Le Goff Kultura średniowiecznej Europy

Le GOFF – Kultura Średniowiecznej Europy

1.ŚWIATŁA WŚRÓD CIEMNOŚCI

- spory pomiędzy chrześcijanami a poganami wypełniają literaturę wczesnochrześcijańską i literaturę średniowiecza

- literatura pogańska stanowi problem dla chrześcijańskiego średniowiecza. W V w. istniały dwie przeciwne tendencje

- Cesarstwo przekazało średniowieczu, rozebraną na cząstki literaturę, sztukę i myśl grecko – rzymską, w taki sposób że średniowiecze mogło ją łatwo zasymilować.

- Ośrodkami w których miało się skupiać życie ludzi będą wiejskie dwory i klasztory . Ludzie uczeni mają się zniżyć do poziomu nie uczonych.

- Były to czasy wielkich herezji, niepewności, wiara nie była jeszcze ukształtowana. Niewolnictwo musiało być zniesione, a ludzi trzeba było zachęcić do pracy, człowiek musiał zrozumieć, że może zapanować nad naturą.

- Miasta funkcjonują dzięki wciąż istniejącej funkcji gospodarczej związanej z importem towarów luksusowych. Najważniejsze ośrodki miejskie to te, gdzie rezydują królowie barbarzyńscy

KLASZTORY

Wielkim ośrodkiem cywilizacji wczesnego średniowiecza jest klasztor, coraz częściej izolowany, klasztor wiejski.

- Jest przechowalnią kultury umysłowej, artystycznej, rzemieślniczej

- ośrodek produkcji i wzorzec gospodarczy – mnóstwo narzędzi

- ośrodek duchowny związany z obecnością relikwii świętego.

- nowe miejsce społeczeństwa organizują się wokoło klasztorów

- w czasie ewangelizacji wsi niszczono bogów pogańskich – posągów w świątyniach, oraz bóstw naturalnych – ścięcie świętego drzewa

LERINS – klasztor, szkoła ascezy, mniejszy nacisk na szkołę myślenia. Duchowna medytacja nad biblią.

Życie w odosobnieniu. Pierwszy opat – Honorat

BENEDYKTYNI – skromne cudy życia codziennego, duchownego. Prawdopodobnie rzeczywistym

założycielem był św. Benedykt, umiar i równowaga. Czas w klasztorze jest podzielony

na czas pracy ręcznej, czas pracy duchowej, czas pracy umysłowej. Wymaga się od

mnichów gospodarności, pracowitości i ascezy duchowej. Księgi są przepisywane.

Umiar – życie proste, nie przesadzanie w ascezie ani w ubóstwie.

KLASZTOR W IRLANDI – św. Patryk. Klasztor szkołą misjonarzy. Wylęgarnia świętych. Bardzo surowy i

rygorystyczne posty. Surowy klimat. Karanie się. Mnisi irlandzcy biorą udział

w ruchach chrystianizacji.

UCZENI

Tzw. „Założyciele średniowiecza”. Ich rola było ocalenie z kultury antycznej tego co najistotniejsze i nadanie jej formy takiej, by średniowiecze mogło ją łatwo zasymilować.

BOECJUSZ – wiedza o Arystotelesie, definicja natury. Dzięki niemu, muzyka zajęła wyjątkowe miejsce w kulturze średniowiecza.

KASJODOR – wprowadzenie do literatury i pedagogiki chrześcijańskiej. Zlecił mnichom przepisywanie starych rękopisów.

IZYDOR – dzieło o etymologiach – program siedmiu sztuk wyzwolonych, słownictwo naukowe , nazwy są kluczem do natury rzeczy, przeświadczenie że kultura świecka jest potrzebna do dobrego zrozumienia pisma.

BEDA – omówienie wielorakości znaczeń pisma, teoria czterech zmysłów. Odcina się od kultury klasycznej. Nakierowuje średniowiecze na drogę własną i nie zależną.

ODRODZENIE KAROLIŃSKIE

- Nie było ono nowatorskie, stworzony przez nie program szkolny jest programem wcześniejszych szkół przyklasztornych. W każdym biskupstwie i klasztorze polecano nauczać, muzyki, psalmów, śpiewów, gramatyki, oraz by mieć starannie poprawione księgi.

