PASZKIEWICZ, CZĘŚĆ 2: ZAŁOŻENIA TEORII PSYCHOLOGICZNYCH

-W opozycji do empiryzmu logicznego soi esencjalizm metodologiczny
-Założenia ontologiczne teorii = najbardziej ogólne założenia dotyczące przedmiotu teorii. Leżą u ich podłoża racje funkcjonalne – przekonania, że założenia te pełnią ważną funkcję w danej teorii.
Składają się na nie (na założenia onto):
a) funkcje wewnętrzne (funkcje scalające poszczególne części teorii) – założenia ontologiczne ustalają znaczenie, chodzi tu np. o specyficzny język obserwacyjny. W esencjalizmie język obserwacyjny „powierzchnia” zjawiska. A „esencja” to treść, „istota”
b) funkcje zewnętrzne (wiążą teorię z jej pozateoretycznym kontekstem)

Założenia teorii pełnią funkcję heurystyczną: porządkują we własnym języku pewien zakres doświadczenia ludzkiego. Uporządkowanie polega na wprowadzeniu języka obserwacyjnego, który jest jednocześnie językiem „naturalnej interpretacji”, czyli zanurzonej w kontekście danego założenia ontologicznego. Taka naturalna interpretacja to inaczej praktyka, która trakuje ontologię jako nośnik swoich wymagań wobec teorii.

Jeśli zaś chodzi o rekonstrukcję założeń istniejącej już teorii ważne jest:
a) wykorzystanie w analizie założenia o syndromatycznym charakterze każdej teorii (hehehe, zaczęło się),
b) ewentualne warunki dodatkowe nałożone na teorię.
Trzeba też brać już pod uwagę pozateoretyczny kontekst danej teorii.

Dlaczego w analizowaniu teorii warto dołożyć rozważania dotyczące założeń epistemologicznych?
Ależ to proste!
a) poglądy epistemologiczne przesądzają kształt poglądów ontologicznych (czyli pytanie o sens i prawdę często ukształtowuje poglądy dotyczące bytu, proste ), w praktyce wygląda to tak, że przekonania o tym, JAK należy badać wpływa na to CO decydujemy się badać.
Czasami epistemologia może być ontologią, kierunek zależności jest jednak zawsze: od epistemologii do ontologii.
Dlaczego epistemologia jest taka ważna w rekonstuowaniu, zmienianiu istniejącej już teorii? Na mój „chłopski” rozum: Ponieważ dodając nowe elementy do istniejącej już teorii – muszą one tworzyć sensowną, spójną całość, w kontekście, w jakim ta teoria kiedyś powstawała. Jeśli nei byłoby takiej spójności, to poszczególne elementy byłyby jakby ze sobą niezwiązane, nie tworzyłyby spójnej, zgranej jednej całości.

Warunek, jaki muszą spełniać teorie, by zostały poddane analizie:
a) duża ogólność – wtedy można przypuszczać, że poszczególne elementy są ze sobą powiązane jako twierdzenia wyrażone w danym konkretnym języku obserwacyjnym, po 2: języki obserwacyjne ogólnych teorii należą do różnych naturalnych interpretacji, czyli zakładających różne ontologie.
-Znajomość treściowej zawartości teorii – umożliwia powiązanie teorii z jej pozateoretycznym kontekstem, by było to możliwe, konieczne jest na samym początku zróżnicowanie ontologii teorii.

PSYCHOLOGIA I TEORIE PSYCHOLOGICZNE:
-Teoria powinna odpowiadać założeniom psychologicznym, czyli koncentracji na danego rodzaju problemach (np. teoria osobowości, teoria zachowania, teoria S-R)
-„teoria” w tym kontekście to po prostu „punkt widzenia” na daną problematykę psychologiczną. Jest ona oczywiście wyrażana specyficznym językiem technicznym, charakteryzuje badaczy określony styl myślenia
-to co według wielu psychologów nazywane jest teorią to po prostu zbiór przekonań.
*istnieje też empiryczna warstwa teorii
-to raczej wewnętrznie zintegrowane kierunki myślenia o przedmiocie badań, perspektywach

1. Teoria psychologiczna ma charakter syndromatyczny – przeciwny eklektyzmowi, dzięki temu można uznać psychologię jako naukę (wielo)paradygmatyczną.
-To założenie, podczas przeprowadzania analizy danych teorii funkcjonuje dwojako: jako heurystyka postępowania metodologicznego (:D) oraz jako hipoteza dotycząca struktury teorii
Jeśli heurystyka okaże się efektywna to będzie jednocześnie weryfikacją identycznej z nią opisanej tezy dot. struktury teorii.
2. W psychologii ze względu na mnogość istniejących już teorii – nie należy szukać odpowiednich, co problemem jest wybór. – różne punkty widzenia w psychologii i konieczność odniesienia się do nich w swojej pracy.

W dalszej części książki będzie analiza 3 teorii – behawioryzmu, psychoanalizy i psychologii humanistycznej. By je poddać analizie, w myśl esencjalizmu metodologicznego:
1. Muszą być wystarczająco ogólne
2. Powinny różnić się z sobą ze względu na przedmiot badania/ metody jego poznania
3. Powinny posiadać praktyczne zaplecze, czyli pozateoretyczny kontekst.

