ERGONOMIA

PROJEKT STANOWISKA PRACY CIEŚLI

WYDZIAŁ: MRiT

ROK/SEMESTR: I/II

GRUPA: M6

WYKONALI: Adam Koprowski

PROWADZĄCY: dr M. Zabłocki

I. OPIS STANOWISKA PRACY CIEŚLI

Główne czynności, którymi zajmuje się cieśla:

• Wytwarza elementy drewniane lub drewnopodobne na podstawie dokumentacji, rysunków technicznych lub własnych projektów,

• dobiera odpowiednie gatunki drewna lub materiały drewnopodobne, kleje, pokosty, farby i lakiery w zależności od ich właściwości i od przeznaczenia,

• precyzyjnie wycina i łączy elementy np. konstrukcji drewnianych z okrąglaków i tarcicy, konstrukcji rozporowych

• szlifuje i lakieruje powierzchnie drewniane lub drewnopodobne, montuje je w przewidzianym miejscu,

• zajmuje się rekonstrukcją oryginalnych, zabytkowych k: odtwarza brakujące elementy, konserwuje i odpowiednio zabezpiecza przed szkodnikami lub dalszym zepsuciem,

• sztapluje tarcicę w celu magazynowania lub suszenia.

Podstawowy sprzęt cieślarski:

Piły, dłuta, wiertarki, młotki, pilarki, wyrzynarki, strugarki, szlifierki, wczepiarki, tokarki suportowe, drążarki

Piła łańcuchowa elektryczna

Dłuto stolarskie

II. ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA FIZYCZNEGO

Aktywność rozwijana przez człowieka w procesie pracy zawsze związana jest z pokonywaniem trudności określonego obciążenia fizycznego, np. podnoszenie ciężarów, posługiwanie się narzędziami, uruchamianie mechanizmów, utrzymywanie wymaganej pozycji ciała przy pracy, chodzenia, itp.

W miarę rozwoju mechanizacji i automatyzacji procesów produkcyjnych

w przemyśle, ciężki wysiłek mięśniowy ulega coraz większemu ograniczeniu. Mimo to formy obciążenia fizycznego nadal stanowią jedno z podstawowych kryteriów oceny ciężkości pracy zawodowej.

Dokonanie metody oceny obciążenia fizycznego wymaga oddzielnego zanalizowania poszczególnych jej elementów:

• Wielkości wydatku energetycznego

• Udziału wysiłków o charakterze statycznym

• Monotypowości wykonywania ruchów

Tabela 2.1, Tabela cząstkowego wydatku energetycznego w zależności od pozycji ciała.

Normatywy cząstkowe wydatku energetycznego w zależności od pozycji ciała [Tytyk 2001]
Pozycja ciała
[kcal/min]
Siedząca Na kolanach Kuczna Stojąca Stojąca pochylona Chodzenie Chodzenie po pochyłości bez obciążenia

Tabela 2.2, Tabela cząstkowego wydatku energetycznego w zależności od rodzaju pracy.

Normatywy cząstkowe wydatku energetycznego w zależności od wykonywanej pracy [Tytyk 2001]
Rodzaj pracy
Praca palców, dłoni i przedramienia
Praca jednego ramienia
Praca obu ramion
Praca mięśni, kończyn, tułowia

Większość czynności wykonywanych jest w pozycji stojącej. Jednak niektóre czynności wymagają przyjęcia innych pozycji (np. siedzącej), dlatego zostały one także uwzględnione podczas oceny wysiłku fizycznego w pracy cieśli.

Ocena wydatku energetycznego:

Tabela 2.1.1, Tabela oceny wydatku energetycznego.