- Kultura dworów karolińskich, to kultura królów barbarzyńskich. Królewska Akademia, na dworach książęcych prowadzi dziecięce zabawy typy, gry quizy, za którymi barbarzyńscy królowie przepadają.

- Odrodzenie karolińskie miało zapewnić wykształcenie nielicznym wysokim urzędnikom królewskim. - Zalecano otwierać szkoły w klasztorach, a zamykać szkoły poza klasztorne by uchronić mnichów przed zewnętrznym zepsuciem. Dla nich wiedza stanowi możliwość wywyższania się ponad innych.

- Coraz większy nacisk nakłada się na kaligrafie, rękopisy się ogląda, a nie czyta.

- Zamiłowanie do cennych tkanin.

- W tej epoce powstają budowle - kaplica w Akwizgranie, które będą często naśladowczym wzorem.

- Stworzyło dzieła – miniatury , gdzie zjawia się realizm, zamiłowanie do konkretu, swoboda rysunku.

2. STRUKTURY PRZESTRZENNE I CZASOWE

Na średniowiecznym zachodzie wszelki postęp to karczowanie, walka z zaroślami, zagajnikami. Rzeczywistość ze zespół większych i mniejszych polan. Średniowieczna Europa była wielką aglomeracją, z której wyłaniały się zamki i miasteczka, osadzone na pustkowiach, wśród lasów.

LASY

- Tam chronią się pustelnicy, kochankowie, błędni rycerze, zbójcy, wszyscy wyjęci z pod prawa.

- dla rycerzy miejsce przygód

- dla chłopów i biedoty, to miejsce korzyści. Tam pasa się stada, tuczą się świnie, które później chłop zabija na jadło. Zbiera się tam jagody i dziko rosnące owoce. Bierze się z tamta jedzenie i drewno – jedyny surowiec. Miód, dębowa kora, popiół ze spalonych krzewów, żywica.

- Zwierzyna należy, podobnie jak cały las, to pana. Dlatego chłopi zajmują się kłusownictwem.

- Las jest również pełen grozy, niebezpieczeństw i wyimaginowanych rzeczywistości. Las stanowi granice pomiędzy krajami. Z jego gęstwiny, wydostają się głodne wilki, zbójcy i rozbójnicy. Niekiedy las, kryje w sobie krwiożercze potwory jeszcze za czasów wierzeń pogańskich. Las staje się więc światem legend.

MIGRACJE – RUCH

Ludzie średniowiecza wciąż się przemieszczają.

- własność jest prawie nie znana. Każdy ma tylko prowizoryczne prawo urzędowania. Ponieważ zawsze znajdzie się ktoś wyższy, kto może nam wszystko odebrać.

- Wszyscy wynarodawiają się łatwo, bo nie mają ojczyzny. Emigracja chłopska i nie tylko jest zjawiskiem powszednim. Na drogach spotyka się duchownych, zakonników, mnichów, studentów wędrujących do szkół.

- Nikt człowieka nie zatrzyma w domu. Na ziemi jest się wiecznym pielgrzymem.

- Majątek rodzinny, czasami zamyka się w jednej skrzyni, jest tak mały, że łatwo go ze sobą przenosić. Do niczego nie przywiązuje się wartości prywatnej, ani do niczego się nie przywiązuje.

- w XIVw. Wędrowcy to ludzie podejrzani, włóczędzy, ludzie normalni nie podróżują. Nawet pielgrzymka wydaje się być podejrzana, jako by mogła być przykrywką włóczęgi. Jedyna pielgrzymka jaka zasługuje na uznanie to pielgrzymka w celach pokutnych. Jest to kara za ciężkie grzechy. Wędrowcy to ludzie nieszczęśliwi.

- Narzędzia wędrowców stają się symbolami – kij, kostur w kształcie litery T, oraz ślepiec.

- rzymskie szosy poszły w niepamięć. Chodzi się ścieżkami polnymi, a droga jest długa i powolna

- uiszcza się płaty za przenoszone towary, lub samych podróżnych, za przejście przez most, lub ścieżkę.

- Ludzie wielkiej przygody to ci którzy zapuszczają się poza granice świata chrześcijańskiego – Afryka, Krym.

- droga morska jest szybsza ale i bardziej niebezpieczna. Zależna od pomyślnych wiatrów. Niebezpieczeństwo to również burze i piraci.

