jest rozrost narządów płciowych(cechy drugorzędne),oraz pojawienie się owłosienia, rozwój piersi, mutacja głosu, zmiana proporcji ciała(cechy trzeciorzędne).Ze względów praktycznych w ocenie dojrzewania płciowego i wynikającego
stąd wieku rozwojowego bierzemy pod uwagę drugo- i trzeciorzędne cechy płciowe. Aby ocena była ścisła, klasyfikujemy rozwój poszczególnych znamion dojrzewania za pomocą międzynarodowych skal. W skalach tych etap 1 oznacza brak znamion dojrzewania, a etap 5 pełny rozwój danej cechy. Fazy więc 2,3,4 stanowią pośrednie etapy rozwoju. Wiek rozwojowy ustalamy za pomocą siatek dla odpowiedniej płci oraz środowiska. Określamy na jakim etapie rozwoju znajduje się dana cecha oraz jaki wiek posiada dziecko wg przerywanej skośnej linii „przeciętnego rozwoju”.
PYTANIE 32
WPŁYW CZYNNIKÓW TERATOGENNYCH NA ROZWÓJ
Czynniki teratogenne podzielić na jednoznaczne grupy, jednakże z grubsza rzecz biorąc możemy podzielić je w następujący sposób:
Wyróżnia się wśród nich czynniki:
biologiczne: infekcje wirusowe i bakteryjne, zaburzenia metaboliczne
fizyczne promieniowanie jonizujące
chemiczne: niektóre leki (np. talidomid, cytostatyki), niektóre witaminy w dużych dawkach, np. witamina A, związki chemiczne występujące w środowisku
Oczywiście niektóre z nich odgrywają pozytywną rolę w rozwoju dziecka, a inne mogą być dla niego szkodliwe. Te ostatnie nazywane są czynnikami teratogennymi. Można je podzielić na fizyczne, chemiczne, biologiczne. Każda kobieta, która planuje ciążę lub jest w ciąży, powinna posiadać podstawowe informacje o nich, ich szkodliwym oddziaływaniu i potencjalnych skutkach ich działania, aby wiedziała, czego należy unikać i jak zwiększać prawdopodobieństwo, że dziecko urodzi się zdrowe.
Do czynników fizycznych należy ekspozycja kobiety ciężarnej na promieniowanie. Trzeba wiedzieć, że energia promieniowania może wywoływać uszkodzenia komórek, ponieważ doprowadza do nieodwracalnych zmian na poziomie genów. Komórki zarodka i płodu wykazują bardzo szybkie tempo podziału, tym bardziej są one narażone na zgubne działanie promieniowania. Może dojść do uszkodzeń zwłaszcza gruczołów płciowych, tkanki chrzęstnej i kostnej oraz układu krwiotwórczego. Tak ważne jest zatem, aby kobieta dość wcześnie zorientowała się, że jest w ciąży. Wykonanie chociażby prześwietlenia klatki piersiowej w ciąży to ekspozycja na promieniowanie, którego skutków do końca nie jesteśmy w stanie przewidzieć.
Kolejna grupa czynników teratogennych obejmuje różne substancje chemiczne. Przy każdej okazji należy podkreślać, aby kobiety ciężarne, zanim przyjmą jakiekolwiek leki, skonsultowały się z lekarzem prowadzącym ciążę. Wiele farmaceutyków jest przeciwwskazanych w okresie ciąży. Głównie dlatego, że nie ma dostatecznie wielu badań, które stwierdziłyby jednoznacznie, jakie jest ich działanie na płód. Powszechnie stosowany kiedyś talidomid spowodował, że dzieci rodziły się z deformacjami kończyn. O niektórych działaniach niepożądanych lekarze wiedzą, znają też leki bezpieczne do przyjmowania w czasie ciąży, zatem trzeba zasięgać zawsze ich opinii.
Dość oczywiste wydaje się, że palenie papierosów i picie alkoholu w czasie ciąży powinno być całkowicie zabronione. Skutki przyjmowania alkoholu w ciąży mogą być bardzo poważne dla dziecka. Grozi ono wcześniactwem, małogłowiem, niedorozwojem, zwiększonym ryzykiem wad serca. Palenie tytoniu sprawia, że dziecko ma mniejszą masę ciała i może mieć obniżony poziom rozwoju intelektualnego.
PYTANIE 42
METODY KONTROLI ROZWOJU BIOLOGICZNEGO.
- TABLICE PIRQUETA
-SIATKI CENTYLOWE
-GRAFICZNA METODA TEMPA I HARMONIJNOŚCI ROZWOU
-METODA MORFOLOGICZNA
-METADA WSKAŹNIKÓW PROPORCJI CIAŁA
Pytanie 44
Prozdrowotne aspekty aktywności ruchowej
Aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla zdrowia i ogólnego dobrego samopoczucia, ponieważ pomaga zredukować ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, występowania cukrzycy, nadciśnienia i nadmiernego poziomu złego cholesterolu we krwi oraz złej kondycji kości. Ponadto aktywność podnosi poziom energii w organizmie, pomaga w utrzymaniu dobrej kondycji, relaksuje oraz zapewnia dobry sen.
1.Pozytywne działanie wysiłku fizycznego zauważamy bardzo szybko: w naszym organizmie wytwarzane są endorfiny – neuroprzekaźniki (zwane „hormonem szczęścia”), które powodują doskonały nastrój, wprowadzają w stan euforii, stymulują również pozytywną energię.
2.Wiele zmian w organizmie, przede wszystkim wzrost zapotrzebowania mięśni na tlen, substraty energetyczne, zwiększenie wydzielania metabolitów.
3. Zwiększa ogólny przepływ krwi, wpływa zatem na:
o dostarczanie odpowiedniej ilości krwi do tkanek oraz wzrost ich metabolizmu
o zaopatrywanie tkanek w tlen oraz transport dwutlenku węgla
o transport: materiałów budulcowych i energetycznych (do mózgu i mięśni), metabolitów (z tkanek) oraz hormonów i innych związków
o utrzymanie stałej temperatury ciała, ochronę organizmu przed przegrzaniem
o lepsze ukrwienie narządów aktywnych w czasie wykonywania ćwiczeń
4. Powoduje pozytywne zmiany czynnościowe w obrębie układu krążenia:
o zwiększenie wewnętrznej średnicy tętnic oraz naczyń krwionośnych, obniżenie stężenia cholesterolu, zmniejszenie ryzyka tworzenia się skrzeplin
o zmniejszenie ciśnienia tętniczego
o obniżenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych np. zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu
5. Zwiększa masę kości i stopień ich mineralizacji, zapobiega zatem osteoporozie
6.Zmiany biochemiczne i fizjologiczne – np. w wydzielaniu hormonów – zmniejszenie wydzielania i stężenia we krwi insuliny obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę
7. Zapobieganie przybierania na wadze, zmniejszenie
tkanki tłuszczowej; przyspiesza przemianę materii,
której poziom jest utrzymywany nawet przez 48 godzin
po zakończeniu wysiłku fizycznego
8. Poprawa samopoczucia, jakości snu, łagodzenie stresów
9. Zmniejszają ryzyko zachorowania na niektóre choroby nowotworowe, ryzyko przedwczesnej śmierci
10. Poprawienie kondycji fizycznej na wielu płaszczyznach:
Wzrost wydolności sercowo-naczyniowej, czyli zdolności organizmu do wykonywania pracy fizycznej, która jest najważniejszym komponentem kondycji fizycznej i zależy od sprawności układu krwionośnego. Dzięki temu wzrasta zapas tlenu i energii w organizmie, zmniejsza się również ryzyko chorób serca, nadciśnienia, udaru mózgu itp.
