Poszczególne etapy przebiegu infekcji wirusem HIV:
1) Etap początkowy:
Ok. 50-70% zakażonych, u których od momentu wniknięcia wirusa minęło 3 do 6 tygodni, cierpi na objawy podobne m. in. do tych towarzyszących grypie. Można tu wymienić takie dolegliwości jak:
- ogólne bóle ciała ( zwłaszcza mięśni i stawów);
- Wzrost temperatury ciała (od 37oC wzwyż);
- Wzmożonona potliwość ciała;
Poza tym do objawów można zaliczyć:
- powiększenie węzłów;
- pojawienie się zaczerwienień czy drobnych krostek;
- nawet zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
Stan taki utrzymuje się od kilku do kilkudziesięciu dni.
2) Etap utajony choroby, czyli nosicielstwa wirusa HIV:
W prawie 50% wypadków okres ten trwa niemal 10 lat i mimo wniknięcia do organizmu wirusa, stan osoby zarażonej nie odbiega zbytnio od stanu normalnej (nie zakażonej) osoby. Osoby takie często nawet nie są świadome faktu bycia nosicielem śmiercionośnego wirusa. Prowadzą one normalny tryb życia, zarówno pod względem towarzyskim jak i zawodowym. Co niestety jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, gdyż stwarza wysokie ryzyko zarażenia innych osób. Mimo dobrej kondycji funkcjonowania układu odpornościowego pogarsza się.
3) AIDS (Aquired Immune Deficiency Syndrom):
Zespoły związane z AIDS (ARC):
Zespół limfadenopatyczny (PGL)
Charakteryzuje się on przedłużającym się, ogólnym powiększeniem węzłów chłonnych. Stwierdza się go w przypadku, gdy średnica węzłów chłonnych (w co najmniej dwóch miejscach poza pachwinami) przekracza 1 cm, a stan ten utrzymuje się ponad 90 dni. Węzłami, które ulegają powiększeniu w największej liczbie wypadków (85%) to węzły karkowe oraz około uszne. Ponad to występują nawracające infekcje przewodu pokarmowego, skóry oraz górnych i dolnych dróg oddechowych.
U ok. 10-30% osób z objawami PGL po mniej więcej 5 latach dochodzi do rozwinięcia się objawów AIDS. Aby określić dokładnie etap, w jakim znajduje się choroba zazwyczaj zaleca się wykonanie badań histologicznych powiększonych węzłów.
Zespół wyczerpania- wasting syndrome;
Pojawia się on, gdy u osoby HIV pozytywnej pojawiają się i będą się utrzymywały co najmniej dwa z poniższych objawów:
- masa ciała może ulec redukcji o ok. 10%;
- poczucie ogólnego zmęczenia (zarówno psychicznego jak i fizycznego);
- "puchnięcie" węzłów chłonnych;
- wzmożona potliwość, zwłaszcza w nocy;
- pojawianie się od czasu do czasu dość wysokiej gorączki (powyżej 38°C);
- biegunka - okresowa lub stała;
U 10-35% nosicieli poprzedza on wystąpienie pełno objawowego AIDS, które rozwija się w przeciągu trzech kolejnych lat. Spadek odporności skutkuje zwiększoną podatnością na choroby bakteryjne oraz infekcje grzybicze, które u osób zdrowych nie są tak częste. Pojawiają się również zmiany na tle nowotworowym.
Pełnoobjawowe AIDS:
Osoby, które wkroczyły w ten etap choroby cierpią na zaburzenia ze strony wielu układów organizmu. Poniżej zostaną przedstawione niektóre z nich:
Objawy ze strony skóry oraz błon śluzowych
Zalicza się do nich:
zaczerwienienia oraz suchość skóry;
występowanie łojotokowego zapalenia skóry i mieszków włosowych;
leukoplakia włochata - zmiany patologiczne w obrębie języka ( rzadziej błon śluzowych policzków czy tez warg) w postaci białych, gęsto skupionych grudek;
mięsak Kaposiego - bardzo charakterystyczny nowotwór; występuje pojedynczo lub w skupiskach: różowoczerwony, niebiesko fioletowy bądź brązowy;
świerzbiączka oraz zmiany no podłożu grzybiczym;
Objawy ze strony układu oddechowego:
Zaliczamy tu m.in.:
zapalenie płuc o podłożu zarówno bakteryjnym jaki wirusowym;
gruźlicę;
pneumocystozowe zapalenie płuc, które objawia się dusznościami oraz kaszlem przy głębszym wdechu;
Wybrane objawy ze strony układu pokarmowego:
biegunki o różnym podłożu;
zmiany grzybicze zarówno od strony jamy ustnej jak i odbytu;
Niektóre objawy ze strony układu nerwowego:
zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych;
zapalenie mózgu;
zespół otępienia (występujący u 70% chorych);
Jednak podstawową przyczyną śmierci osób cierpiących z powodu AIDS jest utrata zdolności ich organizmu do obrony przeciw patogenom, która prowadzi do rozwijania się ciężkich w przebiegu zakażeń.