To także połączenia różnych filozofii:
1. Behawioryzm – Skinner – dla niego behawioryzm to „filozofia nauki zainteresowana przedmiotem i metodami psychologii”
2. Psychoanaliza – jest nie tylko ontologią (filozofią człowieka wypowiadającego się na temat natury ludzkiej) ale i teorią społeczeństwa
3. Psychologia humanistyczna – nie wychodzi poza rozważania o naturze człowieka, które były zresztą wcześniejsze niż jakiekolwiek poczynania badawcze.

Wniosek – każdy psycholog posługuje się założoną wcześniej koncepcją człowieka, która nawet jeśli nie jest zwerbalizowana, to wpływa na jego działalność, dlatego ważna jest w psychologii werbalizacja explicite tych założeń o człowieku po to, by poddać je krytyce albo rewidować.

Maslow – psychologia humanistyczna jako Trzecia Siła w Psychologii.

Analiza psychoterapii w danych nurtach psychologii należy do założenia 3 – o pozateoretycznym kontekście (praktyka).

Istotne – żadna z analizowanych teorii nie jest pojedynczą teorią. To raczej grupa teorii objęta jedną nazwą.

ROZDZIAŁ 4 – NATURALISTYCZNA I HUMANISTYCZNA KONCEPCJA PSYCHOLOGII.

J.S. Mill – postulat, by nauki społeczne rozwijać na kształt nauk przyrodniczych, głównie fizyki. Bo:
a) prestiż nauk przyrodniczych w przeciwieństwie do nauk społecznych
b) być może, jeśli odniosły taki sukces – posługują się lepszymi metodami niż ps. eksperymentalna?
Pogląd, że nauki społeczne powinny rozwijać się modelem nauk przyrodniczych – NATURALIZM
-oparty jest na metodologicznej jedności nauki, przeniesienie ich (nauk społ.) na metodologiczny grunt nauk przyrodniczych
-Źródłem naturalizmu – filozofia neopozytywistyczna. Widać w niej duży wpływ fizyki i tego, co się w niej działo: liberalizacja wymagań wprowadzania pojęć w naukach empirycznych, po to, by zaakceptować status quo, którym było w fizyce posługiwanie się pojęciami dyspozycyjnymi czy teoretycznymi
-redukcjonizm ontologiczny, metodologiczny
-Ówczesne zmiany w naukach społecznych, głównie w psychologii: Watson: „psychologia jest obiektywną, eksperymentalną gałęzią nauk przyrodniczych”, „Psychologia potrzebuje introspekcji NIE bardziej niż fizyka czy chemia” (czyli NIE potrzebuje :D)
-Opór behawioryzmu wobec dawnej psychologii introspekcyjnej to opór wobec METODY ps. Intro.
-Konceptualizacja przedmiotu w psychologii powinna być tak dokonana, by był on dostępny modelom analogicznym do metod nauk przyrodniczych
-prawdziwość/ fałszywość zdań podlega intersubiektywnej kontroli w behawioryzmie. Odrzucenie introspekcji to nie odrzucenie ontologiczne tylko metodologiczne. Odrzuca się ten przedmiot badania, bo jest on po prostu niemierzalny, w związku z czym…
-….to zachowanie stało się przedmiotem badania
-Później behawioryzm odrzuca świadomość, ale to inna bajka.
-behawioryzm metodologiczny: świadomość może być uznana za instrument/ narzędzie, którym posługują się wszyscy badacze
-Zachowanie – jako rzeczywistość jedyna
-Założenie, że psychologia bada zachowanie sprawiło, że zainteresowano się także zachowaniami zwierząt
-neopozytywizm wpłynął na rozwój behawioryzmu

Empiryzm logiczny – neopozytywizm:
-zakwestionowane jako nieadekwatne
-zakwestionowany logicyzm – ostre przeciwstawienie kontekstu uzasadniania do kontekstu odkrycia. Wyjaśnienie nomologiczno-dedukcyjne jako jedno z wyjaśnień – ataków na logicyzm, a raczej jego brak. Nie mam pojęcia.
-Wskazywano, że funkcją wyjaśnienia naukowego jest i nienaukowego to uczynienie czegoś zrozumiałym. Zgodnie z tym przekonaniem, rodzaj przesłanek, związku logicznego między przesłankami i wnioskiem – kluczowe do zrozumienia istoty każdego wyjaśniania. To są założenia wyjaśnienia nomologiczno-dedukcyjnego.
-Ocena poprawności wyjaśniania odbywa się nie poprzez odniesienie do rzeczywistości ale do odbiorcy.
To, co odbywa się na linii kod komunikat odniesienie (w komunikacji) – może abstrahować od wszelkiej podmiotowości. Jednak na linii nadawca komunikat odbiorca – może być czysto podmiotowe. (te dwie jakby drogi się krzyżują w miejscu, gdzie jest „komunikat”, tworząc „krzyżyk”)

Te dwie dymensje dadzą się traktować jako przeciwstawne ze względu na stopień podmiotowości.
Ta przeciwstawność może być traktowana jako wyraz sprzeczności podmiotowość-pozapodmiotowość w poznaniu.

Epistemologia Poppera jako epistemologia bez podmiotu poznającego.
Popper wyróżnia 3 światy:
1. Świat przedmiotów fizycznych
2. Świat stanów świadomości (subiektywny)
3. Świat obiektywnej wiedzy wyartykułowanej w zdaniach (obiektywny).
Wg. Poppera – epistemologia zajmuje się światem 2, a nauka poznawaniem świata 3 – obiektywnego.
Świat 3 jest niezależny, może wnikać w świat 2.
To psychologia epistemologiczna bez podmiotu poznającego, YEAH!!!

