Niedobór wody do picia , „zatrucie solą kuchenną”

• Definicja:

• Nadmierne pobieranie NaCl (zatrucie sodem) przy niedostatecznym zaopatrzeniu w wodę lub brak wody prowadzący do hipertonicznego odwodnienia z hipernatremią.

• Patogeneza:

• Przekroczenie wydajności mechanizmu regulacyjnego – renina-hormon natriuretyczny-aldosteron( fizjologicznie – ograniczenie wydalania wody z moczem,kałem,mlekiem,potem i wydychanym powietrzem + wzmożone wydalanie Na⁺ z moczem i kałem

• Kiedy stężenie sodu przekroczy 150-160 mmol/l w surowicy i płynie m-r pojawiają się objawy kliniczne

• Zatrucie ostre – jednorazowe,nadmierne pobranie soli; objawy żołądkowo-jelitowe i nerwowe

• Zatrucie przewlekłe – całkowity brak wody i normalna lub nadmierna podaż soli; objawy nerwowe

• Objawy powstają wskutek wzrostu ciśnienia osmotycznego w zawartości przewodu pokarmowego lub obrzęku mózgu

• Zapotrzebowanie bydła na wodę pitną - - 25-90 litrów(w skrajnych przypadkach 150 litrów na zwierzę na dzień) ; na zapotrzebowanie na wodę wywierają wpływ zawartości wody w paszy( na 1kg s.m krowa potrzebuje 4 litrów wody) i bieżące straty wody z moczem,kałem,mlekiem i parowaniem

• Odpływ wody wewnątrzkomórkowej do śródmiąższu a potem do krwi – w ten sposób stężenie jonów w osoczu krwi pozostaje stałe

• Zapotrzebowanie na sód dla zasuszonych krów – 0,15% s.m dawki, dla krów w laktacji -0,18% s.m dawki

• Toksyczna do letalnej dawka NaCl dla bydła wynosi 2,2g/kg m.c

• Przyczyny:

• Niedostateczne pobieranie wody - usterki techniczne instalacji doprowadzającej wodę

• Wystąpieniu choroby sprzyja:

  - wysoka laktacja

  -ciepła pogoda

  -wysiłek fizyczne (długie przepędy,transport)

  - niemożność pobierania wody (zatkanie przełyku, martwica kory mózgu, wścieklizna, tężec, zatrucie jadem kiełbasianym)

  -zaburzenia we wchłanianiu wody w p.pokarmowym (ciężkie biegunki)

• Nadmierne pobranie soli związane z:

  -niekontrolowanym podawaniem soli

  - rozpuszczeniem się soli mineralnej lub lizawek niechronionych od deszcu

  -dostępem do nieprawidłowo składowanej soli dla bydła

  -zbyt wysokim dodatkiem NaC( jako inhibitora apetytu) do paszy treściwej

  - skarmianiem chlebem

  -podawaniem zbyt skoncentrowanych preparatów mlekozastępczych (>0,15% sodu w s.m) u cieląt

• Objawy kliniczne:

• Sam niedobór wody objawia się zmniejszonym apetytem i zagęszczeniem kału

• Bydło pojone wodą z umiarkowaną zawartością soli - spadek apetytu, wydajności mlecznej i przyrostów, zwiększenie pobierania wody

• Przy „ostrym” zespole nadmiaru soli / niedoboru wody :

  -niepokój z ryczeniem,

  - przy dostępie wody łapczywie ją piją,

  -zapadnięcie gałek ocznych,

  -puste przeżuwanie,

  -tworzenie się piany na pysku,

  - zaczerwienione i suche błony śluzowe,

  -silne odwodnienie,

  -zapadnięte słabizny,

  - zagęszczenie zawartości przedżołądków(twarda karma w dolnej części żwacza), -

  -objawy kolkowe ,

  -śluzowata biegunka,

  - czasami wzdęcie, gorączka,

  - częstość oddychania i tętna zwiększona,

  -mocz oddawany częściej w małych ilościach wśród silnych parć,

  -gęstość moczu,Ht,MCV,stężenie białka i mocznika w surowicy oraz aktywność AST i CK wyraźnie podwyższone,

  -wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa(agresja),

  -oczopląs,

  -miejscowe lub uogólnione drżenia i skurcze mięśni,

  -przestępowanie z nogi na nogę,

  -apatyczne stanie z opuszczoną głową i wygiętym grzbietem,

  -sztywny nieskoordynowany lub chwiejny chód,

  -niezborność kończyn tylnych,

  - ruch okrężny,

  - potykanie się,przewracanie,

  -obniżenie ciepłoty ciała,

  - skurcze padaczkowe i zaleganie z wygięciem głowy i szyi do tyłu,

  -niekiedy ślepota

• Badanie sekcyjne:

  Przy „ostrym” zatruciu NaCl:

• Sucha zawartość żwacza

• Zapalenie trawieńca i jelit różnego stopnia z płynną zawartością jelit

• Powiększenie wątroby

• Poszerzenie i przerost prawej komory serca

• Małe nadnercze z przekrwionym rdzeniem

  Przy „przewlekłym” zatruciu NaCl:

• Zwłoki skrajnie odwodnione

• Tłuszcz zapasowy upłynniony

• U zwierząt ciężarnych płód ulega maceracji

• Mózg obrzęknięty

• Rozpoznanie

• Wywiad+ objawy kliczne

• Przeżyciowo zwiększona gęstość moczu i nieprawidłowe,wysokie stężenie Na w surowicy lub osoczu i płynie m-r (przed napojeniem zwierzęcia)

• Pośmiertnie – oznaczanie zawartości Na w tkance mózgowej (2100-2400 zamiast 650-1600 ppm wilgotnej tkanki)

• Rozpoznanie różnicowe

• Biegunki na innym tle

• Wścieklizna

• Choroba Aujeszkiego

• Niedobór wit.B1(CCN) (cielęta)

• Udar słoneczny

• Idiopatyczny zespół dystermii

• Zatrucie ołowiem

• Tężyczka na tle hipomagnezemicznym

• Nerwowa postać ketozy

• Zanieczyszczenie wody azotanami lub siarczanami

• Botulizm

• U cieląt także zapalenie opon i mózgu

• Leczenie

• Przerwać nadmierne podawanie soli z paszą lub wodą

• Poić zwierzęta kilkakrotnie małymi porcjami lekko hipertonicznego 1% roztworu NaCl zanim zapewni im się dostęp do wody ad libidum ( niebezpieczeństwo ochłodzenia -> wstrząsu , i/lub zatrucia wodą z obrzękiem mózgu)!

• Zwierzętom słabym podawać płyny przez sondę nosowo-przełykową

• Niespokojne zwierzęta poddać sedacji farmakologicznej