1.Ogrodnictwo- wyspecjalizowany dział nauk rolniczych, traktujący o hodowli i uprawie roślin sadowniczych, warzywnych i ozdobnych oraz projektowaniu, urządzaniu i pielęgnowaniu terenów zieleni, czyli architekturze krajobrazu, zwykle charakteryzujący się dużym nakładem środków produkcji, energii, budynków, kosztów, a co za tym idzie – dużą wydajnością. Ogrodnictwo jest jedną z dyscyplin naukowych w obrębie dziedziny naukowej – nauki rolnicze.  2. Znaczenie ogrodnictwa w Polsce: większość rodzajów produkcji ogrodniczej, lokalizacja w Polsce centralnej- okolice Radomia, warzywa pod osłonami- ok 400000 ton rocznie (ogórki, pomidory, papryka, sałata), powierzchnia upraw w polu i pod osłonami to ok 140000 ha (dominują gospodarstwa 1-2 ha kujawsko- pomorskie, wielkopolskie), powierzchnia upraw owoców ok 300 000 ha rocznie (dominują sady 5-10 ha/mazowieckie), export warzyw (40% świeże, 25% przetworzone), Polska jako największy producent jabłek (20& owoców UE) i wiśni w Europie, powierzchnia produkcji kwiatów 4000 ha (dominują uprawy 2-3 ha) w tym ciętych pod osłonami 200 ha (róże, gerbery, chryzantemy), szkółki drzew i krzewów, uprawa grzybów. 3. Znaczenie owoców w żywieniu człowieku: woda, duża zawartość witaminy C i składników mineralnych cukrów 9%, kwasy owocowe pektyny garbniki, niska wartość energetyczna, suszone owoce, zmiana przyzwyczajeń żywieniowych Polaków . Największą wartość żywieniową mają owoce świeże niepoddane obróbce cieplnej sporo witamin i błonnika kryje się także w skórce, które wielu z nas usuwa przed zjedzeniem owocu. Najwięcej błonnika zawierają maliny (a z 7g/100g). Sporo magnez dostarczają banany, dlatego (mimo wysokiej, jak na owoce kaloryczności prawie 100kcal/100g) warto, aby wybierane były jako przekąska przez młodzież ucząca się. Magnez stymuluje procesy pamięci i koncentracji. Działa też proces ten uspokajająco zapobiega bolesnym skurczą łydek, co jest istotne w przypadku młodzieży uczęszczającej na zajęcia sportowe. 4. Warunki przyrodnicze rozwoju sadownictwa: Sad inwestycja długookresowa, dobrze przemyślana: gleby słabe niż dla upraw rolniczych, teren nigdy podmokły (raczej suchy), teren na lekkich wzniesieniach, położenie poza pasem gradowym 5.Zachód a wschód polski- 4c wyższa średnia temp 30dni dłuższy okres wegetatywny 220 na 190 lokalne ciepłe siedliska odpowiedzialne do zakładania sadów. Tarnów Sandomierz Bochnia opatów kielecki Kazimierz. 6.GATUNKI WRAŻLIWE I ODPORNE NA NISKIE TEMP. Brzoskwinia morela winorośl. Grusza czereśnia agrest malina truskawka jabłoń porzeczka śliwa gleby zasobne w wodę. Wiśnia toleruje gleby piaszczyste. 7.POZIOM WÓD GRUNTOWYCH dla jabłoni 150-180 grusza i czereśnią dwieście orzech włoski 8.Opady – zmienne dla sadownictwa roczna suma opadów (mm) potrzebna dla: jabłoni 780, grusz 620, śliw 800, czereśni 620, winorośl 500. 9.opady atmosferyczne stanowią główne źródło wody dla roślin. Od obfitości dreszczów w okresie wegetacji zależą siłą wzrostu roślin zawiązywanie owoców i stopień ich wykształcenia. Najwięcej wody potrzebują drzewa i krzewy owocowe w pierwszej połowie okresu wegetacji, gdy wydają przyrost oraz zawiązują i wykształcają owoce. Długotrwałe osady w okresie kwitnienia. Uniemożliwiają zapylania kwiatów przez owady później zaś mogą być przyczyną zrzucania zawiązków Zwłaszcza przez grusze. Nadmierne osady w okresie dojrzewania owoców pestkowa powodują masowe ich pękanie a następnie gnicie. Ponadto owoce stała się wodniste nie smaczne i nietrwałe. Wreszcie pogoda deszczowa sprzyja rozprzestrzenianie się chorób w jesieni opóźnia zakończenie wegetacji przez rośliny. 10. NAWADNIANIE- Ubytek wody transpiracja rośliny plus ewaporacja gleba. Na ubytek wody są w sadzie wpływa temp. prędkość wiatru, wilgotność powietrza, nasłonecznienie. Ewaporacje zmniejszono przez ściółkowanie gleby 11.SYSTEMY NAWADNIANIA długi łagodny deszcz jest najkorzystniejszym sposobem nawadniania sądu. Istniejące systemy nawadniania zalewowy bruzdowy bez znaczenia w rolnictwie polskim. 12. MINIZRASZACZE zraszają powierzchnię gleby w pobliżu roślin. Instalacja umieszczona pod koronami drzew niebezpieczeństwo uszkodzenia przy cięciu. średnio wrażliwy, na jakość wody. Nie zwilża liści międzyrzędzi, nie zwilża liści, mniej zużywa wody niż deszczowanie, wymaga dobrej filtracji, może być stosowany do ochrony przed przymrozkami. 13. DESZCZOWANIE Wykonywane za pomocą urządzeń imituje opady deszczu: duży ubytek wody i energii, groźba erozji gleby przy silnym wietrze, jakość wody nie ma znaczenia dla systemu, pomocne przy ochronie sadów przed przymrozkami. Dobry dla sadów, mateczników, szkółek i jego osobników. 14. NAWADNIANIE KROPĘLKOWE Woda podawana przez kroplowniki. Woda przesiąka w głąb profilu glebowego. Dobre równomierne nawadnianie oszczędność energii i wody. Instalacja droga delikatna wrażliwa, na jakość wody, nawadnia tylko ograniczone części systemu korzeniowego, umożliwia fertygację (połączenie nawadniania i nawożenia) Fertygacja jest najlepszym i najbardziej precyzyjnym sposobem nawożenia roślin. 15.WIATR Wiatry zwiększają transpiracje roślin oraz parowanie gleby wpływając ujemnie na zdrowotność i owocowanie drzew i krzewów owoc. Szczególnie szkodliwe są wiatry letnie suche i gorące oraz zimowe suche i mroźne. Silniejsze wiatry w okresie kwitnienia szybko wysusza znamiona słupków utrudniając lub uniemożliwiając kiełkowanie pyłku a także utrudniając lot owadów . Silniejsze wiary mogą przechylać łamać gałęzie, zwłaszcza obciążone owocami. W okresie dojrzewania owoców wiatr często strąca je masowo z drzew powodując duże straty gdyż spady są sprzedawane po niskiej cenie. Wreszcie w zimie wiatr może wywierać z sadów śnieg. 16.PRZYDATNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW GLEB W UPRAWACH SĄDÓWNI Gleby brunatne mają odczyn obojętny lub słabo kwas. Zawierają dużo próchnicy i są zasobne w składnik polarmowę udała się na nich jabłoń i śliwy nie należy jednak sądzić grusz. źe względu na wysoko zalegający węglan wapnia. Bielicowe mają poziom próchnicy zazwyczaj płytki o niewielkiej zawartości próchnicy o odczynie kwasowo na glebach można sądzić wiśnie czereśnie jabłonie. Czarnoziemie- występują głównie na Kujawach, w okolicach Sochaczewa i Wrocławka. Odznaczają się dużą zawartością próchnicy ze względów jednak na wysoki poziom wody gruntowej wymagają zmeliorowania. Nadają się pod wszystkie rośliny sadownicze. Rędziny- są na ogół żyzne, mają odczyn obojętny lub zasadowy. Udają się na nich śliwy, jabłonie i orzechy włoskie. Nie należy na nich uprawiać grusz. Mady- występują w pobliżu rzek i nad morze. Dobrze rośnie większość roślin sadowniczych, moda ciężkie mniej nadają się pod uprawę drzew owocowych ze względu na gorszą strukturę i trudną uprawę Gleby bagienne- występują w zagłębieniach terenowych, w miejscach po wyschniętych jeziorach i w dolinach rzek. 17.ODCZYN GLEBY Przy badaniu zasobności gleby w skład mineralne kontrolujemy jednocześnie jej odczyn, aby stwierdzić czy gleba nie wymaga wapnowania. Czereśnie wiśnie śliwy morelę brzoskwinie orzechy włoskie i winorośl udaje się na glebach o odczynie bliskim obojętnego pH 6, 7 do 7.1 Jabłonie grusze i porzeczki wymagają gleb lekko kwaśny (pH 4,2-4,), agrest maliny i truskawki gleby kwaśne (pH 5.5-6.2), bardzo kwaśnych gleb wymagają jagody i żurawina (poniżej pH 5) 18. WYBÓR TERENU POD SAD jesienią, na wzniesieniu lub terenie wyższym (wystawa południowa). Gleby kl. IV. Gliniaste lub słabo gliniaste prawie każdy gatunek roślin sądowniczych , gleby piaszczyste tylko te gdzie na przekroju, więc pasy gliny. 19. Sady zakładane na wzniesieniach- rozmieszczenie gatunków roślin sadowniczych na wzniesieniach. Najwyżej brzoskwinie grusze +konieczna osłona od strony północnej, Następnie jabłonie śliwy wiśnie. Na samym dole jabłonie odporne. 20.Osłony- W Polsce przeważają wiatry wschodnie i zachodnie lub południowo-zachodnie. Wiatry wschodnie są kontynentalne, a więc suche, w zimie- różne, w lecie zaś gorące. Wiatry zachodnie sprawują zwykle obfite opady deszczu w lecie a w zimie odwilż. Aby zabezpieczyć sady przed silnymi wiatrami, należy sadzić osłony z drzew od tej strony z której przeważnie wieją wiatry. Żywopłoty z iglaków chroniące przed silnym wiatrem (umożliwia przepływ powietrza w sadzie). Osłony chroniące przed zwierzętami-wszelkiego rodzaju trwałe siatki. 21. Przygotowanie terenu pod sad- wybór miejsca, sprawdzenie poziomu wód gruntowych (poniżej 1,5m), sprawdzenie zasobności gleb i pH (oddzielenie z warstwy ornej), najczęściej konieczne wapniowanie gleby 22. Założenie sadu- uwzględniamy typ sadu sądzony gatunek. Siłą wzrostu odmiany podkładka żywność gleby, okres eksploatacji sadu dostępne w sądzie ,maszyny. 24. Założenie sadu nawóz organiczny mineralny. Głęboką orka nawóz wapniowy magnezowy wyrównanie pola. Sądzenie drzew nawóz azotowy 25. KWATERA Część sadu obsadzona jednym gatunkiem drzew w jednej odmianie wyjątkowo z racji biologii kwitnienia dwie odmiany. 200-300M długości dowolną szerokość. Nasądzenie w kierunku pn-pd (zapewnia dobre nasłonecznienie z każdej strony) 24.BIOLOGIA KWITNIENIA ROŚLIN SĄDOWNICZYCH, Aby doszło do zawiązania owoców niezbędne jest zapylenie kwiatów tj. przenoszenie pyłku z kwiatu na kwiat przez wiatr lub owady. Drzewa, które wymagają zapylić pyłkiem z innego drzewa tego samego gat. lub innej odmiany nazwa się je obcopylnymi obco płodnymi należą do nich jabłoń grusze czereśnie. Innym wystarcza własny pyłek a tylko częściowo korzystają z pyłku. „Kuzynek” nazywamy je częściowo samopłodne. Należą do nicg np.: śliwa Cabańska Lepolika czy Renkloda ulena, z wiśni Groniasta Ujfehertoi. Odmiany samopłodne którymi do zawiązania owoców potrzebny jest tylko własny pyłek. Należą do nich morele odmiana Sano, śliwy odmiana węgierka zwykła, wiśnie odmiana Lutówka oraz wszystkie odmiany: porzeczek, agrestu, pigw, brzoskwiń, malin, jeżyn, truskawek oraz winorośli. 26.ZAPYLACZE W ODMIANACH OBCOPYLNYCH Powinny je łączyć podobny czas kwitnienia. Podobną wytrzymałość pąków i kwiatów. Podobna podatność na choroby. Dobrze, jeśli 1 zapylacz stanowi 10 do 15procent odmiany zapylanej, czyli 1zapylacz na 8zapylanych. 27.ROZSTAWA 6X6 dla brzoskwini i moreli jabłonie w rzędzie 1-2 jabłonie karłowe jabłonie półkarłowe jabłonie silnie rosnące. Między rzędami w zależności od naszym i sposobu prowadzenia drzewek karłowe półkarłowe. Grusza odmian silnie rosnących szczepione na podkładach silnie rosnących sadzi w rozstawie odmian słabo rosnących w rozstawie dla sadów  gruszowych zaleca się również standardową odległość między rzędami drzew wynosząca. śliwy powinny rosnąć w rozstawie 6x4m, czereśnia w rozstawie 7x6 lub 7x5, wiśnie 6x4 lub 5x4, orzech włoski 10x8 lub 8x6. i leszczyna sądzi się przeważnie w rozstawie 5x4 28.SYSTEM RADZENIA DRZEW system rzędowy zacienianie się roślin. System pasowy :pas dwu i pięcio rzędowy kilka rzędów gęsto poradzonych 29. MODELE SADÓW Model holenderski pierwsi w euro docenili wartość jabłoni i grusz i już w latach sześćdziesiątych zaczęli rozwijać model sadu z drzew karłowych sądzonych bardzo gęsto od 2do4tys 1ha  prowadzonych w formie wrzecionowej ta intensyfikacja uprawy była spowodowana korzystnymi warunkami glebowo i klimatycznymi defilatem ziemi uprawnej i jej wysoka cena bardzo żyzna gleba i obfitość opadów przyniósł takiej uprawie grusz. MODEL FRANCUSKI Najbogatsze tradycję uprawy drzew w formie sztucznej. Plantacje karłowych jabłoni grusz w formie szpaleru swobodnego kratowego i łukowego. Innym sposobem formowania drzew jest prowadzenie jabłoni i grusz i brzoskwiń w formie osiowej z cięciem odmawiającym. Model superwrzecionowaty- jest wynikiem ewolucji korony wrzecionowej, a przede wszystkim dążenia do bardzo gęstego sadzenia drzew. Sadzi się karłowe jabłonie na Mg w rozstawie 3-2,5cm między rzędami i 0,4-0,6m w rzędzie (4-8tys drzew/1 ha). Najczęściej wysadza się drzewka specjalnie przygotowane w szkółce a więc rozgałęzione z pakami kwiatowymi na pędach. Posadzonych drzewek nie przycina się dzięki temu owocują one już w 1 roku po posadzeniu, a w drugim lub trzecim roku osiągają pełnie owocowania. Drzewa ze względu na szczupłość miejsca, prowadzi się w formie bardzo wysmukłej korony wrzecionowej zwanej superwrzecionem. Podporami dla drzew są kijki, bambusowe wiązane. Model Włoski- rozwinął się w latach 50, odegrał dużą rolę w Europie, a zwłaszcza w całej Jugosławie, Bułgarii, Rumunii. We Włoszech sadzono drzewa silnie rosnące szczepione w siewkach w rozstawie 4x3m a w przypadku jabłoni na silnie rosnącej podkładce M4. Przez przeginanie pędów osiągnięto wczesne owocowanie drzew, a przez stosunkowo gęste sadzenie wysokie plony z hektara (około 40t jabłek i gruszek/1 ha). Obecnie palety ustępują stopniowo miejsca kartonom. Model Jabłoński i Chiński- Cecha Dalekiego Wschodu jest szacunek dla drzew. Drzewa posadzone w sadzie wiśnie i owocują co najmniej 50 lat. Spotyka się tu drzewa przekraczające 100lat. W tym czasie drzewo przechodzi erozję. Drzewa na podkładkach karłowych i półkarłowych są rzadkością Model AMERYKAŃSKI są duże na dużych powierzchniach. Składa się z drzew szczepionych na siewkach lub półkarłowych sądzonych w rozstawie od 4-2.5 Półkarłowe do 7 na 7 silnie rosnące. Drzewa owocują w 5roku po sadzeniu sejmie owocowania osiągają po dziesięciu latach a w uprawie są od trzydziestu do 40lat bardzo intensywnie z karłatnymi jabłoniami i grupami. 30. SYSTEMY UTRZYMANIA GLEBY W SADACH 1Bez uprawy mechanicznej nie niszczy korzeni rozwijających sie, do 25co w głąb konkurencja darni w stosunku0do wody i substancji organicznych. Murawą gromadzi próchnice. Poprawić właściwości górnej warstwy gleby gromadzi wodę przeciwdziała zakwaszeniu gleby. Zadarnianie międzyrzędzi pozwala na utrzymywanie przez wiele lat dobrej struktury gleb bez zastosowania obornika. Umożliwia zjeżdżanie do sadu ciężkim opryskiwaczem nawet zaraz po roztopach Wady i zalety dobry rozwój korzeni drzew. A) ściółkowanie gleby (wady i zalety)-Ochrona przed niskimi temp w bezśnieżnej zimy. Miejsce występowania niebezpiecznych gryzoni. ściółki organicznej naturalne zastępuje sie folią włókniną odblaskowa (wybarwianie owoców) szczególnie w oprawie truskawek i poziomek. Polega na przykryciu gleby pod drzewami słoma łętami ziemnymi. Grubość warstw ściółki powinna wynosić około 20cm, ściółkę można uzupełniać co roku (najlepiej na wiosnę) lub co kilka lat. Trzeba wyczulić się na zaproszenie ognia, gdyż w okresie suszy grozi to spaleniem drzew. B)UGÓR HERBICYDOWY  utrzymanie gleby w stanie wolnym od roślin zielnych i trawy z wykorzystaniem środków chemicznych stosowanych dolistnie, doglebowo systematycznie. Utrzymuje sie go za pomocą preparatów chwastobójczych, czyli herbicydów pozwalają one utrzymać glebę wolną od okrywy roślinnej czyniąc zbędnym ręczne lub mechaniczne odchwaszczenie pary ugoru herbicydowego w rzędach drzew gleba wzruszona przez narzędzia uprawowe zostaje przerośnięta przy korzenie drzew. Jest to warstwą najlżejsza najlepiej przewietrzona i najbardziej zasobna w łatwo przyswajalne składniki pokarmowe. Z tego powodu ugór herbicydowy sprzyja dobremu wzrostowi i plonowaniu drzew. 2. MECHANICZNE UTRZYMANIE GLEBY Czarny ugór polega on na tym we od wiosny do lipca utrzymuje sie w międzyrzędziach czarny ugór za pomocą kultywatora lub brony talerzowej. Na początku lipca. Wysiewa sie mieszankę roślin motylkowych i nie w drugiej połowie lata, gdy rośliny te rozrosną się sie zaczną konkurować o wodę azot z drzewami owocowymi wskutek tego drzewa szybciej zakończą wzrost i zdrewnieją przed zimą. Prócz tego mieszanka ta na jeszcze jeden dodatni choć pośredni wpływ na drzewa a mianowicie: wnosi do substancji organicznej z której powstaje próchnicą poprawiająca strukturę gleby. Mieszanka pozostawia się na zimę nie skoszoną aby zatrzymała śnieg, który chroni korzenie drzew przed przemarznięciem a po stajaniu zwiększa zapas wody w glebie. Łatwość uszkadzania korzeni drzew przez prace mechaniczne 31. BUDOWA DRZEWA Pęd korona koszem pień konar gałąź przewodnik pęd przedłużający pień-PĘDY DRZEW Długopędy powyżej 20cm powstała z nich części konstrukcyjne gałęzie czy komary owocują brzoskwinie. Krótkopędy 20cm i mnie owocują jabłonie grusze czereśnie. śliwy i morele owocują na długo i krótkopędach. 32.Prowadzenie drzewek w sądzie, po co tniemy? DRZEWO Niecięte wcześniej wchodzi w okres owocowania i owocuje obficiej niż drzewo cięte szybko jednak zagęszcza sie nadmiernie, wskutek czego pogarsza sie, jakość owoców stają sie drobne niesmaczne i słabo zabarwione wycinamy gałęzie chore i martwe w zarodnikami grzybów. Umożliwiony prześwietlenie korony (wpływa na wybawienie wielkości i wyrastanie owoców), regulacja owocowania gatunków z tendencją do owocowania przemiennego ( u odmian b. plenych), przełamywanie dominacji pąka sztywnego. 33.NARZĘDZIA DO CIĘCIA Piła sekatory- stosowa do przycinania krzewów ręczne najlepsze go iglaków, roślin sadowniczych, elektryczne i spalinowe- umożliwiają szybszą pracę, jednak polecane są dla osób które mają doświadczenie, w pracy z tymi narzędziami (można łatwo zniszczyć nimi krzew lub się skaleczyć) 34. Rodzaje cięcia- a) prześwietlające- należy wycinać przede wszystkim pędy pionowe jako nieproduktywne a pozostawiać pędy skierowane na boki i w dół. Jedyny wyjątek stanowi skracanie poziomych gałęzi, rosnących w kierunku międzyrzędzi i utrudniających prace maszyn. Wycina się corocznie 20% gałęzi głównie wilki i młode pędy b) odmładzające- pozwala utrzymywać regularne owocowanie, w efekcie na drzewach pozostają pędy 1-3 letnie nigdy starsze. C) cięcie na krótkopędy (intensywne) wada- roślin późno wchodzą w fazę owocowania, zostaje tylko krótkopędy, usuwamy większość długopędów szczególnie ze środka korony, korona nie rozrasta się. 2. Cięcie mechaniczne zalety zmniejszenie ryzyka przemienności i wyrównanie plonowania drzew, zwiększenia liczby roboczogodzin zbioru owoców o 10-20%, uzyskanie plonowania porównywalnego bądź wyższego niż z drzew ciętych tylko ręcznie, osłabianie wzrostu drzew zwłaszcza w górnej części korony, lepsze wybarwienie i jakość owoców. Cięcie mechaniczne można zastosować w przypadku wszystkich odmian jabłoni oraz czereśni, śliwy, moreli i orzechów włoskich Wady- opóźnienie zboru owoców o 2-5 dni, występowanie ryzyka drobnienia i słabszego wybarwiania się owoców w przypadku odmian drobnoowocowych, w przypadku cięcia drzew w maju i czerwcu owoce mogą zawierać mniej ekstraktu drzewa, powinny by prowadzone przy mocnej i wytrzymałej konstrukcji. 35. Terminy cięcia- letnie ( VII-VIII) bardzo intensywne, mocno zmniejsza koronę, zimowe (I-IV,V) umiarkowanie zmniejsza koronę, formuje je, pozwala trzymać je w kształcie i wielkości przez wiele lat 36. Typy koron: a)WRZECIOONWATA Składa sie w przewodnika i dużej liczby niewielkich gałęzi położonych prawie poziomo i smolpyuzag pędami owoconośnymi po posądzeniu jednorocznego dobrze powielanego okulanta lub drzewka dwuletniego od razu nadaje mu sie kształt stożka. w lecie tego samego roku przywiązuje sie pędy pozycji poziomej do pnia. B)OSIOWA Dla formowania drzew silnych brzoskwini śliw korona w postaci przewodnika i odchodzących od niego wszystkich pędów bocznych. Cięcie w pierwszym. C) superwzecionowata- stosuje się do niej drzewka 2-letnie, z 1-roczn a koroną. Powyższe korony rozróżnia się objętością, zasada ich formowania jest podobna ale nie dopuszczamy do rozwoju pierwszego okółka gałęzi. Ma ona rozpiętość nie więcej niż 0,5m. Takie drzewa sadzi się w rozstawie 2,5cm międzyrzędami co 3-50cm w rzędzie d) szpalerowa- (dla grusz, brzoskwiń) korona porastająca w postaci przewodnika z kilkoma piętrami konarów. Cięcie w I roku usuwa się 2-4 pędów bocznych, które rośna w przeciwległych kierunkach, a resztę skraca się o 2 oczka. Pędy odgina się p kilki miesiącach d) kotłowa- brzoskwinie, morele, śliwy)- 5 konarów wyrasta z 1 miejsca, brak przewodnika, drobne oświetlenie. Składa się najczęściej z 4 konarów osadzonych blisko ziemi i rosnących promieniście. 36.MIKADO Ma dwa przewodniki nowy typ. 37.Nawożenie analiza wysuszonych liści określa skład i ilość pobranych przez roślinę składników w sezonie, gleby pozwala określić zawartość i ustalić nawożenie n p k ca mg s bor mangan miedź cynk o skuteczności nawożenia decyduje między innymi gleba uwilgocenie temp zawartość próchnicy struktura stosunki pomiędzy poszczególnymi składnikami i pH. Organiczne obornik kompost przed założeniem sadu. Mineralne doglebowo, dolinie uzupełniające. Nawożenie pozakorzeniowe dokarmia dolistne jest ono szarżę działa od razu błyskawicznie. Kiedy stosuje się nawożenie pozakorzeniowe przy ograniczonej działalności systemu korzeniowego, kiedy składnik pokarmowy jest w glebie ale roślina ma trudności w pobieraniu go gdy składnik pokarmowy jest trudno dostępny (przy pH>7 Fe,Nb,B,Zn,Cu przechodzą w formy nieprzyswajalne dla roślin sadowniczych przy niskim pH. Mg jest unieruchomiony w glebie) przy wystąpieniu trudności w transporcie w roślinie uprzednio pobranego z gleby składnika(rola liści i pędów w transporcie wapnia) 38. Wykorzystanie roczne składników mineralnych- a)AZOT- Zawiązywanie paków kwiatowych wzrost kwitnienie owocowanie podstawą budowy białek. niedobór krótkie przyrosty drobne żółte liście owoce czerwone drobne. Nadmiar owoce duże zielone pędy bardzo długie rosną do września. B)POTAS Niedobór liście drobne przyrosty krótkie cienkie owoce drobne kwaśne brak transportu cukrów zamieranie brzegów liści nadmiar- utrudnia pobierani c)FOSFOR odgrywa rolę w przemianach biochemicznych. Objawy są nie widoczne d) WAPŃ niedobór- plamistość podskórna, wapń doglebowo stosujemy, żeby odkwasić glebę. Nadmiar- uniemożliwia pobieranie Fe objawy- żółknięcie młodych liści e)MIKRO ELEMENTY *MG składnik chlorofilu liście żółkną a potem brązowieją i opadają. *B- niedobór powoduje zamieranie i żółknięcie wierzchołków pędów, zniekształcone owoce opadają *Fe- brak obniża plon 39. OCHRONA ROŚLIN SĄDOWNICZYCH Metody ochrony a)chemiczna do zwalczania chorób i szkodników  ,wykorzystuje sie chemiczne głównie w formie oprysku nieodpowiedni wpływ środowisko naturalne. Występowanie pozostałości pestycydów na owocach ,niszczenie wrogów naturalnych w sadach * zoocydy b)MECHANICZNO FIZYCZNA wycinanie chorych porażonych gałęzi. C)BIOLOGICZNĄ wprowadzanie wrogów naturalnych
semiozwiązki, czyli substancje chemiczne emitowane lub rozpraszane przez organizmy zwierzęce w celu zachowania innych organizmów. D)METODA NADZOROWANA zakłada zwalczanie szkodników i chorób, niestosujemy raczej metody chemicznej, w celu prognozowania wystąpienia szkodników stosuje się pułapki chwytne w sadach, dopuszczalne zwalczanie pestycydami selektywnymi w odpowiedniej fazie METODA INTEGROWANA Nie stosujemy sie raczej metody chemiczna. Stosuje sie pułapki chwytne. POZOSTAJE METODY Kwarantannowa i hodowlana hodowlana- Duzy wzrost znaczenia w przyszłości, kwarantannowa- niedopuszczenie wprowadzanie nowych lub uniemożliwienie rozprzestrzeniania się starych patogenów w regionie/kraju. 40. Choroby jabłek- proliferacja jabłoni w szklarniach, parch jabłek na owocach, zaraza ogniowa, brunatna zgnilizna. Szkodniki: mszyce, owocówka jabłkóweczka, owocnia jabłkowa, Choroby gruszy: zaraza ogniowa, parch gruszy Szkodniki: paciornica, miodówka plamista. Choroby śliwy- torbiel śliwy, brunatna zgnilizna drzew pestkowych, Szkodniki- mszyce, owocnica. Choroby wiśni, czereśni- rak bakteryjny, brunatna zgnilizna drzew owocowych, mączniak Szkodniki- mszyce, ptaki 41. Ochrona sadów przed przymrozkami- najgroźniejsze są gwałtowne spadki temperatur (rozhartowanie), najwrażliwsze korzenie, najodporniejsza są: jabłonie, wiśnie, śliwy, czereśnie, orzechy, brzoskwinie, morele 42. Rodzaje uszkodzeń- uszkodzenia pędu głównego na młodym drzewie, uszkodzenia kwiatów i zawiązków owoców, podłużne pęknięcia kory pnia, uszkodzenia (przemarznięcia) gałęzi korzeni 43. Zapobieganie przemarzaniu- a)ogrzewanie sadu na spalaniu różnych materiałów (trocin, słomy, brykietów w celu uzyskana ciepła pod temperaturą powietrza, okrywanie roślin np.: truskawek, mieszanie powietrza b) Zadymianie- Tworzenie dymu zmniejsza noc­ne straty ciepła w sadzie. Zmniejsze­nie wypromieniowania ciepła z pod­łoża można osiągnąć tylko przy odpowiednio wczesnym zadymianiu — najlepiej rozpocząć je tuż po zachodzie słońca. W praktyce prowadzi się je poprzez spalanie mokrej słomy lub za pomocą specjalnych świec dymnych czy też generatorów dymu. C) deszczowanie- w rozstawie 16x16m lub 16x15m, tak aby cała jego powierzchnia była równomiernie zraszana, okres 1 obrotu nie powinien być dłuższy niż 45sekund 44. Pojęcia z zakresu szkółkarstwa- Szkółkarstwo- dział ogrodnictwa i leśnictwa, zajmujący się uprawą i rozmnażaniem sadzonek drzew, krzewów i innych roślin Pierwszem okresie ich życia do momentu wysadzania tych roślin na inne miejsce stałe. 45. Rozmnażanie drzew, krzewów- a) generatywnie- rozszczepienie cech, zagrożenie zawirusowaniem, szybka produkcja dla wszystkich gatunków b)wegetatywne- odrosty korzeniowe (malina), podział roślin (poziomka), odkłady poziome (obsypywanie ziemią). 46. Podkładka- ukorzeniona roślina (najczęściej drzewo lub krzew owocowy lub ozdobny), na której okulizuje się lub szczepi odmianę szlachetną innej rośliny. Ma zapewnić roślinie szlachetnej dobrze rozwinięty system korzeniowy, zdolny od chorób i patogenów. Mają wpływ na wiele cech związanych ze wzrostem jak i właściwościach a) zraz- część rośliny którą będziemy szczepić. Pobierane są tylko ze zdrowych roślin matecznych. Pobierane są późną jesienią po czym wiązki etykietowane i dołowienie w wilgotnym piasku. W promieniu o temp 0-4 C *szczepienie wiosenne *zrazy do okulizacji c) szczepienie- metoda uszlachetniania drzew owocowych i roślin ozdobnych polegająca na wszczepieniu zraza odmiany szlachetnej w nieszlachetną (dziczka) podkładkę. Drogą szczepienia można również rozmnażać szlachetne rośliny. Szczepienie można także wykonać na pojedynczych gałęziach, możliwe jest wówczas uzyskanie na jednym pniu dwóch lub więcej odmian szlachetnych. Najczęściej stosuje się szczepienie przez- *ablaktacja- (zbliżenie) metoda szczepienia drzew owocowych, roślin ozdobnych i winorośli, poprzez połączenie dwóch rosnących obok siebie roślin (podkładki i zrazu), a po ich zrośnięciu, odcięcie jednej z nich (zrazu) od własnego systemu korzeniowego. * stosowanie – polega na ścięciu ukośnie, pod bardzo ostrym kątem, zraza i pnia lub gałęzi dziczka (podkładki), dopasowaniu do siebie obu części, obwiązaniu i zabezpieczeniu połączenia maścią ogrodniczą. Grubość zraza i podkładki powinny być takie same lub zbliżone. Szczepienie takie najlepiej wykonać w kwietniu. Istnieje odmiana tego rodzaju szczepienia, stosowanie z nacięciem, zwiększająca powierzchnię przylegania obu części. *szczepienie na przystawkę – stosowane do szczepienia na podkładkach znacznie grubszych od zraza. Po obcięciu pnia podkładki pod niewielkim kątem, ścina się lekko korę wraz z niewielką ilością drewna na powierzchni zbliżonej wymiarami do powierzchni ściętego ukośnie zrazka. Składa się obie powierzchnie razem, obwiązuje i smaruje maścią. Tutaj też stosuje się szczepienie z nacięciem zwiększającym powierzchnię przylegania obu części. *klinowanie (szczepienie w sarnią nóżkę) - podobne do poprzedniego. Polega na nieco innym wykonaniu nacięć zrazka i podkładki. W podkładce wycina się trójkątny kawałek drewna. Zrazek natomiast ścina się z dwóch stron, tworząc klin pasujący do wycięcia w podkładce. Sposób ten tworzy dość mocne połączenie obu elementów przy stosunkowo niewielkiej ranie. *kożuchowanie - podobnie jak poprzednie, stosuje się na podkładkach grubszych. Po ścięciu podkładki rozcina się pionowo korę, rozchyla nieco krawędzie i wciska pod korę zrazek. Sczepienie to można stosować jeszcze w maju. Odmianą tego szczepienia jest, podobne do oku lizowania, szczepienie za korę, różniące się od kożuchowania tym, że nie obcina się gałęzi stanowiącej podkładkę. Od okulizowania zaś różni się tym, że zamiast oczka wszczepia się całą gałązkę. Nacięcie kory wykonuje się w kształcie litery "T" *okulizacja (okulizowanie, oczkowanie) - polega na wszczepieniu pod korę podkładki odpowiednio przyciętego oczka, wyciętego ze zrazka lub gałązki drzewka szlachetnego. Zabieg przeprowadza się latem, w pełni wzrostu. 47. Ze względu na sposób rozmnożenia rozróżniane są podkładki generatywne (siewki uzyskane z nasion) i podkładki wegetatywne (ukorzeniane części roślin) Ze względu na siłę wzrostu rozróżnia się podkładki: silnie rosnące: półkarłowe, karłowe, superkarłowe. Dla jabłoni: karłowe, półkarłowe, dla gruszy- grupa kaukaska, pigwa lacha. 48. Na termin zbioru wpływają: odmiana, pogoda, dojrzałość zbiorcza owoców, przewidywana długość przechowywania 49. Dojrzałość zbiorcza owoców- stan fizjologicznego rozwoju owoców charakteryzujący się najmniejszą intensywnością oddychania, w którym są one już całkowicie wykształcone i wyrośnięte a szypułki łatwo odrywają się od pędu owoconośnego. Na ogół dojrzałość zbiorcza ma miejsce wcześniej (sporadycznie w tym samym czasie) niż dojrzałość konsumpcyjna lub przetwórcza. Jest wiele metod określania dojrzałości zbiorczej owoców a najczęściej bazują one na zmianie barwy zasadniczej skórki. 49. Test skrobiowy- skala 1-10, określa dojrzałość owoców 50. Zasady zbioru owoców- ręczny (brzoskwinie), maszynowy (porzeczka, wiśnia, jabłka), zbiór jednorazowy- jabłka, zbiór wielokrotny- morele, truskawki 51. Pomieszczenia do przechowywania owoców- magazyny zwykłe, chłodnie zwykłe, chłodnie specjalistyczne, chłodnie zmodyfikowane, chłodnie kontrolowane, chłodnie typu ULG- max niska temperatura 52. Perspektywy dla sadownictwa- jakość owoców, produkcja na szeroką skalę gatunków znanych (borówka, żurawina) oraz pokrewnych do naszych rodzimych gatunków: gruszki azjatyckie, śliwy japońskie, możliwość uprawy owoców dla przemysłu przetwórczego i farmaceutycznego poza gatunkami tradycyjnymi (bez czarny, róża)