Psychologia humanistyczna: przeciwstawne założenia wobec Popperowskich (pod względem epistemologicznym)
1. Nie istnieje coś takiego jak wyprana z osobowości obiektywna wiedza, zawsze świadome lub nieświadome.
2. Specyfika psychologii humanistycznej – komunikacja Nadawca- Komunikat- Odbiorca. U Poppera będzie ten drugi model: (kod komunikat odniesienie). Nadawca jest obserwatorem.
Tworzenie nauki jest dość subiektywne w takim razie.

Czy zasada komunikacji rzeczywiście konstytuuje podejście badawcze trzeba prześledzić na ile ona ujawnia się na różnych poziomach poziomach wypracowanych metod badawczych:
1) Ogólna heurystyka panuje w psychologii humanistycznej. Skrajnie – nie pozwala badaczowi na wyodrębnienie się z całości populacji. Dlatego w myśl koncepcji humanistycznej nie mogłaby powstać społeczność taka jak w Skinnerowskiej „Walden Two” – kierowana przez jednostki NAUKOWE i dobrotliwe i bezrefleksyjne – oligarchia naukowców.
2) Dyrektywa dotycząca strukturalizacji sytuacji w badaniach empirycznych. – w kontakcie z badanymi dążyć nie tyle do manipulacji, co do dialogu. Typ kontaktu może wpływać na wyniki badania, jednostki wyrażają konkretne właściwości.
3) Dialog i komunikacja nie tylko z badanymi ale i z odbiorcami tego, co jest finalnym efektem działalności badawczej – 3 postulat. „Człowiek z ulicy” – uznaje za własne – dokonania psychologii humanistycznej
4) Dla psychologii humanistycznej charakterystyczne jest połączenie psychologii jako nauki z jej zastosowaniami. Stąd wymagania w psychoterapii humanistycznej są podobne dla terapeuty i pacjenta – obaj się ujawniają. W przeciwieństwie do behawioryzmu, gdzie terapeuta ma dostarczać wzmocnień.
5) Tym, co ostatecznie wyznacza zachowanie człowieka jest obraz rzeczywistości, jakim obecnie człowiek dysponuje – wewnętrzny układ odniesienia – (zewnętrzny – odniesienie badacza), podstawa efektywnej komunikacji
6) zalecenia dotyczące techniki poznawania drugiego człowieka przez przyjęcie jego układu odniesienia. To „zalecenia komunikacyjne” – empatia.
To wszystko powyżej dotyczy metod poznania, nie przedmiotu poznania.
Koncepcja człowieka: sformułowana explicite już wcześniej. Niedopuszczalne, zgodnie z obiektywizmem naukowym – przystąpienie do badań z już ukształtowaną koncepcją świata materialnego. Dlatego humanistyczna ps. postuluje nowe zarówno koncepcje poznania jak i technik badawczych.
Badacze: Windelband, Rickert, Dilthey, Spranger, Stern, Allport.
-idiograficzny charakter psychologii (antynaturalizm) = psychologia zalicza się do nauk o kulturze, nie przyrodniczych
-jest dyscypliną opisową skoncentrowaną na opisie unikalnych, niepowtarzalnych właściwości jednostek
-Język psychologii humanistycznej – funkcja opisowa i komunikacyjna.
-behawioryści – język i naukowość poznania utożsamiana jest z obiektywizmem, rozumianym jako niezależność od podmiotu poznającego. Kryterium zgodności obserwatorów – związany z wymogiem intersubiektywnej zgodności (Spence) – zgodność między obserwatorami co do poszczególnych „danych obserwacyjnych”
-SPENCE: postuluje neutralność poznawczą, unika sporów metafizycznych. Neobehawioryści postulują naturalną interpretację – bardzo uproszczoną.

-Humanistyczni przede wszystkim wyrażają sprzeciw wobec lansowania uproszczonych wzorców metodologicznych i postulują nową metodologię w ogóle.
-Odrzucają tezę o tym, że najlepsza metodologia to ta oparta na obiektywizmie i netralności.

R. 5:
BIOLOGICZNE ZAŁOŻENIA PSYCHOANALIZY: PROPOZYCJA PROGRAMU REDUKCJONISTYCZNEGO:

Wyjaśnienie zawsze polega na tym, że odnosimy się do jakiegoś innego poziomu. (Skinner – odwołanie się do faktów, które znajdują się gdzieś indziej). 2 rodzaje poziomu wyjaśniania:
a) redukcyjne –fakt wyjaśniany odnosi się do zjawisk na poziomie niższym, bardziej podstawowym
b) nieredukcyjne (teoretyczne) – odniesienie się do poziomu bardziej abstrakcyjnego w opisie rzeczywistości.
W psychologii – wyjaśnienia redukcyjne patrz: Trzópek (bodajże)
wyjaśnienia nieredukcyjne do teorii zawierających określenia abstrakcyjne pierwszego, potem drugiego itd. rzędu.