Cykl życiowy włośnia spiralnego
Do zarażenia dochodzi przez zjedzenie zarażonego mięsa. Standardowe gotowanie mięsa nie chroni przed zarażeniem. Nie jest możliwe zarażenie od chorej osoby. Larwy włośnia nie osiągają u człowieka dojrzałości i lokalizują się w mięśniach, gdzie ulegają otorbieniu (powstają cysty) i zwapnieniu.
Cykl życiowy owsika ;)
Owsik dostaje się do organizmu człowieka przez połknięcie lub wdychanie jaj. Z jamy ustnej jajo przedostaje się do jelita grubego. grubego. Robaki dojrzewają po 2-4 tygodniach, a żyją Samica, która wędruje nocą, składa ok. 8000-12000 jaj w lepkiej wydzielinie w okolicy odbytu , a także w przypadku kobiet niekiedy w przedniej części pochwy. Jaja są składane poza organizmem człowieka, aby zapewnić odpowiednią wilgotność oraz temperaturę 30-36 stopni Celsjusza. Chorzy dotykając palcami okolic krocza i bielizny osobistej zbierają na swoje ręce jajeczka; znajdują się one również w pościeli, co zagraża personelowi medycznemu. Jeżeli są przestrzegane zasady higieny, cykl życiowy nie zamknie się.
Układ odpornościowy człowieka
Odporność to niepodatność na niekorzystne czynniki zewnętrzne i działanie mikroorganizmów
ODPORNOŚĆ
WRODZONA NABYTA
(nieswoista) nie wymaga (swoista) uzyskana w życiu osobniczym
kontaktu z antygenem
Makrofagi
Białe krwinki
Lizozym CZYNNA BIERNA
Skóra - po przebytej - z matki na płód
Błony śluzowe - po szczepieniu - po surowicy
Kaszel odpornościowej
Łzawienie
Kichanie
Wymioty
We krwi człowieka występują białe ciałka krwi tzw. leukocyty, których główną rolą jest obrona organizmu.
Podział leukocytów:
Granulocyty: neutrofile, bazofile, eozynofile
Agranulocyty: limfocyty, monocyty ( dojrzałe monocyty to makrofagi)
Limfocyty: B, T
Odpowiedź immunologiczna jest to reakcja organizmu na wniknięcie antygenu
Typy odpowiedzi:
Komórkowa – uczestniczą leukocyty czyli białe ciałka krwi np. trawienie ciał obcych przez makrofagi
Humoralna – uczestniczą przeciwciała( immunoglobuliny), białka produkowana przez limfocyty B
Gdy wnika do ciała antygen wówczas limfocyty B wydzielają przeciwciała, które łączą się z antygenem, taki rozpoznany i oznakowany antygen niszczą następnie limfocyty
Choroby zakaźne – grupa chorób ludzi i zwierząt będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem chorobotwórczym lub wynikiem obecności w organizmie toksyn drobnoustrojów
Rezerwuarem zarazków może być środowisko, nosiciel lub organizm chory.
Rodzaje zakażeń:
Zakażenie (zatrucie)pokarmowe: choroba wynikająca ze spożycia pokarmu lub płynu zawierających substancje szkodliwe , a w szczególności toksyny bakteryjne .
Czynniki patogenne odpowiedzialne za zatrucia pokarmowe: salmonella, wzwA, jad kiełbasiany, aflatoksyna, pełzak czerwonki
Zakażenie kropelkowe – droga szerzenia się czynnika zakaźnego, w której infekcja przenosi się z osobnika chorego na zdrowego w wyniku rozpryskiwania w powietrzu śliny i śluzu, do których przyczepione są drobnoustroje
Czynniki patogenne: bakterie anginy, wirusy grypy
Zakażenie krwi – gdy czynnik patogenny znajduje się we krwi, w samym osoczu lub wewnątrz krwinek.
Postacie zakażenie krwi:
- SIRS – zespół uogólnionej reakcji zapalnej
- posocznica – układowa odpowiedź na infekcję ( rodzaje: posocznica pierwotna, wtórna, zespół septyczny- najcięższa postać posocznicy)
- MODS – zespół niewydolności wielonarządowej
Czynniki patogenne zakażenia krwi: bakterie dżumy, wzwC, malaria
PROCESY DEZYNFEKCJI I STERYLIZACJI
Dezynfekcja– postępowanie mające na celu maksymalne zmniejszenie liczby drobnoustrojów w odkażanym materiale. Dezynfekcja niszczy formy wegetatywne mikroorganizmów, a nie zawsze usuwa formy przetrwalnikowe. Zdezynfekowany materiał nie musi być jałowy. Dezynfekcja, w przeciwieństwie do antyseptyki dotyczy przedmiotów i powierzchni użytkowych.
