KULTURA, SZTUKA I
FILOZOFIA
ŚREDNIOWIECZNEJ
EUROPY

Aleksandra Araszkiewicz, semestr 2

Średniowiecze



476 r. upadek cesarstwa
zachodniorzymskiego



1453 r. upadek Konstantynopola



966 r. chrzest Polski



Medium aevum – „wieki średnie”

Symbole epoki



Symbolami epoki są krzyż i miecz,
oznaczające najważniejsze grupy
społeczne w średniowieczu:
duchowieństwo (krzewi wiarę) oraz
rycerstwo (broni kraju i jego
mieszkańców).

Potęga Kościoła



Dominacja gospodarcza i polityczna.



Uniwersalizm – dążenie do
ujednolicenia Europy poprzez: jeden
język urzędowy i sakralny (łacinę),
jedną religię (chrześcijaństwo), jeden
ustrój (feudalizm), jednego władcę
duchowego (papieża) i świeckiego
(cesarza).

Hierarchia społeczna



Od warstwy najwyższej do najniższej:

Król

duchowieństwo i rycerstwo (szlachta)
mieszczanie
chłopi

Feudalizm – ustrój społeczno-

gospodarczy, którego podstawą jest
posiadanie ziemi.

Kultura rycerska



Rycerz, obok ascety i władcy, jest
jednym z wzorców osobowych epoki.
Na zachodzie Europy wykształca się
nurt kultury dworskiej, w ramach
którego powstają utwory
przedstawiające rycerskie ideały:
honor, wierność królowi, wiarę,
odwagę, uczciwość.

Teocentryzm



Augustynizm – filozofia św.
Augustyna, zwana dramatyczną:
życie jako nieustanna walka.



Tomizm – filozofia św. Tomasza z
Akwinu, zwana harmonijną: świat jest
hierarchicznie uporządkowany przez
Boga.



Franciszkanizm – filozofia św.
Franciszka z Asyżu, zwana radosną:
miłość do ludzi i radość z
przebywania w pięknym świecie.

Filozofia średniowiecza



Scholastyka – szkoła myślenia
spekulatywnego, metafizycznego i
powiązanego z teologią

Styl romański i gotycki

Wynalazki średniowiecza



Cyfry arabskie – VI/VII w., przez Hindusów



Bank – Italia (Mediolan, Genua, Florencja)



Organy – pierwszy w Europie IX/X w.



Młyn wodny – powszechne zastosowanie
XI-XIVw.



Wiatraki – w Europie XII w.



Uniwersytet – Bolonia 1088



Papier, witraż, kompas, okulary

Literatura



Anonimowa



Parenetyczna



Schematyczna



Ku chwale Boga



Motywy: danse macabre, deesis, etos
rycerski, ascetyzm



Kult maryjny – plankt



Satyra

Pieśń ojczysta



Bogurodzica – powstała
prawdopodobnie w XIII/XIV w.
Najstarszy zapis z 1407 r.



Forma modlitewnego zwrotu



Idea pośrednictwa



Archaizmy, symetria budowy

Wzorce osobowe



Król (władca): Pieśń o Rolandzie,
Dzieje Tristiana i Izoldy, kroniki



Rycerz: Pieśń o Rolandzie



Asceta: Legenda o św. Aleksym

Uzupełnienie wiadomości



Wstęp ze s. 168-170



„Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga,
s. 178-182



Katedra gotycka – symbol Europy, s.
183-185

Powtórka



Wymień dwa style w sztuce
średniowiecznej.



Wymień najważniejsze kierunki
filozofii średniowiecznej.



Wymień wzorce osobowe
średniowiecza.



Scharakteryzuj motyw tańca śmierci.