Psychoanaliza zawiera NIEREDUKCYJNY aparat pojęciowy, odnosi się do innych pól psychologii.
Jednak znajdują się tam i założenia biologiczne, fizjologiczne etc. „Project of scientific psychology” – propozycja zbudowania psychologii jako nauki biologicznej.
-odniesienie psychoanalizy do biologii daje możliwość weryfikacji jej twierdzeń, za pomocą szeroko rozumianych środków dostarczanych przez współczesną biologię

Rekonstrukcja biologicznych założeń psychoanalizy:
a) Poglądy Freuda na funkcjonowanie układu nerwowego (UN) – pod wpływem antywitalistycznej szkoły Helmholtza – organizm jako system mechaniczny. Skonstruowany został w antywitalizmie model mózgu bierno-odruchowy.
Zgodnie z nim, system nerwowy polega głównie na przenoszeniu impulsów nerwowych od receptora do efektora. Mózg nie stanowi własnego systemu energetycznego, cała energia pochodzi z zewnątrz. Działanie dowolne jest prowokowane stymulacją zewnętrzną. Energia – jako ilościowe pobudzenie UN. To stanowisko to jednocześnie paralelizm psychofizyczny – procesy psychiczne przebiegają równolegle do fizycznych. Dla Freuda impuls nerwowy był mechaniczną wibracją materialnych cząstek – neuronów. Neurony mają tendencję do rozładowywania napięcia (energii), uwalniając się od stymulacji poprzez redukcję napięcia. To zasada stabilności.
*Wg. Freuda – 2 źródła generowanego pobudzenia: egzo i endogenne. Z zewnątrz i wewnątrz (tu: własne ciało, dążenie do redukcji napięcia – przyczyna głodu, potrzeby seksu i tak dalej).
*Motywacja – jako podniesienie się pobudzenia, pokonanie progu pobudzenia (sorry za składnię)

*Środowisko zewnętrzne składa się z cząstek, które jak światło przez szybę mogą przejść barierę układu nerwowego = jest to stymulacja zewnętrzna. Zbyt intensywna może uszkodzić układ nerwowy. Freud uważa, że istnieje ochrona przed nadmiarem bodźców: ochrona przeciwbodźcowa.

Relacja człowiek – zewnętrze:
1) płaszczyzna immanentnych właściwości rzeczywistości –to, że spostrzegamy rzeczywistość jako zróżnicowaną – bo w układzie nerwowym są neurony odpowiadające za percepcję zróżnicowanych jakości świata, czy coś takiego :D Stymulacja jest potencjalnym zagrożeniem dla człowieka, dlatego człowiek dąży do redukcji napięcia
2) płaszczyzna relacji rzeczywistości z poznającym ją umysłem – ego. Procesy psychiczne są odzwierciedleniem procesów aparatu odruchowego.
3) w płaszczyźnie relacji z systemem nerwowym – zasada przyjemności i zasada unikania przykrości. Analogia między energią psychiczną a fizyczną.
-UN jest stale aktywny
-stymulacja modulowanie aktywności UN
-UN nie przewodzi energii, impuls jest przenoszony
-powierzchnia sensoryczna funkcjonuje jak transformator ;D;D
-funkcja energii: INFORMACYJNA, stąd jej aspekt ilościowy należy traktować jako nieistotny
-UN nie jest bierny
-„nie dysponujemy zrozumieniem na poziomie fizjologicznym tych sposobów i środków za pomocą których impuls śmierci zostaje opanowany przez libido”
„procesy somatyczne stanowią właściwą psychikę”, przyjęcie istniejących fizycznie, czyli somatycznych procesów towarzyszących psychice
„program na jutro” – rozwój psychoanalizy w kierunku biologii i „program na dziś” – rozwój psychologii rozumianej jako „czysta psychologia”
Rapaport- rekonstrukcja psychoanalizy jako psychologii zajmującej się procesami poznawczymi, motywacją, myśleniem etc.

Psychoanaliza znalazła się w gronie nauk redukcyjnych (do poziomu biologii). Żeby tego dowieść, należy znaleźć badania, albo przeprowadzić takie badania, które znajdą odpowiedniki psychiki w fizjologii i neurofizjologii człowieka.
7 warunków teoretycznych biologii, do których nawiązywała psychoanaliza:
1. Teoria ewolucji Lemarcka
2. Prawo Haeckla – ontogeneza jest powtórzeniem filogenezy
3. Teoria komórkowa i jej odniesienie do rozwoju embrionalnego
4. Traktowanie metabolizmu jako zmiennej równowagi homeostatycznej pomiędzy anabolizmem a katabolizmem
5. Termodynamiczne koncepcje fizycznych i biologicznych przemian energetycznych
6. Hipotezy odnoszące się do neuronu
7. Fizjologia zmysłów Helmoltza i Fechnera

Freud nie wniósł za wiele do obszaru biologii.
„model hydrodynamiczny” instynktu (i u Freuda i u etologów): instynkt jako zmagazynowana energia w zbiorniku, której uwalnianie odbywa się jak opróżnianie zbiornika – identycznie działa instynkt pod wpływem bodźca wyzwalającego.

Freud dobierał sobie sukcesywnie z obszaru biologii te stanowiska, jakie były dla niego wygodne i potrzebne.
Schilder – Psychoanaliza była niedoskonała przez niedoskonałość biologii w ówczesnym czasie.

