Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego

Trzy ustawy kształtują obecnie model samorządu terytorialnego w Polsce, są to:

- ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r.,

- ustawa o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 r.,

- ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r.

"Ukształtowany na podstawie powyższych ustaw model samorządu terytorialnego w Polsce charakteryzuje się następującymi cechami:

- jest to model trójstopniowy; samorząd istnieje we wszystkich 3 szczeblach zasadniczego podziału terytorialnego kraju (gmina, powiat, województwo),

- jest modelem dualistycznym; przy czym zadania własne samorządu określone zostały za pomocą klauzuli generalnej: do zakres działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ustawy mogą nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej zadania te mogą wynikać również z porozumień z organami administracji rządowej,

R E K L A M A	czytaj dalej ↓

- ma charakter obligatoryjny; dla wszystkich mieszkańców danej jednostki podziału terytorialnego kraju. Zgodnie bowiem z art.1 ustawy o samorządzie gminnym (podobne postanowienia zawierają pozostałe ustawy samorządowe), ,, mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową",

- ma charakter korporacyjny; mieszkańcy gmin, powiatów i województw podejmują rozstrzygnięcia bezpośrednio lub przez wyłonione przez siebie organy,

- wykonuje zadania publiczne, czyli zadania należące do administracji publicznej, w imieniu własnym, a nie państwa, przy użyciu władztwa publicznego, w sposób samodzielny i samodzielność ta podlega ochronie sądowej,

- posiada osobowość prawną, z czym wiąże się możliwość uczestniczenia w obrocie cywilnoprawnym oraz wyodrębnienie osobnej kategorii praw majątkowych - mienia samorządowego,

- ingerencja państwa w działanie organów samorządu terytorialnego jest ukształtowana odmiennie w zakresie zadań własnych samorządu i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. W zakresie zadań własnych oparta jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rządowej na podstawie kryterium zgodności z prawem. Podstawowym środkiem nadzoru jest stwierdzenie nieważności uchwały organu kolegialnego samorządu. W sprawach zleconych, oprócz kryterium zgodności z prawem, nadzór państwowy jest sprawowany także na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności, jego zakres i formy są zaś takie same jak przy nadzorze w administracji rządowej."[1]

Obecnie w Polsce mamy szesnaście województw, 314 powiatów oraz 2478 gmin (za Wikipedia).

Gmina.

O zakresie działania oraz zadaniach gminy mówi rozdział 2 ustawy o samorządzie gminnym. Zgodnie z art. 6. 1. do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

2. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w sprawach, o których mowa w ust. 1, należy do gminy.

Następnie, w art. 7 ww. ustawy ustawodawca wymienia dokładnie jaki zakres spraw wchodzi w pojęcie zadań własnych gminy. Tak więc, według art. 7. 1. zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) ochrony zdrowia,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8) edukacji publicznej,

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11) targowisk i hal targowych,

12) zieleni gminnej i zadrzewień,

13) cmentarzy gminnych,

14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

18) promocji gminy,

19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.

Co do zadań zlecony gminie ustawodawca wypowiada się w art. 8 Art. 8. 1. Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

2. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji.

2a. Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

2b. Spory majątkowe wynikłe z porozumień, o których mowa w ust. 2 i 2a oraz w art. 74, rozpatruje sąd powszechny.

3. Gmina otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania zadań, o których mowa w ust. 1, 2 i 2a.

4. Szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków finansowych, o których mowa w ust. 3, określają ustawy nakładające na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych lub zawarte porozumienia.

5. W przypadku niedotrzymania terminów, o których mowa w ust. 4, gminie przysługują odsetki w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych

Poza tym, zgodnie z art. 9 ustawy o samorządzie gminnym wcelu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi.

2. Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie.

3. Formy prowadzenia gospodarki gminnej, w tym wykonywania przez gminę zadań o charakterze użyteczności publicznej, określa odrębna ustawa.

4. Zadaniami użyteczności publicznej, w rozumieniu ustawy, są zadania własne gminy, określone w art. 7 ust. 1, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

I na koniec należy wspomnieć o tym że zgodnie z literą art. 10. 1. wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego.

2. Gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Powiat.

Zdania własne i zlecone są także domeną powiatu (co zostało już wyżej napisane). Tak więc, zgodnie z art.1.1 ustawy o samorządzie powiatowym mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o powiecie, należy przez to rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Zakres działań oraz zadania powiatu zostały tak jak i w ustawie o samorządzie gminnym ulokowane w rozdziale 2.

Na mocy art. 4.1. powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

1) edukacji publicznej,

2) promocji i ochrony zdrowia,

3) pomocy społecznej,

4) polityki prorodzinnej,

5) wspierania osób niepełnosprawnych,

6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,

7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

8) kultury fizycznej i turystyki,

9) geodezji, kartografii i katastru,

10) gospodarki nieruchomościami,

11) administracji architektoniczno-budowlanej,

12) gospodarki wodnej,

13) ochrony środowiska i przyrody,

14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

18) ochrony praw konsumenta,

19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

20) obronności,

21) promocji powiatu,

22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.

2. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

3. Ustawy mogą określać inne zadania powiatu.

4. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat.

5. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.

6. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.

Poza tym,(art. 4a. ustawy o samorządzie gminnym), ustawy mogą nakładać na powiat obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Oczywiście, (art. 5. 1.) powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.

2. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu.

3. Porozumienia, o których mowa w ust. 1 i 2, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

4. Do porozumień stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591).

Województwo.

,,Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego, przewidzianą w art. 164 Konstytucji, zgodnie z którym ustawa określa inne niż gmina jednostki samorządu terytorialnego albo lokalnego.''[2] Zgodnie z art.1.1 ustawy o samorządzie wojewódzkim: mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o województwie lub samorządzie województwa, należy przez to rozumieć regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

,, Województwo, tak jak gmina i powiat, ma wymiar społeczny. Kwalifikacja mieszkańców województwa jako wspólnoty następuje z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty nie jest zatem uzależniona ani od rozstrzygnięcia organów województwa, ani od woli mieszkańców.

Z uwagi na to, że województwo jest podmiotem o charakterze terytorialnym, drugim jego elementem jest obszar. W tym zakresie nowe województwa stały się częściowo sukcesorami województw należących do systemu organów administracji rządowej."[3] Zakres działalności województwa tradycyjnie został uregulowany w rozdziale drugim ustawy o samorządzie wojewódzkim. Zgodnie z art.11.1 ww. ustawy samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:

1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,

2) pobudzanie aktywności gospodarczej,

3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

1a. ⁽¹⁾ Strategia rozwoju województwa opracowana przez samorząd województwa po przyjęciu jej w drodze uchwały przez sejmik województwa jest przedkładana do wiadomości ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

2. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:

1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,

2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,

3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,

4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,

5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,

7) ⁽²⁾ wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie,

8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

3. Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie.

4. Samorząd województwa może w związku z realizacją strategii rozwoju województwa:

1) występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich,

2) zawierać kontrakt wojewódzki z Radą Ministrów na podstawie odrębnej ustawy.

5. Wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym na obszarze województwa należy do samorządu województwa. Zasady finansowania rozwoju regionalnego oraz źródła dochodów województwa w tym zakresie określają odrębne ustawy.

Należy pamiętać, że (art. 12. 1.) samorząd województwa, przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, współpracuje w szczególności z:

1) jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa oraz z samorządem gospodarczym i zawodowym,

2) administracją rządową, szczególnie z wojewodą,

3) innymi województwami,

4) organizacjami pozarządowymi,

5) szkołami wyższymi i jednostkami naukowo-badawczymi.

6) (skreślony).

2. Wykonując zadania określone w ust. 1, samorząd województwa może również współpracować z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.

Na koniec warto dodać, że (art. 14. 1.) samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:

1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,

2) promocji i ochrony zdrowia,

3) ⁽³⁾ kultury i ochrony zabytków,

4) pomocy społecznej,

5) polityki prorodzinnej,

6) modernizacji terenów wiejskich,

7) zagospodarowania przestrzennego,

8) ochrony środowiska,

9) ⁽⁴⁾ gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych,

10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,

11) kultury fizycznej i turystyki,

12) ochrony praw konsumentów,

13) obronności,

14) bezpieczeństwa publicznego,

15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

2. Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa.

3. Ustawy mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

[1] Wiedza o społeczeństwie, pod red. T. Wosia, J. Stelmacha, Warszawa 2003

[2] Prawo administracyjne, pod red. J. Bocia, Wrocław 2000

[3] Ibid.,

Zadania i struktura jednostek samorządu terytorialnego – gminy, powiatu, województwa

GMINA

Jest toprawnie zorganizowany terytorialnie związek osób określony ustawowo jako wspólnota samorządowa. Ustrój i strukturę gminy regulują adresowane do niej normy prawne, przez co wyróżniona zostaje jako wyodrębniony podmiot prawa funkcjonujący w organizacyjnej strukturze państwa.

1.Zadania gminy

Podstawowym zadaniem gminy jest realizowanie lokalnych określonych ustawowo spraw publicznych oraz także tych nieprzekazanych przez ustawy żadnemu podmiotowi. Zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania własne są wykonywane przez gminę w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność w sposób określonych w ustawach, korzystając przy tym z samodzielności, która jest chroniona na drodze sądowej. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację i zapewnia konkretny poziom zaspokojenia potrzeb lokalno - publicznych mieszkańcom gminy.