Rodzaj pracy Pozycja ciała Faza robocza	Czas trwania czynności (minuty)	Wydatek energetyczny
		w kJ / min
Praca średnia w pozycji stojącej pochylonej, przy pracy jednego ramienia podczas pierwszej fazy roboczej	120	120x(3,3 + 5) 996 kJ
Praca ciężka w pozycji stojącej pochylonej, przy pracy ciężkiej obu ramion podczas drugiej fazy roboczej	165	165x(3,3 + 10,5) 2277 kJ
Praca średnia w pozycji stojącej pochylonej, przy pracy średniej obu ramion podczas trzeciej fazy roboczej	150	150x(3,3 + 8,4) 1755 kJ
Przerwa w pracy w pozycji siedzącej, lekka praca dłoni palców i przedramienia	45	45x(1,2 + 1,2) 108 kJ
Wydatek energetyczny podczas pracy	480 min	5136 kJ

Wydatek energetyczny dla pracy cieśli obliczaliśmy z następujących wzorów:

W1 - wydatek energetyczny w zależności od pozycji ciała

W2 - wydatek energetyczny w zależności od wykonywanej pracy

W3 - wydatek energetyczny na daną czynność roboczą

W3=(W1+W2)*t

t- czas trwania danej czynności roboczej

Wc - wielkość całkowitego wydatku energetycznego [kJ/8h] obliczamy jako sumę wydatków energetycznych W3 dla wszystkich czynności w ciągu

8- godzinnej zmiany roboczej.

Tabela 2.1.2, Tabela oceny wydatku energetycznego.

Wydatek energetyczny [kJ/8h]	Ocena wydatku energetycznego
	słowna
od 1260	bardzo mały
1260 - 3350	mały
3350 - 6300	średni
6300 - 8400	duży
ponad 8400	bardzo duży

Uzyskany wynik całkowitego wydatku energetycznego na poziomie 5136 kJ podczas 8-godzinnej zmiany pracy mieści się w przedziale 3350-6300 kJ (25-50 pkt), przez co określany jest jako średni wydatek energetyczny.

Zestawienie wyników kompleksowej oceny obciążenia organizmu cieśli:

Tabela 2.2.1, Tabela zestawienia wyników oceny obciążenia fizycznego.

Obciążenie fizyczne	Liczba punktów
Wydatek energetyczny Obciążenie statyczne Monotypowość ruchów	40 15 30
Razem	85

Całkowity wydatek energetyczny wynoszący 5136 kJ mieści się w środkowej części przedziału, dlatego otrzymał 40 punktów, obciążenie statyczne 15, a monotypowość ruchów 30, co dało łączną sumę 85 punktów.

Ocena sumaryczna obciążenia pracą fizyczną:

Tabela 2.3.1, Tabela podsumowująca wysiłek fizyczny pracy cieśłi.

Ocena wysiłku
Ogólna
bardzo lekki
lekki
średni
ciężki
bardzo ciężki

W ogólnej ocenie obciążenia pracą fizyczną cieśla otrzymał 85 punktów. Można zatem stwierdzić, że zawód ten obciążony jest średnim wysiłkiem fizycznym.

III. ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA PSYCHICZNEGO:

Obciążenie informacjami:

Tabela 3.1.1, Tabela przedstawiająca ocenę obciążenia informacjami.

Etap	Odbiór informacji	Podejmowanie decyzji	Wykonywanie czynności
Cecha informacji:
Częstość napływu informacji	3	3	1
Zmienność informacji	2	1	2
Niepewność informacji	2	3	2
Złożoność informacji	2	3	3
Niedokładność informacji	3	3	3
Ważność informacji	4	4	3
Stres czasowy	3	3	4
RAZEM	19	20	18

=57

Podczas swojej pracy umysł cieśli nie jest zbyt mocno obciążony, jednak musi on pilnować planu pracy oraz w prawidłowy sposób interpretować podawane informacje. Z tego powodu podczas przydziału punktów ,

w większości przypadków trzymałem się środka skali ocen.

Ocena łączna dla 3 etapów obciążenia informacjami:

Tabela 3.2.1, Tabela przedstawiająca łączną ocenę obciążenia informacjami.

1 -30	obciążenie małe
31 -70	obciążenie średnie
71 -90	obciążenie duże
91 -105	obciążenie bardzo duże

Jak wynika z powyższej tabeli, obciążenie informacjami pracującego cieśli jest średnie.

Obciążenie monotonią:

Tabela 3.3.1, Tabela obciążenia monotonią.