Wyniki dezynfekcji zależą od trzech czynników:
* drobnoustroju – gatunek, liczba, aktywność fizjologiczna,
* środka dezynfekcyjnego – właściwości chemiczne i fizyczne, stężenie, czas działania,
* środowiska – temperatura, wilgotność, pH, obecność materii organicznej, poziom kationów Ca2+ i Mn2+ itp.
Do dezynfekcji stosuje się metody fizyczne i chemiczne.
Czynniki fizyczne używane do dezynfekcji:
* Para wodna - do dezynfekcji wcześniej oczyszczonego sprzętu, odzieży, unieszkodliwiania odpadów, używa się pary wodnej w temperaturze 100-105 °C pod zmniejszonym ciśnieniem (0,5 - 0,45 atm). Pary wodnej pod normalnym ciśnieniem używa się od odkażania m.in. wyposażenia sanitarnego.
* Promieniowanie - do odkażania używa się promieni UV o długości fali 256 nm, które niszczą drobnoustroje w powietrzu i na niezasłoniętych powierzchniach.
Czynniki chemiczne używane do dezynfekcji:
* czwartorzędowe sole amoniowe
* alkohole, np. alkohol etylowy, alkohol izopropylowy
* aldehydy, np. formaldehyd, aldehyd glutarowy
* związki fenolowe, np. krezol, rezorcynol
* biguanidy, np. chlorheksydyna
* związki metali ciężkich, np. srebra, miedzi, rtęci
* związki halogenowe, np. jodyna, chloramina, jodofory
* fiolet krystaliczny (barwnik), mleczan etakrydyny (Rivanol)
* utleniacze - nadtlenki, np. H2O2 lub nadmanganiany, np. nadmanganian potasu
* tenzydy, np. mydła
* kwasy i zasady.
Sanityzacja – proces dążący do eliminacji możliwie dużej liczby mikroorganizmów na przedmiotach codziennego użytku, powierzchniach płaskich itp. w gospodarstwie domowym i miejscach publicznych. Sanityzację przeprowadza sie za pomocą zwykłych środków myjących. Proces ten nie daje gwarancji jałowości czyszczonego obiektu
Sterylizacja, wyjaławianie – jednostkowy proces technologiczny polegający na zniszczeniu wszystkich, zarówno wegetatywnych, jak i przetrwalnikowych form mikroorganizmów. Sterylizacji można dokonać mechanicznie, fizycznie, bądź chemicznie, najczęściej używa się metod fizycznych. Prawidłowo wysterylizowany materiał jest jałowy – nie zawiera żadnych żywych drobnoustrojów (także wirusów) oraz ich form przetrwalnikowych.
Wyróżnia się następujące metody wyjaławiania:
* Wyżarzanie lub spalanie
* Sterylizacja suchym gorącym powietrzem
* Sterylizacja nasyconą parą wodną pod ciśnieniem
* Sterylizacja przez sączenie
* Sterylizacja promieniowaniem
o jonizującym
o UV
o mikrofalowym
* Sterylizacja gazami
o tlenkiem etylenu
o formaldehydem
o ozonem
* Sterylizacja roztworami środków chemicznych
o aldehydu glutarowego
o kwasu nadoctowego
* Sterylizacja plazmowa
Wyżarzanie lub spalanie
Wyżarzanie przedmiotu poddawanego wyjaławianiu w płomieniu palnika powoduje spalenie komórek drobnoustrojów.
Sterylizacja suchym gorącym powietrzem
Suche gorące powietrze powoduje utlenianie, a co za tym idzie inaktywację i degradację składników komórkowych drobnoustrojów.
Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem prowadzi się w sterylizatorach powietrznych, stanowiących zamknięte komory z termoregulacją, stosując temperatury 160-200 °C utrzymywane w czasie od dwóch godzin do kilkunastu minut.
Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem
Nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i struktur komórkowych. Wyjaławianie jest rezultatem zarówno wysokiej temperatury, jak i aktywności cząsteczek wody. Zwykle stosowane temperatury sięgają 108–134 °C, zaś czas wyjaławiania wynosi 15-30 minut.
Wyjaławianie parą wodną przeprowadza się w autoklawach (aparatach ciśnieniowych), wyposażonych w przyrządy do pomiaru temperatury i ciśnienia oraz odpowiednie elementy zabezpieczające (zawory).
Proces sterylizacji parą wodną składa się z następujących etapów:
* Czas nagrzewania – ciepło przenika wówczas w głąb materiału. Czas ten jest różny dla różnych obiektów, dlatego np. różne rodzaje pojemników należy wyjaławiać oddzielnie.