R E K L A M A	czytaj dalej ↓

Zadania własne gminy Można utworzyć kilka kategorii zadań własnych gminy, a mianowicie zadania z zakresu:

- infrastruktury technicznej gminy (dotyczące nadzorowania i tworzenia gminne dróg, ulic, placów, mostów, kanalizacji, wodociągów, utrzy mywanie czystości, tworzenie wysypisk oraz uty lizacji odpadów komunalnych oczyszczania i usuwania ścieków komunalnych, utrzymywania urządzeń sanitarnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną; regulujące komunalne budownictwo mieszkaniowe, targo wiska i hale targowe, lokalny transport zbiorowy, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej a także obiekty administracyjne na terenie gminy ),

- infrastruktury społecznej ( dotyczące ochrony zdrowia, kultury, oświaty, kultury fizycznej i pomocy społecznej ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego (realizowane przez organizację ruchu drogowego, porządek publiczny, ochronę przeciwpożarową, bezpieczeństwo sanitarne ),

- ładu przestrzennego i ekologicznego ( dotyczące planowanie przestrzennego, gospo­darki terenami oraz ochrony środowiska ).

Zasadą jest wykonywanie przez gminę zadań własnych w imieniu własnym i na własną odpo wiedzialność, w sposób wskazany w ustawach, przy korzystaniu z chronionej sądownie samo dzielności. Ograniczenie samodzielności zadaniowej gminy następuje ustawowo przez wprowadzenie instytucji dotyczącej obowiązkowych zadań własnych. Jeśli ustawa tak stanowi, gmina nie ma prawa uchylić się od wykonania zadań. Zaspokojenie potrzeb publicznych nie może być uzależnione od swobodnej oceny danego składu osobowego organów gminy. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację oraz gwarantuje mieszkańcom gminy dany poziom zaspokojenia potrzeb publicznych.

Oprócz zadań własnych gmina wykonuje także zadania zlecone z zakresu administracji rządo wej. Zadania te są dla organów gminnych "obce" z uwagi na pochodzenie od innego organu administracji, w tym państwa. Środki finansowe na wykonanie tych zadań dostarczane są przez admi nistrację rządową. Gmina jest zobowiązana do wyko nywania tych zadań, gdy jest to wyraźnie wskazane w ustawie. Ponadto gmina może wykonywać także zadania zlecone dobrowolnie, w ramach porozumienia z właściwym organem administracji rządowej.

Wszystkie zadania z zakresu administracji publicznej wykonywane na podstawie tytułów przysługujących gminie realizowane są przede wszystkim w drodze wydawania decyzji administracyjnych.

Wspólnota samorządowa jest pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie. Tworzą ją z mocy prawa mieszkańcy gminy. Wspólnota ta rozstrzyga bądź bezpośrednio w głosowaniu w referendum lub w wyborach bądź za pośrednictwem określonych organów gminy.

2. Referendum gminne

Referendum jest formą wyrażania opinii publicznej przez mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego

oraz umożliwia im bezpośrednie sprawowanie władzy w ważnych sprawach dla gminy. W referendum mogą wziąć udział mieszkańcy gminy którzy uprawnieni są do głosowania zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat i posiadają pełna zdolność do czynności prawnych, zamieszkujące miejscowość położoną na terenie danej gminy, pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu.

Referendum jest ważne, gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych. W ustawie o samorządzie gminnym przewidziana jest także inna forma demokracji bezpośredniej - konsultacje z mieszkańcami gminy w przewidzianych ustawą wypadkach a także w innych ważnych dla ważnych dla gminy kwestiach. Wymóg konsultacji z mieszkańcami nakłada na organy jednostki samorządowej także Europejska Karta Samorządu Terytorialnego.

3.Rada gminy

Zadania rady gminy obejmują najważniejsze dla wspólnoty samorządowej sprawy. Są one, razem z zasadami funkcjonowania organów gminy określone w ustawie o samorządzie gminnym.

Przewodniczący rady gminy wybierany jej spośród jej członków. Podobna procedura jest przy wyborze od l do 3 wiceprzewodniczących. Funkcje te nie mogą być połączone ze stanowiskiem wójta ( burmistrza, prezydenta ).

Według ustawy gminnej przewodniczącego Rady Gminy nie należy do organów gminy. Kompetencją jego, na podstawie przepisów ustawy jest głównie zwoływanie sesji rady gminy oraz organizowanie pracy rady a także prowadzenie jej obrad.

Społeczny charakter rady uniemożliwia jej ciągłe obrady. Nie znaczy to, że radni nie dostają wynagrodzenia za pracę w organie gminy z uwagi Rada gminy pracuje w systemie sesyjnym. Sesje te są czasowo ograniczone. Rada gminy posiada szeroki zestaw obowiązków do wykonywania, dlatego też niektóre z zadań przekazywane są do wykonywania innym organom gminy.

Ważne znaczenie odgrywają w tym zakresie komisje - wewnętrzne instytucje rady. Ich powołanie oraz zakres działania zależy od uznania rady, w kompetencji której leży możliwość ich powoływania w zależności od potrzeb gminy. Komisje te mogą mieć charakter doraźny bądź stały. Jedyną obligatoryjna komisją, której powstanie nakazują przepisy ustawy, jest komisja rewizyjna, kontrolująca wykonywanie określonych, finansowych obowiązków organów gminy.

4. Wójt

Organem wykonawczym w gminie jest wójt ( w zależności od wielkości gminy - burmistrz lub prezydent ). Kadencja wójta trwa 4 lata i rozpoczyna się w tym samym dniu, w którym rozpoczyna się kadencja rady gminy bądź też od dnia wyboru przez radę gminy i kończy się z dniem upływu kadencji rady gminy.

Obowiązuje zakaz łączenia mandatu wójta z mandatem radnego lub funkcją zastępcy wójta w innej gminie, z członkostwem w innych organach jednostki samorządu terytorialnego, w tym również w gminie, w której piastuje stanowisko wójta oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, z mandatem posła i senatora.

Wójt jako organ wykonawczy gminy, czuwa nad wykonaniem uchwał rady gminy oraz zadań gminy określonych przepisami prawa. Do wskazanych w ustawie zadań wójta należy przede wszystkim: przygotowywanie projektów uchwał rady, określanie sposobu wykonywania tych uchwał, wykonywanie budżetu, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz zatrudnianie i zwalnianie swoich zastępców, a także kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Przy realizacji gminnych zadań własnych wójt podlega wyłącznie radzie gminy. Rada gminy wyznacza kierunki działania wójta. Przy wykonywaniu zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wójt podlega także nadzorowi wojewody. Jednostką pomocniczą w wykonywaniu zadań wójta i gminy jest urząd gminy, którego wójt ( burmistrz, prezydent miasta ) jest kierownikiem.

Wójt pełni również funkcje reprezentacyjne - jednoosobowo reprezentuje gminę na zewnątrz. Kieruje również bieżącymi sprawami gminy.

Regulamin organizacyjny urzędu gminy nadawany jest przez wójta w drodze zarządzenia. Określa on organizację i funkcjonowanie urzędu.

Istnieją różne formy wykonywania zadań gminy w tym również w formie decyzji administracyjnej. W ustawie decyzje te określane są jako decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Ustawa o samorządzie gminnym kompetencje do wydawania takich decyzji, w zakresie spraw własnych jak i zadań zleconych, przyznaje wójtowi ( burmistrzowi, prezydentowi ). Na podstawie wyraźnego upoważnienia wójta ( burmistrza, prezydenta ) decyzje te mogą być również wydawane przez zastępców bądź innych pracowników urzędu gminy.

5. Organy jednostek pomocniczych gminy

Ustawa dopuszcza możliwość wprowadzenia pomocniczego podziału gminy na jednostki pomocnicze jak dzielnice i osiedla w miastach oraz sołectwa na obszarach wiejskich. Precyzyjne zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustalone być powinny w statucie gminy. Każda jednostka pomocnicza - sołectwo, dzielnica, osiedle - powinna mieć także odrębny statut, określający jej organizację oraz zakres działania.

POWIAT

Powiat jest kolejnym, obok gminy, szczeblem samorządu terytorialnego w Polsce, powstałym na podstawie ustawy o samorządzie powiatu. Jest to lokalna wspólnota samorządową zajmująca odpowiedni, wskazany granicami obszar o zasięgu większym niż gmina, na którą składają się podstawowe jednostki samorządu terytorialnego - gminy. Powiat podobnie jak gmina ma wymiar społeczny. Powiatowa wspólnota mieszkańców kwalifikowana jest z mocy prawa. Przynależność do niej jest zatem niezależna od rozstrzygnięcia organów powiatu czy od woli jej mieszkańców.

Powiat jako podmiot ma charakter terytorialny, drugim jego elementem jest więc wyznaczony obszar.

Pod względem zasięgu terytorialnego powiaty zostały "spadkobiercami" dawnych rejonów administracyjnych, które w starym podziale terytorialnym należały do systemu organów administracji rządowej.

W ustawie o samorządzie powiatowym określone są dwie kategorie powiatów. Podstawową jednostką jest powiat, który obejmuje całe obszar graniczących z sobą gmin ( tzw. powiat ziemski ). Drugim rodzajem powiatu jest jednostka obejmująca cały obszar miasta ( tzw. miasto na prawach powiatu ). Zasada jednorodności obszaru powiatu określa, iż przy tworzeniu, znoszeniu, łączeniu, podziale powiatów oraz ustalaniu ich granic powinno dążyć do stworzenia jednostki jednorodnej pod względem układu osadniczego i przestrzennego a także więzi społeczno - gospodarczych, które zapewniają zdolność wykonywania zadań publicznych.