Serce staje się silniejsze i bardziej wydajne.
Wysiłek fizyczny znacznie potrafi poprawić odporność, mobilizuje układ immunologiczny. Dla wzmocnienia organizmu najlepsze są sporty wytrzymałościowe, np. aerobik, pływanie, uprawiane 2 - 3 razy w tygodniu. Kilka ćwiczeń pobudzających krążenie może zapobiec przed rozpoczynającym się przeziębieniem.
PYTANIE 47
1. JEDZENIE NIEREGULARNE, ZA DUŻE PORCJE.
2. NIEPRAWIDŁOWY WYBÓR PRODUKTÓW – NAJCZĘŚCIEJ WYSOKOKALORYCZNYCH I O WYSOKIM INDEKSIE GLIKEMICZNYM.
3. NADMIERNE SPOŻYCIE PRODUKTÓW TYPU „LIGHT”.
4. STOSOWANIE „DIET CUD”.
5. BRAK ŚWIADOMOŚCI ILE I CO SIĘ ZJADA.
6. NIEODPOWIEDNIE PŁYNY.
7. USPAKAJANIE SIĘ JEDZENIEM / ZAJADANIE STRESU.
8. ŹLE USTALONY CEL – NAJCZĘŚCIEJ NIEREALISTYCZNY.
9. BRAK AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ.
10. NIEREGULARNY TRYB ŻYCIA, W TYM NIEWYSYPIANIE SIĘ.
Do chorób z powodu złego odżywiania zaliczamy;
-zaparcia
-nadćśnienie
-bulimia,anoreksja
-nadwaga lub niedowaga
-cukrzyca
-nowotwory żołądka i innych organów
-choroby pęcherzyka żółciowego
-kłopoty z zębami
-problemy z hormonami
-wypadanie włosów i łamanie paznokci
-zły stan skóry
-anemia
-ogólne złe samopoczucie organizmu
Pytanie 35
Metody ocen postaw ciała:
✗ metody statyczne: które oparte są na porównaniu sylwetki dziecka, stojącego swobodnie,
profilem do badającego z odpowiednim wzorcem. Należą tu metody sylwetkowe oraz
dokładniejsza metoda punktowania, w ocenie profilu bierze się pod uwagę krzywizny
kręgosłupa i uzupełnia te dane o symetrię ciała, ustawienie kolan, wysklepienie stopy.
✗ metody funkcjonalne: które opierają się na obserwacji elementów postawy ciała w trakcie
wykonywania ruchów, w ten sposób można ocenić zaawansowanie niekorzystnych zmian.
Pytanie 33
Wady postawy ciała – przyczyny powstawania
Najczęściej spotyka się podział wad budowy i postawy na duże zasadnicze grupy:
1) Wady wrodzone
a) kości
b) mięśni
2) Wady nabyte
a) rozwojowe
b) nawykowe
Do wad wrodzonych należą przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które działały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania wad są różne.
Niektóre z nich przekazywane są dziedziczne, do rozwoju innych doszło na skutek zaburzonego
wydzielania wewnątrzmacicznego. Bezpośredniej przyczyny innych należy upatrywać w czynnikach toksycznych (zatrucia choroby infekcyjne matki) lub mechanicznych, które działały w różnych okresach życia płodowego.
Wady wrodzone kości to:
- zaburzenia kostnienia następstwem tej wady jest wzrost karli z różnym okresem deformacyjnych zmian kości. Wybitnemu skróceniu ulega długość kończyn. Inną postacią tych wad jest nadmierna kruchość kości. Częste złamania kości długich w tych przypadkach znacznie zaburzają statykę.
- dodatkowe kręgi lub niedorozwój pojedynczego kręgu, kręgi klinowe.
- dodatkowe żebra
- zrost kręgów
- rozszczep kręgów
- wrodzony kręcz szyi jest wywołany skróceniem mięśnia mostkowo - obojczykowo - sutkowego. Nie wyleczenie tych zmian prowadzi do bocznego skrzywienia kręgosłupa w odcinku szyjnym i niesymetrycznego wzrostu kości twarzy.
W obrębie kończyn dolnych i stóp spotykamy najczęściej:
- wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego
- asymetrię długości kończyn dolnych
- wad stóp, stopa wydrążona, końsko-szpotowa,
piętowa, szpotowa, końska, płaska i płasko-koślawa.
Do wrodzonych wad mięśni należą:
- wrodzona atonia mięśniowa polegająca na osłabieniu siły mięśniowej i zaniku tej tkanki oraz postępujący zanik mięśni.
Wady nabyte mogą być wywołane przebytymi chorobami i określamy je terminem - rozwojowe lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała - wady nawykowe.
Wady nabyte rozwojowe powstają najczęściej w wyniku następujących chorób; krzywicy, gruźlicy i choroby Scheuermanna.
Krzywica jest chorobą, która polega na zaburzeniu gospodarki mineralnej na skutek niedoboru w organizmie witaminy D. Niedobór soli mineralnych w kościach opóźnia i zaburza proces ich kostnienia. Kości takie są mniej odporne i przy obciążeniu ulegają deformacją. Następstwem przebytej krzywicy są również wady klatki - klatka piersiowa szewsko -lejkowata lub klatka piersiowa kurza.
Choroba Scheuermanna - etiologia tego schorzenia nie jest jasna. Jako jedyną z przyczyn podaje się zaburzenia kostnienia nasadowego trzonów kręgowych - zazwyczaj piersiowych - nasilających się w okresie pokwitania.
Zapalenie gruźlicze stawów i kości wywołane jest zakażeniem prze prątek gruźlicy.