Składnik monotonii	pkt
Jednostajność procesu pracy	3
Jednostajność warunków otoczenia	2
Konieczność stałego napięcia uwagi	3
Duża łatwość pracy, nie angażująca intelektu	1
RAZEM:	9

Ze względu na różnorodność wykonywanych czynności, obciążenie monotonią na stanowisku cieśli nie jest duże. Podczas pracy cieśla posługuje się także wieloma narzędziami, co znacznie łagodzi uczucie monotonii.

Tabela 3.3.2, Tabela podsumowująca obciążenie monotonią.

Ocena łączna obciążenia monotonią	pkt
Obciążenie małe	1-5
Obciążenie średnie	5-12
Obciążenie duże	13-17
Obciążenie bardzo duże	18-20

Wynik 9 punktów mieści się w przedziale odpowiadającemu średniemu obciążeniu monotonią.

Całkowite obciążenie psychiczne:

Tabela 3.4.1, Tabele podsumowania obciążenia psychicznego.

Całkowite obciążenie psychiczne:	Pkt
Obciążenie informacjami	57
Obciążenie monotonią	9
RAZEM:	66

Tabela 3.4.2, Tabela oceny całkowitej obciążenia psychicznego.

Pkt	OCENA CAŁKOWITA
1-35	Obciążenie małe
36-82	Obciążenie średnie
83-107	Obciążenie duże
108-125	Obciążenie bardzo duże

Po zsumowaniu punktacji dotyczącej obciążenia informacjami oraz obciążenia monotonią, otrzymaliśmy wynik 66 punktów, co daje w ocenie całkowitej średnie obciążenie psychiczne.

IV. ANALIZA I PROJEKTOWANIE PRZESTRZENI PRACY

Przestrzeń pracy cieśli :

Praca cieśli odbywa się zwykle na placu budowy na otwartej przestrzeni,  jak również na zapleczu budowy w pomieszczeniach zamkniętych lub w warsztatach rzemieślniczych. Pracę wykonuje się też w głębokich wykopach lub na wysokościach.

Wyznaczanie przestrzeni czynności ruchowych i pracy wzroku człowieka w postawie stojącej:

Projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy rozpoczyna się od uwzględnienia uwarunkowań wynikających z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy, tak aby przestrzeń ta dostosowana była do operatora.

Tabela 4.2., Tabela wymiarująca zakres przestrzeni ruchowych w pozycji stojącej

Nr wymiaru	69	70	71	72	77	83	84	85	86	92	93
[cm]	175	56	158	158	126	94	91	45	49	79	34

Tabela 4.2.2, Tabela wymiarująca zakres przestrzeni ruchowych w pozycji stojącej c.d

94	95	96	97	98	99	100	102	104	158	159	167
22	43	211	222	76	88	175	64	39	65	73	53

Pozycja głowy (kąt między kierunkiem patrzenia a kierunkiem poziomym) wynosi 25 stopni. Został dobrany tak, żeby pracownik pracował w pozycji naturalnej oraz w celu wyeliminowania bólów odcinka szyjnego kręgosłupa.

Odległość płaszczyzny pracy od oczu: 500 mm

Organizacja stanowiska pracy człowieka w pozycji stojącej:

A — poziom urządzeń pomiarowych, które należy obserwować

B — wysokość, na jakiej powinny znajdować się narzędzia podczas pracy

maszyny

C — wysokość wykonywania prac ręcznych bez potrzeby dokładnej kontroli

wzrokowej, ze swobodą ruchu

D — poziom wykonywania pracy przy manipulowaniu ciężkimi przedmiotami

Wymiary (dla pracownika o wzroście 175 cm):

A – 140 cm

B – 120 cm

C – 100 cm

D – 80 cm

Wyznaczanie przestrzeni czynności ruchowych i pracy wzroku człowieka w postawie siedzącej:

Cieśla, podczas swojej pracy większość czasu spędza w pozycji stojącej. Jednak niektóre czynności wykonywane są także w pozycji siedzącej, dlatego też w projektowaniu przestrzeni pracy pozycja ta została również uwzględniona.