1. Zadania powiatu

Zadania publiczne wykonywane w powiecie mają charakter ponadgminny, dotyczą w szczególności:

- infrastruktury społecznej (promocja i ochrona zdrowia, edukacja publiczna, polityka prorodzinna, pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, pomoc osobom niepełnosprawnym, kultura, ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumenta, współpraca z organizacjami pozarządowymi, promocja powiatu ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego ( porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, zapobieganie innym nadzwyczajnym stanom zagrożenia życia i zdrowia ludzi, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży ),

- infrastruktury technicznej ( gospodarka nieruchomościami, transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych urządzeń i obiektów użyteczności publiczne j ),

• ładu przestrzennego i ekologicznego (zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, geodezja, kartografia i kataster, gospodarka wodna, ochrona środowiska, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe ).

Ustawa przewiduje także możliwość wykonywania przez organy powiatu zadań z zakresu administracji rządowej, na których wykonanie dostaje odpowiednie środki finansowe. Zadania własne na podstawie ustawy powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

2.Adresat norm prawnych

Kompetencyjne normy prawne w powiecie adresowane są do powiatowej wspólnoty samorządowej, która tworzona jest z mocy prawa przez mieszkańców powiatu.

3. Referendum powiatowe

Podobnie jak w gminie, referendum jest bezpośrednią formą sprawowania władzy przez mieszkańców danego powiatu w ważnych dla niego sprawach. Uprawnieni do wzięcia udziału w referendum są mieszkańcy powiatu, posiadający wymagania określone ordynacją wyborczą do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Są to: posiadanie obywatelstwa polskiego, ukończenie 18 roku życia, posiadanie pełni praw publicznych.

Przedmiotem referendum mogą być:

- sposób rozstrzygania spraw dotyczących wspólnoty,

- sprawy z zakresu zadań i kompetencji organów powiatu,

- odwołanie rady powiatu.

Wyłączność referendum, przewidziana w ustawie powiatowej oraz ustawie o referendum lokalnym, dotyczy odwołania rady powiatu przed upływem jej kadencji. Referendum można także przeprowadzić we wszystkich sprawach z zakresu właściwości powiatu. O rozstrzygnięciu w drodze referendum decyduje rada powiatu. Jest to wówczas referendum z własnej inicjatywy. Referendum z inicjatywy mieszkańców może być przeprowadzone, gdy uprawnieni do głosowania mieszkańcy zbiorą poparcie w wysokości co najmniej 10% uprawnionych mieszkańców powiatu.

Referendum którego przedmiotem jest odwołanie rady powiatu przed upływem kadencji może być przeprowadzone nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie oraz nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji.

Wynik referendum jest wiążący, gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych.

4. Organy powiatu

• Rada powiatu:

Wyłączność właściwości rady powiatu w określonych kwestiach reguluje artykuł 12 ustawy powiatowej. Dotyczy to spraw z zakresu:

- organizacyjnego ( uchwalanie statutu powiatu, tworzenie, likwidacja i przekształcanie jednostek

organizacyjnych, wyposażanie tych jednostek w majątek, podejmowanie uchwał dotyczących

współdziałania z innymi powiatami bądź gminami, w przypadku gdy jest to związane z

wydzieleniem majątku ),

- planistycznego ( uchwalanie budżetu powiatu ),

- finansowo - majątkowego ( podejmowanie uchwał określających wysokość podatków i opłat w

granicach wskazanych w ustawach; uchwalanie uchwał z zakresu powiatowych spraw majątkowych w przedmiocie nabycia, zbycia oraz obciążania nieruchomości a także ich wydzierżawiania bądź wynajmowania na przekraczający trzy lata okres, jeśli ustawa szczególna nie stanowi inaczej, wydzielanie majątku w celu współdziałania z innymi powiatami i gminami, podejmowanie zobowiązań w zakresie inwestycji i remontów o wartości przekraczającej ustalaną corocznie granicę przez radę, emitowanie obligacji i określanie zasad ich zbycia, nabycia i wykupu, zaciąganie pożyczek i kredytów długoterminowych, ustalanie maksymalnych wysokości kredytów i pożyczek krótkoterminowych, które zaciągane są przez zarząd, ustalanie maksymalnych wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych w roku budżetowym przez zarząd, likwidacja i przekształcanie jednostek organizacyjnych powiatu wraz z ich wyposażeniem w majątek, przystępowanie bądź tworzenie fundacji, stowarzyszeń, związków, spółdzielni a także zasady ich rozwiązywania lub występowania z nich, tworzenie, rozwiązywanie, przystępowanie i występowanie ze spółek, zasady określania wnoszonych wkładów wraz z obejmowaniem, nabywaniem i zbywaniem udziałów oraz akcji ),

• osobowego ( zasady wyboru i odwołania zarządu powiatu; na wniosek starosty powoływanie i

odwoływanie sekretarza i skarbnika powiatu ),

- kierowniczo-kontrolnego ( ustanawianie kierunków działania zarządu powiatu wraz z

przyjmowaniem sprawozdań z jego działalności, w tym przede wszystkim z działalności

finansowej, rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu i podejmowanie uchwał w sprawie

udzielenia bądź nieudzielenia absolutorium zarządowi z tytułu wykonania budżetu ),

- innych spraw ( jak na przykład podejmowanie uchwał dotyczących herbu, flagi powiatu ).

Przewodniczący rady powiatu wybierany jest spośród jej członków wraz z wiceprzewodniczącymi w liczbie jednego lub dwóch. Obowiązuje zakaz łączenia tych funkcji ze stanowiskiem członka zarządu powiatu. Według ustawy powiatowej przewodniczący rady nie jest organem powiatu. Wyłącznym jego zadaniem, na podstawie ustawy, jest organizowanie pracy rady powiatu wraz z prowadzeniem jej obrad.

Społeczny ( aczkolwiek radni dostają wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji ) charakter rady wyklucza możliwość ciągłego obradowania. Z tego powodu obowiązuje sesyjny charakter pracy rady. Sesje te są czasowo ograniczone. Przepisy ustawy przewidują możliwość przekazania niektórych zadań, w całości lub w części, należących do organów powiatu innym organom do rozstrzygnięcia, zaopiniowania bądź opracowania projektu działania. Wyłączone są tu jednak sprawy zastrzeżone do wyłącznej właściwości rady powiatu.

Zarząd powiatu

Władzę wykonawczą w powiecie sprawuje zarząd powiatu. W jego skład wchodzi starosta jako przewodniczący oraz inni członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta. Są oni wybierani przez radę powiatu ze swego grona bądź spoza rady. Obowiązuje zakaz łączenia członkostwa w zarządzie z pełnieniem funkcji w organie samorządu gminnego i wojewódzkiego a także z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz mandatem posła i senatora.

Do zadań zarządu należy wykonywanie uchwał rady powiatu oraz działanie w określony przepisami prawa sposób. Zadaniami zarządu są w szczególności:

• wykonywanie budżetu powiatu,

• opracowywanie projektów uchwał rady,

• wykonywanie uchwał rady,

• gospodarowanie mieniem powiatu,

• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu ( przy uwzględnieniu jednakże szczególnych warunków i zasad powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudniania i zwalniania kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży a także jednostek organizacyjnych powiatu określonych w odrębnej ustawie).

Przy realizacji zadań powiatu zarząd podlega wyłącznie radzie powiatu. To ona stanowi kierunki działań zarządu.

Przy wykonywaniu zadań powiatu pomaga zarządowi wykonuje starostwo powiatowe, kierownic powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostki organizacyjne powiatu, tworzące wspólnie powiatową administrację zespoloną.

Starosta

Starosta jest przewodniczącym zarządu powiatu. Do jego funkcji należy organizacja pracy zarządu powiatu. Starosta jest także kierownikiem urzędu starostwa powiatowego oraz służbowym zwierzchnikiem pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Jest także zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Do starosty należy kierowanie bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentacja powiatu na zewnątrz.

Starosta będąc zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży, powołuje oraz odwołuje, w uzgodnieniu z wojewodą, kierowników tych jednostek, zatwierdza programy ich działania, uzgadnia wspólne działanie jednostek na terenie powiatu. W szczególnych sytuacjach kieruje wspólnymi działaniami. Zleca także przeprowadzenie kontroli w uzasadnionych przypadkach.

Starosta posiada kompetencje do podejmowania działania doraźnego, w sytuacjach niecierpiących zwłoki, które związane są z zagrożeniem interesu publicznego,

bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia oraz w sytuacjach grożących znacznymi stratami materialnymi. Starosta nie może jednak wydawać przepisów porządkowych, co zastrzeżone jest do kompetencji organów powiatu.

WOJEWÓDZTWO

Województwem jest jednostka samorządu terytorialnego będąca regionalną wspólnotą samorządową, o największym spośród jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju zasięgu, powołaną w celu wykonywania zadań administracji publicznej.

Województwo, podobnie jak gmina czy powiat, ma wymiar społeczny. Mieszkańcy województwa kwalifikowani są jako mieszkańcy tej wspólnoty z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty zależy więc od rozstrzygnięcia organów województwa ani od samej woli mieszkańców.

Drugim, obok wspólnoty mieszkańców, elementem kwalifikacji województwa jest obszar.