T: warzywa 1. Prawie wszystkie warzywa bogate są biokatalizatory, mają dużą zawartość wody i posiadają małą wartość kaloryczną. Zawierają duże ilości witamin i składników mineralnych a w szczególności witaminy C i karotenu: wapnia, potasu, magnezu, żelaza i fosforu. Żelazo i magnez występują w znacznych ilościach, są jednak w przeciwieństwie do żywności pochodzenia zwierzęcego, gorzej przyswajalne przez człowieka. Warzywa mają istotny udział w pokryciu zapotrzebowania na witaminy i składniki mineralne. Warzywa składają się w 78-95% wody. Zawartość węglowodanów jest różna. Waha się od 2% w sałacie głowiastej lub endywii do 20% w ziemniakach. Warzywa zawierają bardzo małą ilość białka. Średnia zawartość białka wynosi 2%. Białko ma bardzo małą wartość biologiczną z wyjątkiem soi (substancje antyodżywcze hamują wchłanianie cennych składników, zaburzają proces trawienia) i ziemniaków (toksyczna solanina). Składa się ono z łatwo przyswajalnych albumin i globulin, które podczas gotowania osadza się w postać piany na brzegach garnka. Zawartość tłuszczów jest niska u większości warzyw. Waha się ona pomiędzy 0,5-2% (oleiste-18-30%). Tłuszcz składa się z głównie ze złożonych, nienasyconych kwasów tłuszczowych istotne dla naszego odżywiania się jest wysoka zawartość składników balastowych. Zapobiegają one zaparciom i prowadzą do obniżenia cholesterolu przez w: żółciowych z przewodu pokarmowego. Liczne substancje są smakowe i aromatyczne. Liczne substancje smakowe i aromatyczne zawarte w warzywach pobudzają apetyt. Dzięki nim możliwe jest różnorodne ich zastosowanie. Większość rodzajów warzyw można spożywać w stanie surowym, wyjątkiem są ziemniaki i rośliny strączkowe. Zawartość składników odżywczych jest w dużym stopniu od czynników środowiskowych. Jakość ziemi, ilość opadów, czas trwania nasłonecznienia i płodozmianu decydują i zawartości składników mineralnych i witamin a także o ilości składników smakowych i aromatycznych. Warzywa takie jak: czosnek, cebula, chrzan zawierają fitocydy-związki bakteriostatyczne. Kolor warzywa zależy od zawartego w nim barwnika: zielony nadają chlorofile (sałata), pomarańczowego karoten (marchwi), czerwony, fioletowy lub niebieski, antocyjany (czerwona kapusta) lub beta cyjany (burak ćwikłowy), żółty flawony lub beta ksantyny (ziemniak, kalafior). Aromat zaś zapewniają kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy, rzadziej winowy i szczawiowy) i alkohole i estry oraz aldehydy i ketony cierpki smak. Turgor- jędrność nadają barwniki. Warzywa narażone są na ciągłe oddziaływanie szkodliwych czynników środowiskowych. Dotyczy to przede wszystkim grzybów i warzyw liściastych i dużej powierzchni liści. Stwierdzona zawartość metali ciężkich (ołów, kadm i stront) nie przekracza dopuszczalnych norm. Metody przygotowania i przyrządzania powinny mieć na celu zmniejszenie działanie szkodliwych czynników. Obok metali ciężkich zawierają także azotany, które przedostają się z nawozów sztucznych. 2. Azotan jest mało toksyczny to znaczy musiałby zostać spożyty w dużych ilościach, aby doszło do objawów zatrucia jak wymioty i biegunka. Problemem staje się przejście azotanu w azotyn, pod wpływem działania bakterii występujących w powietrzu. Azotyn rywalizuje z tlenem o połączenie się z hemoglobiną, wskutek tego mogą powstać, w połączeniu z aminami; nitrozaminy, które są rakotwórcze. Do powstawania azotynu nie dojdzie, jeśli warzywa zawierają azotan będą przechowywane w chłodni. Azotyny w świeżych warzywach nie występują- powstają one z azotanów w niewłaściwych warunkach przechowywania i transportu warzyw oraz procesach technologicznych. Tempo tych zmian zależy od wilgoci, temperatury, dostępności tlenu i kwasowości. 3. Znaczenie warzyw w żywieniu człowieka- warzywa jako bogate źródło witamin: Prowitamina A (karoten)- pomarańczowy barwnik rośliny. Zasadniczym źródłem karotenu jest głównie marchew, pewne odmiany papryki i dyni. Objawy niedobory w organizmie- zahamowanie wzrostu, problemy ze wzrokiem, uszkodzenia naskórka. Witamina C (kwas askorbinowy)- występuje wyłącznie w pokarmach pochodzenia roślinnego papryka słodka, pietruszka naciowa, brukselka i jarmuż w stanie świeżym a także kapusta kwaszona oraz ziemniaki. Objawy niedoboru- zmniejszenie odporności organizmu oraz choroba dziąseł (szkorbut) Witamina K (fitochinon)- występuje głównie w warzywach liściowych- kapusta, szpinak, sałata. Niedobór jej powoduje zaburzenia krzepliwości krwi. Inne witaminy-B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B6(pirydoksyna), PP (niacyna), E (tokoferd), Właściwości lecznicze warzyw: czarna rzepa- substancje utleniające, wydzielanie żółci oraz korzystne działania na włosy, oberżyna bakłażan lub gruszka miłości)- obniża ciśnienie tętnicze krwi. Większość zielonych warzyw jest źródłem magnezu. Przykłady warzyw o dużej zawartości: witaminy A- dynia, szpinak, marchew, pomidor Witamina B- groch, fasola, ziemniaki Witamina B2- groch, fasola, szpinak, Witamina C- kapusta, brukselka, kapusta biała, kalafior, szpinak. Warzywa przyprawowe i smakowe- koper ogrodowy- kwaszenie ogórków, sałatki, napary z nasion. Kminek- przyprawianie mięs i kapusty. Koper włoski (fenkul)- składnik wielu sałatek. Pietruszka naciowa- dużo witamin, soli mineralnych oraz walory dekoracyjne. Bazylia- dodatek do sałatek z pomidorów oraz sosów pomidorowych. Tymianek- przyprawa do mięsi sosów. Najbardziej wartościowe są warzywa świeże i mrożone. 4. Rejonizacja produkcja warzywniczej (zalecana)- pomidor gruntowy- wielkopolska i Dolny Śląsk, Ogórek- większość terytorium Polski poza Wybrzeżem i Pogórzem, Fasola- granica bardziej przesunięta na południe w stosunku do ogórka bez Pomorza i Mazur. Cebula- środkowa Polska od wschodu do zachodu, Kapusta- płn-wsch Polski, Groch- płn i płd Polski. 5. Wymagania klimatyczne i glebowe warzyw- temperatura wpływa tylko na pobieranie składników mineralnych lecz także na wszystkie procesy fizjologiczne rośliny. Wpływa również na przebieg procesów mikrobiologicznych i chemicznych na podłożu które decydują o dostępności dla roślin składników mineralnych. Gatunki warzyw klimatu umiarkowanego do pobierania składników pokarmowych oraz do normalnego wzrostu i rozwoju wymagają minimalnej temperatury 5-8C natomiast gatunki powyżej 12C. W niższej temperaturze rośliny więdną a nawet zamierają na skutek ograniczonego pobierania i składników pokarmowych (tzw susza fizjologiczna). Intensywność pobierania i transportu jonów wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Optymalna mieści się w granicach 20-30C a taka jest wartość jej również optymalna dla przebiegu fotosyntezy. Pobieranie składników jest także bardzo ograniczone w nadmiernie wysokiej temperaturze powyżej 40-45C. Większość składników mineralnych pobierana jest u podłoża przez rośliny w sposób aktywny, zatem temperatura wpływając między innymi proces oddychania, modyfikuje intensywność pobierania jonów. Spadek temperatury poniżej optimum najbardziej hamuje pobieranie fosforów, magnezu, natomiast nie ma dużego wpływu na pobieranie azotu i wapnia. Zbyt wysoka temperatura w nocy może utrudniać pobieranie magnezu.