Wady nabyte nawykowe upatruje się w trzech sterach czynników, do których należą:
1) czynniki środowiskowe,
2) czynniki morfologiczne,
3) czynniki fizjologiczne.
Czynniki środowiskowe - przyczyną powstawania wad są: siedzący tryb życia (odrabianie lekcji, czytanie, oglądanie programów telewizyjnych, spożywanie posiłków), niewłaściwe obuwie i ubiór, nieodpowiednie noszenie tornistra z książkami, niedostosowanie ławki szkolnej do warunków fizycznych dziecka, złe oświetlanie i odległość od tablicy w szkole, ograniczanie aktywności ruchowej.
Czynniki morfologiczne - często przyczyną wad postawy jest zaburzenie napięcia mięśni, tzw. dystonia mięśniowa, powstała na skutek; choroby, przemęczenia. Jedne grupy mięśniowe ulegają nadmiernemu napięciu i skróceniu, a inne rozciągnięciu i osłabieniu, np.; powstawanie pleców okrągłych - rozciągnięcie więzadeł kręgosłupa i wywołanie nieprawidłowych warunków kształtowania się poszczególnych kręgów (kręgi klinowe dające w efekcie plecy okrągłe).
Czynniki fizjologiczne - istotą zaburzeń jest tutaj nawyk nieprawidłowej postawy. Podstawą tego rodzaju wady często są zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzroczność, osłabienie słuchu.
Pytanie 5
Okres Prenatalny podział i charakterystyka
- połączenie plemnika z komórką jajową (zygota) – posiada diploidalną liczbę chromosomów i zdeterminowaną płeć chromosomową. Podział następuje po ok. 24 godzinach od zapłodnienia.
- 7-8 dzień – następuje zagnieżdżenie się zarodka w macicy
- do 8 tygodnia trwa faza rozwoju zarodkowego.
- 2-3 tydzień – różnicowanie się listków zarodkowych: EKTODERMA: układ nerwowy i naskórek. MEZODERMA: krew, mięśnie. ENTODERMA: układ oddechowy, przewód pokarmowy.
-4 tydzień – serce zaczyna bić, powstają 3 pierwotne pęcherzyki mózgowe, zawiązki kończyn, na głowie widoczne płytki oczne i uszne.
- 5 tydzień – zawiązuje się twarz, dłonie, stopy są widoczne, pojawia się tkanka chrzęstna i mięśniowa
- 6 tydzień – serce w pełni wykształcone, głowa największa
- 8 tydzień – głowa stanowi połowę długości ciała, rysy twarzy, zanik kręgów ogonowych, palce oddzielone, ocz z przodu, silny rozwój pęcherzyków przodomózgowia, zróżnicowanie jąder i jajników, zarodek ma dł. Ok. 30mm.
- 12 tydzień – wzrost na długości, paznokcie, zaczynają działać nerki
- 16 tydzień – wyraźnie uformowany móżdżek
- 20 tydzień – wzrost włosów na głowie, wyczuwalne ruchy przez matkę
- 24 tydzień – otwarcie szpary powiekowej, widoczne brwi, rzęsy, pęcherzyki płucne, rozpoczęta mielinizacja mózgowia.
- 36 tydzień – pojawienie się zwojów mózgowych, duża ruchliwość
- 40 tydzień – płód w pełni rozwinięty
W przebiegu rozwoju zarodek wytwarza tkanki i struktury, które nie będąc jego częściami umożliwiają utrzymanie i ochrone zarodka. Są to: błony płodowe takie jak: owodnia, kosmówka, pęcherzyk żółciowy, omocznia, łożysko i pępowina. Łożysko wydziela kosmówkowy hormon wzrostu i prolaktynę – kieruje rozwojem płodu. Ciało noworodka składa się z ok. 200mln komórek ma 50-51 cm długości i 3,4 kg wagi.
Pytanie 6
Okres noworodkowy
Charakteryzuje się pewnym zastojem rozwoju, gdyż w tym czasie ma miejsce przystosowywania
się poszczególnych funkcji organizmu do czynników środowiska zew. Następuje intensywny rozwój własnych układów homeostatycznych niemowlęcia, przedtem funkcję tą spełniało środowisko śródmaciczne matki., Szybkość i tempo przystosowania się noworodka zależy od tego w jakim stanie i okresie rozwoju się urodziło. Noworodek pod względem rozwoju jest bezradny, występuje u niego wzmożone napięcie mięśni kończyn, ruchy nieskoordynowane, odruch bezwarunkowe (ssanie, połykanie, chwytanie, odruch Moro)
Pytanie 7
Okres niemowlęcy
od 1 do 3 lat. w pierwszym roku życia dynamika wzrastania jest najszybsza a następnie maleje, obejmuje głównie rozwój aparatu ruchu tj. kościec, mięśnie, następnie rozrost tkanki tłuszczowej, występuje najszybszy rozwój tkanki mózgowej. do wieku 3 lat wszystkie nerwy czaszkowe mają jużotoczki mielinowe, jednak wzrost włokiem osiowych nie jest jeszcze zakończony, u 3 latka następuje stabilizacja postawy wyprostowanej, kończyny osiągają już prawie połowę wysokości ciała. dziecko posiada pełne uzębienie mleczne. następuje dominacja rozrostu nad zróżnicowaniem natomiast tempo rozwoju nadal spada.
Pytanie 8
Poniemowlęcy
wiele układów dojrzewa, dziecko włada swym ciałem swobodnie i z dużą precyzją, wiek 4-5 lat jest nazywany "złotym wiekiem" rozwoju motoryczności. Zrastają się szwy czaszki, kości miedniczne. kończyny nadal się rozwijają tak jak cały organizm. Klatka piersiowa staje się bardziej płaska, w obrębie kręgosłupa dominuje kifoza piersiowa. Początek wymiany uzębienia z mlecznych na stałe.
Przedszkolny
Brak
Pytanie 10
Młodoszkolny
6-7 lat przyspieszenie rozwoju "skok szkolny" zmiana trybu życia.
Pytanie 11
Dojrzewanie dziewcząt i chłopców
charakteryzuje się szczególnie intensywnym rozwojem aparatu rozrodczego, oraz zmiana w budowie i czynnopściach organizmu.okres ten ma początkowo charakter utajony i rozpoczyna się u dziewczyn ok 7-9 roku życia a u chłopców ok 9-10 roku życia.
Objawy zewnętrzne u dziewczny:
Rozwój gruczołów sutkowych
Rozwój owłosienia łonowego
Po 2 latach pełne owłosienie łonowe i pachowe
Pierwsza miesiączka
Objawu zewnętrzne u chłopców:
Powiększenie jąder i prącia
Początek owłosienia łonowego i pachowego
Po 2 latach mutacja głosu.