1. Zadania województwa

Z uwagi na regionalne usytuowanie województwa w strukturze podziału terytorialnego kraju, jest on właściwy do określania strategii rozwoju województwa jako wyszczególnionego regionu. Strategia ta realizowana jest przez wojewódzkie programy, przy uwzględnieniu wyznaczonych ustawą celów:

- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego,

- podwyższanie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

- rozwijanie aktywności gospodarczej,

- pielęgnowania polskości oraz rozwoju i kształtowania świadomości narodowej, obywatelskiej i

kulturowej mieszkańców,

- pielęgnacja wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb

przyszłych pokoleń.

Do samorządu województwa należy także wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim wskazanych właściwymi ustawami, szczególnie w zakresie:

• ładu przestrzennego ( modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne ),

• ładu ekologicznego ( ochrona środowiska),

• infrastruktury technicznej ( drogi publiczne, transport ),

• bezpieczeństwa publicznego,

• infrastruktury społecznej ( pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, polityka prorodzinna, ochrona praw konsumentów, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona dóbr kultury, edukacja publiczna, w tym również szkolnictwo wyższe, kultura fizyczna i turystyka ).

W ustawach mogą być także określone zadania, które samorząd województwa może wykonywać jako zadania z zakresu administracji rządowej. Wykonywane są one wówczas przez zarząd województwa.

określone ustawowo zadania publiczne samorząd województwa wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Oprócz tych zadań samorząd dysponuje także mieniem wojewódzkim a także prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego budżetu województwa.

2. Adresat norm kompetencyjnych

Regionalna wspólnota samorządowa jest pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych. Wspólnotę tą tworzą z mocy prawa mieszkańcy województwa. Podejmuje ona rozstrzygnięcia bezpośrednio - w głosowaniu powszechnym ( poprzez referendum lub głosowanie wyborcze ), a także pośrednio poprzez organy województwa.

3. Referendum wojewódzkie

Bezpośrednią formą sprawowania władzy jest referendum, ogłaszane w ważnych dla województwa sprawach. Uprawnionym do wzięcia udziału w referendum, na podstawie przepisów ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, są mieszkańcy województwa będący obywatelami polskimi, którzy ukończyli 18 lat oraz posiadają pełnię praw publicznych.

Przedmiotem spraw poddanych pod głosowanie w drodze referendum są te same sprawy, jak w przypadku pozostałych jednostek samorządu terytorialnego.

Wyłączność referendum, na podstawie ustawy o referendum lokalnym, przewidziana jest w sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem jego kadencji.

Referendum wojewódzkie może być również przeprowadzone w każdej istotnej dla województwa sprawie, która mieści się w zasięgu jego zadań. O przeprowadzeniu referendum decyduje sejmik województwa - jest to wówczas referendum z inicjatywy sejmiku - bądź też uprawnieni do głosowania mieszkańcy województwa. Referendum z inicjatywy mieszkańców województwa odbędzie się, gdy zgodna z prawem jego inicjatywa zostanie poparta przez co najmniej 1/20 uprawnionych do głosowania. Jeśli wskazana większość zostanie osiągnięta, właściwy organ jest wówczas zobowiązany do przeprowadzenia referendum. Referendum jest ważne, jeżeli głosowało w nim co najmniej 30% uprawnionych mieszkańców.

4. Organy samorządu wojewódzkiego

• Sejmik województwa

Zakres kompetencji sejmiku województwa dotyczy najważniejszych spraw regionalnej wspólnoty samorządowej oraz zasad funkcjonowania jej władz.

Sejmik województwa wybierany jest w bezpośrednich wyborach do jednostek samorządu terytorialnego. Następnie spośród swojego grona wybiera przewodniczącego sejmiku oraz wiceprzewodniczących w liczbie nie większej niż 3. Ww. stanowisk nie można łączyć z funkcją członka zarządu województwa. Przewodniczący sejmiku, według ustawy wojewódzkiej, nie jest zaliczany do organów województwa. Jego głównym zadaniem jest organizacja pracy sejmiku i prowadzenie obrad sejmiku. Przewodniczący może zlecić wykonywanie niektórych swoich czynności jednemu z wiceprzewodniczących sejmiku wojewódzkiego.

Sejmik województwa, będąc organem o charakterze społecznym ( choć radni sejmiku otrzymują wynagrodzenie za pracę ), nie obraduje ciągle. Pracuje w systemie sesyjnym, gdzie sesje są ograniczone czasowo. Zakres zadań należących do kompetencji sejmiku jest dosyć szeroki, dlatego też w niektórych przypadkach istnieje konieczność przekazywania części tych zadań innym organom do wykonania,

zaopiniowania bądź opracowania projektu rozstrzygnięcia we wszystkich sprawach. Spod tej możliwości wyłączone są jednak sprawy zastrzeżone do wyłącznej właściwości sejmiku.

• Zarząd województwa

Organem wykonawczym województwa jest zarząd województwa. W skład zarządu województwa, liczącego pięć osób, wchodzi: marszałek województwa jako przewodniczący, jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali członkowie. Marszałka i pozostałych członków zarządu można wybrać również spoza składu sejmiku.

W zakresie działań zarządu województwa znajdują się zadania wojewódzkie nie zastrzeżone na rzecz sejmiku wojewódzkiego czy samorządowych jednostek organizacyjnych w województwie. Zadaniami zarządu województwa w szczególności są: wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa, gospodarowanie mieniem województwa, w tym również wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo, przygotowywanie projektu strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego oraz programów wojewódzkich wraz z ich wykonywaniem, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym także powoływanie i odwoływanie ich kierowników, organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, stanowienie organizacyjnego regulaminu urzędu marszałkowskiego.

Jednostka pomocniczą dla zarządu województwa przy wykonywaniu jego zadań, wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych bądź wojewódzkich osób prawnych jest urząd marszałkowski.

• Marszałek województwa

Marszałek województwa jest przewodniczącym zarządu województwa oraz kierownikiem urzędu marszałkowskiego. Jako przewodniczący zarządu województwa organizuje jego pracę,

natomiast jako kierownik pełni zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami urzędu marszałkowskiego i kierownikami wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Marszałkowi posiada kompetencje do podejmowania działań doraźnym, w zakresie spraw nie cierpiących zwłoki, dotyczących bezpośredniego zagrożenia interesu publicznego, bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia oraz mogących spowodować bezpośrednie i znaczne straty materialne.

Zadania województwa są wykonywane w różnych formach, w tym także w formie decyzji administracyjnej, określanych w ustawie jako decyzje w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej. Na podstawie ustawa wojewódzkiej upoważnienie do wydawania tych decyzji przysługuje także marszałkowi województwa.