* Czas wyrównania temperatury – para wodna oddaje swoje ciepło utajone materiałowi aż do chwili, gdy temperatury wyrównają się i wymiana ciepła ustąpi.
* Czas wyjaławiania – właściwa sterylizacja, podczas której staramy się utrzymywać temperaturę przez stosowny okres. Zwykle dla bezpieczeństwa wydłuża się go o połowę.
* Czas schładzania autoklawu – czas od chwili przerwania ogrzewania do momentu, gdy manometr wskaże, że ciśnienie wewnątrz autoklawu jest równe atmosferycznemu.
Sączenie
Istotą wyjaławiania przez jest fizyczne usuwanie drobnoustrojów z roztworu lub gazu przez zatrzymanie ich na jałowym sączku membranowym (wykonanym z estrów nitrocelulozy) o średnicy porów mniejszej niż 0,2 μm. Sączki te to cienkie błony o grubości około 70-140 μm, mające kształt krążków lub arkuszy. Sączki o średnicy porów 0,22 mikrometra usuwają z roztworu grzyby, pierwotniaki, bakterie, ich przetrwalniki oraz wirusy. Natomiast sączki o średnicy porów 0,45 mikrometra zatrzymują tylko zanieczyszczenia mechaniczne i część bakterii.
Korzyści wynikające z tej metody są znaczące – nie zmienia się pH roztworu, nie rozpadają
Metodą sączenia wyjaławia się również powietrze – rolę filtra pełnią arkusze z włókien szklanych (filtry HEPA).
Sterylizacja promieniowaniem
Ultrafiolet jest efektywną metodą sterylizacji powierzchni nieosłoniętych przez szkło lub papier.
Promieniowanie UV
Wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem ultrafioletowym. Promieniowanie to zmienia strukturę kwasów nukleinowych, dlatego najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów. Używa się fal o długości 210–328 nm (najbardziej aktywne jest promieniowanie o długości fali 254 nm), emitowanych np. przez lampy rtęciowe
Promieniowanie jonizujące
Źródłem tego promieniowania mogą być na przykład izotopy emitujace promieniowanie gamma – zwykle używa się izotopu kobaltu 60Co.
Wyjaławianie gazami
Stosujemy je w przemysłowej sterylizacji sprzętu jednorazowego i wszelkiego typu materiałów medycznych, szczególnie wykonanych z tworzyw sztucznych i wrażliwych na wysokie temperatury.
Tlenek etylenu
Do sterylizacji używany jest czysty tlenek etylenu lub jego mieszanina z dwutlenkiem węgla (w proporcji 1:9). Sterylizację prowadzi się w komorze gazoszczelnej w temperaturze 30-65 °C, przy wilgotności względnej 40-60%. Stężenie gazu nie powinno przekraczać 1200 mg/l.
Formaldehyd
Formaldehyd jest czynnikiem alkilującym, aktywnym względem form wegetatywnych i przetrwalników. Ma jednak ograniczone zastosowanie ze względu na toksyczność. Do wyjaławiania używa się sterylizatorów.
Sterylizacja roztworami środków chemicznych
Aldehyd glutarowy
Aldehyd glutarowy jest aktywny w stosunku do form wegetatywnych bakterii, wirusów, przetrwalników, i grzybów. Nie powoduje korozji metali i nie uszkadza wyrobów gumowych.
Do wyjaławiania stosowany jest przeważnie roztwór 2% o pH 7,5-8,5 (o największej aktywności w stosunku do przetrwalników), do którego dodaje się 0,3% wodorowęglanu sodu. Materiał zanurza się w nim na trzy godziny.
Kwas nadoctowy
Kwas nadoctowy jest silnie utleniający, toksyczny i reaktywny. Wykazuje aktywność w stosunku do form wegetatywnych i przetrwalników. W roztworach wodnych łatwo rozkłada się do tlenu i kwasu octowego.
Do wyjaławiania stosuje się roztwory 0,1-0,5%.
Deratyzacja, odszczurzanie – zwalczanie za pomocą środków chemicznych, fizycznych lub biologicznych wszelkich szkodliwych gryzoni, najczęściej szczurów i myszy. Przeważnie zatrutym pokarmem lub za pomocą pułapek, rzadziej innymi metodami.
Dezynsekcja – tępienie szkodliwych owadów (zwłaszcza pasożytniczych jak muchy, komary, pchły, wszy i karaluchy), ich jaj i larw, ze względów sanitarnych i gospodarczych. W szerszym znaczeniu niszczenie stawonogów w ogóle.
Dezynsekcję można wykonać przez zastosowanie środków fizycznych (para, ogień, gorące powietrze, promieniowanie ultrafioletowe), mechanicznych (wyłapywanie, trzepanie, oczyszczanie), chemicznych (środki owadobójcze) i biologicznych (zwalczanie za pomocą innych organizmów żywych).