Rozwój zarostu na twarzy
Pierwsza polucja
Obserwuje się zmiane tępa rozwoju, przyspieszenie wzrastania, zmiana proporcji ciała ”skok pokwitaniowy”
Pytanie 12
Oker wieku dorastania, dorosłeg, dojrzałego
zakończenie okresu dojrzewania płciowego oraz ukształtowanie się dorosłych wymiarów i proporcji ciała nie oznacza stabilizacji. Najwcześniej osiągają wielkość szczytową: dokładność ruchów, gibkość, zwinność, siła dynamiczna, później cechy psychomotoryczne a następnie cechy somatyczne. okres ten charakteryzuje sie wzglednie wysokim stopniem sprawności.
Pytanie 21
Zmienność z wiekiem układów i proporcji ciała:
Proporcje:
1. Noworodek, wczesne dzieciństwo- znaczny ciężar ciała w stosunku do wysokości ciała, długa cylindryczna forma tułowia z nieznaczną talią, długa głowa, krótka szuja, krótkie kończyny, szpotawość kolan, płaska stopa.
2. 5-10 lat – stosunkowo niski ciężar ciała, proporcjonalny do wysokości ciała, tułów z podkreśloną talią, wysklepiona stopa, dość długa szyja, nie wielkie różnice dymorficzne, w proporcjach budowy ciała.
3. Okres dojrzewania – szybki rozwój klatki piersiowej, wydłużenie kończyn w stosunku do tułowia rozwój drugorzędnych cech płciowych.
4. Faza dorastania okresu dojrzewania –
Kształtowanie się somatotypu męskiego:
rozwój pasa barkowego
muskulatura
Ostatecznie zamkniecie nasad i trzonów kości.
Kształtowanie się somatotypu żeńskiego:
Ostateczny rozwój piersi
Szerokość bioder
Ukształtowanie żeńskiego typu otłuszczenia.
Zamknięcie nasad i trzonów kości długich
Regularne cykle menstruacyjne
Zmiany w układzie oddechowym związane z wiekiem
Starzenie przejawia się w układzie oddechowym złożonymi zmianami morfologicznymi i zaburzeniami czynnościowymi, do których należą:
ü wzrost sztywności klatki piersiowej;
ü zmiany morfologiczne oskrzeli:
ü utrata masy i/lub osłabienie mięśni oddechowych;
ü zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej;
ü upośledzenie reaktywności ośrodkowego układu nerwowego;
ü nieprawidłowości odpowiedzi immunologicznej
Pytanie 34 Zmiennosc z wiekiem postawy ciała
Omów kształtowanie się krzywizn kręgosłupa w ontogenezie.
Kształtowanie się krzywizn kręgosłupa w trakcie ontogenezy przebiega w sposób następujący: w okresie płodowym występuje ogólna kifoza tylnej ściany tułowia. Noworodek posiada niemal zupełnie prosty kręgosłup. W wyniku pracy mięśni karku towarzyszących podnoszeniu głowy kształtuje się lordoza szyjna (ok.3-4 miesiąca życia), jej pogłębienie następuje przy siadaniu i raczkowaniu. Siadanie (ok.6 miesiąca) przyczynia się do kształtowania rozległej kifozy piersiowej. Ok.9-12 miesiąca życia, w efekcie pionizacji, następuje wysunięcie ku przodowi talerzy biodrowych przy równoczesnym cofnięciu klatki piersiowej ku tyłowi. Powoduje to powstanie lordozy lędźwiowej.
Krzywizny kręgosłupa początkowo nie są stałe. Ich względna stabilizacja następuje od 3 roku życia, ale znaczny wzrost tułowia przy słabych mięśniach utrzymujących kręgosłup powoduje ciągłe modyfikacje krzywizn. W wieku 4-6 lat dominuje kifoza piersiowa, charakterystyczny jest również wypukły brzuch
Pytanie 25 Przebieg rozwoju motorycznego
ROZWÓJ MOTORYCZNY NOWORODKA I NIEMOWLĘCIA
Noworodek charakteryzuje się niewielką liczbą odruchów wrodzonych (bezwarunkowych). Okres ten nazywany jest fazą premotoryczną.
Odruchy te mają różne znaczenie, także jest ich różny czas trwania i zanikania.
Pierwszą grupę tworzą odruchy zapewniające podstawowe czynności życiowe (odruchy ssania, oddychania, wydzielania śliny w trakcie karmienia, połykania, krzyku, czkawki, kichania, zwężania źrenic).
Drugą grupę stanowią odruchy dające początek powstawaniu odruchów warunkowych, tym samym stwarzające bazę dla dalszego rozwoju (zaciskania dłoni przy dotknięciu jej wewnętrznej powierzchni, naprzemiennego stawiania nóg przy dotykaniu stopami płaszczyzny oraz naprzemianstronne ruchy przypominające pełzanie, wykonywane w pozycji leżącej).
Trzecia grupa to odruchy stanowiące ewolucyjną pozostałość po przodkach będące potwierdzeniem prawa Haeckla, że ontogeneza jest skróconym powtórzeniem filogenezy (odruch pływania, odruch Moro, odruch Babińskiego).
Od momentu nabywania przez dziecko nowych ruchów rozpoczyna się etap rozwoju zwany fazą protomotoryczną (wczesnoruchową). Ruchy dziecka są mimowolne, impulsywne, pozbawione akcji zamierzonych dowolnych. Schuman nazywa je ruchami błędnymi. Dziecko reaguje na niewielkie bodźce „całym sobą”, niewspółmiernie do siły bodźca. Z upływem czasu dochodzi do ściślejszego powiązania sfery zmysłowej (sensorycznej) z ruchową (motoryczną), które rozpoczynają powstawanie czynności sensomotorycznych.
Po opanowanie czynności chwytania rozpoczynają się próby manipulowania schwytanym przedmiotem. Wg Schumana jest to pojawienie się ruchów manipulacyjnych – kolejnego etapu. Dzięki tym ruchom dziecko zaczyna poznawać świat. Prowadzi to stopniowo do intelektualizacji rozwoju motorycznego, gdyż w miarę poznawania otoczenia dziecko zaczyna różnicować jego elementy i przedmioty, zmieniając bądź dostosowując do nich zespoły ruchów. Ruchy te zwane apraksjami (ruchy naśladowcze) są podstawą do tworzenia nawyków ruchowych, które kształtują się w 2 – 3 roku życia.
W okresie niemowlęcym obserwujemy etapy pionizacji ciała, którym towarzyszą określone ruchy lokomocyjne. Pierwszymi z nich są typowe dla fazy promotoryczne ruchy pełzające i kroczne.