Początek formularza szukane słowa      ilość stron      -          ocena      -          płeć      dowolna     mężczyzna     kobieta szkoła      podstawowa      gimnazjum      liceum      studia      szukaj w: Pozostałe - Administracja Dół formularza Dodaj do notatnika Pobierz pracę Mini-ściąga do druku Dodaj komentarz Autor: Kalabria Strony maszynopisu (a4): 3,5 Strony rękopisu (a5): 8,8 Ocena nauczyciela Komentarz nauczyciela: poprawne opracowanie, ładny styl Średnia ilość gwiazdek: 2,88 Oceń pracę pdst. gimn. Początek formularza Dół formularza Ostatnio na forum Brykowisko Studia » Pozostałe » Administracja O podziale terytorialnym Można rozpocząć ten temat bardzo charakterystycznym cytatem jednego z najpotężniejszych i najbardziej znanych królów francuskich, a mianowicie Ludwika XIV. Król ten miał zwyczaj mawiać, że - l'État c'est moi! czyli - Państwo, to ja !. Można powiedzieć, że był on prekursorem założenia w którym państwo traktuje się jako jedność. Idea ta była potem zauważalna także w założeniach polskiej szkoły pozytywistycznej. Przedstawiciele ww. ideologii postulowali założenie o tzw. pracy organicznej. Cytując definicję z Wikipedii: Praca organiczna - jeden z podstawowych postulatów pozytywizmu, wzywający do podjęcia przez wszystkie warstwy społeczeństwa solidarnego wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego (w tym przede wszystkim rozwoju handlu i przemysłu) oraz na rzecz umocnienia wewnętrznych więzi między poszczególnymi jego "członami". Idea pracy organicznej wiązała się z przekonaniem, iż społeczeństwo jest swego rodzaju organizmem, który może funkcjonować sprawnie tylko wtedy, gdy zdrowe i silne są jego poszczególne organy(…) Tak więc podstawowym założeniem jest korelacja wszystkich elementów tak, aby całość (czyli państwo), działała bez zarzutu. Obecnie powraca ten sam, odwieczny problem czyli kwestia współdziałania. Jednym ze scenariuszy podziału państwa może być jego administracyjno - terytorialny podział. Zgodnie z definicją: podziałem terytorialnym określa się względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa albo jednostek niepaństwowych, wykonujących zadania państwowe.[2] Czasem podział administracyjny ma pełnić czysto identyfikacyjne funkcje, kiedy np. wprowadza się nazwy, numery. Można wyróżnić trzy rodzaje podziału terytorialnego: 1) podział zasadniczy, (…)tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, mających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc w Polsce- dla terenowych organów administracji rządowej i dla organów samorządu terytorialnego (…) Stąd mamy podział na województwa, powiaty oraz gminy. 2) podziały pomocnicze, (…) Podziałem pomocniczym nazywa się podział dokonywany dla organów pomocniczych w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gminy na osiedla i sołectwa. (…) 3) podziały specjalne, (…) dokonywane w celu wykonywania takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego nie jest możliwe lub celowe. (…) Istnieją więc specjalne podziały terytorialne w celu wykonywania administracji wojskowej, uwzględniające potrzeby obronne kraju, wykonywania administracji górniczej, uwzględniające rozmieszczenie w kraju kopalin, czy administracji kolejnictwa uwzględniające rozmieszczenie i powiązania sieci kolejowej kraju. Zjawiskiem pożądanym jest jak najmniejsza liczba podziałów specjalnych i dostosowanie administracji specjalnej do podziału zasadniczego. Umożliwia to sprawowanie funkcji koordynacyjnych przez terenowe organy administracji ogólnej w stosunku do jednostek organizacyjnych im nie podporządkowanych. Nie zawsze jednak zniesienie administracji specjalnych (np. górnictwa, morskiej czy wojskowej) jest możliwe. (..)[3] Oczywiście podział terytorialny ze względu na swoją kluczowość jest unormowany prawnie. Na jego kształt składa się wiele czynników o zróżnicowanym charakterze. Tak więc swój wpływ zaznaczy tu i faktor polityczny, związany z tradycją czy z procesami ekonomicznymi. Jeśli chodzi o przeprowadzanie zmian w podziale administracyjnym to są one możliwe. Tak jak i w innych dziedzinach życia mogą się one dokonywać w sposób na wskroś delikatny i być rozłożone w czasie, bądź przebiegać w sposób rewolucyjny i szybki. Ogólnie powinna być przestrzegana jedna zasada, a mianowicie, aby ostateczny kształt podziału był maksymalnie użyteczny dla członków społeczeństwa. (…)Podział terytorialny jest również narzędziem i wyrazem polityki państwa. Jeśli państwo opiera się na silnym ośrodku władzy centralnej, budując swój ustrój na zasadach centralistycznych, i w tym celu chce zmarginalizować wpływy ośrodków prowincjonalnych, obawiając się ich tendencji odśrodkowych, wówczas wprowadza podział terytorialny zunifikowany, w którym jedynym kryterium wielkości jednostek terytorialnych jest zapewnienie sprawnego działania i skutecznego opanowania terenu przez organy centralne. Jeśli natomiast państwo przyjmuje ustrój zdecentralizowany i chce terenowe organy władzy oprzeć na istniejących terenie ośrodkach życia społecznego, politycznego i gospodarczego, wówczas podział terytorialny państwa opiera na jednostkach terytorialnych ukształtowanych historycznie. (…)[4] System terytorialny w Polsce ulegał na przestrzeni czasów zmianom. W dwudziestoleciu międzywojennym podjęto próby zunifikowania nowo powstającego organizmu państwowego z części na których jeszcze do niedawna były zabory. Po wielu problemach i zawirowaniach dzięki sumiennej pracy ludzi nauki, inteligencji oraz władz doprowadzono do wykrystalizowania się pewnego podziału terytorialnego. Nowy organizm składał się z województw, powiatów, gmin i miast. Samorząd terytorialny udało się powołać jednak jedynie na Pomorzu i w Wielkopolsce. Po 1945 roku pojawiły się nowe trudność. W związku z działaniami wojennymi nastąpiły przesunięcia granic państwowych. Nagle Polska uzyskała nowe obszary ziemi na granicy zachodniej i utraciła część ziem na wschodzie. Fakt ten nie pociągnął jednak za sobą konkretnych przetasowań administracyjnych , raczej wymusił zmianę na polski nazw poszczególnych miejscowości itp. Zmiany nastąpiły dopiero w latach 50tych XX wieku. Nastąpiło jeszcze większe rozczłonkowanie terytorialne kraju, a także dodano nowe województwa, powstały gromady oraz szczególny typ podziału: osiedla robotnicze, rybackie i uzdrowiskowe. Na początku lat 70tych XX wieku zniknęły gromady oraz powiaty i osiedla, ale za to wprowadzono znowu gminy i dwu stopniowy podział administracyjny. Liczba województw podskoczyła z początkowych 17 do 49. Dopiero w 1999 roku wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny w Polsce. Jednostkami tego podziału zostały gminy ( liczba: 2478), powiaty ( liczba: 314) oraz województwa (liczba: 16)[5]. [1] Wolna internetowa encyklopedia: Wikipedia [2] Wiedza o społeczeństwie, pod red. T. Wosia i J. Stelmacha, Warszawa 2003 [3] Ibid., [4] Ibid., [5] Za Wikipedia stan na1 stycznia 2006r.

Budżet Samorządu Terytorialnego - Zeszyt 7

 

Józefa Gwizdak

Dotacje dla gmin z budżetu państwa
 

Zgodnie z postanowieniami Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426 z późn. zm.), ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst Dz. U. z 1996 roku Nr 13, poz. 74) zadania publiczne gmina wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, a także zaspokaja zbiorowe potrzeby mieszkańców.

Gmina wykonuje w ramach ustaw istotną część zadań publicznych o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym należy do gminy.

Istotne znaczenie dla określenia zakresu działania gminy ma podział zadań. Konsekwencje prawne w podziale zadań na zadania własne, zlecone i powierzone uwidaczniają się w sposobie określania zadań, sposobie ich finansowania oraz w środkach nadzoru nad ich realizacją.

Pojęcie zadania własnego gminy zostało ujęte w art. 71 ust. 1 i 2 Ustawy Konstytucyjnej w związku z art. 6 i art. 7 ustawy o samorządzie terytorialnym. W ustawie z dnia 17 maja 1990 roku o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198 z późn. zm.), za okres od roku 1923 do 1936 i od 1946 do maja 1990 zebrany został z obowiązujących ustaw, dekretów, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej według wyczerpującego zestawienia podział zadań na własne zadania gminy, na zadania, które mogą być przekazane gminie jako zadania zlecone i powierzone. Po tym okresie ustawy wyraźnie obejmują w swym zapisie iż jest to "zadanie własne gminy", względnie "zadania te mogą być przekazane organom gminy jako zadanie zlecone, powierzone".

Podział zadań gminy na zadania własne, obligatoryjne i fakultatywne, na zlecone zadania administracji rządowej, zadania zlecone w drodze ustawowej oraz zadania zlecone w drodze porozumienia mają swe odbicie w dochodach gminy. Ustawa Konstytucyjna w art. 73 określiła, że dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne tej jednostki oraz subwencje i dotacje. Katalog dochodów budżetu gminy zawarty został w art. 54 ustawy o samorządzie terytorialnym, zaś w ustawie z dnia 10 grudnia 1993 roku o finansowaniu gmin (Dz. U. Nr 129, poz. 600 z późn. zm.) określono źródła tych dochodów gminy, zasady ustalania i przekazywania gminom subwencji i dotacji z budżetu państwa. Dochodami gminy są wpływy z podatków i opłat ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw. Dochodami gminy mogą być dotacje celowe na realizację zadań zleconych oraz na dofinansowanie zadań własnych. Zadania własne gmina tworzy i realizuje z własnych dochodów, ponadto na dofinansowanie zadań własnych gmina może otrzymać z budżetu państwa dotacje celowe. Natomiast zadania zlecone z zakresu administracji rządowej są ujęte w budżecie państwa i w całości finansowane są z budżetu państwa.

Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Przy różnego rodzaju dotacjach na zadania zlecone mamy do czynienia niewątpliwie z przesłanką warunkującą, jaką jest przyjęcie zadania do wykonania. Ma ono publicznoprawny charakter; powstaje on w drodze ustawowej. Charakterystyczną cechą dotacji na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizowania przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów, jest to, iż występuje tu po stronie organu dotującego obowiązek dotowania oraz udzielania dotacji w wysokości koniecznej do wykonania zadania. Dotacja celowa na zadania zlecone, zadania powierzone, jako świadczenie publicznoprawne powinna być przekazana na tej zasadzie, że koszt określający pewien nakład pieniężny według standaryzacji na określony cel na to zlecone zadanie nie powinien być niższy, niżby sam podmiot zlecający musiał wydać na realizację tego zadania. Szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków finansowych określają ustawy nakładające na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych, lub zawarte porozumienia. W przypadku niedotrzymania tych terminów gminie służy roszczenie nie tylko do dotacji, ale i przysługują jej wówczas odsetki w wysokości ustalonej tak, jak dla zaległości podatkowych. Dotacje celowe powinny być przekazywane w trybie umożliwiającym pełne i terminowe wypełnienie zleconych zadań.

Dotacje celowe są przeznaczone na finansowanie określonych zadań. Dotacje celowe nie mogą być wykorzystane na cele niezgodne z ich przeznaczeniem. Niewykorzystanie dotacji celowej na zadania określone w decyzji odnoszącej się do jej przyznania pociąga za sobą określone niekorzystne skutki dla gminy, czyli obowiązek zwrotu nie wykorzysta-nych lub nieprawidłowo wykorzystanych środków w stopniu odpowiadającym niewykonaniu zadania.