6. Temperatura- warzywnicze optimum temperatury: 10-15 stopni C- kapustne, sałata, rzodkiewka, szpinak Około 20 stopni C- pomidor, papryka. 20-30 stopni C- ogórek, melon, kawow (arbuz), oberżyna * Ogórek- jest rośliną bardziej wrażliwą na zbyt duże różnice temperatury, zwłaszcza między dniem a nocą. Wahania nie powinny przekraczać 6-8C. Większe dobowe amplitudy hamują wzrost roślin powodując zniekształcenia owoców i są główną przyczyną ich gorzknięcia. Na wzrost temperatur również źle wpływa utrzymywanie wyższej temperatury nocą niż w ciągu dnia. Niższa temperatura w nocy wpływa pozytywnie na wysokość plonu, opóźnia jednak plonowanie. Natomiast wyższa temperatura w nocy przyspiesza plonowanie, przyspieszając jednocześnie starzenie się roślin co powoduje zmniejszenie ogólnego plonu owoców. *. Wytrzymałość warzyw na niskie temp odporne na przymrozki- bób, brokuł, cebula, czosnek, groch, kapustne: marchew, pietruszka, por, szczypiorek, szpinak. Znoszące niską temperaturę: ale dodatnie sałata, cykoria, burak ćwikłowy, seler, ziemniaki. Wrażliwe na niską temp: dynia, fasola, kukurydza cukrowa, pomidor. Rośliny bardzo wrażliwe na niską temp: kawow, melon, oberżyna, ogórek, papryka* Termoperiodyzm- zjawisko reakcji aktywności biologicznej organizmu na cykliczne zmiany temperatury(dobowe, roczne) środowiska, w którym żyją. Zmiany temperatury wpływają nie tylko dla wzrostu roślin i na ich rozwój, głównie podczas przechodzenia z jednej fazy rozwoju do następnej. Wykorzystuje się to w uprawie w tunelach w nocy powinno być o 5 C mniej niż w dzień. Można wykorzystywać do jarowizacji, przerwania spoczynku, przyspieszenia lub spowolnienia zrostu roślin. *)wpływ temp na kwitnienie owoców i warzyw jarowizacja-przejście z fazy wegetatywnej do generatywnej pod wpływem niskich temperatur do 5 C, wykorzystywana przy produkcji nasion oraz w celu zapobiegania „pośpiechom”. Wykorzystuje się w produkcji nasion niektórych gatunków warzyw np.: marchew, pietruszka, burak, jarmuż. Procesy biochemiczne zachodzące pod wpływem niskich temperatur u roślin ozimych i wieloletnich wpływające na ich zakwitniecie. Rośliny te bez okresu chłodu mogą rozwijać się tylko wegetatywnie, w ogóle nie tworząc kwiatów. B) światło – na pobieranie składników pokarmowych wpływają również warunki świetlne w czasie uprawy. Podczas długotrwałej pochmurnej pogody mogą występować niedobory: fosforu, potasu i magnezu. Niekorzystne warunki świetlne ograniczają pobieranie mikroelementów: żelaza, manganu i boru *światło a wzrost roślin- światło słoneczne- najbardziej pożądane dla fotosyntezy jest światło czerwone, pomarańczowe, niebieskie, fioletowe. Ponad 50% promieniowania słonecznego stanowi promieniowanie podczerwone i niewidzialne będzie promieniowaniem cieplnym. Światło sztuczne- lampy jarzeniowe (świetlówki) najbardziej zalecane lampy do doświetlania roślin, lampy rtęciowe z wysokociśnieniowe typu LRFP, wysokociśnieniowe lampy WLS. Wpływ długości dnia na rozwój roślin (zakwitanie i wydawanie nasion). Podział roślin na grupy periodyczne: rośliny krótkiego dnia (<10 h) np.: pieprz turecki, fasola, soja, kukurydza, rośliny długiego dnia (<14 h) np.: szpinak, sałata, rzodkiewka, kapusta pekińska, rośliny fotoperiodyczne obojętne- (nie wykazują zależności pory zakwitania od długości dnia) np.: pomidor, ogórek, fasola, kalafior, kapusta *cykl rozwoju cebuli- uzależniony jest od długości dnia, dlatego jej odmiany dzieła się na te dnia bardzo długiego, długiego oraz krótkiego. Odmiany cebuli do uprawy polowej -do uprawy ozimej z siewu letniego przeznaczone są rośliny specjalne odmiany dnia krótkiego lub pośredniego. Powinny się wyróżniać: dużą odpornością na niskie temperatury, odpornością na wybijanie w pędy kwiatostanowe. C)woda- jest niezbędnym środowiskiem oraz substratem różnych procesów chemicznych i mikrobiologicznych przebiegające w glebie, decydujących o dostępności składników pokarmowych dla roślin, a także rozpuszczalnikiem wprowadzanych soli nawozów. Wśród warzyw większe wymagania wodna mają te, które płytko się korzenią (np.: ogórek) bądź wytwarzają bardzo dużą masę nadziemną (kapusta pekińska). Różnice we wrażliwości na niedobory wody wykazują takie odmiany poszczególnych gatunków. Uznaje się, że odmiany heterozyjne (mieszańcowe, oznaczane symbolem F1), jako bardziej plenne, mają znaczenie większe potrzeby wodne niż odmian ustalone. Do warzyw o dużych wymaganiach wodnych zalicza się- kapustne, ogórek, cebulowe, karłowe odmiany pomidora, seler. Małe wymagania wodne-szparagi, burak ćwikłowy i wysokie odmiany pomidora 7. Nawadnianie- sposoby nawadniania warzyw: deszczownie- głównie w polowej uprawie warzyw, w zależności od sposobu montażu części dzieli się je na: stałe, półstałe (podziemne rurociągi) i agregat pompowy, przenośne. Najpraktyczniejsza w zastosowaniu jest deszczownia szpulowa- wyposażona w elektryczny rurociąg nawinięty na szpulę. Systemy kroplowe- polega na dostarczaniu wody bezpośrednio do strefy systemu korzeniowego roślin. W sadach, plantacjach truskawek, malin, najczęściej stasowane są linio kroplujące. Coraz częściej są także wykorzystywane w uprawach polowych warzyw. Okres użytkowania linii kroplujących zależy od jakości tworzywa, grubości ścianek, warunków eksploatacji i jakości wody. Najbardziej destrukcyjnie wpływa na światło, zmiany temperatury i uszkodzenia mechaniczne. Nawadnianie bruzdowe-gruntów ornych polegające na wprowadzaniu wody do specjalnie wykonanych bruzd, z których przesiąka ona do gleby. Stosuje się najczęściej na terenie podmokłym. Wodę rozprowadza się w międzyrzędziach kilkoma bruzdami. 8.Znaczenie żyzności gleby w uprawie warzyw- gatunki najbardziej wymagające- ogórek, cebula, kalafior, seler, sałata, papryka. Średnio wymagające- kapusty, chrzan, szpinak. Mniej wymagające- marchew, pietruszka, szparag, pomidor, burak ćwikłowy. 9. Wymagania roślin warzywnych co do odczynu gleby- pH- 6-6,8 burak, cebula, groch, fasola, marchew, melon, ogórek, sałata, seler, szparag, szpinak. pH 5,5-6,0- brukuł, fasola, kukurydza, pomidor, rzodkiewka. pH 5,2-5,4 ziemniak czesny 10. Ogólny podział warzyw-a) kapustne- o dużych wymaganiach pokarmowych (kapustne, dyniowate, seler, por, sałata, pomidor) b) cebulowe- o średnich wymaganiach pokarmowych (cebula, zioła) c) liściowe- o małych wymaganiach pokarmowych (motylkowe, które mają zdolność wiązania azotu). Grupy te pojawiają się na tym samym miejscu co 3 lata, co wpływa na lepsze wykorzystanie gleby. 11. Płodozmiany warzywniczo-rolnicze- zmianowanie dowolne- wymagają od prowadzącego gospodarstwa dużej wytrwałości potrzeb poszczególnych gatunków, intensywnego nawożenia 12. Możliwości uprawy warzyw w monokulturze-gatunki tolerancyjne na uprawę po sobie- pomidor, papryka, seler. Gatunki wrażliwe- kapusta, czosnek, groch, burak ćwikłowy, cebula, fasola 13. Uprawa warzyw a nawożenie obornikiem- I rok po oborniku kalafior, brokuły, pomidory, papryka II rok- marchew, burak ćwikłowy, cebula, sałata, szpinak II rok- fasola, majeranek, koper ewentualnie marchew i cebula. Nawożenie obornikiem przez założeniem plantacji warzyw wieloletnich: rabarbar, szparag, chrzan 14. uprawa warzyw z siewu- epigeiczne- liścienie podczas kiełkowania wydostają się ponad powierzchnię ziemi np.: fasola zwykła, rzodkiewka, pomidor hydrogeiczne- liścienie nie wydostają się ponad powierzchnie ziemi np.: fasola wielokwiatowa, groch, bobik *przygotowanie nasion warzyw do siewu- podkiełkowanie- szczepienie nasion motylkowych bakteriami z rodzaju Rhisobium (groch i fasola). Moczenie- stosuje się w celu przyspieszenia ich kiełkowania np.: marchwi, cebuli, pietruszki. Zaprawianie- przeciw chorobom i szkodnikom (na sucho, półsucho i mokro). Celem jest odkażanie materiału siewnego oraz zabezpieczenie nasion, kiełków i siewek przez chorobami i szkodnikami, które mogą znajdować się w glebie. Taka metoda gwarantuje zwykle lepsze i bardziej wyrównane wschody oraz lepszy rozwój i wzrost młodych siewek. 15. Metody siewu: rzędowy, pasowo-rzedowy, taśmowy, gniazdkowy np.: ogórek, fasola. Siew rzutowy- polega na w Mierę równomiernym rzuceniu nasiona na całej powierzchni obsiewanej. Rozrzucone nasiona należy przysypać cienką warstwą torfu i lekko przyklepać. Stosuje się ja bardzo rzadko (czasem dla kopru lub rzodkiewki) siew rzędowy- wysiew materiału siewnego siewnikiem rzędowym w rozstawie 8-35 cm, siew punktowy (jednonasienny) – umieszczanie pojedynczych nasion w rzędzie w z góry zaplanowanych odstępach; stosuje się dla roślin wymagających dużej przestrzeni życiowej, np. buraków, kukurydzy,, gniazdowy (kupkowy) – umieszczanie w rzędach, w jednakowych odległościach, po parę nasion, np. kukurydzy, słonecznika, dyni, 16. produkcja rozsady- odkażanie ziemi przeznaczonej na produkcję rozsady- termiczne- odkażanie ziemi inspektowej cz substratu fosforowego polega na parowaniu podłoża ułożonego bądź w parownikach. Temperatura parowanego podłoża powinna wynosić 80-90C i być utrzymywana. Zabieg ten niszczy formy przetrwalnikowe patogenów, nasiona chwastów szkodników bytujące w podłożu. Odkażanie chemiczne- substratu czy podłoża pod przyszły rozsadnik. Podłoże powinno być wilgotne i mieć temperaturę co najmniej 10C dlatego rozsadnik powinno się odkażać jesienią bądź wczesna wiosna. Stanowisko- miejsce do produkcji rozsady warzyw powinno być jasne (należy jednak unikać pełnego nasłonecznienia), należy zapewnić stałą temperaturę, temp pokojowa nie jest optymalna dla wszystkich warzyw. *pikowanie siewek- cel pikowania- oszczędność miejsca w szklarni oraz korzystne zmiany w systemie korzeniowym, wrażliwość warzyw na pikowanie: dobrze znoszące pikowanie to kapusta, kalafior, burak ćwikłowy, pomidor, sałata Średnio znoszące pikowanie (przesadzanie)- seler, oberżyna, papryka, cebula. Nie nadające się do pikowania (przesadzania) fasola, groch, kukurydza cukrowa, melon, rzepa, kapusta pekińska *doniczkowe rozsady- doniczki ziemne, z tworzyw sztucznych, opaski z tworzyw sztucznych, torfowo-celulozowe, wielodoniczkowe. *hartowanie- stopniowe obniżanie temperatury ,ograniczanie podlewania, zwiększenie intensywności powietrza. *produkcja rozsady szczepionej (zwiększenie odporności na choroby) ogórka (fuzarium), pomidora (winisy) zalety szczepienia rozsady- jest uzasadnione przy bardzo wczesnych terminach sadzenia (od grudnia do połowy stycznia) oraz przy długim cyklu uprawy