OKRES PONIEMOWLĘCY
Obejmuje 2 i 3 rok życia, w którym zmiany w motoryczności dziecka polegają na doskonaleniu czynności już znanych oraz opanowywaniu nowych ruchów. Obserwujemy kontrolowane formy biegu, pierwsze czynności samoobsługowe. Chód jest coraz sprawniejszy, a w końcowej fazie pojawiają się umiejętności rzutów i podskoków oraz zaczątki tworzenia ruchów acyklicznych (bieg + skok).
Rozwój motoryki jest silnie związany z opanowaniem mowy i przechodzeniem od myślenia konkretno – obrazowego do abstrakcyjnego. Pojawiają się praksje (ruchy celowe).
OKRES PRZEDSZKOLNY
szybki rozwój motoryczności dziecka związany jest z dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego. Okres ten wyróżnia się ogromną spontaniczną aktywnością dziecka wywołaną zjawiskami autostymulacji polegającymi na ścisłym związku struktury i funkcji.
Rozwój zdolności koordynacyjnych powoduje, ze wiek około 5 roku życia w literaturze nazywany jest „złotym okresem motoryczności” lub „pierwszym apogeum motoryczności”.
Różnice dymorficzne w motoryczności są słabo zaznaczone. Jedynie w rzutach 5 – 6 letni chłopcy zyskują znaczną przewagę nad dziewczętami.
W okresie przedszkolnym ujawnia się i utrwala lateralizacja (większa sprawność jednej kończyny nad drugą – lewo- lub praworęczność).
MŁODSZY WIEK SZKOLNY
Około 9 – 10 roku życia rośnie zdolność koncentracji, co sprzyja kształtowaniu się ruchów dokładnych i bez przyruchów. To prowadzi do etapu dziecka doskonałego (drugie apogeum motoryczności). Okres ten trwa do rozpoczęcia skoku pokwitaniowego wysokości ciała.
Charakteryzuje go niezwykła łatwość uczenia się ruchów, nawet o skomplikowanej strukturze.
OKRES MŁODZIEŃCZY I POKWITANIA
10 – 12 roku życia u dziewcząt, a 12 – 14 rok życia u chłopców.
Zwiększa się wydzielanie hormonów płciowych oraz hormonu wzrostu.
Dochodzi do zmiany proporcji ciała, jest to okres „bujania”. Około 2 lata od szczytu skoku pokwitaniowego wysokości ciała występują podstawowe objawy dojrzałości płciowej, po czym rozpoczyna się okres „pełnienia”, w którym następuje szybszy przyrost parametrów szerokościowych, a szczególnie masy ciała i tłuszczu.
OKRES STAROŚCI
starzenie się organizmu wywołane jest redukcją liczby komórek czynnych w najważniejszych organach. Następuje obniżenie zdolności przystosowawczych do czynników środowiska zewnętrznego. Zmienia się skład chemiczny krwi, występują zakłócenia w ciśnieniu krwi i ciepłocie ciała, zaburzenia i zmiany w układzie nerwowym ,manifestujące się no. Osłabieniem pamięci, koncentracji uwagi.
Zanika naturalna potrzeba ruchy, pojawia się neofobia (ucieczka przed nauką nowych ruchów).
Pytanie 24 Temat: Higiena układu oddechowego. Higiena układu krążenia
Jak chronić układ oddechowy?
-należy wdychać powietrze przez nos,
-nie należy wyziębiać organizmu,
-należy ubierać się stosownie do pogody,
-należy ograniczać kontakty z chorymi,
-należy unikać przebywania w pomieszczeniach, w których jest dużo dymu papierosowego lub pyłów.
Higiena układu krążeniowego
· unikanie używek, stresu,
· zdrowy tryb życia,
· dieta ograniczająca tłuszcze zwierzęce,
· aktywność ruchowa.
23 schorzenia układu oddechowego i ukladu krążenia
Rak płuc
- Palenie tytoniu,
czynniki narażenia zawodowego (metale radioaktywne i gazowe produkty ich rozpadu, nikiel, chrom, arsen,
azbest, związki węglowodorowe),
skażenia środowiska,
jednoczesny alkoholizm,
oraz czynniki genetyczne.
AIDS
Najczęściej zakażenie zdarza się podczas:
-Stosunków płciowych.
-Wspólnego używania igieł i strzykawek do narkotyków lub wstrzyknięcia narkotyku zabrudzonego krwią.
- Skaleczenia przedmiotami, na których może znajdować się świeża krew ( jak żyletki i maszynki do golenia, przybory do tatuażu lub przekłuwania uszu, szczoteczki do zębów, niewyjałowiony sprzęt medyczny, części samochodu rozbitego w wypadku.
- Transfuzji krwi ( ryzyko jest minimalne, ponieważ od 1987 roku bada się krew od dawców).
-Można urodzić się z zakażeniem, ponieważ zakażona matka może przekazać wirusy swojemu dziecku w czasie ciąży lub porodu
NADCIŚNIENIE
Nadwaga - Osoby z nadwagą są dwukrotnie bardziej narażone na ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego niż osoby szczupłe.
Spożywanie soli - Osoby spożywające znaczne ilości soli znacznie częściej cierpią na nadciśnienie tętnicze. W momencie odstawienia soli, spada ono znacząco.
Brak aktywności fizycznej - Wprawdzie nie ma bezpośredniej zależności pomiędzy brakiem ruchu a nadciśnieniem, zauważa się jednak, że u osób, które podejmą regularną aktywność fizyczną ciśnienie bardzo często obniża się. Dodatkowo, osoby mało aktywne fizycznie mają większą skłonność do otyłości, która już bezpośrednio podnosi ryzyko nadciśnienia. Jeżeli chcesz rozpocząć ćwiczenia, najlepiej odwiedź naszą stronę na temat rozpoczynania ćwiczeń: Rozpoczynamy ćwiczenia
Uwarunkowania genetyczne - Zauważa się, że na nadciśnienie znacznie częściej cierpią osoby, u których problem wysokiego ciśnienia występuje w bliskiej rodzinie. Dziedziczenie jest jedną z przyczyn wysokiego ciśnienia.
Nadmierne spożycie alkoholu - Zauważa się zależność pomiędzy nadmiernym spożywaniem alkoholu a wysokim ciśnieniem.
Stres - Długotrwały (chroniczny stres) powoduje długofalowe podniesienie ciśnienia tętniczego.
Palenie tytoniu - Palenie tytoniu podnosi ciśnienie krwi jedynie nieznacznie. Działa ono jednak zbieżnie z nadciśnieniem dodatkowo podwyższając ryzyko chorób serca i udarów mózgu.