- w żywotach świętych często pojawia się element podróży

ZIEMIA

Natura dla ludzi średniowiecza to cztery żywioły, z których składa się wszechświat, albo człowiek. Ta wizja dotyczy wszystkich, uczonych jak i nie uczonych. Fantastyka tego co znajduje się poza Europą średniowieczna uderza. Kształt ziemi jest z reguły zdeterminowany, wierzy się że jej pępek znajduje się w Jerozolimie. Ocean Indyjski, uważany jest za zamknięty zbiornik marzeń o miejscach fantastycznych, o ludziach fantastycznych, marzeń o obfitościach. Ziemia jest podzielona na trzy części – Europę, Azję i Afrykę.

STOSUNKI DO OBCYCH

  1. DO BIZANTYJCZYKA

- to schizmatyk

- odrzucają Syna – wymieniają tylko Ojca i Ducha

- nie uznają zwierzchnictwa papieża

- zarzucano Grekom że są zniewieściali, tchórzliwi, obłudni i bogaci. Również fakt, że herezje zaczęły się u nich

- obłuda – ludzie zachodu cenią wierność feudalna

- grecy natomiast brzydzą się zachodem. Brzydzą się wojny, która zachodni uważają za dobrą. Grecy są zaskoczeni i oburzeni postawą zachodnich mnichów i duchownych którzy biorą udział w wojnach. W Bizantyjczykach budzi grozę, chciwość ludzi zachodu.

- Konstantynopol zachwycał, gmachy i sklepy. Klasztory i kościoły wybudowane z kunsztem, mnóstwo dzieł sztuki

- relikwie w kościołach – drzewo z krzyża św. Ostrze z włóczni, która przebiła bok Chrystusa itp.

- najcenniejsze produkty importowane przez świat pochodzą z Bizancjum – drogocenne tkaniny, produkcja jedwabiu.

  1. DO MAHOMETA

- to niewierny. To wróg z którym się nie paktuje.

- nawiedza apokaliptyczne wizje chrześcijańskie, to bestia apokaliptyczna, pojawia się zawsze w towarzystwie antychrysta.

- walka z niewiernym to cel rycerskiego ideału, niewierny to poganin, mahometanie to poganie

- są jednak prądy pokojowe – wymiana handlowa, intelektualna (chociaż nie wielu chrześcijan odczuwa ochotę przejścia na tamtą stronę

- pojawia się mowa na naukę arabską.

  1. DO MONGOŁÓW

- Tatarzy, który poprzez najazdy pustoszyli kraje.

- to stwory nie ludzkie i do zwierząt podobne, które łakną krwi.

- na temat Mongołów tworzono baśniowe wyobrażenia – uważano że mogą oni się nawrócić na chrześcijaństwo, a nawet już potajemnie przyjęli chrzest, czekają tylko by się ujawnić. Na tej bazie zbudowano wielkie marzenie o przymierzu chrześcijańsko-mongolskim – skończyły się rozczarowaniem.

  1. DO POGAN

- to ci którzy wielbią bałwany, ale mogą stać się chrześcijanami.

- nieustająca praca misjonarska rozszerza chrześcijaństwo.

- Niemcy nawracają pogan siłą – orężem zmusza się do chrztu.

- Powroty do pogaństwa były gwałtowne.

- 1038 wybuchło w Polsce powstanie ludowe, Węgry wyrzekły się wiary.

- poganie to często barbarzyńcy, wejście w chrześcijaństwo było awansem.

  1. CHRZEŚCIJANIE I INNI

- chrześcijaństwo chciało wyjść ze swoich granic. Zaczęli wspierać misjonarzy i krucjaty.

- rasizm religijny – wyklucza innych członków. Przynależność do chrześcijaństwa stanowi kryterium jego wartości.

- niechrześcijanin nie jest zwykłym człowiekiem. Chrześcijanie są chronieni przed niewolnictwem.

BÓG I TRÓJCA

Trójca święta jest ośrodkiem życia duchownego. Jest drogą, po której człowiek przesuwa się i dociera do obrazu Boga, zatartego przez grzech. Trzy osoby trójcy świętej to trzy drogi, trzy sposoby duchowego postępu.