-Trafność intuicji neurofizjologicznej Freuda wskazuje Pribram dot. kateksji i przewodzenia neuronowego. Daruję to sobie.
Tylko – Freud – 2 systemu przewodzenia „system phi” – związany z przewodzeniem impulsów nerwowych – związany z redukcją napięcia i „system psi” – związany z pojęciem kateksji – związany z odroczeniem

-Kryzys w 3-4 tygodniem życia – wzrost wrażliwości na symulację zewnętrzną wiąże się przede wszystkim z „ochroną przedbodźcową”

-Psychoanaliza a behawioryzm – „konkurencja” w dziedzinie redukcjonizmu w psychologii.
Skinner krytykuje Freuda, że ten nigdy nie brał pod uwagę możliwości porównania nauk neurologicznych do nauk fizycznych, biologicznych za pomocą prostego środka takiego jak „operacyjna definicja terminów”

2 rodzaje redukcjonizmu w psychologii:
a) psychoanalityczny do biologii
b) behawiorystyczny do zachowania

R.6: SCJENTYSTYCZNA I HUMANISTYCZNA KONCEPCJA CZŁOWIEKA: MIĘDZY MANIPULACJĄ A KOMUNIKACJĄ

BEHAWIORYZM: produkt wymagań narzuconych przez metodologię, właściwości metody przesądzają o koncepcie przedmiotu. Elementem konstytuującym – metoda, a w humanistycznej – przedmiot.

B.: opracował paradygmat naukowy, zgodnie z którym psychologia, jak i fizyka powinna być nauką całkowicie obiektywną i przedmiotem badań są mierzalne zachowania i reakcje.
-wpływ empiryzmu logicznego
-b. dąży do jednolitego schematu opisującego zachowanie się zwierzęcia i człowieka
-Skinner „siebie samego traktuję jako organizm”
Skinner i Watson – zbieżne stanowiska jeśli chodzi o:
a) oddziaływanie na jednostkę (na zachowanie)
b) oddziaływanie na zbiorowość (na zachowanie)
Watson – „Dajcie mi tuzin dzieci a zrobię z nich prawnika, lekarza, żebraka etc. Niezależnie od ich zdolności i predyspozycji”

Skinner - „Gdyby dziecko malarzy z Lasceaux trafiło w XX wiek, to prawdopodobnie nie różniłoby się zbytnio od współczesnych dzieci”

Skinner – „Gdyby wymienić dzieci Hotentotów z dziećmi z angielskiej arystokracji… bla bla bla, to by nie było między nimi różnicy”

-b. twardo broni stanowiska o wpływie środowiskowym
Skinner wyróżnia 2 rodzaje zachowania:
a) respondent – odruchy, etc.
b) operant – niezależne od stymulacji

Skinner – 2 typy warunkowania:
a) Warunkowanie typu S zachowanie respondent
b) Warunkowanie typu R zachowanie operant

Aby wpłynąć na zachowanie ludzi:
-Odkryć co jest wzmocnieniem danego zachowania
-Shaping (formowanie) – stopniowane wzmacnianie poszczególnych reakcji

Kontrola wzmocnień jest bezustanna, równiocześnie jesteśmy kontrolujemy zachowanie innych.
Watson: programowe zmiany w społeczeństwie wychodzące od R.
„technologia zachowania” – Skinner. Technologiczna orientacja – pogłebia izolację od problematyki wartości. Metody są moralnie obojętne. To są środki do osiągania celów.
Wolność jest atrybutem środowiska pozbawionego bodźców awersyjnych. Godność tak samo.

Okej, ale co z samokontrolą człowieka?? Skinner uważa, że człowiek jest zewnątrzsterowny i przyjęcie, że samokontrola człowieka jest czymś innym niż wyrazem w jakimśtam stopniu zewnętrznej kontroli środowiska – jest błędem. Odrzucamy człowieka autonomicznego i zyskujemy człowieka zewnątrzsterownego. Rogers krytykuje Skinnera i jego teorię.

Rogers w krytyce o Skinnerze, zaraz po tym jak wygłosił referat, stwierdził, że S. „on jako osoba nie istnieje”.

Strasznie smutny ten człowiek u Skinnera, bo jest właściwie tylko marną garścią zachowań wynikających z dostarczanych mu bodźców zewnętrznych. Musiałam taką refleksję wtrącić, bo już tyle nad tym siedzę, że już nie mogę :P.

Uwaga! Teza o braku wolności (zewnątrzsterowność i zdeterminowanie) nie jest empirycznym faktem stwierdzonym przez behawioryzm, tylko ZAŁOŻENIEM, bez którego ta teoria nie mogłaby się obejść.
Czyli jest to założenie warunkowe. Ot co.
Teza o braku wolności nie jest empirycznie sprawdzona.

Błąd behawiorystów: dopuszczenie jakiejś wewnętrznej aktywności (potencjalna wewnątrzsterowność, ale jak już pisałam – niemierzalna, więc pominięta) i NIE WYKORZYSTANIE JEJ W RZECZYWISTOŚCI.