Tabela 4.3.1 ,Tabela wymiarująca zakres ruchu w pozycji siedzącej

nr wym.	105	106	111	112	121	122	123	124	125	126	127	128	129	130	131	132	133	134	135	136	150	151	174	200
[cm]	7	14	26	110	65	90	45	63	81	54	25	27	55	40	20	50	78	88	127	137	23	40	59	50

Wymiary zasięgu rąk przy postawie siedzącej:

Rysunek 4.3.2, Zasięg rąk w pozycji siedzącej

Tabela 4.3.2, Tabela wymiarująca zasięg rąk w postawie siedzącej

nr wymiaru	1	2	3	4	5	6
[cm]	150	118	55	18	25	55

Powyższe wymiary zostały dobrane w taki sposób, aby pracownik podczas wykonywania czynności związanych ze swoją pracą czuł się komfortowo, a dodatkowe obciążenie spowodowane niewygodną pozycją zostało zminimalizowane.

V. ANALIZA I KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA PRACY

Mikroklimat:

• Temperatura otoczenia: 16°C ÷ 19°C, wówczas samopoczucie pracownika jest dobre

• Wilgotność: 50%

• Ruch powietrza: 0,5 m/sek.

• Czas pracy: 480 min (8h)

• Wydatek energii [kJ/min]: 10,7

• Pozycja ciała: siedząca, stojąca, stojąca pochylona, kuczna, chodzenie

• Rodzaj pracy: praca palców, dłoni i przedramienia, praca obu ramion, praca mięśni, kończyn, tułowia

• Stopień ciężkości wysiłku dynamicznego: średni

Oświetlenie:

Rysunek 5.2.1, Obszar bezpośredniego oświetlenia.

Dla prac przy maszynach do obróbki drewna, (toczenie, żłobienie, wyrównywanie strugiem, wyrównywanie boków, cięcie, piłowanie, czy frezowanie) najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia (Eśr) wynosi 300 lx. Jeżeli chodzi o prace związane z uszlachetnianiem drewna (fornirowanie, polerowanie, lakierowane), wówczas najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia wynosi 500 lx.

Przy pracy w ciągu dnia wystarczające jest oświetlenie naturalne, natomiast w pochmurne dni dodatkowo uruchamiane jest oświetlenie sztuczne.

Oświetlenie miejsca pracy ma duży wpływ na jej prawidłowe wykonywanie. Niewłaściwy stan oświetlenie może powodować:

-napięcie nerwowe, przejawiające się zwolnieniem ruchów mięśni,
-bóle głowy,
-łzawienie i zaczerwienienie powiek i spojówek,
-zmniejszenie zdolności akomodacji soczewki oka,
-zmniejszenie ostrości widzenia, wrażliwości na kontrasty i szybkości spostrzegania,
-pogorszenie samopoczucia,
-zwiększenie wypadkowości, obniżenie wydajności pracy.

Czynniki szkodliwe w środowisku pracy:

• Czynniki fizyczne: nadmierny hałas, którego źródłem są urządzenia mechaniczne  – możliwość uszkodzenia słuchu; zmienna temperatura i wilgotność powietrza w pomieszczeniach – możliwość wystąpienia objawów przemęczenia organizmu.

• Czynniki chemiczne i pyły: pył drewna – możliwość reakcji uczuleniowych i chorób układu oddechowego; aerozole klejów i farb – możliwość reakcji uczuleniowych, chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz chorób nowotworowych.

• Czynniki biologiczne: mikroorganizmy chorobotwórcze, które mogą rozwinąć się w niektórych rodzajach klejów, tkanin lub materiałów wyścielających – możliwość chorób zakaźnych.

• Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy: nadmierny wysiłek fizyczny, wymuszona pozycja ciała podczas pracy – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego; wykonywanie czynności powtarzalnych – możliwość dolegliwości bólowych głównie kończyn dolnych i górnych.