AERGIE
Wiele czynników jest oskarżanych o wzrost zachorowań na choroby alergiczne. Należą do nich:
Ozon - działa drażniąco na błonę śluzową dróg oddechowych i spojówek gałek ocznych. Do powstawania ozonu przyczyniają się spaliny samochodowe, emisje przemysłowe, a w pomieszczeniach zamkniętych kserokopiarki oraz drukarki laserowe. Ozon jest odpowiedzialny za tzw "stres tlenowy" czyli stan podwyższonego stężenia wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za zniszczenie ważnych dla funkcjonowania ustroju komórek i struktur.
Formaldechyd - substancja uwalniająca się z artykułów chemicznych (farby, lakiery, kleje, syntetyczne dywany i wykładziny. także płyty wiórowe) powodująca uszkodzenie aparatu rzęskowego komórek nabłonka, którego zadaniem jest oczyszczanie dróg oddechowych m.in. z pyłku, bakterii i wirusów.
SO2, NO, NO2, CO2 - związki chemiczne uwalniane podczas spalania węgla, gazu oraz paliwa silnikowego, które w środowisku wilgotnym przechodzą w kwas siarkowy i azotowy. Związki te oddziałują na śluzówkę dróg oddechowych, uszkadzając ją, a drażniąc zakończenia nerwowe w oskrzelach, powodują powstawanie stanów zapalnych. Zauważono bowiem wzrost zachorowań na pyłkowicę u ludzi mieszkających w pobliżu szos i dróg szybkiego ruchu.
Dym tytoniowy - zarówno u palaczy czynnych jak i biernych powoduje zmianę budowy urzęsionego nabłonka dróg oddechowych, pozbawiając go aparatu rzęskowego, co ma bezpośredni związek z powstawaniem chorób alergicznych. Dym tytoniowy jest również odpowiedzialny za tzw "stres tlenowy" czyli stan podwyższonego stężenia wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za zniszczenie ważnych dla funkcjonowania ustroju komórek i struktur.
Infekcje dróg oddechowych - częste infekcje oskrzeli w dzieciństwie są przyczyną reakcji alergicznych w późniejszym wieku. U około 80% osób, które w dzieciństwie chorowały na zapalenie oskrzeli, w późniejszym wieku rozwija się astma oskrzelowa.
Środki chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym np. detergenty: proszki do prania, płyny do mycia naczyń, do kąpieli itp. również są odpowiedzialne za tzw "stres tlenowy" czyli stan podwyższonego stężenia wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za zniszczenie ważnych dla funkcjonowania ustroju komórek i struktur.
Alkohol i promieniowanie UV to czynniki które również są odpowiedzialne za tzw "stres tlenowy" czyli stan podwyższonego stężenia wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za zniszczenie ważnych dla funkcjonowania ustroju komórek i struktur.
- Miażdżyca tętnic – odkładanie się cholesterolu, prowadzi do choroby naczyń wieńcowych, zawału i udaru mózgu.
- Nadciśnienie tętnicze – powoduje pękanie naczyń, choroby serca, niewydolność układu krążenia, nerek.
Cukrzyca
1. Cukrzyca I typu – powstaje przez zniszczenie beta komórek wysepek trzustkowych Langerhansa, które mają produkować insulinę. Ich niszczenie związane jest z przebytą infekcją wirusową, faktorami autoimmunicznymi, wpływami genetycznymi, konsumpcją mleka krowiego, oddziaływaniem wolnych rodników czy też określonych substancji chemicznych i lekarstw.
2. Cukrzyca II typu – wiąże się z predyspozycją dziedziczną, nieodpowiednim odżywianiem, nadwagą (ryzyku podlega zwłaszcza otyłość brzuszna, kiedy nadmiar tłuszczu odkłada się nad biodrami) i z siedzącym trybem życia. Następnie spowodowana jest wyczerpaniem (obniżeniem) sekrecji insuliny. Mimo tego sekrecja insuliny zostaje absolutnie podwyższona.
3. Cukrzyca ciążowa– wiąże się z oddziaływaniem hormonów, ze skłonnościami dziedzicznymi (w przyszłości zagraża przemianie w cukrzycę II typu) oraz z nadwagą.
Choroby wieńcowe
skurcz tętnicy wieńcowej
zator tętnicy wieńcowej
zapalenie tętnicy wieńcowej
wrodzone wady budowy lub przebiegu tętnic wieńcowych
uraz tętnicy wieńcowej
zakrzepica tętnicy
rozwarstwienie ściany aorty.
48 kształtowanie mechanizmow odpornościowych w ontogenezie, znaczenie szczepien
Znaczenie szczepień masowych polega na: • poprawie sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych: wpływa na zmniejszenie liczby zachorowań, zapobiega epidemiom • radykalizacji chorób zakaźnych • zapobieganiu występowania i szerzenia się chorób zakaźnych • jeżeli rezerwuarem drobnoustroju chorobotwórczego jest człowiek, szczepienia masowe obejmujące > 90% ludzi prowadzą do wytworzenia tzw. odporności "zbiorowiskowej" (populacyjnej, gromadnej). Dzięki temu zmniejsza się zarówno źródło zakażenia, jak i krążenie drobnoustroju
Pytanie 21
Oddechowy (zmienność z wiekiem)
FAZA ROZWOJU DRÓG ODDECHOWYCH
1. FAZA ZARODKOWA – (trwa od 4 tyg. do 6 tyg.) - w 26 dniu po zapłodnieniu w szyjnej części zarodka z jelita pierwotnego oddzielają się pierwotne drogi oddechowe w postaci rowka , a następnie kieszonki nabłonkiem endodermalnego. Z otaczającej mezenchymy i mezodermy różnicują się chrząstki, mięśnie, naczynia krwionośne i chłonne oraz tkanka łączna. Uchyłek płucny dzieli się na dychotomicznie tworząc drzewo oskrzelowe. W 6 tygodniu oskrzela subsegmentowe , tym okresie powstają wady wrodzone takie jak aplazja,hipoplazja płuc oraz zwężenia tchawicy i przetoki tchawiczo-przełykowe.
2. FAZA RZEKOMOGRUCZOŁOWA – (trwa od 7 tyg. do 16 tyg.) - w końcu 7 tygodnia z przegrody poprzecznej oddzielająca pierwotną jamę opłucnej od jamy otrzewnej powstaje przepona. Do 16 tygodnia tworzą się wszystkie oskrzela łącznie z oskrzelikami końcowymi. W dalszym tygodniu będą powiększały swoje wymiary, ale nowych odgałęzień nie tworzą. W tym okresie powstają torbiele oskrzelopochodne, torbielowatość
2. FAZA RZEKOMOGRUCZOŁOWA – (trwa od 7 tyg. do 16 tyg.) - w końcu 7 tygodnia z przegrody poprzecznej oddzielająca pierwotną jamę opłucnej od jamy otrzewnej powstaje przepona. Do 16 tygodnia tworzą się wszystkie oskrzela łącznie z oskrzelikami końcowymi. W dalszym tygodniu będą powiększały swoje wymiary, ale nowych odgałęzień nie tworzą. W tym okresie powstają torbiele oskrzelopochodne, torbielowatość gruczołowa płuc.