Wady szczepienia rozsady- wyższe są koszty poniesione na jej wyprodukowanie lub zakup w wyspecjalizowanej firmie, dwupędowej trwa ok 60dni od siewu nasion, jednopędowej ok 50dni.

*wysadzanie rozsady na miejsce stałe- selekcja rozsady, skracanie korzeni (gdy są zbyt długie), moczenie w papce z gleby z dodatkiem środków grzybo- i owadobójczych, sadzenie zmechanizowane (sadzarki) – lepsze większy procent przyjęć. 17. Nawożenie organiczne- nawożenie obornikiem wartość nawozowa obornika 0,5% N, 0,1% P, 0,5% K, 0,1% Mg, 0,3% Ca, obornik jako najwartościowsze źródło próchnicy, wprowadzenie do gleby obfitej mikroflory, długotrwałe działanie w glebie: ok 50% w I roku, 25-30% w II roku, ok 10% w III roku, ok 5 % w IV roku, wykorzystywanie składników pokarmowych z obornika: N – ok 40%, P- ok 30%, K- ok 70%, przyorywanie obornika- płycej na glebach cięższych a głębiej na glebach lżejszych. *zastosowanie kompostów – przeciętna zawartość składników pokarmowych w kompoście N- 0,35%, P-0,08%, K- 0,12%, podstawą wartości kompostów jest rozpuszczalna próchnica, kompost jest nawozem szybciej działającym od obornika oraz w większym stopniu wykorzystywany, kompost może być wymieszany z glebą a nie koniecznie przyorany *wykorzystanie nawozów zielonych- wzbogacenie gleby w N (z roślin motylkowych), przenoszenie związków pokarmowych z głębszych warstw gleby do powierzchni, dodatni wpływ na rozwój drobnoustrojów glebowych, uruchamianie składników pokarmowych ze związków trudno dostępnych dla roślin warzywnych, główny cel stosowania to wzbogacenie gleby w próchnice

*nawożenie mineralne- racjonalne stosowanie nawozów mineralnych, powinno się opierać na systematycznie przeprowadzonych analizach gleby oraz obserwacjach wysokości i jakości plonu, jednym z warunków aby nawożenie przyniosło spodziewane korzyści jest regulowanie odczynu gleby tak aby pH odpowiadało wymaganiom poszczególnych warzyw. Stosowanie: nawożenie przedsiewne i pogłównie, rzutowe i rzędowe, dolistne i startowe, podlewanie połączone z nawożeniem (pożywki), nawadnianie połączone z nawożeniem (festygacja) *nawożenie azotem- objawy niedoboru- zahamowania wzrostu roślin, jasnozielone do żółtej barwy liści, drewnienie tkanek, objawy nadmiaru- opóźnienie owocowania, powstawanie pustych przestrzeni w ogórkach podczas kwitnienia, pogorszenie przechowalności marchwi, pietruszki i cebuli, pogorszenie jakości kapusty do kwaszenia. Przedsiewnie stosuje się 1/3-1/2 całej dawki, wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych wynosi ok 60-90% *nawożenie fosforem- objawy niedoboru- zwolnienie wzrostu roślin, zmiana wyglądu liści i łodyg, zabarwienie szarozielone do czerwonego, opóźnienie dojrzewania owoców i nasion. Średnie zalecane dawki (ilości) fosforu 40-90 kg/ha, przy niskich temperaturach gleby i powietrza fosfor jest bardzo słabo pobierany, nie występuje zjawisko przenoszenia fosforem, wykorzystanie fosforu z nawozów mineralnych wynosi ok 20-25% *nawożenie potasem- stosuje się w zasadzie w całości przedsiewnie, objawy niedoboru- celuloza brzegów starszych liści, ograniczenie przyrostu korzeni, bulw i cebul. Średnia zalecana dawka 120-150kg/ha, warzywa korzystnie reagują na zastosowanie chlorków- szparag, szpinak, seler, burak. Warzywa wrażliwe na obecność chlorków- dyniowate, psiankowate, cebulowe, pozostałe gatunki warzyw nie mają wymagań co do postaci nawozu potasowego, wykorzystanie potasu z nawozów potasowych wynosi ponad 60%. Potas wpływa korzystnie na: dobre przechowywanie się warzyw, wzrost zawartości suchej masy, intensywność wybarwienia warzyw, poprawa jędrności (np.: kwaszonych ogórków), zwiększenie odporności roślin na niekorzystne czynniki środowiska *nawożenie magnezem- jest pobierany przez rośliny tylko w nieznacznie mniejszych ilościach niż fosfor, objawy niedoboru- chloroza liści między nerwami występująca najpierw na starszych liściach. Korzystnie wpływa na właściwą barwę warzyw liściowych (chlorofil), dostępność Mg w glebie maleje w miarę obniżania się pH oraz wzrostu nawożenia potasem. * nawożenie mikroelementami- niezbędne głównie na glebach lekkich oraz przy uprawie warzyw na glebach torfowych, objawy niedoboru- *bor- zamieranie stożków wzrostu oraz zniekształcenie młodych liści. Cu- szarozielona barwa liści z bielącymi wierzchołkami (tzw choroba nowin) Mn- chloroza i żółknięcie młodych liści. Mo- cętkowanie i chloroza młodych liści.

*nawożenie mineralne a zasolenie gleby- stosowanie dużych ilości nawozów mineralnych może prowadzić do nadmiernego stężenia składników wywołującego. Zjawisko zasolenia gleby, zjawisko to ma często miejsce w uprawie warzyw pod okryciem (małe wypłukiwanie), stosowanie skoncentrowanych nawozów zmniejsza zasolenie gleby, warzywa najbardziej wrażliwe na zasolenie gleby to: sałata, cebula, ogórek, fasola. 18. Ochrona przed chwastami *obecność chwastów na plantacjach może powodować: opóźnienie wzrostu i terminu dojrzewania, pogorszenie jakości i wartości biologicznej plonu, utrudnienie zbiorów czy obniżenie plonów. *szkodniki chwastów- konkurencyjność w stosunku do wszystkich czynników jakie są niezbędne do życia roślin uprawnych (światło, woda, składniki pokarmowe), chwasty jako pośredni żywiciel wielu chorób roślin uprawnych np.: ostromlecz- rdza grochu, gorczyca polna, kiła kapuściana, pisanka czarna- choroby ziemniaków i pomidorów. Wielka zdolność do rozmnażania (jedna roślina żółtlicy drobnolistnej wydaje do 300tyd nasion a komosy białej lub szarłatu szorstkiego ok 100tys. Łatwość przenoszenia, rozprzestrzeniania się oraz zahamowanie zdolności kiełkowania *wrażliwość gatunków warzyw na zachwaszczenie- bardzo wrażliwe- cebula, pietruszka, marchew i koper. Średnio wrażliwe: bób, burak ćwikłowy, fasola, groch, ogórek, szpinak, seler, por, cebula z dymki. Mało wrażliwe- pomidor, warzywa kapustne z rozsady. *metoda zapobiegania zachwaszczaniu- zapobieganie przenoszeniu się nasion z chwastów w nawozach organicznych, uiszczenie chwastów rosnących na nieużytkach miedzach przy rowach i drogach itp, właściwy płodozmian (zjawisko kompensacji chwastów) * sposoby zwalczania chwastów- mechaniczne- podorywka, bromowanie, orka przedzimowa, zabiegi pielęgnacyjne chemiczne- herbicydy kontaktowe, nieselektywne np.: roundup, selektywne, doglebowe, dolistne, układowe *czynniki wpływające na skuteczność działania herbicydów- termin stosowania, odpowiednia stężenie (dawka na 1ha), warunki klimatyczne glebowe, dokładność pokrycia powierzchni chwastów *stosowanie herbicydów- matacze, opryskiwacze, opryskiwanie pasowe (rzędowe), opryskiwanie i mieszanie z glebą *przykłady herbicydów stosowanych w warzywnictwie- pantera- zwalcza chwasty jednoliścienne np.: perz, Stomp i Goal- zwalcza chwasty w cebuli, Senco- zwalcza chwasty w pomidorach 19. Ochrona roślin przed przymrozkami- obsypywanie roślin ziemią, stosowanie osłon foliowych, agrowłókliny, zadymianie roślin ,zraszanie roślin. 19. Ochrona roślin przed chorobami roślin- zaprawianie nasion, dezynfekcja podłoża, usuwanie roślin porażonych, szczepienie na odpornych podkładach (ogórki, pomidory), uprawa odmian genetycznie odpornych na choroby, zabiegi profilaktyczne i interwencyjne odpowiednimi preparatami. *najczęstsze choroby na plantacjach warzyw- alterioza, bakterioza, aschotytoza, kiła, zgnilizna Twardzikowi,z gorzel siewek

*ochrona warzyw przed szkodnikami- wykorzystanie metod biologicznych np: Encorsia Formosa (pasożyt) niszczy mączniaka szklarniowego, biopreparaty- skutecznie zwalczą gąsienice bielinków. Zaprawianie nasion n: Marshall lub Nomalt zwalczają śmietkę cebulankę oraz śmietkę kapuściankę. Stosowanie się do zaleceń integrowanego programu ochrony warzyw (wykorzystanie środków o mniejszej toksyczności w stosunku do środowiska). Stosowanie ochrony chemicznej jedynie po przekroczeniu progu szkodników. *przykłady insektycydów stosowanych w uprawie warzyw- karate, zeon- zwalcza bielinki chowacze mszyce pchełki. Primor- zwalcza głównie mszyce. Talstar- zwalcza bielinki, wciornastki, *dobra praktyka w ochronie roślin- dobrze przygotowane pola zdrowe nasiona i właściwy termin siewu, optymalne nawożenie, właściwy dobór środków ochrony roślin, prawidłowa ocena potrzeby podjęcia zwalczania chwastów, Czas karencji- środka ochrony roślin to czas jaki powinien upłynąć od dnia zastosowania do dnia zbioru roślin lub produktów roślinnych przeznaczonych do konsumpcji. Okres prewencji- to czas po jego zastosowaniu, w którym człowiek i zwierzęta nie powinien stykać się ani przebywać w pobliżu miejsc w których zastosowano preparat.