- Ojciec – droga pamięci

- Syn – droga rozumu

- Duch – droga miłości

  1. BÓG

- wizerunek odziedziczony od judaizmu, chociaż początkowo przedstawiany za pomocą symboli. Dopiero później ukazuje się go antropomorficznie.

- Bóg nie ukazuje się ludziom

- średniowieczni chrześcijanie wyobrażali go sobie podobnie jak Żydzi – w postaci ludzkiej, ponieważ Bóg stworzył człowieka na swoje podobieństwo.

- miał przejawiać się w triumfie, w sądzie, w stworzeniu.

- stał się panem feudalnym, rozkazujący aniołom, mnichom i ludziom świeckim.

b) CHRYSTUS

- najczęściej przedstawiany w postaci baranka, trzymającego krzyż albo chorągiew. Szybko jednak uznano że maskuje to aspekt człowieczeństwa Chrystusa.

- Zaczęto go przedstawiać w postaci ludzkiej, obok Chrystusa baranka, zjawia się Chrystus Pasterz, a później Chrystus nauczający i mnożący symbole

- epoka karolińska ominęła wszystko, co mogłoby świadczyć o słabościach Chrystusa – pogodne epizody z jego życia, realizm i cierpienie jego męki itp.

- Kult Chrystusa:

DIABEŁ

- Jest tworem społeczeństwa feudalnego

- Bóg i Diabeł to dwaj dominujący nad życiem człowieka średniowiecznego

- Szatan jest upadłym Aniołem

- Dla ludzi średniowiecza podstawą wiary jest manicheizm. Wiara w dwóch bogów – dobra i zła. Po jednej stronie jest Bóg a po drugiej Diabeł. Ludzkość jest rozrywana przez te dwie moce.

- jest równie rzeczywisty jak Bóg.

- w ikonografii występuje w formie symbolicznej - węża

- Może się ukazać każdemu, w każdej chwili.

- Jest lękiem nękającym człowieka średniowiecznego

- Dwojaka postać diabła

- ofiary szatana muszą wytrzymywać, wciąż powtarzające się ataki.

- siły nadprzyrodzone Boga i szatana nie są zarezerwowane tylko dla nich. Niektórzy ludzie również posiadają magiczne zdolności – istnieje biała i czarna magia – po jednej stronie święci, po drugiej czarownicy.

ANIOŁ

- To opiekunowie ludzi

- pomiędzy niebem i ziemią ustawiona jest „drabina Jakubowa” po której wciąż wchodzą i schodzą istoty niebieskie, z pomocą Aniołów ludzie wchodzą po drabinie, ich życie to wspinaczka, złożona z upadków i podźwignięć się

- na ziemi żyje człowiek, jego anioł i czyhający demon przed którym bronią nas aniołowie

- Każda osoba w chwili zesłania na ziemię, zostaje powierzona w opiekę Aniołowi, który ma go wciąż zachęcać do czynienia dobra, przychodzą z pomocą, w każdej potrzebie, zwłaszcza jeśli prosi się o to w modlitwie.

- Aniołowie ukazują się w postaci ludzkiej, ponieważ człowiek nie może oglądać duchów. Przybierają ciało powietrzne, które człowiek może usłyszeć i zobaczyć

- społeczność aniołów to kopia społeczeństwa ziemskiego, ludzie średniowieczni twierdzą, że społeczeństwo ziemskie jest kopią społeczeństwa niebieskiego. Każde naruszenie gmachu społeczeństwa ziemskiego, powoduje takie samo naruszenie w społeczeństwie niebieskim.

- Społeczeństwo niebieskie – Cherubini, Serafini, Trony, Panowie, Cnoty, Mocy (moce), Księstwa, Archaniołowie, Aniołowie

HISTORIA

- Czas to moment wieczności

- zależy tylko od Boga

- może być tylko przeżyty

- zmierzyć czas, wykorzystać – to grzech

- czas boski jest linearny.

- czas filozofów i uczonych grecko-rzymskich jest czasem kolistym, zaczynającym się wciąż od nowa, czas Wiecznego Powrotu. Czas – nieustannie nowy, wyłączony z wszelkiego powtarzania. Czas koła – koła fortuny – kto dziś jest na górze, jutro będzie na dole. Historia ma początek i koniec. Każda kronika średniowieczna zaczyna się od stworzenia świata, a zakończenie to Sąd Ostateczny.