3. FAZA KANALIKOWA-(trwa od 17 do 28 tyg.) -następuje kanalizacja oskrzeli, nabłonek ulega spłaszczeniu , intensywnie rozwija się sieć naczyń krwionośnych. Zanik tkanki mezenchymatycznej powoduje zbliżenie zbliżenie naczyń krwionośnych do nabłonka dróg oddechowych. W 24 tygodniu nasila się rozwój naczyń krwionośnych.
4. FAZA WORECZKÓW PĘCHERZYKOWATYCH- (twa od 29 tyg. do 40 tygodnia) -okres ten charakteryzuje się szybkim rozwojem objętości i powierzchni części oddechowej płuc. Około 36 tygodnia powstają pierwotne pęcherzyki płucne.
0 – 2 lata - Płuca rozwijają się nadal po urodzeniu ,szczególnie rośnie część oddechowa płuc,zwiększa się liczba pęcherzyków ich wymiary. Średnica pęcherzyka u noworodka wynosi 40 -120 , a u dorosłego 250 -300. Nowe pęcherzyki powstają zarówno w nowo tworzących się przewodach pęcherzykowatych zmieniając w przewody pęcherzykowate, jak i w ścianach oskrzelików końcowych zmieniając je oskrzeliki oddechowe, których nie było przed urodzeniem.
3 – 4 lata – pęcherzyki osiągają 200 milionów,
5 LAT - oskrzela obwodowe rosną szybko , a ich opór zmniejsza się.
6-7 LAT -objętość płuc powiększa się 30 razy, liczba pęcherzyków 20 razy , a ich wielkość dwukrotnie, oskrzeliki rosną i powiększają swoje wymiary.
8 LAT – ciągle przybywają pęcherzyki
DOROSŁY – liczba pęcherzyków płucnych wynosi 300 – 600 milionów
13 przebieg procesów starzenia się
Cechy charakteryzujące starzenie się:
a.) utrata sił oraz wytrzymałości fizycznej
b.) pogorszenie widzenia - soczewki stają się grubsze i cięższe. Jest to przyczyną upośledzenia widzenia przedmiotów bliskich. Pierwszymi zauważalnymi zmianami mogą być między innymi: trudności z czytaniem liter drukowanych, na przykład gazet. U 190 osób pomiędzy rokiem 65 a 70 występuje dalekowzroczność, zaś u połowy tych osób może rozwijać się katarakta.
c.) gorsza pamięć krótkotrwała
d.) nadmierne owłosienie występujące w przewodach nosowych oraz słuchowych
e.) upośledzenie w obrębie słuchu, u 1/3 ludności powyżej 65 roku życia początek tego upośledzenia oraz tempo jego narastania wykazuje różnice indywidualne. Bardzo często przyczyną niedosłuchu może być u starszych ludzi blokowanie kanału słuchowego woskowiną.
f.) malejąca zdolność do rozpoznawania zapachów, a także zwiększenie trudności rozpoznawania czterech podstawowych smaków: słodkiego, słonego, kwaśnego i gorzkiego.
g.) zmniejszenie masy kośćca, cecha ta pojawia się pomiędzy 55 i 75 rokiem życia. Podczas tego okresu może dojść do ubytków w tkance kostnej, łącznej i w masie mięśniowej. Dochodzi do zmniejszenia się także całkowitej objętości wody w organizmie.
h.) zmianie podlega także wysokość ciała w centymetrach. Zarówno u kobiet jak i mężczyzn ma to związek z osłabieniem grup mięśniowych oraz zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Ponad 10 procent kobiet powyżej 50 roku życia ma duże problemy z osteoporozą, która uszkadza strukturę kości i powoduje garbienie i obniżenie wzrostu.
i.) zmiana w układzie szkieletowo - mięśniowym u ludzi po 50 roku życia. W konsekwencji dochodzi do utraty tkanki kostnej. Intensywniejszy proces przebiega u kobiet niż mężczyzn. Dochodzi do osteoporozy. Wraz z wiekiem bardziej bolą stawy, słabną mięśnie, kości łatwiej się łamią.
j.) starzenie skóry - pierwszym tego objawem może być suchość spowodowana utratą zdolności zatrzymywania i wiązania wody w naskórku człowieka. Pojawia się utrata elastyczności w skórze, pojawiają się pierwsze zmarszczki mimiczne wokół ust i oczu. Naskórek ulega zmianie, staje się dużo cieńszy i bardziej szorstki. Na skutek różnorodnego wydzielania melaniny zdarzają się liczne plamy w brązowym kolorze w miejscach często odkrywanych. Pojawia się problem z krążeniem, naczynia włosowate stają się kruche. Następuje utrata tłuszczowej tkanki w podskórnej warstwie. Te zmiany sprawiają, że skóra jest bardziej pomarszczona i obwisła. Łysienie.
k.)menopauza i andropauza U kobiet pojawia się brak zdolności rozmnażania od 40 roku życia. W przypadku zdrowych mężczyzn jest inaczej, oni zachowują tę funkcję do starości. Starzenie kobiet charakteryzuje się większą gwałtownością niż w przypadku mężczyzn.
l.) zmiany biochemiczne w organizmie oraz degeneracja fizjologiczna o charakterze postępującym we wszystkich typach komórek, tkanek i we wszystkich narządach.
m.) podatność na choroby
n.) pojawiające się różnice w układzie naczyniowo - sercowym. Dotyczą one wewnętrznej błony mniejszych i większych tętnic i naczyń włosowatych. Stają się one grubsze, przez co dochodzi do zwężenia, w konsekwencji zmniejszeniu ulega światło tętnic i są przez to dużo sztywniejsze. Pojawiają się problemy z ukrwieniem, co powoduje zmiany w obszarach bardzo oddalonych od serca, szczególnie w stopach i podudziach. Dochodzi w nich do wielu przebarwień skórnych, owrzodzeń, zaników. Charakterystyczne dla osób starszych jest to, że nogi i ręce na skutek utrudnionego krążenia częściej ulegają ziębnięciu. U starszych ludzi z genetycznymi predyspozycjami oraz pod wpływem zewnętrznych czynników, takich jak palenie tytoniu czy też niewłaściwa dieta, może dojść do tak zwanych zmian miażdżycowych. Zmiany te mogą doprowadzić do śmierci, na przykład z powodu zawału serca, dusznicy bolesnej czy udaru mózgu. Z upływem lat dostrzega się częstsze zmiany w żyłach, które z czasem ulegają rozszerzaniu i zwiotczeniu, co w konsekwencji może prowadzić do wystąpienia hemoroidów i żylaków.
