Ekologia- bada powiazania org żywych ze środowiskiem lub ekonomię przyrody. Podział wg zakresu badań: autekologia- dotyczy poziomu osobnika, synekologia- dotyczy poziomu zespołów, wg zakresu zainteresowań: ogólna( roślin, zwierząt, populacji) i stosowana (rolnicza, leśna, rybacka)
Organizm ożywiony mechanizm fizykochemiczny zdolny do samoregulacji, samo utrzymania się i równowagi ze środowiskiem. Środowisko otoczenie org o bezpośrednim znaczeniu, czynniki abiotyczne i biotyczne. Reakcja org do środowiska jest: ciągła, szczególna, wzajemna, nierozłączna.
Eko fizjo -Bada reakcje org na czyn fiz. i chem.
Prawo minimum Lebiega- w nie zmieniających się warunkach środowiska ten z podstawowych materiałów, który jest dostępny w ilościach najbliższych krytycznej wartości minimalnej stają się czynnikiem ograniczającym.
Prawo tolerancji Shelforda wpływ ograniczający ma zarówno niedobór jak i nadmiar któregokolwiek czynnika np. temp, pH, zasolenie.
Zasada tolerancji ekologicznej - wpływ czynnika na org zależy od jego natężenia. Przy natężeniu optymalnym procesy w org przebiegają z najwyższą wydajnością. W strefach pejus, w miarę oddalania się od optimum spada wydajność procesów, w strefach pessimum aktywność org jest silnie ograniczona, po przekroczeniu punktu krytycznego org umiera.
Eurybionty - Szeroki zakres tolerancji, Stenobiony - Wąski (oligo - niskie nat czynnika, poli - wysokie)
Tolerancja może zmieniać się na skutek adaptacji (dziedziczenie) i aklimatyzacji (fizjologicznie do niektórych czynników eko)
Temp jako czynnik ograniczaj:
- Organizmy maja 2 opcje radzenia sobie: Mogą przyjąć temp jaka jest, albo od niej uciec dzięki różnym adaptacjom.
Temp może ograniczać wyst gat. przez wpływ na:
- Przeżywalność, Reprodukcje, Rozwój młodych, interakcje z innymi gat w pobliżu granic tolerancji temp
Życie w niskich temperaturach:
- Większa cz. na temp 5C poniżej
- Org żyjące w niskich temp są najlepszymi kolonizatorami
Strategie aby żyć w zimnie:
- Unikanie zamarzania - Org nie zamarzają w temp poniżej 0 bo zaw. związki typu glicerol, sorbitol, glikoproteiny.
- Tolerowanie zamarzania - Org zamarzają ale im to nie szkodzi bo lód tworzy się w przestrzeniach międzykomórkowych. Oby 2 są wł. sezonową.
Zwierzęta zmiennocieplne: Niesporczaki tolerują -196, Ryba lodowa zyje w wodzie o temp -6, Skorupiaki oceaniczne żyją w temp -2
Zwierzęta stałocieplne: Dolny pkt krytyczny to około 15 do 20C, Jedynie w czasie hibernacji temp może spadać nawet do +4C.
Życie w wys. temp: Niebezpieczeństwo górnych temp polega na tym, ze zwykle one leżą tylko kilka stopni pow. optimum, Wysokie temp są niebezpieczne bo prowadzą do inaktywacji lub denaturacji enzymów i powodują dehydratacji
Org dzielimy na:
- Homeotermy (utrzymują stała temp) i Poikilotermy (temp się zmienia)
- Ektotermy (ciepło z zew) i Endotermy (regulują temp ciała przez wytwarzanie ciepła)
Reg. Allena - Ssaki z klimatu chłodnego maja krótsze wystające cz. ciała niż te z klimatu ciepłego
Reg. Bergmana - Zwierzęta z szerokim zasięgiem wyst są zwykle większe na terenach chłodniejszych.
Światło jako czynnik eko:
- Umożliwia przeprowadzanie fotosyntezy - intensywność foto wzrasta wraz ze wzrostem nat światła, aż do tzw. optimum nasycenia światłem, później może spadać. Rośliny cieniolubne i światłolubne ze wzgl na ich reakcje.
Optimum nasycenia światłem to nat światła przy którym fotosynteza jest max dla danej rośliny, , jedną z przyczyn zróżnicowania intens. fotosyntezy jest fakt że istnieją trzy szlaki biochemiczne w fazie ciemnej: C3: CO2+RuDP----->kwas fosfoglicerynowy, C4: CO2+PEP (rybulozoifosforan)-- kw. jabłkowy i kw. asparaginowy, CAM - nocą wiązanie CO2, przekształcanie do kwasu jabłkowego, w czasie dnia aparaty szparkowe zamknięte., cykl Calvina.