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA:
-sprzeciw wobec bezpodmiotowego poznania i bezzałożeniowego obiektywizmu
-Skrzynki Skinnera – muszą istnieć zmienne zależne
Niezależnie siły napędowe:
a)niewiara w możliwość znalezienia metody w tym sensie obiektywnej, że nie opartej na żadnych przesądzających założeniach
-jedyna kolejność właściwa: od ogólnej koncepcji przedmiotu, poprzez dobór adekwatnych do niej metod, aż do szczegółowego twierdzenia o przedmiocie.
b) odrzucenie koncepcji człowieka behawiorystycznego. Rogers: rzeczywiste przyczyny zachowania są w jednostce, nie poza nią (pole fenomenologiczne, subiektywna rzeczywistość jednostki, subiektywny układ odniesienia). Pomiędzy jednostką a jej polem fenomenologicznym musi zachodzić odpowiedniość. Zewnątrzsterowność może ujawniać się w momentach rozbieżności między polem fenomenologicznym a świadomością. = brak odpowiedniości
-Osoby wewnątrzsterowne – trafnie oceniają i odzwierciedlają własne zachowania
-*Rozróżnienie między pozorną niezależnością od zewnętrznej stymulacji od niezależności autentycznej, zdobytej dzięki adekwatnej percepcji
-Człowiek jest istotą potencjalnie wewnątrzsterowną = ma możliwość, zdolność. Ten potencjał jest rozwijany aż do momentu dojrzałości, wytworzenia realnej wewnątrzsterowności
„Punkt wyjścia”:
*rozwój, proces wartościowania, wpływ zewnętrzny. Proces wartościowania zależy od:
a) istnienia jakiegoś nadrzędnego celu
b) istnienia aparatu umożliwiającego identyfikację tego, co jest zgodne z celem
Rozwój charakteryzuje: tendencja do aktualizacji rozwój w kierunku autonomii, ucieczka od heteronomii.
-Organizm jest jednością, nawet Ja = self jest wyrazem ogólnej tendencji organizmu do zachowania się w sposób prowadzący do jego podtrzymywania i umocnienia
-Organizm dysponuje systemem ewaluacji faktów jako zgodnych lub niezgodnych z celami. Jest to możliwe dzięki mechanizmowi subcepcji – może wyprzedzić percepcję na poziomie świadomości.
-Organizm zdolny jest do autonomicznego funkcjonowania, bez ingerencji z zewnątrz, wszelkie zaburzenia są pochodzenia zewnętrznego
-„Ja” jako konieczność normalnego funkcjonowania. Zaburzenia tożsamości – stan patologiczny. Częsty wpływ uprzednich doświadczeń na patologiczne zaburzenia tożsamości.

Niemowlęctwo wg Rogersa:
-relacja rodzic-dziecko – kluczowa, wpływa na kierunek dążenia do aktualizacji.
-momentem przełomowym jest ukształtowanie się ja
-W miarę pojawiania się świadomości ja – w człowieku pojawia się potrzeba akceptacji ze strony innych – potencjalna konkurencja do aktualizacji
-podstawowy wymiar – bezwarunkowość-warunkowość akceptacji wpływ na warunkowość akceptacji u dziecka. Niezaspokojenie potrzeby akceptacji u dziecka jest podstawą dla lęku, narzucenie jednostce z zewnątrz standardów, sprzeczność charakterów 2 źródeł ewaluacji własnej osoby – jednostka dostrzega, że jej zachowania nie wypływają z tendencji do aktualizacji, dostrzega sprzeczność.
-mechanizmy obronne – bronią ja i akceptację ja przed naporem treści sprzecznych z postrzeganymi.
-Zewnątrzsterowność musi podążać za wewnątrzesterownością, jednak przy warunkowej miłości i warunkowej akceptacji isamoakceptacji – zewnątrzsterowność jest uważana za stan patologii, prowadzi do postępującej dezorganizacji funkcjonowania jednostki
-Skinner – skuteczność zew., Rogers – destrukcyjność
-UCZENIE SIĘ vs DOJRZEWANIE mechanizmy rozwoju jednostki
-w jednostce są siły napędowe rozwoju
-indeterminizm, jednostki z potrzebą samorealizacji vs determinizm

R.7:
Koncepcja psychoanalityczna: biologiczny i psychologiczny model człowieka:
-Natura i rola nieświadomości w funkcjonowaniu człeka:
-W jakim sensie odrzucając nieświadomość odrzuca biologię?
-dla Freuda priorytetem jest funkcjonowanie „aparatu psychicznego” a dopiero później próba powiązania tego z procesami biologicznymi, od których mimo wszystko uzależnił swoją teorię (te cząstki materii i tak dalej, opisane wcześniej. Skomplikowane cholerstwo)
-Psychiczny charakter zjawisk nieświadomych:
a) odniesienie do zjawisk świadomych
b) odniesienie do podstaw biologicznych, neurofizjologicznych zachowani
-Świadomość różni się od nieświadomości tym, że jest dana introspekcyjnie
-„jedyny aspekt, w którym zjawiska nieświadome różnią się od świadomych to taki, że nie są one świadome” siema Freud.
-Freud podejmuje jedynie temat tego, jak nieświadomość i świadomość na siebie oddziałują.
-Można więc rozpatrywać jego teorię na 2 poziomach: fizjologicznym i psychologicznym.

Moje objaśnienie: generalnie to Freudowi się wszystko popieprzyło. Wyszedł z założenia behawiorystów dot. fizjologii i tych wszystkich cząsteczek energii, które dążą do rozładowania napięcia, potem jednak wykminił sobie swoją teorię dotyczącą procesów psychicznych (świadomości i nieświadomości), po czym połapał się na fali krytyki, że nie umie wyjaśnić połączenia pomiędzy procesami psychicznymi (zwłaszcza nieświadomością ) a procesami neurofizjologicznymi. Dlatego zaczął kombinować i wymyślać coraz to bardziej pokręcone teorie, żeby znaleźć taki związek, jednak ówczesna nauka nie była na tyle rozwinięta, żeby mu się to udało. Zawalił już na samym początku po czym brnął, żeby udowodnić swoje. Z marnym efektem. Dlatego wszyscy go krytykują. Koniec objaśnienia.