20.szkodniki- a)Mszyca ogórkowa – (Aphis gossypi) Mszyca ta zimuje głównie w szklarniach, może jednak zimować na kruszynie, szakłaku i tobołkach polnych. W uprawie ogórków gruntowych mogą wystąpić 3 pokolenia tego szkodnika. Pierwsze szkodniki na ogórku uprawianym w gruncie pojawiają się pod koniec czerwca. Mszyca żeruje w koloniach na dolnej stronie liści. Szkodniki wysysają soki z liści powodując ich deformację. W wyniku żerowania zamierają zawiązki owoców, a roślina jest zahamowana we wzroście. W uprawie ogórków może występować także mszyca brzoskwiniowa. Zwalczanie mszyc należy rozpocząć po zauważeniu pierwszych żerujących kolonii. W tym celu należy użyć następujących preparatów: Kung-Fu 050 CS (0,12 l/ha), Pirimor 500 WG (0,3 – 0,5 kg/ha) lub Sumi-Alpha 050 EC (0,2 l/ha)  b) Przędziorek chmielowiec jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych szkodników, występującym na roślinach uprawianych w gruncie, szklarni oraz w warunkach domowych..Pierwszymi objawami pojawienia się przędziorka są maleńkie bladozielone plamy na liściach, które z czasem stają się białożółte do brązowych. Przy silnym wystąpieniu blaszka liściowa zasycha i liście opadają. Cechą charakterystyczną obecności przędziorka jest delikatna przędza, którą powleczone są liście, pędy. Szkodniki żerują na spodniej stronie liści.  Do walki z przędziorkiem możemy wykorzystać dobroczynka szklarniowego, czyli naturalnego wroga przędziorka. Jeżeli mamy do czynienia z masowym wystąpieniem, wówczas niezbędne będzie zastosowanie środków chemicznych. Roślinę opryskujemy stosując np. Karate Zenon 050 CS, Magus 200 SC, Vertimec 018 EC. Należy pamiętać, że zabieg należy powtórzyć 2-3- krotnie, w odstępach, co 7-10 dni. C) Śmietka kapuściana (Hylemyia brassicae) jest to szara muchówka z czarnymi szczecinkami o długości ciała około 6mm. Składa ona białe podłużne jaja długości około 1mm na roślinach lub na ziemi w pobliżu roślin.. W roku szkodnik wydaje 3 pokolenia. Szkodliwe są jedynie larwy, które żerują w górnej części korzeni i w szyjce korzeniowej. Młoda roślina zaatakowana przez kilka larw więdnie, żółknie i zamiera. Roślinę taką można łatwo wyciągnąć z ziemi. Śmietka jest szczególnie groźna w uprawie wczesnych odmian kapusty. Ochronę roślin należy rozpocząć już od produkcji rozsady. W okresie lotu muchówek należy opryskać rośliny jednym z zoocydów: Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS lub LambdaCe Z 050 CS. W przypadku zwalczania kolejnych pokoleń w uprawie gruntowej należy stosować: Karate Zeon 050 CS (0,12 l/ha), Kung-Fu 050 CS (0,12 l/ha) lub Sumi-Alpha 050 EC(0,2 l/ha).d) wciornastek grochowiec- opanowują rośliny w czerwcu - lipcu. Kwiaty i strąki są skarłowaciałe, młode strąki zasychają, starsze są nienormalnie wygięte i mają części srebrzyście błyszczące, z brunatnymi skorkowaciałymi plamami. Larwa jest żółtawa, długości do 1,5 mm. Szkodnik występuje powszechnie w całej Europie. Oprócz bobu żeruje na bobiku i innych motylkowatych. Zwalczanie: Wczesny siew i wczesne odmiany, jak i dalekie rozmieszczenie grochu i bobiku w zmianowaniu wspomagają zwalczanie szkodnika. Zwalczając mszycę grochową i paciornicę grochowiankę insektycydem zwalcza się jednocześnie wciornastki. E) strąkowiec grochowy -Opis gatunku i szkodliwość: larwy są białawe, zbrunatną głową, długości do 5 mm. Uszkodzone nasiona są lżejsze i mają mniejszą zdolność kiełkowania (ponieważ zarodek jest uszkodzony). Wrogami naturalnymi strąkowca grochowego są gąsieniczki jako pasożyty jaj i larw strąkowców. Zwalczanie: Dalekie rozmieszczenie uprawy grochu w zmianowaniu i wczesny siew. F) śmietka ćwikłanka- Na liściach widoczne są wyjedzone wzorki, tzw. minowanie liści. Po wylęgu larwy wgryzają się do wnętrza liścia, wygryzają tkankę miękiszową i powodują jego minowanie. W efekcie liście zasychają, a cała roślina zamiera. W ciągu roku mogą wystąpić 3 pokolenia szkodnika. Największe szkody wyrządza pierwsze pokolenie, ponieważ żeruje na młodych roślin. Oprysk roślin preparatem kontaktowym np. Decis Mega 50 EW , Sumi-Alpha 050 EC. 21. Warunki uprawy roślin warzywniczych pod osłonami a) rodzaje stosowanych osłon w warzywnictwie- agrowłókniny oraz folia perforowana: zapewnia wyższą wilgotność, nieco wyższa temperatura, niech ronią przed dłuższym przymrozkiem. Niskie tunele foliowe- zapewniają podobne warunki jak agrowłókniny oraz folia perforowana (uprawa ogórków) Inspekty- przenośne, stałe, jednospadowe, dwuspadowe, ogrzewanie naturalne (podłoże+ słońce), ogrzewanie techniczne (system rur grzewczych) tunele wysokie- wymiary (szerokość 6,9-12m, dł 30-50, wys ok 2,2m), zapewniają rozproszone oświetlenie, wysoka wilgotność, chronią przed niewielkimi przymrozkami, nadają się do uprawy wszystkich warzyw, mogą posiadać system ogrzewania szklarnie- zapewniają najlepsze warunki, posiadają system ogrzewania, zabudowane w konstrukcji (szkieletu) i szyb, wolnostojące lub zblokowane, posiadają lepsze możliwości wietrzenia, nadają się do uprawy wszystkich warzyw *czynniki wzrostu i rozwoju pod osłonami – światło- doświetlenie w okresie zimowym, cieniowanie w okresie letnim. Temperatura- dostarczanie temp do wymagań roślin oraz do naświetlenia, system ogrzewania (pod osłonami, rurowe niskie, przygruntowe, konwekcyjne, powietrzne przez rękaw folii) Warunki wodne- czystość wody, temp wody= temp otoczenia, dostarczenia roślinom np.: system korzeniowy Podłoża- gleba, ziemie ogrodnicze, substrat torfowy, wełna mineralna, włókno kokosowe, słoma *nawożenie upraw pod osłonami- wykonanie wyników analiz glebowych, liczby graniczne nawożenia- określają optymalną zawartość składników pokarmowych w podłożu dla poszczególnych gatunków w zależności od warunków panujących w uprawie. Nawożenie podstawowe wykonuje się przed siewem lub sadzeniem lub podstawie analizy podłoża oraz liczb granicznych i miąższość warstwy uprawnej. Nawożenie pogłównie w czasie wegetacji- jednorazowa dawka na 1m2 wynosi 5-10 g N, 20-30g P, 10-20g K. Stosowanie przeliczników pierwiastkowych na tlenkowe i odwrotnie *przygotowanie osłon do nowego sezonu wegetatywnego- gazowane dwutlenkiem siarki, odkażane 2% roztworem formaliny technicznej ścian posadzki i wyposażenia szklanki, dezynfekcja podłoża (termiczna, chemiczne), dezynfekcja skrzynek wysiewnych desek parapetowych, narzędzi. 22. Zabiegi pielęgnacyjne w polowej uprawie warzyw – niszczenie skorupy na zasiewach (aerofony, brony posiewne: chwastniki, wały- kolczaste). Przerywanie roślin- zabieg coraz rzadziej wykonywany ze względu na stosowanie precyzyjnych (punktowych) siewników oraz odmian jednokiełkowych (buraki). Na nawożenie pogłówne (główne azotowe) oraz spulchnianie międzyrzędzi. Odchwaszczanie (ręczne, mechaniczne lub chemiczne). Ściółkowanie gleby- czarną folią, czarną włókniną, słomą (sieczka). Palikowanie i podwiązywanie roślin (pomidor, ogórek). Cięcie roślin (usuwanie pędów bocznych). Ogławianie roślin- obcinanie wierzchołków pędów w celu wstrzymania ich dalszego wzrostu np.: pomidorów szklarniowych czy kapusty brukselskiej. Obcinanie dolnych liści (pomidor szklarniowy). Zwalczanie chorób i szkodników mechanicznie biologicznie i chemicznie. Homonizacja- opryskiwanie gron kwiatowych pomidorów np.: Betoksonem w celu uzyskiwania owoców beznasiennych (zjawisko partenokarpii) lub o zmniejszonej liczbie nasion. Przyspieszenie dojrzenia- zastosowanie etylenu lub ETHRELLU ( umożliwia jednoczesne dojrzewanie owoców pomidorów oraz mechanizacje zbioru). Opryskiwanie cebuli przez zbiorem w celu zahamowania wyrastania szczypioru podczas przechowywania np: Fazdem *pędzenie warzyw- polega na przerwaniu okresu spoczynku przechowywanych organów spichrzowych roślin kilkuletnich oraz pobudzania do wzrostu np.: cykoria, szczypiorek, pietruszka, rabarbar bez dostępu światła można pędzić cykorię sałatową, przy słabym oświetleniu rabarbar, pietruszkę i szczypiorek tylko w szklarniach lub ogrzewanej folii przy świetle. 23. Metody przyspieszania zbioru warzyw w uprawie- AGRYL- włóknina polipropylenowa, pozbawiona szkodliwych związków chemicznych stosowana do przykrycia warzyw w uprawach polowych, tunelach foliowych i szklarniowych. Zalety: doskonała przepuszczalność światła, wody na całej powierzchni, zapewnia ochronę przed bardzo intensywnym deszczem, chroni rośliny przed przymrozkami, jest lekki nie obciąża roślin, zabezpiecza przed chorobami i szkodnikami, może być stosowany wielokrotnie na wielu uprawach, może leżeć na słońcu ok 7 miesięcy. Przechowywanie Agrylu- zdejmujemy z roślin kiedy jest suchy, przed zwinięciem oczyszczony z ziemi, po zwinięciu przechowujemy w suchym i ciemnym miejscu Zastosowanie Agrylu- rośliny przykrywa się bezpośrednio po siewie lub sadzeniu, położona luźno włóknina powinna być lekko pofałdowana aby nie utrudniać wzrostu roślin, zamocowanie odbywa się przez przysypanie skrajnych brzegów ziemią lub obciążenie woreczkami z piaskiem. Terminy zdejmowania agrylu z poszczególnych upraw- sałata rzodkiewka kapusta pekińska 5-10 dni przed zbiorem, kalafior kapusta marchew por seler naciowy 4-6 tyg przed zbiorem, ogórki cykoria melony 4-6 tyg po siewie lub sadzeniu, seler korzeniowy 3-4 tyg po sadzeniu *pielęgnacja roślin pod agrowłókninami- wykonanie zabiegu herbicydów przed okryciem agrowłókniną, zdjęcie agrowłókniny przed zabiegiem oraz nałożenie jej powtórnie po zabiegu. Agrowłóknina czarna- przeznaczona jest do ściółkowania (mulczowania) gleby w celu poprawienia warunków wzrostu roślin ogrodniczych: eliminowanie chwastów bez uciekania się do stosowania herbicydów, ochrona gleby przed utratą wody wskutek parowania, mniejsze porażenie chorobami i szkodnikami, pędzenie i bielenie warzyw, przepuszczalność dla wody, najlepsze wyniku uzyskuje się przy ściółkowani: sałata, melon, arbuz, pomidor, papryka, ogórek. Agrowłókniny należy rozkładać na polu zgodnie z kierunkiem w jakim najczęściej wieją wiatry.

Zachód a wschód polski 4c wyższa średnia temp 30dni dłuższy okres wegetatywny 220 na 190 lokalne ciepłe siedliska odpowiedzialne do zakładania sadów. Tarnów Sandomierz Bochnia opatów kielecki Kazimierz.
GATUNKI WRAŻLIWE I ODPORNE NA NISKIE TEMP. Brzoskwinia morela winorośl. Grusza czereśnia agrest malina truskawka jabłoń porzeczka śliwa gleby zasobne w wodę. Wiśnia toleruje gleby piaszczyste.
POZIOM WÓD GRUNTOWYCH dla jabłoni 150-180 grusza i czereśnią dwieście orzech włos

opady atmosferyczne stanowią główne źródło wody dla roślin. Od obfitości deszczów w okresie wegetacji zależą siłą wzrostu roślin zawiązywanie owoców i stopień ich wykształcenia. Najwięcej wody potrzebują drzewa i krzewy owocowe w pierwszej połowie okresu wegetacji, gdy wydają przyrost oraz zawiązują i wykształcają owoce. Długotrwałe osady w okresie kwitnienia. Uniemożliwiają zapylania kwiatów przez owady później zaś mogą być przyczyną zrzucania zawiązków,

Zwłaszcza przez grusze. Nadmierne osady w okresie dojrzewania owoców pestkowa powodują masowe ich pękanie a następnie gnicie. Ponadto owoce stała się wodniste nie smaczne i nietrwałe. Wreszcie pogoda deszczowa sprzyja rozprzestrzenianie się chorób.... NAWADNIANIE Ubytek wody transpiracja rośliny plus ewaporacja gleba. Na ubytek wody są w sadzie wpływa temp. prędkość wiatru, wilgotność powietrza, nasłonecznienie. Ewaporacje zmniejszym przez ściółkowanie gleby
SYSTEMY NAWADNIANIA długi łagodny deszcz jest najkorzystniejszym sposobem nawadniania sądu. Istniejące systemy nawadniania zalewowy bruzdowy bez znaczenia w rolnictwie polskim. MINIZRASZACZE powierzchnię gleby w pobliżu roślin. Instalacja umieszczona pod koronami drzew niebezpieczeństwo uszkodzenia przy cięciu. średnio wrażliwy, na jakość wody. Nie zwilża liści międzyrzędzi.... DESZCZÓWNIE Wykonywane za pomocą urządzeń imituje opady deszczu: duży ubytek wody i energii, groźba

Erozji gleby przy silnym wietrze, jakość wody nie ma znaczenia dla systemu pomocne przy ochronie sadów przed przymrozkami. Dobry dla sadów... NAWADNIANIE KROPĘLKOWE Woda podawana przez kroplowniki. Woda przesiąka w głąb profilu glebowego. Dobre równomierne nawadnianie oszczędność energii i wody. Instalacja droga delikatna wrażliwa, na jakość wody...WIATR Wiatry zwiększają transpiracje roślin oraz parowanie gleby wpływając ujemnie na zdrowotność i owocowanie drzew i krzewów owoc

szczególnie szkodliwe są wiatry letnie suche i gorące oraz zimowe suche i mroźne. Silniejsze wiatry w okresie kwitnienia szybko wysusza znamiona pluskow utrudniając lub... PRZYDATNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW GLEB W UPRAWACH SĄDÓWNI Gleby brunatne mają odczyn obojętny lub słabo kwas. Zawierają dużo próchnicy i są zasobne w składnik polarmowę udała się na nich jabłoń i śliwy nie należy jednak sądzić grusz. źe względu na wysoko zalegający węglan wapnia. Bielicowe mają
poziom próchnicy zazwyczaj płytki o niewielkiej zawartości próchnicy o odczynie kwasowo na glebach można sądzić wiśnie czereśnie jabłonie. Czarno... ODCZYN GLEBY Przy badaniu zasobności gleby w skład mineralne kontrolujemy jednocześnie jej odczyn, aby stwierdzić czy gleba nie wymaga wapnowania. Czereśnie wiśnie śliwy morelę brzoskwinie orzechy włoskie i winorośl udaje się na glebach o odczynie bliskim obojętnego pH 6, 7 do 7.1 Jabłonie grusze i porzeczki wymagają gleb lekko kwas

WYBÓR TERENU POD SAD jesienią na wzniesieniu lub terenie wyższym wstawa południowa. Gleby kl. IV. Glina lub słabo gliniaste prawie każdy gatunek roślin sądowniczych gleby piaszczyste tylko te gdzie na przekroju, więc pasy gliny.
Przy planowaniu sadu uwzględniamy typ sadu sądzony gatunek. Siłą wzrostu odmiany podkładka żywność gleby okres eksploatacji sadu dostępne w sądzie maszyny. Założenie sadu nawóz organiczny mineralny. Głęboką orka nawóz wapniowy magnezowy wyrównanie pola. Sądzenie drzew nawóz azotowy


KWATERA Część sadu obsadzona jednym gatunkiem drzew w jednej odmianie wyjątkowo z racji biologii kwitnienia dwie odmiany. 200-300M długości dowolną szerokość. Nasądzenie w kierunku pn-pd zapewnia dobre nasłonecznienie z każdej strony

BIOLOGIA KWITNIENIA ROŚLIN SĄDOWNICZYCH, Aby doszło do zawiązania owoców niezbędne jest zapylenie kwiatów tj. przenoszenie pyłku z kwiatu na kwiat przez wiatr lub owady. Drzewa, które wymagają zapylić pyłkiem z innego drzewa tego samego gat. lub innej odmiany nazwa się je obcopylnymi obco płodnymi należą do nich jabłoń grusze czereśnie. Innym wystarcza własny pyłek a tylko częściowo korzystają z pyłku. Kuzynek nazywamy je częściowo samo...ZAPYLACZE W ODMIANACH OBCOPYLNYCH0

Powinny je łączyć podobny czas kwitnienia. Podobną wytrzymałość pąków i kwiatów. Podobna podatność na choroby. Dobrze, jeśli 1 zapylacz stanowi 10 do 15procent odmiany zapylanej, czyli 1zapylacz na 8zapylanych

ROZSTAWA6X6 dla brzoskwini i moreli jabłonie w rzędzie 1-2 jabłonie karłowe jabłonie półkarłowe jabłonie silnie rosnące. Między rzędami w zależności od naszym i sposobu prowadzenia drzewek karłowe półkarłowe. Grusza odmian silnie rosnących szczepione na podkładach silnie rosnących sadzi w rozstawie odmian słabo rosnących w rozstawie dla sadów  gruszowych zaleca się również standardową odległość między rzędami drzew wynosząca. źliwy powinny rosnąć w rozstawie

czereśnia w rozstawie wiśnie w rozstawie orzech włoski leszczyna sądzi się przeważnie w rozstawie. SYSTEM RADZENIA DRZEW system rzędowy zacienianie się roślin. System pasowy pas dwu i pięcio rzędowy kilka rzędów gęsto poradzonych MODELE SADOW Model holenderski pierwsi w euro docenili wartość jabłoni i grusz i już w latach sześćdziesiątych zaczęli rozwijać model sadu z drzew karłowych sądzonych bardzo gęsto od 2do4tys 1ha  prowadzonych w formie wrzecionowej ta intensyfikacja

uprawy była spowodowana korzystnymi warunkami glebowo i klimatycznymi defilatem ziemi uprawnej i jej wysoka cena bardzo żyzna gleba i obfitość opadów przyniósł takiej uprawie grusz. Wg wzorów holenderskich sad... MODEL FRANCUSKI Najbogatsze tradycję uprawy drzew w formie sztucznej. Plantacje karłowych jabłoni grusz w formie szpaleru swobodnego kratowego i łukowego. Innym sposobem formowania drzew jest prowadzenie jabłoni i grusz i brzoskwiń w formie osiowej z cięciem odmawiającym 

MODEL AMERYKAŃSKI są duże na dużych powierzchniach. Składa się z drzew szczepionych na siewkach lub półkarłowych sądzonych w rozstawie od 4-2.5 Półkarłowe do 7 na 7 silnie rosnące. Drzewa owocują w 5roku po sadzeniu sejmie owocowania osiągają po dziesięciu latach a w uprawie są od trzydziestu do 40lat bardzo intensywnie z karłatnymi jabłoniami i grupami

SYSTEMY UTRZYMANIA GLEBY W SADACH Bez uprawy mechanicznej nie niszczy korzeni rozwijających sie, do 25co w głąb konkurencja darni w stosunku0do wody i substancji organicznych. Murawą gromadzi próchnice. Poprawić właściwości górnej warstwy gleby gromadzi wodę przeciwdziała zakwaszeniu gleby.