Termin "dotacja" w budżecie gminy został ujęty w Ustawie Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426), ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (j.t. Dz. U. z 1996 roku Nr 13, poz. 74), ustawie z dnia 5 stycznia 1991 roku Prawo budżetowe (j.t. Dz. U. z 1993 roku Nr 72, poz. 344 z późń. zm.), ustawie z dnia 10 grudnia 1993 roku o finansowaniu gmin (Dz. U. Nr 129, poz. 600 z późń. zm.). Dotacja posiada:

- podstawy prawne do dotowania, czyli obowiązek dotowania na rzecz określonego podmiotu, przesłanki do dotowania, wysokość bezwzględną lub metody obliczana dotacji,

- metodę określania wysokości dotacji,

- celowość dotacji - wskazuje przeznaczenie jej na realizację określonego celu, która może przybrać formę jednorazowego zadania, jak również może mieć bardziej długofalowy charakter

- nieodpłatny charakter

Dotacje z budżetu państwa dla budżetu gminy są dochodami o charakterze niepodatkowym. Stanowią wyposażenie w środki finansowe na działalność statutową w trybie publicznoprawnym, jednostronnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym Skarbu Państwa. Dotacje mogą mieć charakter ogólny lub celowy. Dotacja ta jest właściwie publicznoprawną formą rekompensaty kosztów realizacji zadania oraz za utracone dochody własne.

Zgodnie z postanowieniami art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 5 stycz-nia 1991 r. Prawo budżetowe (jednolity tekst Dz. U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344 z późn. zm.) dotacje z budżetu państwa na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz odpowiadające im wydatki na te zadania powinny być włączone do budżetu gminy. W budżecie gminy wyodrębnia się wydatki na finansowanie zleconych zadań z zakresu administracji rządowej, innych zadań zleconych gminom ustawami, oraz dotacje celowe i dochody związane z realizacją tych zadań. Kwota dotacji celowych na realizację zadań zleconych gminie z zakresu administracji rządowej, innych zadań zleconych gminie ustawami oraz dotacje celowe i dochody związane z realizacją tych zadań, wykazana w budżecie gminy, powinna być zgodna z kwotą tych dotacji, podaną w informacjach dysponentów budżetu państwa. Także kwota wydatków, związanych z realizacją tych zadań, powinna być zgodna z kwotą dotacji wskazanej w tej informacji.

Zgodnie z postanowieniami art. 38 "a" ustawy Prawo budżetowe, zmiany kwot dotacji celowych przyznawanych gminom są wprowadzane w budżecie gminy przez zarząd gminy. O wprowadzonych zmianach w budżecie gminy, polegających na wprowadzeniu po stronie dochodów budżetu gminy zmian z tytułu przyznania, zwiększenia lub zmniejszenia dotacji celowych i odpowiedniego wprowadzenia zmian w wydatkach budżetu gminy na zadania, na które przyznane zostały dotacje celowe, zarząd gminy jest obowiązany poinformować radę gminy na najbliższej sesji rady gminy, nie później jednak, niż przed zakończeniem roku bu-dżetowego. Zmiany w budżecie gminy, związane z przyznanymi dotacjami celowymi, mają charakter zmian formalnych, a więc i rada gminy ma prawo zmiany kwot dotacji celowych przyznanych gminie - podobnie jak upoważniony do wprowadzenia zmian w budżecie zarząd gminy.

W nawiązaniu do powyższych rozważań przedstawiono możliwości otrzymania dotacji z budżetu państwa do budżetu gminy, wskazane w ustawach od maja 1990 roku:

1. Dotacje przysługujące gminie w wysokości nie pobranych kwot z tytułu ulg i zwolnień określonych w ustawie z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 roku Nr 94, poz. 431 z późń. zm.), ustawie z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.);

2. Dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych gminy;

3. Dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz dotacje celowe na inne zadania zlecone gminie ustawami.

Ad I. Dotacje z budżetu państwa przysługujące gminie, czyli rekompensaty z tytułu ubytku dochodów własnych

1. Dotacje przysługujące gminie w wysokości nie pobranych kwot z tytu-łu ulg i zwolnień, określonych w ustawie z dnia 15 listopada 1984 ro-ku o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431, zmiany: 1994 rok Nr 1, poz. 3; 1996 r. Nr 91, poz. 409):

   • z art. 12 ust. 1 pkty 4, 5 i 6 z tytułu:

     • gruntów, lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, nabytych w drodze kupna na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa do powierzchni nie przekraczającej 100 ha, oraz gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, objętych w trwałe zagospodarowanie w celu utworzenia nowego gospodarstwa lub powiększenia gospodarstwa już istniejącego do powierzchni nie przekraczającej 100 ha - na okres 5 lat (pkt 4),

     • gruntów powstałych z zagospodarowania nieużytków - na okres 5 lat, licząc od roku następnego po zakończeniu zagospodarowania (pkt 5),

     • gruntów otrzymanych w drodze wymiany lub scalenia - na 1 rok na-stępujący po roku, w którym dokonano wymiany lub scalenia grun-tów (pkt 6);

   • z art. 12 ust. 3 z tytułu obniżenia podatku rolnego po upływie okresu zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 punkty 4, 5, 6, stosuje się ulgę w podatku rolnym, polegającą na obniżeniu podatku w pierwszym roku o 75% i w drugim roku o 50%;

   • z art. 13 ust. 1, art. 13 "a" ust. 1 i 2, art. 13 "b" ust. 1 i art. 13 "c" z tytu-łu:

     • przyznania podatnikom podatku rolnego przysługującej ulgi inwestycyjnej z tytułu wydatków poniesionych na: budowę lub modernizację budynków inwentarskich oraz obiektów służących ochronie środo-wiska, zakup i zainstalowanie deszczowni, urządzeń melioracyjnych i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę, urządzeń do wykorzystania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (wiatru, biogazu, słońca, spadku wód) /art. 13 ust.1/,

     • przyznania ulgi żołnierskiej przy opodatkowaniu gospodarstw rolnych dla:

       • żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową lub długo-trwałe przeszkolenie wojskowe,

       • osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej w formie skoszarowanej,

prowadzących te gospodarstwa rolne bezpośrednio przed powoła-niem do służby; stosuje się ulgę w podatku rolnym w wysokości 60%. Przy opodatkowaniu gospodarstw rolnych członków rodzin osób, które bezpośrednio przed powołaniem do służby pracowały w tych gospodarstwach, zamieszkiwały tam i nie osiągały przychodów z innych źródeł, stosuje się ulgę w podatku rolnym w wysokości 40%. Od dnia 1 stycznia 1997 roku ulgi te stosuje się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osoba została powołana do odbycia służby wojskowej, do końca miesiąca, w któ-rym nastąpiło zwolnienie z tej służby /art. 13 "a"/,

• obniżenia podatku rolnego dla gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich. Podatek rolny od gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich obniża się o 30% dla gruntów klas I, II, IIIa, III, i IIIb, a o 60% dla gruntów klas IVa, IV, IVb. Za miej-scowości położone na terenach podgórskich i górskich uważa się miejscowości, w których co najmniej 50% użytków rolnych jest położonych powyżej 350 m nad poziomem morza /art. 13 "b"/,

• przyznania ulgi z tytułu wystąpienia klęski żywiołowej. W razie wy-stąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała istotne szkody w budynkach, ziemiopłodach, inwentarzu żywym lub martwym albo w drzewostanie, przyznaje się podatnikom ulgi w podatku rolnym przez zaniechanie jego ustalenia albo poboru w całości lub w części, w wysokości zależnej od rozmiarów strat spowodowanych klęską w gospodarstwie rolnym. Przy przyznawaniu ulg i ustalaniu ich wy-sokości uwzględnia się wysokość otrzymanego odszkodowania z ty-tułu ubezpieczenia ustawowego. Ulgę przyznaje się za rok podatko-wy, w którym klęska miała miejsce, zaś jeżeli klęska miała miejsce po zapłaceniu podatku za dany rok, ulgę stosuje się w następnym roku podatkowym /art. 13 "c"/.

Zwolnienia i ulgi podatkowe, określone w art. 12 ust. 1 punkty 1 i 2 oraz w art. 13 "b", stosuje się z urzędu, przy ustalaniu podatku rolnego na dany rok podatkowy, a pozostałe zwolnienia i ulgi podatkowe przyznaje, w drodze decyzji, wójt (burmistrz, prezydent) na wniosek podatnika.

W przypadku zbiegu prawa do zwolnień i ulg z różnych tytułów, przy ustalaniu zobowiązania podatkowego w podatku rolnym na dany rok podatkowy w pierwszej kolejności stosuje się ulgi określone w art. 13 "b", a następnie w art. 12, w art. 13 "a" i w art. 13. Podstawę obliczenia ulgi z danego tytułu stanowi należny podatek po zastosowaniu ulgi z tytułu poprzedzającego.

1. Dotacje przysługujące gminie z tytułu zwolnienia od podatku leśnego z artykułu 62 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444, z 1992 roku Nr 21, poz. 85, Nr 54, poz. 254; z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 127, poz. 627 i Nr 147, poz. 713): zwalnia się od podatku leśnego lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, wchodzące w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych, sta-nowiących lasy ochronne, wpisane do rejestru zabytków.

Skutki ulg i zwolnień ustawowych w danym roku powinny być zgodne z rejestrem wymiarowym, rejestrem przypisów i odpisów. Dotacje przy-sługujące gminie w wysokości nie pobranych kwot z tytułu ulg i zwolnień określonych w ustawie z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 roku Nr 94, poz. 431 z późn. zm.), ustawie z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.) są przeznaczane na zadania własne gminy ujęte w budżecie gminy.

Ad. II. Dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych gminy

1. Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje celowe na dofinanso-wanie następujących zadań własnych gminy:

   • inwestycji realizowanych przez gminy

   • zadań z zakresu pomocy społecznej

   • wypłaty dodatków mieszkaniowych.

