4.1. Jaką rolę pełnią rytmy w rozwoju dziecka?

Trudno określić moment, kiedy dziecko zaczyna odczuwać rytm. Wiele
wskazuje na to, że już w ostatnich tygodniach przed urodzeniem dziecięcy
umysł rejestruje rytm bicia serca matki i rytmiczne kołysanie jej kroków.
W tym czasie dziecko żyje w środowisku wypełnionym rytmami¹. Te
wczesne doznania rzutują na całe przyszłe życie człowieka.

Urodziło się dziecko: krzyczy, bo jest mu zimno, boli je każdy oddech,
białe światło razi, jest w szoku porodowym. Wystarczy jednak przytulić
noworodka do bijącego serca, niekoniecznie matki, a uspokoi się natych-
miast. W chaosie nowych, silnych i przerażających bodźców rozpoznało
znany mu rytm. Odczuło coś, co oznaczało spokój i bezpieczeństwo. Tak
będzie przez całe życie. Człowiek unika, a nawet lęka się chaosu i bała-
ganu. Jeżeli cokolwiek się w otoczeniu powtarza i układa w rytm, przes-
taje budzić niepokój. Może być bowiem przez człowieka zrozumiałe
i przewidywalne.

Obecny we wczesnych doznaniach rytm określił sposób uczenia się
ludzi. Bodaj najwcześniej rozwija się u człowieka zdolność do wychwy-
tywania tego, co się powtarza. Im częściej i regularniej, tym łatwiej to
dostrzec, zrozumieć i opanować². Żeby zapamiętać coś, co wystąpiło jeden
raz, musi temu towarzyszyć silne, szokujące doznanie.

Człowiecza zdolność do wychwytywania regularności jest wzmocniona
przez rozmaite czynniki: przemienność dnia i nocy, stałe następstwo pór
roku, uporządkowaną wędrówkę słońca po niebie. Wszystkie formy życia
na ziemi przebiegają według ustalonych rytmów, także życie człowieka.
Rytm jest obecny w wielu formach aktywności człowieka. Język, którym
się posługujemy ma określony rytm i melodię. Rytm tańca sprawia nam

¹ Fakt ten mocno akcentuje H. Olechnowicz (1988).

² Zjawisko to omawia M. Donaldson (1986).

przyjemność. Kakofonia dźwięków denerwuje, ale lubimy muzykę, która
charakteryzuje się wyrafinowanym uporządkowaniem. Sprawiają nam
przyjemność piękne wzory na tkaninach, naczyniach i zdobionych przed-
miotach.

Matematyka także wypełniona jest rytmami. Liczenie wywodzi się
z rytmów wskazywania obiektów. Można łatwo dostrzec przemienność
liczb parzystych i nieparzystych. Powszechnie stosowany system pozy-
cyjny ma rytm dziesiątkowy. Można także liczyć w innych układach
rytmicznych: dwójkowym, trójkowym itd. Również mierzenie wywodzi się
z rytmów, widać to wyraźnie w jednostkach pomiaru. Rytmów
w matematyce jest dużo. Niektórzy twierdzą, iż matematyka zajmuje się
głównie rejularnościami³.

Warto więc zająć się kształtowaniem dziecięcej zdolności do dostrzega-
nia regularności rytmicznych⁴. Łatwiej będzie dziecku zrozumieć świat, w
którym żyje, a także uczyć się matematyki. Żeby to osiągnąć, trzeba
także wdrożyć dzieci do przenoszenia prawidłowości dostrzeżonych w jed-
nych sytuacjach na inne. Dotyczy to bodaj wszystkich informacji. Im
większa łatwość korzystania z informacji z różnych dziedzin, tym spraw-
ność intelektualna wyższa.