Zadarnianie międzyrzędzi pozwala na utrzymywanie przez wiele lat dobrej struktury gleb bez zastosowania obornika. Umożliwia zjeżdżanie do sadu ciężkim opryskiwaczem nawet zaraz po roztopach... ŚCIOLKOWANIE GLEBY Wady i zalety dobry rozwój korzeni drzew. Ochrona przed niskimi temp w bezśnieżnej zimy. Miejsce występowania niebezpiecznych gryzoni. źciółki organicznej naturalne zastępuje sie folią włókniną odblaskowa... Sadów polega na przykryciu gleby pod drzewami słoma łętami
UGOR HERBICYDOWY  utrzymanie gleby w stanie wolnym od roślin Wielosza i trawy... Utrzymuje sie go za pomocą preparatów chwastobójczych, czyli herbicydów pozwalają one utrzymać glebę wolną od okrywy roślinnej czyniąc zbędnym ręczne lub mechaniczne odchwaszczenie pary ugoru herbicydowego w rzędach drzew gleba wzruszona przez narzędzia uprawowe zostaje przerośnięta przy korzenie drzew. Jest to warstwą najlżejsza najlepiej przewietrzona...
MECHANICZNE UTRZYMANIE GLEBY Czarny ugór polega on na tym we od wiosny do lipca utrzymuje sie w międzyrzędziach czarny ugór za pomocą kultywatora lub brony talerzowej. Na początku lipca. Wysiewa sie mieszankę roślin motylkowych i nie w drugiej połowie lata, gdy rośliny te rozrosną się sie zaczną konkurować o wodę azot z drzewami owocowymi wskutek tego drzewa szybciej zakończą wzrost i zdrewnieją przed zimą. Prócz tego mieszanka ta na jeszcze jeden dodatni...
BUDOWA DRZEWA Pęd korona koszem pień konar gałąź przewodnik pęd przedłużający pień-PĘDY DRZEW Długopędy powyżej 20cm powstała z nich części konstrukcyjne gałęzie czy komary owocują brzoskwinie. Krótkopędy 20cm i mnie owocują jabłonie grusze czereśnie. śliwy i morele owocują na długo i krótkopędach.

prowadzenie drzewek w sądzie, po co tniemy? DRZEWO Niecięte wcześniej wchodzi w okres owocowania i owocuje obficiej niż drzewo cięte szybko jednak zagęszcza sie nadmiernie, wskutek czego pogarsza sie, jakość owoców stają sie drobne niesmaczne i słabo zabarwione wycinamy gałęzie chore i martwe w zarodnikami grzybów. Umożliwiony prześwietlenie korony wpływa na wybawienie wielkości i... NARZĘDZIA DO CIĘCIA Piła sekatory stosowa do przycinania krzewów ręczne najlepsze go iglaków
TYPY KORON WRZECIOONWATA Składa sie w przewodnika i dużej liczby niewielkich gałęzi położonych prawie poziomo i smolpyuzag pędami owoconośnymi po posądzeniu jednorocznego dobrze powielanego okulanta lub drzewka dwuletniego od razu nadaje mu sie kształt stożka. w lecie tego samego roku przywiązuje sie pędy pozycji poziomej do pnia. OSIOWA Dla formowania drzew silnych brzoskwini śliw korona w postaci przewodnika i odchodzących od niego wszystkich pędów bocznych. Cięcie w pierwszym
MIKADO Ma dwa przewodniki nowy typ.
Nawożenie analiza wysuszonych liści określa skład i ilość pobranych przez roślinę składników w sezonie, gleby pozwala określić zawartość i ustalić nawożenie n p k ca mg s bor mangan miedź cynk o skuteczności nawożenia decyduje między innymi gleba uwilgocenie temp zawartość próchnicy struktura stosunki pomiędzy poszczególnymi składnikami i pH. Organiczne obornik kompost przed założeniem sadu. Mineralne doglebowo, dolinie uzupełniające. Nawożenie pozakorzeniowe dokarmia
dolistne jest ono szarżę działa od razu błyskawicznie...AZOT0Zawiązywanię paków kwiatowych wzrost kwitnienie owocowanie podstawą budowy białek. niedobór krótkie przyrosty drobne żółte liście owoce czerwone drobne. Nadmiar owoce duże zielone pędy bardzo długie rosną do września. POTAS Niedobór liście drobne przyrosty krótkie cienkie owoce drobne kwaśne brak transportu cukrów zamieranie brzegów liści...FOSFOR odgrywa rolę w przemianach biochemicznych. WAPŃ niedobór owoc
MIKRO ELEMENTY MG składnik chlorofilu liście żółkną a potem brązowieją i opadają. OCHRONA ROŚLIN SĄDOWNICZYCH Metody ochrony chemiczna do zwalczania chorób i szkodników  wykorzystuje sie chemiczne głównie w formie oprysku nieodpowiedni wpływ środowisko naturalne. Występowanie pozostałości pestycydów na owocach niszczenie wrogów naturalnych w sadach MECHANICZNO FIZYCZNA wycinanie chorych porażonych gałęzi. BIOLOGICZNĄ wprowadzanie wrogów naturalnych
semiozwiązki, czyli substancje chemiczne emitowane lub rozpraszane przez organizmy zwierzęce w celu zachowania innych organizmów. METODA NADZOROWANA zakłada zwalczanie szkodników i chorób. METODA INTEGROWANA Nie stosujemy sie raczej metody chemiczna. Stosuje sie pułapki chwytne. POZOSTAJE METODY Kwarantannowa i hodowlana

1.Rośliny ozdobne: zastosowanie roślin ozdobnych, znaczenie produkcji roślin ozdobnych w Polsce, kierunki rozwoju ogrodnictwa w Polsce i na świecie, metody uprawy roślin ozdobnych, metody rozmnażania roślin ozdobnych, wpływ warunków zewnętrznych i hormonów na wzrost i rozwój roślin, zasady nawożenia roślin ozdobnych

2. Rośliny ozdobne cenione ze względu na ich szczególne walory dekoracyjne towarzyszyły człowiekowi od zarania dziejów już starożytni zauważyli ich piękno. Rośliny ozdobne zaczęto sadzić wokół domów zakładano ogrody. Odkrycia geograficzne przyczyniły się do poszukiwania nowych ciekawych gatunków roślin i sprowadzania ich do Europy. Zaczęły zdobywać pałacowe i przyklasztorne ogrody później trafiły także do miejskich i wiejskich zabudowań. Dzisiaj mają ogromne znaczenie w kształtowaniu estetyki naszych mieszkań miejsc pracy i wypoczynku. Rośliny mają także znaczenie kulturowe zwłaszcza rośliny długowieczne, które są świadectwem minionych epok. Często również przypisuje się im znaczenie symboliczne.

3. ZNACZENIE I ZASTOSOWANIE ROŚLIN OZDOBNYCH: Zarówno duże znaczenie jak i powszechne zastosowanie roślin ozdobnych wynika z walorów dekoracyjnych i ich niematerialnej wartości. Służą zarówno do ozdobienia naszego otoczenia jak i wyrażania uczuć w kontaktach międzyludzkich. DEKORACYJNOŚĆ ROŚLIN zdobiących pomieszczenia może być tymczasowa sezonowo związana z określoną fazą rozwoju roślin (kwitnienia czy wybarwienia się liści) lub trwała np. u roślin doniczkowych i ozdobnych liściach czy dekoracyjnym pokoju. Podobne zmienne walory dekoracyjne można obserwować w ogrodzie na rabacie, ale odpowiedni dobór roślin kwitnących w różnych terminach pozwala długo cieszyć się widokiem kwitnącej rabaty. Także w parku o każdej porze roku drzewa i krzewy ozdobne mogą budzić nasz zachwyt pokrojem fakturą liści i zmieniającą się barwą.

4. Historycznie rośliny ozdobne towarzyszyły człowiekowi od zarania dziejów pierwotnie były to zioła rozmaryn dziurawiec rumianek oraz rośliny, którym przypisywano magiczną moc dziewanna wiesiołek prawoślaz. Szukano w nich pomocy na dolegliwości i utrapienia, ale z czasem zauważono walory łączące zdrowotność z pięknem w ten sposób zrodziły się najpierw prymitywne a potem coraz bardziej doskonałe i ozdobne kwiaty kształtowane trudem rąk ogrodników. Towarzyszyły one bóstwom różnych wierzeń w hinduizmie były to róże w buddyzmie kwiat lotosu a chrześcijaństwie białe lilie. Z dalekiego wschodu poprzez ogrody Babilonu kwiaty dotarły do Grecji i Rzymu. Po upadku Rzymu skrył się w ogrodach klasztornych. Renesans odkrycia geograficzne i wielkie poszukiwania roślin sprawiły, że rośliny ozdobne znalazły się w centrum zainteresowania kultury materialnej i niematerialnej, która tak znakomicie sprzyja ich rozprzestrzenianiu aż do chwili obecnej.

5.Zbawienny wpływ drzew na ludzki organizm, czyli sylwoterapia inaczej drzewo terapia. Polega ona na pobudzeniu organizmu człowieka do samo leczenia przez częste obcowanie z drzewami i krzewami.

6. Hortiterapia polega na wykorzystaniu ogrodu i roślin do terapii. Można ją podzielić na bierną tj. spacerowanie po ogrodzie aktywność fizyczna doznania zmysłowe i estetyczne oraz czynną praca przy uprawie i pielęgnacji roślin- sianie sadzenie zbieranie owoców. Celem trapi jest ograniczenie stresu poprzez przebywanie wśród zieleni oraz zadowolenie pacjentów z pielęgnowania roślin. Specjaliści dobierają rodzaj prac ogrodowych do schorzeń oraz wieku pacjentów tak, aby osiągnąć optymalne efekty terapeutyczne. W Polsce hortiterapia nieoficjalnie jest uznana przez ośrodki medyczne za typ terapii i rehabilitacji. Lekcje o tematyce ogrodniczej włączane są do programów ośrodków dysponujących zapleczem ogrodniczym jak budynki opieki socjalnej kliniki medyczne psychiatryczne ośrodki odwykowe szkółki terapii zajęciowej. Hortiterapia to także zajęcia terapii szpitalnej w sferze fizycznej i psychicznej małych pacjentów z zaburzeniami narządu ruchu.

7. Jesteśmy liczącym się w Europie producentem roślin ozdobnych w produkcji pod osłonami zajmujemy 6miejsce w UE po Holandii Włoszech Hiszpan Niemczech Francji polowej 4 pozycja po Holandii Wielkiej Brytanii Niemczech a szkółkarskiej 5 po Francji Niemczech wielkiej Brytanii Holandii.

8 nasza produkcja jest jednak bardziej rozdrobniona ponad 45% upraw w szklarniach lub tunelach prowadzone jest na powierzchni poniżej 0, 1ha a gosp. największe, co najmniej 0, 7ha, stanowią tu zaledwie 5,1%. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku upraw polowych średnia powierzchnia najmniejszych gosp. <0, 1ha wynosi zaledwie 274m2. Jak jednak podkreślają znawcy produkcji roślin ozdobnych w polu często jest tylko dodatkowym źródłem dochodu z gosp. rolnego o innej specjalności. W grupie największych gosp. polowych ok. 75% to gosp. zajmujące reprodukcją cebul kwiatowych.

9. W gr. kwiatów ciętych, których powierzchnia podr. szacunkowo stanowi 65% ogólnego areału uprawy roślin ozdobnych pod osłonami wyróżniają się róże( różna gerbera frezja, tulipan goździk, chryzantema wielkokwiatowa, chryzantema gałązkowa, anturium, lilia

10. W gr. rośliny doniczkowe statystyki uwzględniają również rośliny balkonowo rabatowe, które stanowią 43% produkcji doniczkowej (pod względem liczby produktów kierowanych na rynek) Udział typowych roślin doniczkowych ozdobnych z liści wynosi 35% a tych ozdobnych z kwiatów 22%.

11. Osobną kategorią są chryzantemy produkowane w doniczkach na 1 listopada gdyż ich uprawa odbywa się nie tylko w gosp. ogrodniczych i nie tylko pod osłonami, ale także w polu., Ocenia się, że powierzchnia produkcji tych roślin sięga 800ha. Rośliny balkonowo rabatowe są często ratunkiem dla małych gosp., które prowadzą na miejscu sprzedaż detaliczną. Zarówno w tych zakładach jak i w innych większych nie ma z reguły specjalizacji 40% gospodarstw produkujących rabatówkę ma w ofercie 11-20 gatunków. Ogólnie pelargonie oraz petunie kaskadowe stanowią jednak do 50% towaru.

12. Produkcja roślin ozdobnych w Polsce: produkcja towarowa w gruncie pod osłonami In vitro, produkcja rozsady, cebuli, roślin doniczkowych, kwiatów ciętych i do suchych kompozycji, drzew i krzewów, roślin do terenów zieleni.

13.Nasiennictwo i hodowla zajmuje się produkcją i tworzeniem nowych odmian roślin ozdobnych zajmuje się produkcją nasion roślin ozdobnych

14. Uprawa roślin ozdobnych w Polsce uprawy bezglebowe: uprawy hydroponiczne i uprawy niehydroponiczne Aeroponika

15. Hydroponika KULTURY WODNE hydroponiki metoda uprawy roślin w roztworach wodnych opracowana w 1929r przez EF Gerickiego do wodoszczelnych basenów wpuszcza się periodycznie roztwór odżywczy zaopatrujący korzenie roślin w tlen wodę i składniki mineralne kultury wodne z czasem ulegały różnym modyfikacją. Teraźniejsza hydroponika jest nauką o hodowli roślin bez gleby. Przy uprawie roślin w podłożach hydroponicznych dwa podstawowe i dość istotne czynniki mogą być całkowicie kontrolowane pobór składników odżywczych i tlenu. Uprawa hydroponiczna jest tak samo prosta jak zwykła uprawa w podłożach glebowych Jest kilka ogólnych reguł, których należy się trzymać by stworzony system hydroponiczny był produkowany.

W hydroponice obojętne podłoże bezglebowe głównie nie zwiera samo z siebie substancji odżywczych, którymi rośliny się odżywiają. Wszystkie Mirko i makro elementy są dostarczane w roztworze składników odżywczych. Roztwór przepływa przez system korzeniowy rośliny lub gromadzi się wokół nich w proporcjonalnych odstępach czasu dopóki nie wpłynie w dren. Tlen gromadzący się wokół systemu korzeniowego przypuszczalnie może przyspieszyć wchłanianie składników mineralnych przez rośliny. To, dlatego rośliny w hodowlach bez glebowych rosną szybko są praktycznie w stanie przyswajać substancje odżywcze tak szybko jak są je w stanie przetwarzać. Zarówno w uprawach glebowych jak i uprawie hydroponicznej system korzeniowy przyswaja składniki odżywcze i wodę. Nawet najlepsze podłoże glebowe nie ma tyle zawartości tlenu, co bezglebowe podłoże hydroponiczne.

16.Uprawa u większości roślin odbywa się najczęściej przy pH podłoża hydroponicznego z zakresu 5, 8do 6,8. Odczyn pH roślin uprawianych w hydroponice wymaga szczególnej opieki. Wszystkie składniki mineralne znajdują się w roztworze wodnym odczyn roztworu hydroponicznego bardzo łatwo podlega zmianom pH. System korzeniowy roślin pochłania różnorakie składniki mineralne w zmiennych odstępach czasu, Modyfikacja ilości składnika w mieszaninie roztworu wpływa na jego poziom, pH jeśli odczyn pH podłoża hydroponicznego okaże się być poza określonym dla hydroponiki zakresem 6-6, 5 składniki mineralne mogą nie być przyswajane tak szybko jak jest to określone.

17. Podłoże. Funkcją podłoża hydroponicznego jest gromadzić tlen wodę składniki odżywcze i dostarczyć je korzeniom rośliny. Tak jak w sytuacji z glebą tak i przy podłożu hydroponicznym tekstura jest sprawą nadrzędną. Tekstura podłoża powinna być taka, aby pozwalała mieszaninie na tyle szybko się odsączyć by system korzeniowy miał idealny dostęp do tlenu zawartego w mieszaninie hydroponicznej szybko drenujące się podłoże zatrzymujące małe ilości wody przez dość długi okres czasu jest dobre do aktywnego systemu hydroponicznego. Materiały włókniste jak wermikulit skupiają w swoich komórkach wilgoć i zatrzymywanie płynu jest dość wysokie. Taka odmiana podłoża jest potrzebna przy pasywnym oddziaływaniu kapilarnym w systemie tamponowym. Rozmiar podłoża jest istotny. Tak jak w przypadku gleb mniejsze cząstki tym bliżej siebie się upychają i tym wolniej się drenują. Co raz większe cząstki szybciej się drenują i tym więcej powietrza zahamowują.

18. Korzyści optymalne wykorzystanie potencjału genetycznego rośliny, lepsza kontrola odżywiania rośliny, widoczna poprawa w ilości i wydajności, znaczne skrócenie cyklu wzrostu/ produkcji dla wielu różnych gatunków, efektywniejsze wykorzystanie miejsca, doskonałe wyniki rozmnażania, duże oszczędności w zużyciu nawozów i co ważne wody w sytuacji coraz większego niedoboru wody na świecie. Zupełne eliminowanie herbicydów. Zastępując pestycydy i fungicydy plantatorzy w systemie hydroponicznym często stosują IPM (całościowe zarządzanie elementami szkodliwymi). Wytrzymałość i żywotność roślin z uprawy hydroponicznych następnie przenosi się do warunków glebowych, co otwiera ogromne perspektywy handlowe zwłaszcza dla roślin doniczkowych. Na polu edukacji na wszystkich jej etapach hydroponika wprawia dzieci i dorosłych w podziw kilku krajach zajęcia z hydroponiki zostały już wprowadzone do programów szkolnych i akademickich. Na koniec, ale nie mniej ważnym jest to, że hydroponika stale jest dużym obszarem badań w ostatnich 50 latach metoda była stosowana w najważniejszych ośrodkach badawczych ze względu na jej niezawodność.

19. Aeroponika uprawa aeroponiczna to uprawa roślin w samym powietrzu. Pożywka zawierająca wszystkie makro i mikroelementy wtryskiwana jest do środowiska korzeniowego w postaci mgły. Uprawy aeroponiczne były znane już w latach 70tych XXw. Liczne doświadczenia z zastosowaniem tej metody do uprawy sałaty pomidora ogórka i turystyki prowadzili badacze włoscy w Centralnym Regionie Upraw Rolniczych.

