Wpływ warunków wysokogórskich na organizm człowieka.

Rejon wysokogórski >2500 m n.p.m.

Cechy klimatu wysokogórskiego:

• hipobaria – obniżone ciśnienie atmosferyczne

• niskie temperatury

• duże nasłonecznienie

• mała wilgotność

• silne wiatry

Obniżone ciśnienie atmosferyczne:

• wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. maleje ciśnienie atmosferyczne

• im wyższa szerokość geograficzna, tym niższe ciśnienie na tej samej wysokości

• na tej samej wysokości ciśnienie jest niższe zimą niż latem

• podczas załamania pogody ciśnienie się obniża

Hipobaria – obniżenie ciśnienia atmosferycznego, spadek ciśnienia parcjalnego tlenu w powietrzu

Hipoksemia – obniżenie ciśnienia tlenu cząsteczkowego we krwi tętniczej

Hipoksja – niedobór tlenu w tkankach, niedotlenienie wysokogórskie (niedostateczne O2 powoduje zaburzenia metabolizmu komórkowego)

Cechy populacji zamieszkujących obszary wysokogórskie:

• większa pojemność życiowa płuc

• większa pojemność minutowa serca

• większa sieć naczyniowa i poszerzenie naczyń wieńcowych – większa liczba erytrocytów

• większa ilość hemoglobiny we krwi

• większa ilość mioglobiny w mięśniach

• znaczny rozwój naczyń włosowatych

• niższa przemiana materii

• niższe tętno

Aklimatyzacja – przystosowanie się organizmu do warunków panujących na dużych

wysokościach

Powyżej 3000 m n.p.m. wysokość pomiędzy kolejnymi noclegami nie powinna być większa niż 300 – 600 m.

Po każdym zdobytym 1000 m wysokości należy zrobić dzień odpoczynku.

Tempo aklimatyzacji jest cecha indywidualna.

Procesy aklimatyzacyjne w warunkach wysokogórskich:

• zwiększenie ilości oddechów/min

• wzrost częstości skurczów serca

• wzmożona biosynteza erytropoetyny

• wzrost liczby erytrocytów we krwi

• wzrost ilości hemoglobiny

OSTRA CHOROBA WYSOKOGÓRSKA (AMS)

• występuje u 10-20% osób niezaaklimatyzowanych, które szybko pokonały dużą różnicę wysokości

• max. nasilenie objawów w 2 – 3 dobie pobytu w górach, trwają 1 – 3 doby, ustępują po 4 – 5 dniach

• kontynuacja szybkiej wspinaczki może wywołać kolejny napad AMS, częściej z obrzękiem płuc lub mózgu

Objawy:

• ból głowy

• nudności i wymioty

• duszność

• brak apetytu

• pogorszenie ostrości widzenia

• skąpomocz

• osłabienie ogólne

• gwałtowne pogorszenie samopoczucia

• senność

• zaburzenia koordynacji ruchowej

• zawroty głowy

• zaburzenia snu

• okresy bezdechu

Zapobieganie:

• aklimatyzacja

• unikanie nadmiernych wysiłków

• profilaktyka: leki moczopędne (Acetazolamid – 250 mg. co 8 – 12h ), posiłki wysokowęglowodanowe ( 70%)

Leczenie:

• objawowe ( paracetamol, metoklopramid itp. )

• zejście na niższą wysokość

• tlenoterapia i komora hiperbaryczna – w momencie gdy pacjent naprawdę źle się czuje

WYS. OBRZĘK PŁUC (HAPE)

• obrzęk po 2 – 4 dniach w wyniku szybkiego pokonania wysokości powyżej 2500 m

• dotyczy 1 – 15 % osób wspinających się

• ryzyko wystąpienia HAPE jest zwiększone u osób po przebytym wysokościowym obrzęku płuc

• niedotlenienie spowodowanie nadciśnieniem płucnym

• do obrzęku płuc prowadzi wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych w płucach

• jedna z najczęstszych przyczyn śmierci w wysokich górach

Objawy:

1. Początkowe

• suchy kaszel

• duszność wysiłkowa

• zmęczenie i osłabienie

• obniżona tolerancja wysiłku fizycznego

• przyspieszenie akcji serca i oddechu

• sinica płytek paznokciowych i warg

2. Poźniejsze

• mokry kaszel z krwawą wydzieliną

• rzężenie i charczenie

• stan podgorączkowy

• postępujące niedotlenienie

• zwiększone duszności i sinica

• pogorszenie stanu psychicznego

• śpiączka i zgon

• halucynacje

Leczenie: To, co wcześniej + nifedypina, ciepła odzież, pozycja siedząca, wypoczęcie, natychmiastowe zejście na niższą wysokość lub worek hiperbaryczny

WYS.OBRZĘK MÓZGU (HACE)

• występuje u ok 1% osób pokonujących duże różnice wzniesień w krótkim czasie

• rozwija się po pokonaniu ok. 3600 m. zwłaszcza u chorych na AMS

• u AMS pogorszenie stanu może wskazywać na rozwijający się obrzęk mózgu

• Do HACE prowadzi wzrost przepuszczalności naczyń mózgowych

• HACE rozwija się w ciągu 1 – 13 dni (średnio 5 dnia)