- Czas średniowiecznych kleryków jest historią, historia ma kierunek, wzorowany jest na podziale tygodnia. Wszechświat i człowiek przechodzą przez sześć wieków, na podobieństwo sześciu dni tygodnia – dzieciństwo, chłopięctwo, młodość, wiek dojrzały, starość, zgrzybiałość. Świat przechodzi właśnie przez ostatnie stadium – dlatego średniowieczu towarzyszy pesymizm, bo świat się kończy. Zbawieni zostaną wybrani nieliczni, sprawiedliwi, Ci którzy żyli po narodzeniu Chrystusa. Dla pogan żyjących przed Chrystusem nie ma nadziei.

- Zbawione zostaną tylko nieliczne postacie starożytności, które popularność wyprowadziła z piekła.

- Historia Chrześcijaństwa osiąga swój kształt w XII w (Piotr Comestor), gdzie Biblia jest potrakotwana jako historia.

- Historia Chrześcijańska dzieli się później na dwie:

- Istota wysiłków średniowiecznych myślicieli chrześcijańskich polega na usiłowaniu zatrzymania dziejów.

CZAS

- nie obojętność na czas

- przemieszanie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Widoczne szczególnie w trwaniu w odpowiedzialności zbiorowej, znamiennej dla społeczeństwa pierwotnych. Wszyscy ludzie żyją współwinni grzechowi Adama i Ewy. Poczucie że wszystko co ważniejsze jest wspólne.

- w datowaniu było dla nich ważniejsze coś innego niż dla nas. W określeniach nie są ściśli, a układem odniesienia wydarzeń nie są cyfry.

- Potrzeba chronologii najważniejsza jest w historii świętej

- instrumenty mierzenia czasu są zależne od kaprysów przyrody np. zegar słoneczny

- namiastki zegara – czas spalania się jednej świecy, czas w jaki odmawia się modlitwę

- masy słuchają czasu narzuconego – czasu trąb, dzwonów i rogów myśliwskich

- rok w różnych krajach rozpoczyna się od różnych dat, w zależności od tego czy czas liczony jest od Narodzin, od Zmartwychwstania, od Meki Chrystusa, lub od Zwiastowania.

- czas średniowieczny to przede wszystkim czas rolniczy, prawie całe społeczeństwo żyje z uprawy ziemi. To czas, czekania i cierpliwości. Zasadnicze podziały to dzień i noc, oraz pory roku.

- Noc jest pełna grozy, niebezpieczeństw, światło sztuczne jest rzadkością , przywilejem najmożniejszych.

- Wszystko co jest jasne, jest dobre, piękne

- Pory roku, są właściwie dwie – zima – czas gdy milkną głosy, barwy bledną i lato – pora odnowy.

- Dwanaście miesięcy wyobraża prace wiejskie. Wszędzie więc czas jest właściwie wiejski, wewnątrz pojawia się czas pański – czas feudalny

- Obok czasu wiejskiego, mamy czas kościelny i czas pański

- Czas rolniczy, czas pański, czas kościelny – zależą od czasu przyrodniczego.

- czas średniowieczny zmienia się, bardzo powoli. Rozwój miast, wzrost handlu, kupców, mieszczaństwa, którzy odczuwają potrzebę mierzenia czasu prowadzi do rozwoju technicznego, a co to powstania zegarów. Pierwszy zegarek – Gutenberg

PUSTELNICY

- Prąd ucieczki od świata.

- pogarda dla świata którą wyrażają pustelnicy (Conteptus mundi)

- Dwa rodzaje pustelnictwa – indywidualne i w wspólnotach.

- Biali mnisi nosili białe habity, to symbol czystości i pokory. Szyty z tkaniny surowej.

- wzór pustelnika to wzór samotnika. Zaludniają zazwyczaj pustynie, czyli lasy średniowiecznej Europy.

- Pustelnik to powiernik, nauczyciel. Do niego zwracają się o pomoc rycerze i kochankowie, których gnębi jakaś wina.

- Często stają się wędrownymi kaznodziejami. Można ich spotkać, w miejscach uczęszczanych przez podróżnych – na krzyżowaniach leśnych dróg, przy mostach, a później przenoszą się na place publiczne.