Ad. inwestycje realizowane przez gminy

Inwestycje realizowane przez gminy jako zadania własne w zakresie:

• inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w systemie robót publicz-nych, jako zadania własne gmin, w regionach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym, ujętych w ustawie budżetowej na 1995 rok oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 maja 1995 roku w spra-wie trybu składania wniosków i zasad przyznawania dotacji z budżetu państwa na 1995 rok na dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w systemie robót publicznych, jako zadania własne gmin w regionach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz. U. Nr 59, poz. 308). Zgodnie z § 7 w/w rozporządzenia właściwi wojewo-dowie kontrolują prawidłowość wykorzystania dotacji przekazanych na finansowanie inwestycji infrastrukturalnych oraz przestrzeganie przez wnioskodawców obowiązku zwrotu dotacji;

• dofinansowania nakładów inwestycyjnych w gminie na zbiorowe zaopa-trzenie wsi w wodę, kanalizację wsi, oczyszczalnie ścieków na podsta-wie art. 19 "a" ust. 3 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 roku Prawo budże-towe (Dz. U. z 1993 roku Nr 72, poz. 344 z późn. zm.) w związku z art. 21 ustawy budżetowej na rok 1995 (Dz. U. z 1995 roku Nr 27, poz. 141 i 142) ujętych w rozdziale 13 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Go-spodarki Żywnościowej z dnia 21 lipca 1995 roku w sprawie wysokości stawek dotacji dla rolnictwa oraz szczegółowych zasad i trybu ich udzie-lania w 1995 roku (Dz. U. Nr 93, poz. 464);

• przygotowania gruntów przeznaczonych pod budownictwo mieszkanio-we z ustawy z dnia 1 marca 1996 roku o udzieleniu dotacji celowej z budżetu państwa (Dz. U. Nr 44, poz. 190);

• dofinansowania inwestycji określonych w regionalnych programach re-strukturyzacyjnych ujętych w ustawie budżetowej na 1995 rok z dnia 30 grudnia 1994 roku (Dz. U. z 1995 r. Nr 27, poz. 141 i 142) art. 19, ust. 2 oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 maja 1995 roku w sprawie trybu składania wniosków oraz zasad przyznawania dotacji z budżetu państwa na 1995 rok na dofinansowanie inwestycji określo-nych w regionalnych programach restrukturyzacyjnych (Dz. U. Nr 58, poz. 300). Zgodnie z § 6 w/w rozporządzenia właściwi wojewodowie kontrolują prawidłowość wykorzystania dotacji celowych przekazanych wnioskodawcom oraz przestrzeganie przez wnioskodawców obowiązku zwrotu dotacji.

Gmina otrzymująca dotację celową na dofinansowanie inwestycji jest zobowiązana do złożenia odpowiednio wojewodzie lub innemu wła-ściwemu organowi administracji rządowej informacji w ciągu 30 dni po zakończeniu roku budżetowego, zawierającej:

• wykaz inwestycji realizowanych z udziałem dotacji,

• wartości kosztorysowe tych inwestycji oraz terminy rozpoczęcia i pla-nowanego zakończenia, a także kwoty dotacji i kwoty środków z budże-tu gminy przekazane w ciągu roku na rachunek finansowania poszcze-gólnych inwestycji.

Łączna kwota dotacji celowych, z rezerwy i innych dotacji z budżetu państwa na dofinansowanie inwestycji będącej zadaniem własnym gminy nie może przekroczyć kwoty ustalonej według zasad określonych w art. 21 ustawy o finansowaniu gmin.

Gmina, która nie przeznaczy w danym roku na finansowanie doto-wanej inwestycji środków z budżetu gminy w pełnej kwocie wymaganej na podstawie ustawy o finansowaniu gmin, jest zobowiązana do zwrotu dotacji, w części proporcjonalnej do poniesionych wydatków, przyznanej w danym roku na dochody budżetu państwa w terminie uzgodnionym z wojewodą, nie później jednak, niż do końca roku następującego po roku, w którym otrzymała dotację.

Ad. zadania z zakresu pomocy społecznej

Zadania z zakresu pomocy społecznej z ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (jednolity tekst Dz. U. z 1993 r. Nr 13, poz. 60 z późn. zm.). Ustawa wprowadza podział zadań na zadania własne gminy i zadania zlecone gminom. Ustawa nakłada obowiązek wykonywania zadań w zakresie pomocy społecznej, wskazując, że spo-czywa on na gminie. Innym ważnym zadaniem pomocy społecznej jest utrzymanie i rozbudowa infrastruktury socjalnej, domów pomocy spo-łecznej i innych placówek opiekuńczych. Kryteria, komu powinna być przyznana pomoc społeczna, określa ustawa.

Ustawa formułuje klucz oraz zasady, które pracownik socjalny powi-nien brać pod uwagę przy przyznawaniu świadczeń pieniężnych z po-mocy społecznej. Określają one podmiotowy zakres, kto może otrzymać pomoc w postaci świadczeń pieniężnych oraz kryterium dochodowe, czyli minimum socjalnego; dla potrzeb ustawy przyjęto kryterium dochodu poniżej najniższej emerytury. Decyzje w formie pisemnej o przyznawaniu lub odmowie przyznawania takiego świadczenia wydaje kierownik Gmin-nego Ośrodka Pomocy Społecznej w oparciu o ustawę i przeprowadzony wywiad środowiskowy.

Ad. wypłaty dodatków mieszkaniowych

Wypłaty dodatków mieszkaniowych z ustawy z dnia 2 lipca 1994 roku o najmie lokali mieszkalnych i dodatków mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 59 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lipca 1996 roku w sprawie wytycznych realizacji budżetu państwa w 1996 roku w zakresie dotacji dla gmin na dofinansowanie wypłat dodatków mieszkaniowych (Dz. U. Nr 91, poz. 411).

Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samo-rządowej jest zadaniem własnym gminy, zgodnie z art. 4 ustawy. Wypła-ta dodatków mieszkaniowych jest zadaniem własnym gminy. Gminy uzy-skują dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadania własnego w granicach kwot określonych na ten cel w ustawie budżetowej, zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy. Ustawa określa kryteria, komu przysługuje dodatek mieszkaniowy, zasady i tryb ustalania oraz przekazywania gminom z budżetu państwa dotacji celowych na dofinansowanie wypłat dodatków mieszkaniowych.

Wojewoda przyznaje gminom dotacje celowe w granicach kwot okre-ślonych na ten cel w budżecie wojewody, proporcjonalnie do kwot wynika-jących z wniosków gmin. Gmina przedstawia wojewodzie, do końca mie-siąca następującego po danym kwartale, kwartalne rozliczenie dotacji, a rozliczenie dotacji za dany rok do końca stycznia następnego roku. Nadpłata dotacji w kwartale może być zaliczona na poczet dotacji na-leżnej w kwartale następnym, z wyjątkiem nadpłaty dotacji za dany rok, która podlega przekazaniu na rachunek właściwego urzędu wojewódz-kiego, w ciągu 7 dni po upływie terminu określonego w ust.1 ustawy.
 

1. Dotacje celowe w celu zagospodarowania nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej. Są to nieruchomo-ści, o których mowa w ustawie z dnia 10 czerwca 1994 roku o zago-spodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej (Dz. U. Nr 79, poz. 363) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1996 roku w sprawie trybu składania wniosków i szczegółowych zasad przyznawania dotacji z rezerwy ce-lowej budżetu państwa na 1996 rok na dofinansowanie zadań wynika-jących ze Strategicznego Programu Rządowego "Zagospodarowanie mienia przejętego od wojsk Federacji Rosyjskiej" (Dz. U. Nr 70, poz. 333) - łączna wysokość dotacji nie może przekroczyć 75% wartości kosztorysowej inwestycji.

2. Dotacje celowe na zadania własne, przeznaczone na dofinansowanie zajęć pozalekcyjnych, w tym sportowych dla uczniów szkół podsta-wowych. Dotacje udzielane są przez kuratorów oświaty, zgodnie z art.16 ustawy budżetowej na 1996 rok.

Ad. III. Dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz dotacje celowe na inne zadania zlecone gminie ustawami:

1. z ustawy z dnia 17 maja 1990 roku o podziale zadań i kompetencji (Dz. U. Nr 34, poz. 198 z późn. zm.) w zakresie prowadzenia zakła-dów opieki zdrowotnej, wykonywane jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej (art. 8 ust. 1 ustawy);

2. z ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (jednolity tekst Dz. U. z 1993 roku Nr 13, poz. 60 z późn. zm.) jako zadanie zlecone w zakresie:

   • przyznawania i wypłacania zasiłków stałych, renty socjalnej oraz przysługujących do nich dodatków i świadczeń (artykuły 27-30 ustawy),

   • przyznawania i wypłacania zasiłków okresowych (art. 31 ustawy),

   • przyznawania i wypłacania zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej (art. 32, ust. 4 ustawy),

   • przyznawania zasiłku celowego w formie biletu kredytowego (art. 32, ust. 5 ustawy),

   • innych zadań, wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin,

   • utworzenia i utrzymania ośrodka pomocy społecznej i zapewnienia środków na wynagrodzenie pracowników realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej;

3. z ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 paź-dziernika 1993 roku w sprawie określenia zakresu i form oraz trybu udzielenia kobietom w ciąży oraz wychowującym dziecko pomocy w zakresie opieki socjalnej i prawnej (Dz. U. Nr 97, poz. 441). Kryteria oraz szczegółowe zasady i tryb wypłaty w zakresie świadczenia dla kobiety w ciąży lub wychowującej dziecko, spełniającej kryterium do-chodowe określone w art. 4 ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 1993 roku Nr 13, poz. 60), określa ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Koszty pomocy udzielonej osobie uprawnionej ponosi budżet państwa w ramach zadań administracji rządowej powierzonych gminom na podstawie porozumienia w trybie ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst Dz. U. z 1996 roku Nr 13, poz. 74 z późn. zm.);