• Nieleczony prowadzi do śmierci w ciągu 12 – 72 h

Objawy:

1. Wczesne

• silny ból głowy

• nudności i wymioty

• sinica

• bladość powłok

• zaburzenia orientacyjne

• zmiany zachowania

• ataksja i zaburzenia koordynacji ruchowej

• senność

2. późne

• zaburzenia widzenia

• zaburzenia czucia

• niedowład połowiczy

• drgawki kloniczne

• odruchy patologiczne

• zaburzenia czynności jelit i pęcherza moczowego

• halucynacje

• śpiączka

Zapobieganie:

• aklimatyzacja

• unikanie ryzyka

• farmakologiczne – acetazolamid 250 mg/12h 1 dzień przed wspinaczką i 2 dni od rozpoczęcia

Leczenie:

• natychmiastowe zejście na niższą odległość lub komory hiperbaryczne

• tlenoterapia

• komora hiperbaryczna

• steroidy (deksametazon 4mg. / 6 h , i dawka 8 mg. domięśniowo)

• acetazolamid 250 mg / 12 h doustnie)

OBWODOWE OBRZĘKI WYSOKOŚCIOWE

• przyczyna jest retencja płynów w organizmie - zmniejszenie wytwarzania i wydzielania moczu

• występuje u ok. 1/3 osób wspinających się na duże wysokości

• obrzęki dotyczą głównie twarzy, dłoni i podudzi

• nie stanowi zagrożenia zdrowia

• prewencja – podawanie leków moczopędnych

Zapobieganie – stosuje się leki diuretyczne, np. acetazolamid

Leczenie – j.w + zejście na niższą wysokość

WYLEWY KRWAWE DO SIATKÓWKI

• dotyczy:

• 30% osób wspinających się na wysokości powyżej 4200 m n.p.m

• 50 – 60 % na wys. powyżej 5500 m n.p.m.

• 100 % na wys. powyżej 6800 m n.p.m.

• współwystępują z innymi objawami chorobowymi podczas pokonywania dużych różnic wysokości

• do wylewu dochodzi na skutek zwiększonego napływu krwi do naczyń siatkówki

• w patogenezie główną role odgrywają hipoksemia, policytemia oraz wzrost ciśnienia tętniczego podczas

• wylewy krwawe wchłaniają się samoistnie po 7 – 14 dniach

• mogą powtarzać się wielokrotnie podczas pobytu w gorach

Objawy:

• zwykle brak

• wylewy w okolicy plamki żółtej mogą spowodować zaburzenia widzenia ( mroczki, zmniejszenie ostrości widzenia)

• obrzęk i przekrwienie tarczy nerwu wzrokowego, rozszerzenie, zwiększenie krętości naczyń siatkówki oraz wylewy krwawe

• zalecane jest zejście na niższą wysokość, szczególnie jeżeli wylewy występują w okolicy plamki żółtej

ZAKRZEPICA

• zmiany zakrzepowo zatorowe powstają na wysokości powyżej 4300 m n.p.m.

Objawy:

• zakrzepowe zapalenie żył

• zakrzepica żylna

• zatory tętnic płucnych

• przejściowe ataki niedokrwienne serca

• udar mózgu

Przyczyny:

• odwodnienie

• policytemia

• niska temperatura

• obcisłe ubranie

• brak aktywności ruchowej podczas załamania pogody

Leczenie:

• Hospitalizacja

• Terapia przeciwzakrzepowa

ŚNIEŻNA ŚLEPOTA

Przyczyna: pochłanianie promieniowania UV przez powieki, spojówki i rogówkę

Objawy:

• ból gałek ocznych

• obrzęk powiek i spojówek

• objawy zapalenia rogówki i spojówek

• uczucie piasku w oczach

• zaczerwienienie i łzawienie

• światłowstręt

• okresowa utrata wzroku

• może dojść do owrzodzenie rogówki

Zapobieganie:

• okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV i bocznymi osłonkami lub gogle

Leczenie:

• leki przeciwbólowe (proksymetakaina – krople do oczu)

• leki rozszerzające źrenice (cyklopentolat – krople do oczu)

• ustępuje samoistnie po 24h

Wybrane elementy biometeorologii człowieka.

Biometeorologia człowieka zajmuję się wpływem klimatu i pogody na organizm człowieka.

Bioklimat – zespół czynników atmosferycznych.

Bodźce atmosferyczne odbierają:

• skóra – głównie przez termoreceptory ciepła i zimna (receptory zimna ok. 250 00; receptory zimna ok. 30 000, są nierównomiernie rozmieszczone, najwięcej w skórze twarzy), skóra jest bardzo wrażliwa

PRAWO DASTRE’A MORATA

Bodźce termiczne ciepła i zimna działające na duże powierzchnie skóry powodują przeciwstawne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Jedynie naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują taki sam odczyn naczyniowy jak skóra.