-Freud + Breuer a histeria:
*podłoże – popędy seksualne. Można rozumieć ją jako wyraz nieświadomości (biologia, popęd) i świadomości. Doświadczenia seksualne wg. Freuda – traktuje je jako nieświadome (hehehe?). Nieświadoma represja jako konieczny etap procesu osiągania dojrzałości w rozwoju seksualnym.
nieświadomość: determinizm, nieracjonalność człowieka, z drugiej zaś strony to także: redukcjonizm (związki z biologią, wyjaśnianie zachowania człowieka w kategoriach biologii).

2 znaczenia NIEŚWIADOMOŚCI:
a) dynamiczne struktury, mechanizmy, procesy, pojęcia służące wyjaśnianiu tego, co występuje na poziomie świadomym bądź nieświadomym
b) nieświadomość jako to, co pierwotnie było swiadome, a czego jednostka nie jest już świadoma na poziomie refleksyjnym
Freud zwykle traktował nieświadomość w kategorii nr 1 (ale też i 2 w sumie) – i to zostało poddane głównej krytyce.
-główna krytyka – fenomenolodzy. Sartre: „to przecięcie psychicznej jedności człowieka na dwoje”. Chodzi o to, że wg fenomenologów to takie świadome samooszukiwanie, a nie nieświadoma represja. Odrzucenie jednocześnie biologizmu.

Stekel – badania nad oziębłością kobiet:
częściowo traktowana na poziomie organicznym, raczej należy traktować raczej jako świadomą decyzję (mniej lub bardziej). Bliżej Steklowi do fenomenologów, którzy traktowali seksualność jako fenomenologiczną. Freud jako fizjologiczną. Merleau-Ponty – seksualność jako fizjologia + egzystencjalizm.

-krytyka również determinizmu, jak zjawiska nieświadome przechodzą do świadomości? Jakie części mózgu odpowiadają za świadomość, nieświadomość? Freud zaczął się plątać, bełkotać coś o metaforyczności jego koncepcji i powiązania z obszarami mózgu – nie wybronił się.

-Freud a twórczość:
a) analiza snów i fantazji, marzeń na jawie
b) analiza Leonarda da Vinci post mortem
c) wpływ: seksualność + artyzm
d) powiązanie rozwoju seksualności z twórczością. Widzi tam sublimację (jako mechanizm obronny)
e) chciał powiązać twórczość artystyczną z neurotyzmem. Artysta – introwertyk na skraju nerwicy.
f) Źródła twórczości są 2: 1) zdolność do tłumienia, 2) zdolność do sublimacji . Sam się poplątał w tym wszystkim „Ponieważ talent i umiejętności artystyczne wiążą się ściśle z sublimacją, przeto musimy przyznać, że również istota osiągnięć artystycznych nie jest dostępna psychoanalizie”. Zaczyna mnie to powoli bawić :D
Brudną robotę zwala na biologów, to oni powinni się zająć resztą.
g) psychoanaliza nie może wyjaśnić twórczości, bo mu brakuje BIOLOGICZNYCH podstaw do tłumaczenia.
h) dlaczego Freud powiązuje nerwicę z twórczością? Bo obie są czynnościami nieautomatycznymi, są tworami zastępczymi pewnych stłumień.
i) OBRONNY CHARAKTER SZTUKI

PSYCHOLOGIA EGO:
-historia: Hartmann „Ich-Psychologie” – „psychologia ego”
- Ego – jako woźnica starający się zapanować nad rwącym koniem
-Zależność ego od id: funkcjonalna (zależne od id) i rozwojowa (czerpie z jego energii)
-Czynności ego mają charakter obronny u Freuda
-Pierwotna autonomia ego – Hartmann – ego od początku jest odrębne od id, ma inne konstytucjonalne, niezależne od id uwarunkowania
-Wtórna autonomia – Freud – zyskuje względną autonomię od id w toku rozwoju
-Autonomia funkcjonalna (ego) – pewne pierwotnie określone formy zachowania przenoszą się na zupełnie inną dziedzinę.
-Hartmann: procesy obronne mogą służyć kontroli popędu i przystosowaniu do świata zewnętrznego
(szczególna rola: regresja)
-Hartmann: wtórna autonomia funkcjonalna ego jest jednocześnie pierwotną konstytucjonalną.
--niezależność rozwojowa ego jest gwarantem prawdziwej autonomii pozapopędowej sfery człowieka, dlatego wprowadzenie niezależnej energii dla ego – logicznymi podstawami do istnienia nie dotkniętych konfliktem sfer ego
-rozwój psychologii ego kres konfliktowej natury człowieka
-ego co prawda wyrasta z konfliktów, ale nie są one jego jedynymi podstawami
-Hartmann: „sfery ego wolne od konfliktów” = odniesienie się do procesów wtórnych, jak np. projekcja, racjonalizacja, przemieszczenie, izolacja emocjonalna, kompensacja (+ Freud fantazja – odwracanie się od rzeczywistości, ucieczka)

-Hartmann: adaptacyjna funkcja fantazji jako jej podstawowa funkcja, mechanizmy fantazji i jej rola w procesie twórczym przedstawiona jest przez Krisa. Wyróżnia on 2 rodzaje fantazji:
1. Fantazje zorientowane na adaptację do rzeczywistości, refleksyjne, zawierają elementy planowania,
2. Fantazje zawierające pragnienia id.