4. z ustawy z dnia 1 grudnia 1994 roku o zasiłkach rodzinnych i pielę-gnacyjnych (Dz. U. z 1995 roku Nr 4, poz. 17 z późn. zm). Kryteria przyznawania, komu przysługuje zasiłek rodzinny, określają artykuły 1-13 ustawy, natomiast artykuły 14-33 ustawy określają kryteria przyznawania zasiłków pielęgnacyjnych. Kryteria oraz szczegółowe zasady i tryb wypłaty zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (art. 34 ustawy) oraz rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 marca 1995 roku w sprawie szczegółowych zasad finansowania wydatków na zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne (Dz. U. Nr 41, poz. 213 z późn. zm.). Zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne są finansowane z budżetu państwa zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy. Wojewodowie przekazują gminom środki w formie dotacji celowej na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej w terminach, zapewniających bieżącą wypłatę zasiłków zgodnie z postanowieniamii § 4 rozporządzenia. Gminy rozliczają się i zwracają nie wykorzystaną w roku budżetowym dotację celową na wypłatę zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych w terminie, określonym w § 43 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 sierpnia 1991 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybu wykonywania budżetu państwa (Dz. U. Nr 76, poz. 333 z późn. zm.);

5. z ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 60 z późn. zm.). Budowa, modernizacja, utrzymanie i ochro-na dróg wojewódzkich mogą być przekazywane organom gminy jako zadania zlecone (art. 23 ust. 2 "a" ustawy);

6. z ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst Dz. U. z 1992 roku Nr 4, poz. 16 z późn. zm.). Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie oraz wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) jako szefowie obrony cywilnej województw oraz gmin. Wojewodowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) wykonują zadania szefa obrony cywilnej gmin jako zadania zlecone gminom z zakresu administracji rządowej.

Do zakresu działań szefów obrony cywilnej należy kierowanie oraz koordynowanie i realizacja przedsięwzięć obrony cywilnej (art. 17 ust. 6 i 7 ustawy):

• organizowanie wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiąz-ku obrony (art. 18 ust. 4),

• przeprowadzanie czynności związanych z wykonywaniem powszechne-go obowiązku obrony oraz współdziałanie w zakresie administrowania rezerwami osobowymi z organami wojskowymi (art. 25 ust. 1),

• wezwanie poborowego do stawienia się przed komisją lekarską z rów-noczesnym wezwaniem do stawienia się przed komisją poborową (art. 27 ust. 2),

• nakładanie grzywny w celu przymuszenia albo zarządzenie przymusowego doprowadzenia poborowego przez policję do komisji lekarskiej w razie niestawienia się poborowego przed tą komisją (art. 27 ust. 3),

• przeprowadzanie rejestracji przedpoborowych (art. 31 ust. 4),

• udział w przeprowadzaniu poboru (art. 35 ust. 2),

• wskazywanie poborowemu, korzystającemu z odroczenia zasadniczej służby wojskowej, terminu i miejsca stawienia się przed komisją pobo-rową (art. 40 ust. 2),

• dokonywanie zameldowania osób podlegających obowiązkowi czynnej służby wojskowej po uprzednim wymeldowaniu się ich z poprzedniego miejsca stałego zamieszkania lub pobytu czasowego trwającego ponad dwa miesiące (art. 53 ust. 3),

• orzekanie o konieczności sprawowania przez żołnierza bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny oraz osobistego prowadzenia przez niego gospodarstwa rolnego (art. 88 ust. 1),

• uznawanie poborowych, którym doręczono kartę powołania do odbycia służby wojskowej, oraz żołnierzy odbywających tę służbę za jedynego żywiciela rodziny (art. 127 ust. 1),

• przyznawanie zasiłków i opłat. Przyznane zasiłki i opłaty wypłacają wój-towie lub burmistrzowie, zasiłki te pokrywane są z budżetu państwa (art. 131-132),

• tworzenie formacji obrony cywilnej (art.138 ust. 3),

• nakładanie na osoby posiadające obywatelstwo polskie określonych obowiązków w ramach przygotowania do samoobrony (art. 173 ust. 2),

• nakładanie na osoby posiadające obywatelstwo polskie obowiązku wykonywania świadczenia osobistego (art. 202 ust. 1),

• przeznaczenie osoby do funkcji kuriera (art. 203 ust. 1),

• nakładanie obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych (art. 219);

1. z ustawy z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994 roku Nr 10, poz. 36 z późn. zm.) w zakresie udzielania wojskowym organom emerytalnym po-mocy i informacji w sprawach świadczeń przewidzianych w ustawie oraz wydawania bezpłatnie na ich żądanie lub na wniosek osób zainteresowanych wszelkich dokumentów niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości (art. 35 ustawy);

2. z ustawy z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu sił zbrojnych (Dz. U. z 1995 roku Nr 86, poz. 433 z późn. zm.), w zakresie poin-formowania mieszkańców o utworzeniu strefy niebezpieczeństwa na obszarach zamieszkałych i wprowadzenia obowiązku czasowej ewa-kuacji oraz zakazu wstępu na ten obszar właściwy (art. 71 ustawy);

3. z ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415) w zakresie wprowadzenia do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego programów naczelnych, programów wojewody, gdzie warunkiem zatwierdzenia tych progra-mów jest zapewnienie środków finansowych z budżetu państwa, nie-zbędnych do realizacji zobowiązań (art. 13 ust. 1 pkt 2, art. 14, art. 36 ust. 1 i 2, art. 58 ust. 1, art. 59 ust. 1, art. 62 ust. 1 ustawy);

4. z ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. z 1994 roku Nr 49, poz. 196 z późn. zm.) w za-kresie ustanowienia parku wiejskiego, określenia jego granic oraz sposobu wykonywania ochrony (art. 47 ust. 2 pkt 1 ustawy), a także możliwości uznania za park wiejski terenów, na których znajduje się starodrzew, stanowiących także własność osób fizycznych lub jed-nostek organizacyjnych nie będących jednostkami gospodarki uspo-łecznionej (art. 47 ust. 2 pkt 2 ustawy);

5. z ustawy z dnia 11 maja 1994 roku - o zadaniach zleconych gminie, związanych z organizacją i prowadzeniem spisów rolnych (Dz. U. Nr 67, poz. 288) w zakresie:

   • jednorazowego przekazania wojewódzkim urzędom statystycznym aktualnej liczby gospodarstw rolnych i działek,

   • przekazywania corocznie w terminie do dnia 15 maja zmian w wy-kazach indywidualnych gospodarstw i działek rolnych.

Zadania te gminy realizują jako zadania zlecone z zakresu admini-stracji rządowej. Zadania te są finansowane ze środków bieżących, bę-dących w dyspozycji Głównego Urzędu Statystycznego, które wojewódz-kie urzędy statystyczne przekazują gminie w terminie do dnia 31 lipca każdego roku;

1. z ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o spisie ludności i mieszkań w 1995 roku (Dz. U. Nr 2, poz. 5) jako zadania zlecone niniejszą ustawą obejmują rozdział 2 - "Organizacja spisu" i rozdział 3 - "Spis kontrolny". środki na wykonanie tych zadań przekazywane są suk-cesywnie przez Główny Urząd Statystyczny za pośrednictwem wo-jewódzkich urzędów statystycznych;

2. z ustawy z dnia 2 lutego 1996 roku o powszechnym spisie rolnym (Dz. U. Nr 34, poz. 147). Prace związane ze spisem gminy realizują jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Prace zwią-zane z powszechnym spisem rolnym są finansowane z budżetu państwa. środki na wykonanie tych zadań są przekazywane gminie przez Główny Urząd Statystyczny za pośrednictwem urzędów staty-stycznych w terminach wyprzedzających prace o 30 dni.

Na zakończenie należy dodać, że poza określeniem "zadania zleco-ne", "zadania powierzone", można spotkać się również z określeniem dotacji na zadanie poruczone. Określenia "dotacje na zadania poruczo-ne" używa ustawa z dnia 28 marca 1933 roku o grobach i cmentarzach wojennych (Dz. U. Nr 39, poz. 311 z późn. zm). Zgodnie z postanowie-niami ustawy o grobach i cmentarzach wojennych - groby i cmentarze wojenne pozostają pod opieką państwa. Koszty utrzymania grobów i cmentarzy wojennych ponosi Skarb Państwa, który może poruczyć gmi-nie obowiązek utrzymania grobów i cmentarzy wojennych z jednocze-snym przekazaniem odpowiednich funduszy, o ile gmina tego obowiązku nie przyjmie bezpłatnie (art. 6 ustawy). Zgodnie z postanowieniami § 4 i § 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 października 1936 roku, wydanego w porozumieniu z Ministrami Spraw Wojskowych i Opieki Społecznej w sprawie wykonania ustawy z dnia 28 marca 1933 roku o grobach i cmentarzach wojennych (Dz. U. z 1936 roku Nr 85, poz. 595) wskazano, że bezpośrednie czuwanie nad stanem grobów i cmenta-rzy wojennych należy do zarządu właściwej gminy. W razie uszkodzenia grobu lub jakichkolwiek urządzeń na cmentarzu wojennym - zarząd gmi-ny obowiązany jest zawiadomić o tym wojewodę.