• drogi oddechowe

• narządy smaku i węchu

• narząd słuchu

• narząd wzroku

• układ nerwowy – silnie reaguje na ciśnienie atmosferyczne

Reakcja organizmu na bodźce atmosferyczne zależy przede wszystkim od ich natężenia oraz czasu trwania.

Wyróżniamy : bodźce słabe, umiarkowane i silne.

Rodzaje bodźców atmosferycznych: fizyczne, chemiczne i biologiczne.

Naturalne metody leczenia klimatycznego (klimatoterapia)

• helioterapia – kąpiel słoneczna

• aeroterapia – kąpiele powietrzne

• talasoterapia – leczenie klimatem morskim i kąpiele morskie

• terenoterapia – rekreacja i turystyka

• subterenoterapia – metoda klimatoterapeutyczna wykorzystująca mikroklimat podziemnych komór solnych

Meteotropizm:

• u ludzi zdrowych, objawia się różnego rodzaju dolegliwościami związanymi ze zmianą pogody

• obejmuje ok 50% mężczyzn i ok 70% kobiet

• wśród ludzi chorych meteotropizm jest zjawiskiem znacznie częstszym

Objawy meteotropowe:

• u osób dorosłych; dotyczą również młodzieży i ok 10% dzieci

• w przedziale 51-60 lat częstsze występowania, a objawy bardziej nasilone

• objawy pojawiają się po kilku godzinach

Przyczyny:

• uwarunkowane genetycznie

• starzenie się organizmu

• stres

• niehigieniczny tryb życia

• przeciążenia pracą

• wzmożone napięcie układu współczulnego

• zmniejszona aktywność fizyczna

Najczęstsze objawy meteotropowe:

• osłabienie reakcji adaptacyjnych

• wydłużony czas reakcji

• spadek zdolności koncentracji

• zmiany ciśnienia tętniczego krwi i tętna

• bóle głowy

• bóle stawowe i mięśniowe

• obniżona ogólna sprawność

• obniżona wydajność

• senność

• brak apetytu

• znużenie lub zmiany nastroju

• apatia

Zagrożenia meteotropowe:

• choroba niedokrwienna serca

• nadciśnienie tętnicze

• choroby alergiczne, zwłaszcza układu oddechowego

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• choroby reumatyczne

• bóle, obrzęki i ograniczona ruchomość po przebytych urazach

• choroby przeziębienia

• bóle fantomowe

• choroby psychiczne

Promieniowanie słoneczne:

• ultrafioletowe UV

• widzialne

• podczerwień (IR)

Ultrafioletowe:

1. UVA 315-400nm

• UVA1 340-400nm

• UVA2 315-340nm

• przenika do skóry głębiej niż UVB

• przechodzi przez szkło okienne

• wywołuje:

• zjawisko fotostarzenia

• zaczerwienienie skóry

• efekt kancerogenny

• reakcje polekowe indukowane światłem

1. UVB 280-315nm

• powoduje oparzenia słoneczne

• nie przechodzi przez szkło okienne

• uszkodzenia DNA, RNA, białek i błon komórkowych

• wywołuje zmiany immunosupresyjne w skórze

• opóźniona pigmentacja

1. UVC 200-280nm

• pochłaniane jest przez warstwę ozonową

• uszkadza DNA i działa toksycznie na komórki

• ma właściwości bakteriobójcze (w lampach ksenowych lub rtęciowe bez filtrów)

Korzystny wpływ UV:

• synteza witaminy D₃ w skórze

• wzrost stężenia melaniny

• wzrost ukrwienia skóry

• przyspiesza wzrost naskórka

• reguluje gospodarkę hormonalną

• wzrost ilości hemoglobiny i liczby erytrocytów

Szkodliwy wpływ UV:

• mutacje – kancerogeneza

• uszkodzenia rogówki, siatkówki, zmętnienie soczewki

• zapalenie spojówek

• zaburzenie widzenia np. śnieżna ślepota

• aktywizacja rozwoju opryszczki, wirusa HIV i innych

• zakłócenia działania systemu odpornościowego

• ostre objawy skórne: rumień, pęcherze, oparzenia I i II stopni

Objawy deficytu słonecznego:

• bladość skóry

• słabszy przepływ krwi i limfy

• wolniejsze odprowadzanie produktów przemiany materii

• skłonność do krwotoków

• zakłócenie pracy układu nerwowego

• pogorszenie pamięci i snu

• wzmożona pobudliwość, zmęczenie i apatia

• obniżone wchłanianie wapnia

• obniżona sprawność fizyczna

• osłabienie odporności

• gorsze gojenie się ran

• zakłócenie gospodarki hormonalnej

• cięższe przechodzenie chorób zwyrodnieniowych stawów

Zastosowanie UV w medycynie

• leczenie chorób skory

• fototerapia noworodków

• stymulacja biosyntezy witaminy D3

• regulacja wydzielania melatoniny

• polimeryzacja materiału dentystycznego (UVA)

• sterylizacja i odkażanie (UVC)