- Ikonografia przedstawia ich odzianych w skóry zwierzęce, bosych, z kijem w ręku, kosturem pielgrzymim.

- Możni często przyodziewają suknie zakonne identyfikując się z tym ideałem, wzorem duchowej doskonałości

- Inne sposoby uzyskania zbawienia (prócz przywdziania habitu mnisiego przed śmiercią) – praktykowanie miłosierdzia, dobroczynność, darowizny.

MILLENARYZM

- Drugi prąd, pragnie urzeczywistnienia na ziemi szczęścia wiecznego, powrotu do złotego wieku, utraconego raju

- prąd ściśle związany ze snem o millenium – o okresie tysiąclecia, czyli wieczności

- ściśle związany z mitem o antychryście.

- kształtuje się i wzbogaca na podłożu apokalipsy, krzepi wiarę optymistyczna, jest afirmacją ostatecznej odnowy

- Uwagę ludzi średniowiecza przykuwają nieszczęścia, które mają świadczyć o zbliżającym się końcu świata.

- pogląd religijny głoszący bliskie nadejście tysiącletniego panowania Królestwa Bożego, oparta na Biblii wiara w Millenium, czyli Tysiąclecie, które ma być okresem zbawienia i szczęśliwości na Ziemi.

- Koniec świata mają zapowiedzieć zarazy, głód i katastrofy

ANTYCHRYST

- tuż przed końcem świata ma się pojawić osobistość szatańska, będzie dyrygowała katastrofami i próbowała wciągnąć ludzkość w wieczne potępienie

- jest on antytezą Chrystusa

- jego przeciwnikiem jest „cesarz końca świata”, który będzie usiłował zagarnąć ludzkość by doprowadzić ją do zbawienia

- Antychryst pokona Chrystusa stąpiwszy po raz wtóry na świat

- Postać Antychrysta opracował mnich Piotr w VIII w.

- w XII w. teatr przyswaja sobie tę postać oswajając ją ze wszystkimi.

- Postacie historyczne są uosabiane, albo z Antychrystem, albo z „Cesarzem końca świata”

- Antychryst będzie próbował mamić w kilka sposobów:

- Kościół jest przegniły, skazany na zagładę, musi ustąpić miejsca Kościołowi Nowemu, Kościołowi Świętych, który wyrzeknie się bogactw i zaprowadzi panowanie czystości i równości.

WŁADZA POLITYCZNA

Trzeba było poszukać kogoś kto pilnowałby chat, zatrzymywał złoczyńców i wymierzał sprawiedliwość. Kogoś kogo nikt nie odważył się zlekceważyć. Wybrano najsilniejszego, najbardziej krzepkiego i uczynili go Panem i Księciem.

Zaczęto gromadzić skarby, budować wierze i pałace, by skarbów nikt nie wykradł, zaczęli być chciwi i wciąż obawiali się kradzieży, zawłaszczyli sobie coś co kiedyś było wspólne.

3. MENTALNOŚĆ WRAŻLIWOŚĆ, POSTAWY

W sposobie myślenia ludzi średniowiecza dominuje poczucie niepewności materialnej i moralnej. Ryzyko potępienia jest ogromne, szansa na zabawienie bardzo mała, strach jest silniejszy od nadziei. Mentalnością, postawami rządzie przede wszystkim chęć uzyskania pewności.

AUTORYTET

- są to poręczyciele z przeszłości, pewne jest tylko to co poręczone z przeszłości

- używanie autorytetu funkcjonuje najlepiej w teologii, jako fundament całego życia duchowego i umysłowego

- autorytet najwyższy to Pismo Święte oraz Dzieła Ojców Kościoła, przejawiają się w cytatach

- są one często mgliste i trudne, wyjaśniają je glossy

- wiedza to mozaika cytatów, albo „kwiatków” nazwanych sentencjami

- ludzie posługują się autorytetami, tak by nie krępowały ich osobistych opinii

- prawda – to tajemnica przekazywana z pokolenia na pokolenie, pozostawiana przez „mędrca”, temu kogo uznał godnym depozytu. Tajemnice przekazywano raczej ustnie.

- autorytety rządzą również życiem moralnym – średniowieczna etyka jest przekazywana z ambon, przy użyciu stereotypowych przypowieści

- zwyczaj – fundament prawa feudalnego, zwyczaj prawny powstały z powtarzania się aktów publicznych i pokojowych, które nie spotykają się ze sprzeciwem. Zwyczaj będzie rządził społeczeństwem. Jest tym w zbiorowej pamięci, co sięga najdalej.