Znaczną rolę odgrywa tutaj id, mechanizm regresji ego (chroni świadomość przed wtargnięciem do niej treści zawartej w id), zawieszenie kontroli mechanizmów wtórnych, regresja ego często nazywana jest „regresją w służbie ego”.

Kris i inni – 2 fazy w procesie twórczym: 1. Faza inspiracji, 2. Faza opracowania
1. Faza inspiracji: łatwy dostęp do impulsów id, nieświadomości, przedświadomości. Energia przeciwkateksji zostaje wycofana i użyta do wzmocnienia (hiperkateksja) pojawiającego się w efekcie jej wycofania do materiału przedświadomościowego.
-cecha charakterystyczna tej treści: niski stopień związku z innymi z innymi treściami świadomości. Związki te zostają opracowane i utrwalone właśnie w fazie 2 – czyli fazie opracowania. Wtedy można też zwerbalizować, przyjmują takie związki społecznie komunikowalną formę.
-Przesunięcie kateksji na rozmaite czynności ego, wśród których ważna jest zdolność do komunikowania z otoczeniem.
Warunki konieczne do efektywnego procesu twórczego-zdolność ego do kontrolowanej regresji w fazie inspiracji, werbalizacja w fazie opracowania.
Kris a konflikt w artyście: „wyleczenie artysty powinno pozbawić go zdolności twórczych”.

Psychologia ego wiąże twórczość ze sferą ego wolną od konfliktu.
a) materiał jest pozaświadomościowy
b) to ego poddaje ten materiał rozmaitym operacjom
-Twórcze myślenie jest wyrazem zrepresjonowanego popędu


KONCEPCJE TWÓRCZOŚCI:
1. Psychoanaliza – OBRONNY CHARAKTER TWÓRCZOŚCI
2. Psychologia ego – ADAPTACYJNY – rola pozapsychologicznych aspektów, zewnętrznego uznania

Brak jednoznacznego stanowiska, jeśli chodzi o zdrowie psychiczne w relacji z twórczością. Za to psychologia humanistyczna podkreśla stan zdrowia w połączeniu ze zwiększeniem twórczości, twórczość jest warunkiem zintegrowanej osobowości, a posiadanie talentów nie jest warunkiem ani koniecznym ani wystarczającym.

3. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA – CHARAKTER EKSPRESYJNY.
Nie każde dzieło sztuki jest wynikiem twórczości. Psychologia humanistyczna podkreśla potencjał twórczy jako „wyposażenie” każdego człowieka, wyraz autonomii i warunek zintegrowanej psychiki.

R.8:
BEHAWIORYZM, PSYCHOANALIZA, PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA. FILOZOFIA A PRAKTYKA
-POZATEORETYCZNY KONTEKST TEORII:
*terapia behawioralna – bezpośrednie zastosowanie eksperymenalnie wywiedzionych zasad uczenia do leczenia patologicznych zaburzeń. Program warunkowania, wzmacniania i wygaszania. Ta praktyka nie spełnia warunków nałożonych na pozateoretyczny kontekst teorii.
*Psychologia hum + psychoanaliza – postępy nadają sens kolejnym krokom terapii

*POSZUKIWANIE ZWIĄZKU POZATEORETYCZNEGO TEORII Z ICH POZATEORETYCZNYM KONTEKSTEM ZA POMOCĄ PSYCHOANALIZY MOŻE BYĆ NIEEFEKTYWNE. Dlatego zasotoswano:
*model pierwszy model funkcjonowania człowieka, według którego naczelnymi wartościami człowieka ją: osiąganie własnych celów, minimalizacja strat, maksymalizacja zysków, kontrola (tłumienie) negatywnych emocji, racjonalność własnych działań.
*Realizacja tych wartości wymaga wypracowania określonych strategii zachowania
-jednostronna kontrola środowiska – ja kontroluję, lecz sam nie jestem kontrolowany
-określenie i kontrola zadań
-ochrona własnego ja
-jednostronna ochrona innych
*Konsekwencje – na poziomie społecznym i osobistym:
-obronność na poziomie osobowości,
-obronne związki interpersonalne
-obronność na poziomie społecznym – zahamowanie obiegu prawdziwej inf, małą swoboda rzeczywistego wyboru, brak społecznych dyskusji i oceny spraw ważnych

CHARAKTERYSTYCZNA CECHA TEGO MODELU – SPRZECZNOŚĆ CZĘŚCI SKŁADOWYCH

*model drugi – model, do którego ludzie dążą:
*wartości:
-pełna informacja, swobodny, świadomy wybór, wewnętrzne zaangażowanie
*strategie:
-odrzucenie jednostronnej kontroli, wspólne podejmowanie decyzji, konfrontacja punktów widzenia, uznanie dla kompetencji jednostki, ocena organizacji ze względu na to czy potrafi wykorzystać zdolności każdego ze swych członków

Skąd się wziął model 2? Postulaty ludzi, wymogi sytuacyjne. Jest to model bardziej atrakcyjny., przedstawia człowieka jako członka wielkiej organizacji (społecznej)

Model 1 – oparcie w psychologii społecznej
Model 2 – tak jak model 1 stanowi inspirację dla badań (założenia proetyczne).

Prawdziwość powyższych 2 modeli:
-prawdziwość odpowiedź na pytanie- który model pokazuje człowieka tak naprawdę??
-model 1 zostaje podważony (mimo społecznej użyteczności i sprawdzalności) przez model 2. Tak naprawdę człowiek jest wg. Paszkiewicz zmienny i model 2 jest bardziej atrakcyjny