Karboksylaza PEP- ma większe powinowactwo do CO2, co oznacza że roślina może przeprowadzać fotosyntezę gdy jest niższe stężenie CO2 w powietrzu.
Wpływ światła na aktywność roślin: *fotoperiodyzm- reakcja rozwojowa rośliny na różną długość dnia i nocy *kwitnienie- rośliny dnia długiego kwitną gdy dzień ma więcej niż 14h, dnia krótkiego < 12h/dobę, dnia średniego 12-14h/dobe, rośliny fotoperiodyczne są obojętne *tuberyzacja- wykształcanie bulw *wykształcanie rozłogów *opadanie liści.
Wpływ światła na aktywność zwierząt: *umożliwia orientację w czasie *aktywność w ciągu doby (dzienna, nocna, całodobowa) *aktywność w ciągu roku (rozród, wędrówki sezonowe, sen zimowy *umożliwia orientację w przestrzeni (fototaksja światła, wskazówka dla migrujących zwierząt, rozumiewanie się pszczół) *wpływa na przemianę wit D w org.
Podział org pod względem wymagań wodnych: hydrobionty- org żyjące w wodzie, helobionty- org żyjące na pograniczu wody i lądu, hydrofile- wymagają dużej wilgotności środowiska kserofile- duża odporność na susze.
Równowaga wodna- każdy org, bez względu na to czy jest higrofilem itd. musi zachować równowagę wodną czyli bilans między wodą pobrana a utraconą.
Składniki bilansu wodnego u roślin: pobieranie wody- najczęściej przez korzenie lub przez włoski, utrata wody- transpiracja, gutacja czyli wydzielanie wody na zakończeniach nerwowych liści przez wypotniki przy silnym parci korzeniowym i niskiej temp gdy ograniczona jest transpiracja. U zwierząt: pobieranie wody- przez pow. ciała z wody lub pary wodnej z powietrza, picie, woda zawarta w pokarmie, woda metaboliczna( podczas spalania), utrata wody- parawanie z pow. ciała, z narządów oddechowych, kał, mocz, pot.
Przystosowani roślin do gospodarki wodnej: sukulencja- silne rozwinięcie tkanek magazynujących wodę np. w liściach, łodygach. kseromorfoza- ograniczenie transpiracji np. przez wykształcenie drobnych liści, kolców, cierni, pokrycie liści, łodyg nalotem woskowym, rozwinięcie korzeni sięgających głęboko w glebę, szlak CAM, uśpienie- przeczekanie suszy w formie nasion, potem szybka wegetacja w porze deszczowej albo zrzucanie liści w porze suchej.
Plankton - Drobne org roślinne i zwierzęce biernie unoszące się w tafli wodnej. Bentos - D org r i z związane z dnem zbiorników wodnych. Nekton - Org o symetrii dwubocznej, pokryte śluzem, tłuszczem, nie poruszające się w tali wodnej: bobry, ptactwo wodne. Peryfiton - Org r i z wyst na żywym bądź martwym materiale: glony, zatopiony wrak. Nauston - O r i z nie zakorzenione z dnem, to rośliny pływające. Pleuston - Zakorzenione, pływające. Makrofity - O roślinne związane z dnem korzeniami wyst w strefie brzegowej jezior czy rzek np. trzcina. Psammon - O r iż wyst w wodzie zwartej między ziarenkami piasku, w strefie brzegowej np. ochotka. Fauna unoszona - Org z powietrza strącone przez deszcz, wiatr wpadające do wody lub płaty oderwane od dna: Syraton- jezior, Drift- rzeki.
Plankton dzielimy na: Fitoplankton, zooplankton, bakterioplankton.
Podział planktonu według grup wielkościowych: Ultraplankton - poniżej 5um, gł bakterie, Nannoplankton - mniejsze od 50um, pierwotniaki i glony, Mikroplankton - Od 50 do 500, glony, wrotki, Mezoplankton - powyżej 500, skorupiaki, Makroplankton - kilka metrów, wyst w morzu.
Przystosowanie fitoplanktonu do unoszenia się w wodzie: Zmniejszenie ciężaru ciała przez redukcje utworów szkieletowych, wytwarzanie kropli tłuszczu, osłon galaretowatych i wodniczek, Barwnik czyli zachodzi proces fotosyntezy, Kształt ciała czyli cyklomorfoza i zwiększanie pow. org przez wytwarzanie kolców, wyrostków, tworzenie kolonii.