o.) zmiany zachodzące w układzie odpornościowym. Układ odpornościowy staje się wolniejszy i dużo mniej czujny. Można zaobserwować spadek zdolności limfocytów B do produkowania przeciwciał. Zwiększa się produkcja przeciwciał nakierowanych przeciwko białkom własnego pochodzenia i również nasila się ryzyko chorób wywołanych przez autoimmunoagresję, na przykład zapalenie stawów reumatoidalne, choroby degeneracyjne, toczeń rumieniowaty. Ryzyko nasila się wraz z wiekiem człowieka.
p.) zmiany zachodzące w układzie hormonalnym. Pojawiają się wraz z wiekiem i można zaobserwować stopniowe zmniejszenie się poziomu hormonów tarczycy, DEA, wzrostu, insuliny, androgenów, testosteronu, melatoniny, aldosteronu. Układ hormonalny z wiekiem słabnie i wolniej reaguje na zmiany zachodzące w środowisku. U osób w podeszłym wieku występuje zaburzenie snu, zmianie ulega jego czas trwania i długość poszczególnych faz.
r.) zachodzące zmiany w układzie pokarmowym, ściany jelit i inne warstwy stają się dużo cieńsze. Jelito traci swoją elastyczność, w konsekwencji prowadzi to do zmniejszenia się perystaltyki jelit, oraz częściej dochodzi do zaparć. Do zmian zalicza się skład bakteryjnej flory. Występują zmniejszone wydzielania gruczołów żołądkowych i ślinowych, na przykład starcza niedokwaśność, która jest powodowana obniżeniem wydzielanego kwasu solnego.
s.) kurczenie nerek. Zjawisko to pojawia się w granicach 30 i 80 rok u życia, wówczas nerki tracą do 50 procent swojej wydolności.
t.) zmiany zachodzące w układzie nerwowym w przebiegu procesów starzenia dochodzi do minimalizowania masy mózgowej, dotyczy ona zawartości płynu, a także poszczególnych komórek. Najsilniejszemu kurczeniu ulegają płaty czołowe, które odpowiedzialne są za procesy myślowe. Następstwem tego są kłopoty z koncentrowaniem się na danej czynności oraz zmniejszeniem zdolności skupienia się na dwu lub więcej rzeczach jednocześnie. Zaobserwować można zmiany w hipokampie, narządzie odpowiedzialnym za powstawanie oraz przywoływanie wspomnień. Zmniejsza się liczba komunikacji między komórkami nerwowymi. Zachodzi starzenie się komórek glejowych, obniżona jest sprawność receptorów, wydłużeniu ulega czas reakcji i zmniejsza się szybkość dowolnych ruchów. U osób w podeszłym wieku częściej pojawiają się zaburzenia psychiczne na przykład depresja oraz zaburzenia świadomości, choroba Alzheimera oraz otępienie.
Innym zjawiskiem jest starzenie się psychiczne człowieka.
To zmiany, do których dochodzi dzięki mijającemu czasowi, w osobowości, w duchowym i emocjonalnym życiu człowieka. Jest ono związane ze zmianami o charakterze biologicznym, które zachodzą w całym organizmie, a przede wszystkim w mózgu. Wiele z zaburzeń związanych z fizjologią pracy mózgu, powoduje różnorodne psychologiczne objawy starzenia się człowieka. Są nimi:
a.) słabnięcia funkcji postrzegania
b.) utrudnia kontaktu ze światem zewnętrznym poprzez osłabienie pracy słuchu oraz wzroku
c.) zaburzenia krótkotrwałych systemów pamięci oraz większy wpływ na czynniki rozpraszające i spowolnianie czasu reakcji sprawiają, iż człowiek w podeszłym wieku dużo gorzej asymiluje sobie nowe wiadomości.
d.) zostaje zmniejszona zdolność do przystosowania się do zachodzących zmian w dalszym lub bliższym otoczeniu człowieka.
e.) pojawienie się trudności w funkcjonowaniu intelektualnym po roku 60.
Starzenie społeczne
Na starzenie społeczne człowieka wpływa postawa jaką przyjmuje on w stosunku do swojego okresu w życiu w którym się znajduje.
Wyróżniamy dwie zasadnicze postawy psychiczne procesu starzenia się:
a.) realizowany przez ludzi, którzy całe życie porównują do przeszłości i poddają krytyce wszystko oraz wszystkich. Ich trudny charakter nie zachęca młodych ludzi do pomocy im, charakteryzuje ich smutek i samotność.
b.) drudzy to świadomi swoich wad i ograniczeń ludzie w podeszłym wieku, próbują w tym czasie odszukać swoją drugą młodość.
Na spowolnienie procesu starzenia się wpływają następujące czynniki:
a.) aktywność ruchowa to znaczy podejmowanie wysiłku fizycznego, dzięki spacerom, marszom, wyprawom turystycznym pieszym lub rowerowym itp. W wieku podeszłym spowolniona jest przemiana materii co prowadzi do popadania w otyłość oraz chorób takie jak: miażdżyca, cukrzyca, choroby krążenia, zwyrodnienia w układzie kostnym.
b.) właściwa dieta u osób w podeszłym wieku widać wszelkie niedobory witamin, białek, soli mineralnych - niewłaściwa dieta lub zaburzenia wchłaniania będące wynikiem chorób przewodu pokarmowego, czy też przyjmowaniem niektórych leków. Do najczęstszych błędów w żywieniu należą: przyjmowanie nadmiernej liczby tłuszczy zwierzęcych oraz cukrów. Zapominając o ważnym składniku diety jakim są warzywa i owoce.
c.) brak uzależnień, nie stosowanie leków, wolność od palenia tytoniu, picia alkoholu gdyż zwiększają one ryzyko występowania chorób nowotworowych, zwiększają ciśnienie w krwi, zwężają naczynia krwionośne, prowadzą do niewydolności płuc oraz zaburzeń w funkcjonowaniu serca, nerek, powodują stany depresyjne.
Śmierć
48 kształtowanie mechanizmow odpornościowych w ontogenezie
31 odchylenia w rozwoju spowodowane błędami w przekazywaniu informacji genetycznej
Oraz 21 zmiennosc z wiekiem układu krążenia i kostnego , mięśniowego
Sławomir Krygier
Karolina Szczesna