20. Podłoże organiczne mają duże zastosowanie w produkcji roślin ozdobnych pod osłonami. Torf ( asceptyczny lekki łatwo ulega zakażeniu patogenami bardzo niskie pH). Włókno kokosowe. Kora sosnowa lub substrat korowy (naturalna odporność wobec patogenu kora ma niewłaściwy stosunek CN często wymaga odkwaszania). Słoma. Węgiel brunatny (zdolność do zwilżania zatrzymuje wodę wolny od czynników chorobotwórczych). Trociny ( stosowane w produkcji pojemnikowej drzew i krzewów iglastych). Włókno drzewne raczej, jako dodatek objętościowy 50% w mieszankach (produkcja różaneczników). Łuska kokosowa. Łuska kakaowa (wykorzystywana w produkcji roślin balkonowych i rabatowych)

21. Podłoża mineralne: wełna mineralna, wełna szklana, keramzyt, perlit, lawa wulkaniczna, żwir, piasek, wermikulit, zeolit.\

22. Podłoża syntetyczne pianka poliuretanowa, pianka polifenolowa, biało stan, pianka aminowa.

23. Rozmnażanie roślin. Rozmnażanie generatywne jest to rozmnażanie płciowe przy pomocy nasion w ten sposób rozmnażamy wszystkie rośliny jednoroczne i dwuletnie wiele bylin oraz krzewów i drzew. Zalety tego sposobu to otrzymanie jednorazowo dużej ilości osobników, duża zdrowotność otrzymanych roślin, możliwość otrzymania roślin o nowych kombinacjach cech (cenione przez hodowców pracujących nad nowymi odmianami). Wady: otrzymanie zróżnicowanego niejednorodnego materiału (w zależności od gatunku), późne wchodzenie w okres kwitnienia i owocowania (szczególnie niepożądane w przypadku drzew ozdobnych z owoców), trudności z pozyskiwaniem wartościowego materiału siewnego w zależności od gatunku, długi okres spoczynku i kiełkowania nasion w zależności od gatunku,

24. Nasiona większość nasion powinna być zebrana w okresie pełnej dojrzałości, dlatego też owoce należy zostawić na roślinie tak długo jak to jest tylko możliwe. Wiele roślin natychmiast po dojrzeniu owoców wyrzuca nasiona na duże odległości np. popularne bratki, dlatego warto zastosować osłonę z foli lub papieru im dłużej utrzymamy nasiona na roślinie tym lepiej będą się one przechowywały i ich wartość użytkowa będzie wyższa. Nasiona schowane w mięsistym owocu np. ligustru, róży, wydobywamy po wcześniejszym namoczeniu owoców po ok. 24h zgniatamy rozmoczone owoce i zbieramy z wody nasiona następnie przemywamy nasiona wodą resztek miąższu zawiera on substancje hamujące kiełkowanie nasion, suszymy i wywiewamy, dzięki czemu oddzielamy nasiona od resztek miąższu owocu

25. Zabiegi przedsiewne wiele roślin szczególnie krzewów i drze pochodzących z naszej strefy klimatycznej wymaga specyficznych zabiegów umożliwiających kiełkowanie nasion do zabiegów tych należą stratyfikacja i skaryfikacja.

26 stratyfikacja polega na przechowywaniu nasion przez okres kilkunastu miesięcy (w zależności od gatunku) w warstwach wilgotnego podłoża (torf piasek) w tem 0-10C zbieg ten ma imitować naturalne warunki, jakim poddane są nasiona w okresie zimy.

Nasiona naszych rodzimych drzew i krzewów po opadnięciu na zimę Narażone są na deszcze przykrycie zimą liśćmi i śniegiem gdzie w temp bliskich) pozostają do wiosny. Nie są w stanie wykiełkować w czasie nawet bardzo ciepłej jesienie i zimy, ponieważ zawierają duże stężenie inhibitorów wzrostu (substancji hamujących rozwój).

Jest to tzw. spoczynek bezwzględny polegający na tym, że bez względu na warunki pogodowe nasiona nie są w stanie wykiełkować póki nie zmaleje stężenie inhibitorów spoczynku bezwzględnego. Od tego momentu nasiona wchodzą w tzw. spoczynek względny uzależniony od warunków pogodowych. Dzięki temu przystosowaniu nasiona roślin drzewiastych z naszego klimatu są zabezpieczone przed kiełkowaniem wcześniejszym niż na wiosnę. Ta znajomość biologii spoczynku i kiełkowaniem pozwala szkółkarzom na prawdziwe przygotowanie nasion w zależności od gatunku. W praktyce zabieg ten polega na umieszczeniu nasion w pojemnikach (skrzynki doniczki) warstwami na przemian z wilgotnym podłożem i umieszczeniem pojemników w chłodniach. Podłoże należy podlewać tak, aby stale było umiarkowanie wilgotne. Niewielki ilości nasion można wymieszać z podłożem i przechowywać w zamkniętych woreczkach foliowych w lodówce.

27. Skaryfikacja polega na niszczeniu twardej nieprzepuszczalnej skorupy nasiennej. Wszystkie nasiona do wykiełkowania potrzebują wody, która powoduje ich, napęcznienienie jeżeli skorupa jest nieprzepuszczalna dla wody to nasiona nie są w stanie spęcznieć i ni wykiełkują. Skaryfikacja wykonuje się przede wszystkim dla nasion palm i roślin motylkowych (łubiny, Robinia akacjowa)

28 sposoby skaryfikacji: mechaniczna polega na nacinaniu nasion np. tłuczonym szkłem czy papierem ściernym (specjalne bębny wypełnione okruchami szkła lub zaopatrzonymi w tarcze papierem ściernym). Chemiczna polega na traktowaniu nasion stężonymi kwasami (moczenie w roztworach kwasów przez okres uzależnionych od gatunku rośliny. Fizyczna polega na traktowaniu nasion na przemian gorącą i zimną wodą, co spowoduje pękanie skorupy nasiennej (podobnie jak szkło pęka pod wpływem nagłych zmian tem.) Można też moczyć nasiona w wodzie o temp 40C przez 24-48H. Nasiona roślin rabatowych jednorocznych i dwuletnich nie muszą być stratyfikowanych a tylko niektóre wymagają stratyfikacji. Firmy nasienne coraz częściej stosują różne sposoby uszlachetniania nasion.

29. Uszlachetnianie nasion: inkrustracja pokrycie powierzchni nasion środkami grzybobójczymi i owadobójczymi (fungicydy i insekcydy) a następnie cienką warstwą ochronnej glazury. Granulowanie mieszanie bardzo drobnych nasion ( begonia kaktusy) ze specjalną masą wyciskanie przez prasę i suszenie. Otrzymuje się granulki, w których znajduje się kilka nasion. Takie granulki można wysiewać punktowo dużo rzadziej ograniczając w ten sposób I opóźniając zabieg pikowania siewek. Ot Otoczkowanie pokrywanie bardzo drobnych nasion grubą warstwą mieszanki torfowo- gliniastej z dodatkiem pyłu wulkanicznego, która uczyni je większymi i łatwiejszymi do wysiewu. Często do otoczki dodaje się hormony stymulujące wzrost oraz środki ochrony roślin. Po umieszczeniu nasion w wilgotnym podłożu otoczka powoli się rozpuszcza. Taśmy nasienne umieszczenie nasion na wąskiej pokrytej klejem taśmie papieru

30. Tem w procesie rozmnażania roślin. Temp jest jednym z ważniejszych czynników ekologicznych modyfikujących niemal wszystkie procesy życiowe. U niektórych roślin (głównie RDD) istotny wpływ na zakwitanie ma okres obniżenie temp., czyli chłód powodujący wernalizację. Jest to niezbędny proces prowadzący do wytworzenia nasion i szczególnie ważny rozmnażanych głównie z siewu. Wernalizacja u niektórych gatunków jest to warunek zakwitania reakcja jakościowa np. u Delphinium ajacis a u innych to tylko czynnik przyśpieszający przejście w fazę generatywną: reakcja ilościowa np., u Primula Vulgaris

Te niskie temp w czasie wernalizacji mieszczą się w granicach 0-15C czas ich trwania to kilkanaście dni do kilkunastu tyg. Mechanizm wernalizacji jest związany z ekspresją genów warunkujących zakwitanie, nazywanych genami kwitnienia: mechanizm wernalizacji współdziała z fotoperiodyzmem w relacji indukcji kwitnienia.

31. Rozmnażanie wegetatywne wykorzystuje zdolności restytucyjne roślin. Ogromną zaletą tego typu rozmnażania jest otrzymywanie potomstwa identycznego jak roślina mateczna. Ma to ogromne znaczenie szczególnie w przypadku rozmnażania cennych odmian. Sposoby rozmnażania wegetatywnego. Sadzenie pędowe (zielone półzdrewniałe zdrewniałe) liściowe korzeniowe. Podział, odkłady poziome i pionowe (kopczykowanie). Odrosty korzeniowe. Okulizacja i szczepienie. In vitro. Zarodniki (paprocie). Dodatkową zaletą rozmnażania wegetatywnego jest szybsze wchodzenie w okres kwitnienia i owocowania (szczególnie ważne w przypadku otrzymywania drzew i krzewów owocowych). Pobrane części wegetatywne (pędy liście korzenie) mają wiek rośliny mateczne, dlatego cała roślina potomna będzie tak stara jak jej rodzic. Rośliny rozmnażane wegetatywnie odtwarzają informację genetyczną rośliny matecznej np. kolor czy pokrój.

32. Sadzonki nazywamy część rośliny odciętą od rośliny matecznej. Która po umieszczeniu w odpowiednim podłożu wytworzy korzenie i stanie się oddzielną rośliną. Ze względu na pobraną część rośliny wyróżniamy sadzonki pędowe liściowe i korzeniowe.

33. Sadzonki pędowe sporządza się z dobrze wykształconego niekwitnącego pędu, najlepiej z części środkowej sadzonek jest stosowany najczęściej, zarówno przy rozmnażaniu drzew i krzewów jak i roślin doniczkowych. Sadzonki pędowe dzielimy na zielne półzdrewniałe i zdrewniałe. Sadzonki zielne sporządzamy wtedy, gdy pędy nie są jeszcze zdrewniałe, najlepiej w VII najpóźniej do połowy VIII jest to sposób wymagający największej pracy ze strony szkółkarza, choć najszybciej uzyskujemy ukorzenione sadzonki. Sadzonki te są pobierane z liśćmi, więc intensywnie transpirują (parują z liści), co w połączeniu z wysokimi temp w lipcu i niską wilgotnością powietrza powoduje natychmiastowe więdnięcie sadzonek. Dlatego sukces w ukorzenieniu można uzyskać tylko przy zapewnieniu intensywnego zraszania i wietrzenia pomieszczeń z sadzonkami.

Zdecydowanie łatwiejsze w pielęgnacji, choć dłużej ukorzeniające się są sadzonki półzdrewniałe i zdrewniałe. Sadzonki półzdrewniałe sporządza się w drugiej połowie VIII i w IX. Pędy są w tedy już lekko zdrewniałe (trzaskają podczas zginania pędu), ale fotosyntetyzują, więc należy je ciąć z liśćmi. Ukorzeniają się nieco dłużej niż sadzonki zielone, ale są mniej wrażliwe i nie wymagają takiej opieki jak sadzonki zielone. Sadzonki zdrewniałe natomiast sporządza się w okresie

34 dł. sadzonek u większości gat. korzenie wytwarzane są w tzw. węzłach, czyli miejscach wyrastania nowych pędów i liści, dlatego też każda sadzonka powinna posiadać przynajmniej 1 węzeł, który po włożeniu do podłoża wyda korzenie. Ponadto sadzonka powinna mięć drugi węzeł, z którego nad podłożem wyrosną nowe pędy i liście. Można, więc przyjąć, że minimalna dł. sadzonki powinna wynosić 2 węzły. Trudno natomiast określić, dł. sadzonki w centymetrach gdyż dł. międzywęźla (odległość od węzła do węzła) jest cechą gatunkową. Nie warto jednak robić tak małych sadzonek gdyż długo trzeba czekać aż roślina uzyska wartość handlową. Jest to zasada jedynie wtedy, gdy dysponujemy małą ilością bardzo cennego materiału i chcemy szybko uzyskać dużo nowych roślin. Nie powinno się też wykonywać zbyt długich sadzonek gdyż gorzej się one ukorzeniają są bardziej narażone na wysychanie szczególnie sadzonki zielne i półzdrewniałe.

35. Wykonywanie sadzonek. Cięcie sadzonek powinno się zawsze wykonywać ostrymi sterylnymi narzędziami z roślin matecznych pobieramy sekatorem całe pędy, które następnie tniemy na sadzonki w pomieszczeniu. Sadzonki zielne tniemy ostrym nożem w chłodnym wilgotnym pomieszczeniu, zabezpieczonym przed upałami. U gat. mających szczególnie duże blaszki liściowe skazane jest przycięcie liści w celu ograniczenia powierzchni parowania. Ucięte sadzonki zabezpieczamy natychmiast np. w wilgotnych woreczkach foliowych. Wysadzanie przygotowanego materiału powinno się odbyć jak najszybciej, gdyż sadzonki łatwo więdną lub pleśnieją. Pędy na sadzonki zdrewniałe pobieramy z jednorocznych, zdrowych pędów po opadnięciu liści najlepiej po pierwszych mrozach. Pędy zabezpieczamy w wilgotnych chłodnych pomieszczeniach aż do momentu, gdy będziemy gotowi do cięcia pędów na sadzonki. Pędy można ciąć całą zimę gotowe sadzonki natychmiast wiążemy w pęczki i dołujem w wilgotnym podłożu. Wysadzamy je do podłoża wiosną. Podczas cięcia sadzonek należy pamiętać o ich biegunowości – ukorzenią się tylko włożone dolną częścią do podłoża w tym celu wykonujemy inne cięcie na dole inne na górze. Cięcie dolne wykonujemy prostopadle tuż pod pąkiem (patrz rys) a górne ukośnie nad pąkiem (tak, aby woda opadowa spływała z sadzonki). Sadzonki najlepiej jest ciąć ostrym nożem. Pędy, które mają bardzo gęsto osadzone węzły (np. ligustr) nie trzeba się przejmować liczeniem węzłów i do cięcia całych naręczy pędów można wykorzystać np. piłę elektryczną

36. Podłoże do ukorzeniania sadzonek. Podłoże do sadzonkowania powinno mieć podobne wł. jak podłoże do wysiewu nasion powinno być przepuszczalne a jednocześnie trzymające wodę sterylne i ciepłe. Bardzo dobrym podłożem jest mieszanka torfu z perlitem a nawet sam torf. Podłoże nie musi być bogate w substancje pokarmowe, ponieważ ukorzenione sadzonki są natychmiast przesadzane do doniczek. Sadzonki zdrewniałe można wysadzać bezpośrednio do gruntu do dobrze uprawionej zdrenowanej gleby.

37. Wysadzanie i pielęgnacja sadzonek. Sadzonki przed włożeniem do podłoża traktujemy ukorzeniaczem (proszkiem lub papką) zawierającą hormony roślinne pobudzające rozrost kalusa a następnie korzeni) i umieszczamy w skrzynkach doniczkach lub bezpośrednio w gruncie pojemniki z sadzonkami przykrywamy materiałem zapobiegającym parowanie (szczególnie ważne w przypadku sadzonek zielnych) np. agrowłókniną. Temp powietrza podczas ukorzeniania sadzonek powinna wynosić ok. 20C, natomiast podłoże powinno być o kilka stopni wyższa. Latem podczas ukorzeniania sadzonek zielnych. W szklarni tunelu lub inspekcie, temp powietrza i podłoża przekracza nieraz 50C, dlatego niezbędne jest systematyczne wietrzenie pomieszczeń i cieniowanie całych pomieszczeń (np. białą farbą) lub pojemników (maty cieniujące).

38. Podział roślin najbardziej charakterystyczne dla roślin jednokomórkowych oraz dla roślin ziemnych z rozgałęzionymi pędami podziemnymi i nadziemnymi np. konwalia majowa, bluszcz, kurdybanek, tojeść rozesłana, jaskier rozłogowy, fiołek wonny

39. Okłady poziome płaskie; u hortensji ogrodowej jaśminowca kaliny klonu magnolii oczaru porzeczki krwistej tawuły żylistka i niektórych różaneczników. Okłady wielokrotne przy rozmnażaniu pnączy. Odkłady pionowe Dereń i lilak. Odkłady powietrzne – kalmie, magnolie, niektóre różaneczniki.

40. Odrosty korzeniowe. Pędy nadziemne rozwijające się z pączków przybyszowych lub pąków śpiących na korzeniach. Odrosty korzeniowe wytwarzane są przez liczne drzewa i krzewy oraz rośliny zielone np. bez pospolity, chrzan pospolity, róża. Tworzenie odrostów korzeniowych można wywołać przez celowe zranienie korzeni. Odrosty korzeniowe wykorzystuje się przy rozmnażaniu roślin ozdobnych oraz ratowaniu drzew i krzewów o przemarzniętych koronach

41. Szczepienie. W kwiaciarstwie szczepienie odgrywa bardzo małą rolę, natomiast ma duże znaczenie w produkcji drzew i krzewów ozdobnych. Jest ono podstawową metodą rozmnażania wielu odmian drzew liściastych np. buków jabłoni klonów i iglastych np. sosen, świerków jodeł itp. Do szczepienie uciekamy również wtedy, gdy chce się uzyskać charakterystyczne formy pokrojowe pienne lub zwisłe (płaczące) np. u róż, wierzb modrzew i fuksji bluszczu

42. Zarodniki u paproci. Rozmnażanie za pomocą zarodników występuje u mszaków i paprotników. Dlatego określa się je roślinami zarodkowymi. Zarodniki to specjalne komórki, które są odporne na niekorzystne warunki panujące w środowisko. Są odporne dzięki charakterystycznej budowie ściany komórkowej. Powstaje wewnątrz zarodni po osiągnięciu dojrzałości wysypują się z zarodni poczym kiełkują i powstaje nowa roślina.