- powoływanie się na przeszłość jest obowiązkowe – wynalazki są niemoralne

WIERZENIA – CUDA

- umysły średniowiecza skłonne są wierzyć temu co zobaczą. Do potwierdzenia przez autorytety dołącza się potwierdzenie przez cuda.

- średniowieczne społeczeństwo przyciągają niezwykłość, nadprzyrodzoność, anormalność. Trzęsienia ziemi, komety, zaćmienia słońca, to tematy godne podziwu

- cuda są warunkami koniecznymi by zostać kanonizowanym. Ale nie ograniczają się do ludzi, które Bóg zechce działać za pośrednictwem świętych. Mogą zdarzać się w życiu każdego człowieka, w krytycznych chwilach, tych którzy zasługują na pomoc boską. Najczęściej przywilej ten dotyczy bohaterów.

- Najdoskonalszym potwierdzeniem przez cuda, jest sąd Boży – Bóg stoi po stronie prawa

SYMBOLIZM

- Symbol jest znakiem umownym

- w myśleniu symbolicznym, każdy przedmiot materialny jest uważany za przedstawienie czegoś, co jest jego odpowiednikiem w planie wyższymi stawał się w ten sposób symbolem tamtej rzeczy.

- symbolizm był powszechny, a myślenie nieustającym odkrywaniem nowych znaczeń.

- amulety, czarodziejskie napoje, magiczne zaklęcia były przejawem tych wierzeń i praktyk.

- akt pobożności był symbolicznym, przez które starano się uzyskać od Boga uznanie swoich praw i zmusić go do dotrzymania zawartej z nim umowy

Średniowieczny symbolizm zaczynał się na poziomie słów – nazwać rzecz, było to już ją wyjaśnić

- fundamentem średniowiecznej dydaktyki jest studium słów i języka. Bazą całego nauczania jest gramatyka. Przez gramatykę dochodzi się do wszystkich innych nauk.

- wielkim zbiornikiem symboli jest przyroda. Wszystkie minerały, rośliny, zwierzęta są symboliczne. Kamienie i kwiaty łączą znaczenie symboliczne z mocą. Świat zwierzęcy to świat zła.

- szerokie zastosowanie w liturgii kościelnej, poczynając od interpretacji architektury. Dwa typy kościołów:

- dużą rolę odegrała symbolika liczb – piękno bierze się z proporcji, z harmonii. Liczba jest miarą rzeczy.

ŚWIATŁO, BARWA, PIĘKNO

- średniowiecze lubowało w jaskrawych kolorach – to smak „barbarzyński”

- drogie kamienie w oprawach ksiąg, połyskujące ozdoby, malowidła pokrywające ściany kolorów, kolorowa magia witraży – kryje się za tym szukanie światła, które jest niezbędne i lęk przed nocą.

- postęp techniczny, coraz bardziej zmierza w kierunku uzyskania jak największej ilości światła, wewnątrz budowli. Drąży się ściany gotyckich kościołów, szyby okienne zaczynają się pojawiać w domach mieszkalnych.

- Uczeni badają tęczę.

- Piękno jest światłem, światło jest bezpieczne, dodaje otuchy, jest znakiem szlachetności.

- święty jest istotą ze światła.

- Bóg – to światłość pierwsza, ognisko świetliste

- piękne jest również to co jest bogate. Ludzie zaczynają gromadzić cenne przedmioty.

- piękne jest to co kolorowe i błyszczące

INNOWACJE

- nauczyciele szkół miejskich, stają się nauczycielami uniwersyteckimi. Książka uniwersytecka jest zupełnie inna niż szkoła klasztorna

- Mimo wszystko, nadal jest bardzo droga – mimo wynalezienia druku, możliwości pisania kursywą, powielanie egzemplarzy

- dowody pisane zyskują coraz większą wartość. W przypadku, gdy istnieją dowody pisane, mniejszą wagę przywiązuje się do zeznań świadków.