43. Rozmnażanie przez specjalne organy pochodzenia pędowego i korzeniowego. 1. Cebule poziemny organ spichrzowy złożony ze skróconej łodygi zwanej piętką, na której osadzone są mięsiste łuski otaczające wierzchołek wzrostu. Cebule osłonięte np. narcyz irys tulipan, cebule nieosłonięte np. korona cesarska Lilia galtonia. Sposoby rozmnażania roślin cebulowych: odejmowanie cebul przybyszowych, dzielenie cebul, sadzonkowanie liści, sadzonkowanie łusek lub ich fragmentów

44. Bulwy powstają w wyniku zgrubienia pędu części podliścieniowej lub korni. Bulwy dzielimy na: pędowe ( frezja, gladiola, Krokus), hypokotylowe (begonia, cyklamen), korzeniowe (dalia Storczyk)

45. Kłącza to zmodyfikowany pęd podziemny posiadający węzły (wyrastają z nich korzenie i liście) i międzywęźla np. Canna, Irys, sansewieria, Calla, Konwalia. Korzenie burakowate (marchwiaste) np. Piwonia

46. Podstawowe pojęcia. Pożywka, eksplant, organogeneza bezpośrednia, pośrednia, embriogeneza pośrednia bezpośrednia, pasażowanie

47. Eksplant hodowany w warunkach sztucznych In vitro fragment narządu pobierany z organizmu. Wytwarzając eksplant pierwotny warto zwrócić uwagę na wiek rośliny(młode zdrowe intensywnie rosnące rośliny są lepsze) wybór organu roślinnego do pobrania eksplantu (najłatwiej dalszy wzrost podejmują części roślin zawierające różnego rodzaju tkanki merystema tyczne) porę roku (okres wiosenny- najwyższa wydajność warunki wzrostu rośliny donorowej (optymalne warunki rozwoju odpowiednie oświetlenie, temp nawożenie) tan fitosanitarny roślin. Eksplantaty poddaje się sterylizacji najczęściej wykorzystując do tego celu roztwory podchlorynu sodu potasu Lub wapnia, chloraminę T chlorek rtęci, etanol, wodę utlenioną. Ważne jest żeby czas sterylizacji nie był zbyt długi oraz stężenie substancji odkażającej nie był zbyt długi oraz stężenie substancji odkażającej zbyt wysokie, ponieważ może to wywołać zamieranie tkanek.

46. Przegląd kultur In vitro materiał wyjściowy do kultury In vitro stanowią eksplanty pierwotne, które wyłożone na pożywkę regenerują pędy lub formują kalus. Ze względu na rodzaj użytego eksplantu wyróżniamy kilka rodzaji kultur: kultury kalusa- kalus to stale dzieląca się bezradna histologicznie tkanka mająca wygląd bezpostaciowej masy pod względem genetycznym jest niestabilna, często mogą występować zmiany liczby i struktury chromosomów. Kultury są wykorzystywane w badaniach nad różnicowaniem się komórek i morfogenezą. Mogą stanowić materiał wyjściowy do uzyskania zawiesin komórkowych i pojedynczych komórek. Stosowane również do rozmnażania wielu roślin ozdobnych dzięki zdolności regeneracji całych roślin z kalusa lub wytworzenia zarodków somatycznych.

47. Kultury zawiesin komórkowych materiałem wyjściowym jest kalus zmacerowane zarodki lub tkanka miękiszowa. Hodowle prowadzi się na płynnych pożywkach na wytrząsarkach. Mają zastosowanie w badaniach matująco selekcyjnych poziomie komórkowym.

48.Kultury protoplastów- protoplasty to komórki roślinne pozbawione enzymatycznie lub mechanicznie ściany komórkowej Uzyskuje się je najczęściej z komórek miękiszowych liści lub z kalusa.

49 kultury pylników i mikrospor służą do indukowania procesu androgenezy i uzyskania roślin haploidalnych.

50. Kultury zarodków wykorzystywane do przerywania spoczynku nasion i uzyskiwania roślin z nasion niezdolnych w zwykłych warunkach do kiełkowania. Mogą zapewnić rozwój zarodków mieszańcowych służą również do oceny żywotności nasion głównie gatunków drzew iglastych liściastych i owocowych. Stosuje się je także do badań nad przebiegiem procesów wzrostu i rozwoju oraz wpływem światła temp subst mutagennych o regulatorów wzrostu na zarodki.

51. Kultury merystemów stosowane do uwalniania roślin do patogenów, Jako uzupełniające stosowane są chemioterapia i termoterapia.

52 kontury organów roślinnych stosowane do mikrorozmnażania. Wykorzystują zdolność roślin do tworzenia organów przybyszowych lub regeneracji z pierwotnej tkanki merystema tycznej z eksplantu. Do kultur organów roślinnych wyróżnia się: pąki wierzchołkowe, wycinki węzłów z pąkiem bocznym, fragmenty liści, ogonki liściowe, kwiatostany, fragmenty cebul bulw lub kłączy.

53. Pożywki stosowane w kulturach In vitro różnią się składem w zależności od gat. rośliny typu tkanki użytego do hodowli. Ich zadaniem jest dostarczenie eksplantatom niezbędnych składników do prawidłowego rozwoju. Skład chemiczny pożywek jest jednym z najważniejszych czynników determinujący wzrost eksplantów.

54. W skład pożywek wchodzą sus mineralne: makro i mikro elementy, ultra mikroelementy. Sus organiczne cukry aminokwasy witaminy regulatory wzrostu. Najczęściej stosowane pożywki : white`a (1943), Murashige i Skoog`a (1962), Lismaier`a i Skoog`a (1965), Gamborga (1968), Nitscha i Nitscha (1969)

55. Etapy In vitro Etap I uzyskanie sterylnych kultur pożądanych odmian (inicjacja) polega na przeniesieniu na pożywki sterylnych fragmentów roślin i pobudzeniu ich do wzrostu. Fragmenty roślin używane do inicjacji kultur to pąki wierzchołkowe boczne szypułki kwiatowe czasem fragmenty pędów z pąkami bocznymi. W zależności od rodzaju i odmiany proces inicjacji trwa zwykle kilka miesięcy.

56. ETAP II stabilizacja kultur polega na zmniejszeniu rozmiarów pędów roślin i uzyskanie materiału o niezdrewniałych tkankach, który po wielokrotnym przekładaniu na odpowiednie pożywki zaczyna intensywnie rosnąć i pozwala rozpocząć rozmnażanie na skalę produkcyjną. Etap ten trwa od 3 m do 2lat, zależnie od odmiany rozmnażanej rośliny. Przyjmujemy, że etap ten kończy się po uzyskaniu ok. 100 wieloroślinek lub pojedynczych mikrosadzonek z odmiany, w tym etapie rośliny nie posiadają korzeni konieczne składniki pobierają powierzchnią stykającą się z pożywką lub zanurzoną w niej.

57. ETAP III rozmnażanie na skalę produkcyjną. Wieloroślinki dzieli się skalpelem na pojedyncze mikrosadzonki i umieszcza po kilkanaście sztuk na pożywce mnożącej zawierającej syntetyczne cytokininy. Etap ten trwa 4-10tyg i jest powtarzany wielokrotnie aż do uzyskania pożądanej ilości roślin. Nie można bez końca powtarzać tego etapu, kultury sterylne trzeba odnawiać główne przyczyny, dla których konieczne jest odnawianie kultur roślin In vitro to sterylności i dbałość o zdrowotność i duży wigor sadzonek otrzymanych metodą laboratoryjną

58. Etap IV elongacja i przygotowanie do ukorzenie niania. Ostatni etap przebiegający w warunkach sterylnych. Polega na umieszczeniu pojedynczych roślinek na pożywce zawierającej syntetyczne auksyny (regulatory wzrostu wspomagające wytwarzanie korzeni) mikrosadzonki powiększają swoje rozmiary po 3-4 tyg. opuszczają laboratorium i warunki sterylne

59. Aklimatyzacja do warunków szklarniowych i polowych roślin pochodzących z kultur In vitro. W czasie tego etapu produkcji mikrosadzonki uzyskane na pożywkach w laboratorium muszą wytworzyć własny system korzeniowy, funkcjonalny mechanizm transpiracji warstwy ochronne tkanek i uruchomić własny efektywny proces fotosyntezy muszą zahartować się do warunków szklarni i szkółki. Rośliny wyjęte z pożywki są oczyszczane z jej pozostałości, płukane i zabezpieczane przed chorobami grzybowymi. Następnie rośliny wysadzane są do skrzynek wypełnionych czystym kwaśnym torfem. Zapewniamy im wysoką wilgotność powietrza (100% wilgotności wzgl.) temp 22-25C i oświetlenie 16/24h. Mikrosadzonki po kilkunastu dniach wytwarzają korzenie stopniowo obniżamy wilgotność powietrza po 6 tyg. skrzynki z roślinami odkrywamy całkowicie.

60 do palet rozsadowych wysadzamy rośliny po upływie 8tyg od opuszczenia warunków sterylnych. Materiał hodowlany w multipletach, gotowy do dalszego przesadzania uzyskuje się po kolejnych kilu miesiącach wzrostu zależnie od pory roku i odmiany. Po kolejnym przesadzeniu uzyskujemy materiał handlowy w doniczkach p 9

61. Możliwość zastosowania kultur In vitro 1 szybkie i masowe rozmnażanie cennych gat. i genotypów np. u gwoździków z jednego merystemu można uzyskać 10milionów sadzonek. Obecnie na świecie za pomocą kultur In vitro produkuje się 800mil szt. roślin rocznie, z czego 90% to gat. ozdobne. 2 Rozmnażanie gat. wymierających.3 Rośliny takie można dzięki rozmnażaniu In vitro przywrócić do naturalnego środowiska. 4 Uzyskanie roślin wolnych niekrzyżowalności oraz hodowla mieszańców heterozygotycznych. 5 Produkcji sztucznych nasion składają się one z somatycznego zarodka i syntetycznej osłony spełniającej funkcje ochronno- odżywczą. 6 Przerywanie spoczynku nasion. 7 Uzyskanie klonów roślin o pożądanych i wyselekcjonowanych cechach na przykład drzew o zwiększonej odporności na warunki stresowe lub patogeny. 8 Produkcję wtórnych metabolitów dla przemysłu farmaceutycznego.

62. Wpływ warunków zewnętrznych na wzrost i rozwój roślin ozdobnych. Czynniki zewnętrzne takie jak światło woda ciepło powietrze elektryczność naturalna występują równolegle i mają wpływ na wzrost i rozwój roślin.

63. światło naturalnym źródłem światła jest słońce. Natężenie promieniowania docierającego do ziemi jest wysokie i wynosi ok. 1050 W/m2. Pośredni wpływ na roślinę ma światło inicjujące fotosyntezę, dla której jest źródłem energii

57. Rośliny C4- Rośliny C4 charakteryzuje wysoka wydajność fotosyntezy ze względu na wyeliminowanie lub silne ograniczenie fotorespiracji. Są jednak wrażliwe na chłód. Należy do nich trzcina cukrowa, kukurydza, proso. Na obszarach o klimacie gorącym.

58. roślin CAM- rośliny gruboszowate, storczykowate, ananasowe, proces fotosyntezy u tych roślin wykazuje silne przystosowanie do powtarzających się cyklicznie okresów suszy.

Do grupy tej należą rośliny, które ze względu na klimat muszą prowadzić szczególnie oszczędną gospodarkę wodną 59. Ze względu na czas oddziaływania światła rośliny podzielono na: rośliny dnia krótkiego (dzień długości 10-16 h) np: Chryzantemy, szarłat zwisły, stokrotka, bratek, dalia, bieluń, astry (kwitną jesienią), 60. Rośliny dnia długiego- ketnia, gipsówka, Są to rośliny dnia długiego, które zakwitają gdy w cyklu dobowym zostaną poddane działaniu oświetlenie przekraczającego krytyczny okres (od 8-15 godzin). Gromadzą wówczas w liściach fitochrom P730 który stymuluje ich kwitnienie.  61. Rośliny nie wrażliwe na długość dnia: bodziszki, grochem pachnący, fuksja mieszańcowa, różaneczniki 62. Doświetlanie przez: lampy rtęciowe, sodowe, wysokoprężne sodowe, metalohalogenowe. 63. Zmniejszanie natężenia światła przez: 1. Cieniowanie- zbyt wysokie natężenie światła, może powodować zaburzenia we wzroście roślin (begonia, paprocie). Do krótkiego używa się: kredy, wapnia, glin, cieniówka, kurtyna- specjalne tworzywo, które używa się….. 64. 2 zacieniowanie upraw- wejścia w fazę generatywną potrzebują skrócenia dnia…..

65. Sterowana uprawa chryzantem- na zbiór XI- rośliny mateczne jarowizowane 2-4 tyg (temp 10C po tym okresie podniesiona do 16C). Wzrost wegetatywny roślin chryzantem przy dniu 16 godz i dłuższym. Doświetlanie upraw przy dniu krótszym niż 16h (VIII- VI) np.: przez przemywanie przez 1-3 godz nocy, bądź przedłużanie dnia: wzrost generatywny przy dniu 10h i krótszym (zaciemniane od III- XI ) zaciemniane od 17-7 rano. Ukorzenione sadzonki i sadzone na miejsce stałe. 4-9 tyg uprawa w warunkach dnia długiego zamieranie. Uprawa w warunkach dnia długiego 20cm. Rośliny poddają się działaniu dnia krótkiego zacienienie przerywamy gdy zabarwi się pąk kwiatowy. 66. Hydrofity- rośliny wodne, rośliny wodnopączkowe żyją w środowisku wodnym, grzebień biały, grążel żółty. Higrofity- są przystosowane do warunków środowiska mokrego, zasadowego w wodę np.: kosanciec, tetanek, cantedeskia etiopska 67. Kseofity- rośliny sucholubne. suchorośla, sklerofity rośliny żyjące w warunkach długotrwałej suszy powietrza i gleby (pustynie, stepy, nagie skały);wykazują specyficzne cechy budowy, np. silnie rozwinięty system korzeniowy, zredukowane liście; dzielą się na: sukulenty i kserofity właściwe, np. mirt, wawrzyn, rozmaryn, wrzosowate, większość iglastych. Przykładami kserofitów są m.in.: kaktusy, agawa, rozchodniki, rojnik, wilczomlecz, jałowiec. Kriofity- ekol. rośliny o optimum termicznym dla wzrostu poniżej 20oC, występujące w okolicach wysokogórskich lub podbiegunowych, w klimacie zimnym i suchym, wyłącznie i stale albo fakultatywnie (rosną także w innych środowiskach) lub przypadkowo. psychofity- rośliny przystosowane do siedlisk zimnych i suchych np: niektóre trawy 68. Cytokininy-– grupa regulatorów wzrostu i rozwoju roślin wśród których znajdują się hormony roślinne oraz substancje o działaniu podobnym do hormonów roślinnych jednak nie występujące naturalnie w roślinach. Gibereliny, giberelina – są zaliczane często do regulatorów wzrostu i rozwoju roślin, jednakże nazwa gibereliny nie jest równoznaczna z hormonem roślinnym. Gibereliny należące do fitohormonów regulują wzrost i dojrzewanie roślin. Etylen- Etylen jest gazem, który powstaje w owocach w czasie dojrzewania owoców. Gaz ten jest powszechnie używany do przyśpieszenia owoców cytrusowych eksportowanych z ciepłych krajów. Owoce te są zrywane jeszcze przed osiągnięciem pełnej dojrzałości . Aby przyśpieszyć ich dojrzewanie, po przetransportowaniu do kraju docelowego przechowuje się z dodatkiem etylenu w powietrzu. Dzięki temu gazowi przyśpiesza się oddychanie takich owoców jak pomarańcze, mandarynki i cytryny. Jednak nie wszystkie owoce ( np. brzoskwinie i morele ) wykazują przyśpieszone dojrzewanie w czasie przechowywania ich w powietrzu nasyconym etylenem. Świadczy to jednoznacznie o tym , że na dojrzewanie owoców mają jeszcze inne czynniki poza etylenem. W czasie przechowywania owoców w warunkach częściowej próżni albo w powietrzu o niskiej zawartości tlenu , nie wykazują one wzrostu dojrzewania. W tych warunkach owoce mogą być przechowywane przez długi czas.

Jeśli etylen ma właściwości przyśpieszania dojrzewania owoców to znaczy że jest on hormonem starzenia się roślin.  69. Tulipany- temperatura wpływa na czas kwitnienia cebuli. Produkcja tulipanów- wysoka temperatura przez krótki czas, 34C, 2 metody standardowa +9C, metoda +5C 70. Pędzenie standardowe- cebule po posadzeniu poddaje się działaniu niskiej temperatury (od +9C do +2C) w której ukorzeniają się przed wstąpieniem ich do szklarni chłodzenie cebuli 14-20 tyg, 507 tyg na sucho w skrzyniach, 7-12 tyg w dołowniku lub październiku pędzenie specjalne metoda +5- pobranie cebul matecznych w zależności od przewidzianego terminu sadzenia np.: pobieranie cebul ok 15 VI, przeparowanie, początek, chłodzenie cebul od 25 VII w stałej temp +5