- spisywane zostają prawa zwyczajowe, powstają dokumenty, traktaty

- społeczeństwo tradycji słowa mówionego, przyzwyczaja się powoli do czytania i posługiwania się pismem

SCHOLASTYKA

- okres w rozwoju filozofii chrześcijańskiej (właściwie katolickiej), który rozpoczął się około XII wieku. - - Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym.

- Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy (zgodnie z formułą św. Anzelma z Canterbury: fides quaerens intellectum – wiara szukająca rozumienia).

- Również metoda (scholastyczna) polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw.

- Podstawowe założenie scholastyki: Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można je jednak uzasadnić za pomocą rozumu.

- Metody rozumowego dowodzenia oparte były na pismach logicznych Arystotelesa i Boecjusza.

- Scholastyka stała się podstawą teologii, czyli nauki o Bogu.

- Najbardziej znanym filozofem i teologiem scholastycznym był św. Tomasz z Akwinu, który połączył myśl chrześcijańską z arystotelizmem. Wielkim myślicielem średniowiecza, zasłużonym dla rozwoju scholastyki był także Albert Wielki.

- Ze względu na rygorystyczne stosowanie jednego, ustalonego sposobu rozumowania, z czasem scholastyka zdobyła sobie wielu przeciwników. Dziś potocznie "scholastyka" oznacza metodę nauczania polegającą na udowadnianiu z góry przyjętych praw.

CIAŁO

- poniża się je, to szkaradne odzienie duszy

- mnisi nieustannie umartwiają ciało. Reguły klasztorne do minimum ograniczają kąpiele, mycie się, troskę o higienę. Brud to cnota pustelnika. Chrzest obmywa śmiertelnika raz na zawsze

- Ideał rycerski znowu wielbi ciało, w tej samej mierze, w której ideał chrześcijański poniża

- Całe życie rycerza to przesadne demonstrowanie fizyczności

- Po śmierci ciało świętego jest czczone – religia obiecywała zmartwychwstanie ciała

- Higiena zaczęła później robić postępy. W Paryżu istniało 26 zakładów kąpielowych, łaźnie stają się miejscami rozrywki i rozpusty

- Wraz z różnicami klasowymi, różnie wygląda wyżywienie

- kultura średniowieczna, to kultura gestu.

UBRANIA

- Określa kategorie społeczną

- grzechem głównym jest noszenie stroje nie swojej klasy, to również pycha i poniżanie się

- zwraca się uwagę na zakrycie głowy, lub rękawiczki

Ludzie bogaci starają się ubierać zbytkownie. Ilość i jakość materiału – wysoka. Mnóstwo ozdób i fałd. Barwy – szkarłat.

- strój kobiecy przedłuża się i skraca

DOMY

- Dom chłopski – z gliny lub z drewna, kamień przeznaczany na fundamenty, zazwyczaj jedna izba i dziura w suficie zamiast komina. Umeblowana i wyposażona ubogo.

- miasta są przeważnie drewniane, stają się pastwą pożarów.

- Domy bogatych – zamek warowny jest oznaką bezpieczeństwa, potęgą dostojeństwa. Wszystko jest podporządkowane trosce o obronę, później dopiero pojawia się, dbałość o warunki mieszkania. Mimo wszystko umeblowanie jest skromne, ponieważ wielcy panowie wciąż prowadzą życie wędrowne.

- Teatr – rodzi się z dramatu liturgicznego, powstaje w centrum życia społecznego.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Le Goff - Kultura średniowiecza (opracowanie), archeologia, Archeologia nowożytna
kultura sredniowiecznej europy Le Goff
Kultura Średniowiecznej Europy
4671-kultura średniowiecznej europy, Szkoła
!! Wypracowania !!, 52, KULTURA ŚREDNIOWIECZNEJ EUROPY
Kultura średniowiecznej Europy 2
Le Goff Jacques Długie średniowiecze
14 le goff sredniowieczny symbolizm
6. LE GOFF - ŻYCIE I UMIERANIE W ŚREDNIOWIECZU, antropologia ciała
Le Goff - Notatki, Kulturoznawstwo, III Semestr
50 JAKIE?CHY MENTALNOŚCI UZNAJE LE GOFF ZA CHARAKTERYSTYCZNE DLA MIESZKAŃCÓW EUROPY ZACHODNIEJ (2)
1 Kultura, sztuka i filozofia średniowiecznej Europyid 9406 pptx

więcej podobnych podstron