VI. ANALIZA I OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Czynniki mogące powodować wypadki:

Podczas swojej pracy cieśla wykonuje czynności mogące prowadzić do wypadku, a także przebywa w otoczeniu niebezpiecznych substancji oraz innych czynników. Głównymi czynnikami mogącymi powodować wypadki są m.in.:

• podnoszenie i przenoszenie bali drzewa – możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia, upadku i przygniecenia

• ostre narzędzia – możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia

• ruchome, obracające się elementy maszyn – możliwość urazów (zmiażdżenia, odcięcia palców lub rąk) na skutek wciągnięcia lub pochwycenia przez maszynę

• rozbryzgujące się w powietrzu substancje chemiczne (kleje, farby) oraz

pyły obrabianych materiałów – możliwość urazów oczu

• w miejscu pracy cieśli znajdują się materiały łatwopalne takie jak drewno, trociny i kleje - możliwość poparzeń na skutek pożaru

• prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego

Czynniki niekorzystne dla zdrowia cieśli, mogące prowadzić do chorób zawodowych:

Czynniki fizyczne:

• nadmierny hałas, którego źródłem są urządzenia mechaniczne  – możliwość uszkodzenia słuchu. Hałas może również oddziaływać na układ krążenia (sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, wysokie poziomy hałasu powodują tachykardię), układ pokarmowy (sprzyja rozwojowi choroby wrzodowej), układ nerwowy (zespoły nerwicowe), układ hormonalny oraz psychikę

• Zmienna temperatura i wilgotność powietrza w pomieszczeniach – możliwość wystąpienia objawów przemęczenia organizmu

Czynniki chemiczne i pyły:

• Pyły – możliwość reakcji uczuleniowych i chorób układu oddechowego.

Pyły drażniące oddziaływają na zewnętrzne części ciała jak spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Pyły alergiczne to najczęściej pyły bawełny, wełny, lnu, drewna, pyłki kwiatowe, żywotnika, iroco czy sosny.

Pyły toksyczne to pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodują zatrucia np. pyły związków ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu lub pyły zawierające olejki eteryczne jałowca, żywotnika, cynamonowca, drewna kamforowego.

Pyły rakotwórcze to pyły o udowodnionym działaniu kancerogennym np. pyły drewna twardego dębu, buku, drzewa mahoniowego, orzecha, akacji, kasztana, palisandru.

• Aerozole klejów i farb – możliwość reakcji uczuleniowych, chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz chorób nowotworowych

Czynniki biologiczne:

Czynnikami biologicznymi są przede wszystkim mikroorganizmy chorobotwórcze, które mogą rozwinąć się w niektórych rodzajach klejów, tkanin lub materiałów wyścielających – powodują możliwość chorób zakaźnych.

Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy:

• Nadmierny wysiłek fizyczny, wymuszona pozycja ciała podczas pracy – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego

• Wykonywanie czynności powtarzalnych – możliwość dolegliwości bólowych głównie kończyn dolnych i górnych

Jak widać w zawodzie cieśli występuje wiele czynników szkodliwych, mogących w znacznym stopniu wpływać na zdrowie pracownika. Zawód ten, ze względu na bardzo częsty kontakt z narzędziami, bądź też chemicznymi specyfikami pewnością obarczony jest o wiele większym ryzykiem niż w przypadku innych zawodów. Można zatem powiedzieć, że ryzyko zawodowe cieśli, w przypadku nieprzestrzegania podstawowych zasad BHP jest stosunkowo duże.

VII. PLAN POPRAWY WARUNKÓW BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA

W związku z omówionymi w powyższym punkcie zagrożeniami oraz niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, wprowadziłem plan poprawy warunków bezpieczeństwa, który ma za zadanie całkowite wyeliminowanie zagrożeń lub ewentualne ich zminimalizowanie.

1. Podstawowymi czynnościami ochrony pracownika są:

• osłony na części ruchome

• urządzenia zapobiegające odrzutowi obrabianego materiału (przy pilarkach tarczowych kliny rozszczepiające; przy strugarkach chwytaki przeciw odrzutowe; przy frezarkach – grzebienie dociskowe)

• odpowiednie, regularne wietrzenie pomieszczenia pracy

• stosowanie urządzeń ograniczających natężenie hałasu (nauszniki, stopery)

W czasie pracy pracownik wyposażony powinien być w:

• buty robocze

• rękawice chroniące przed ostrymi, chropowatymi, szorstkimi elementami

• ochrony oczu przed wiórami i innymi odpryskami powstałymi w czasie obróbki

• ochronę głowy (kask) przy pracy w zagrożeniu spadającymi przedmiotami

• ochrony górnych dróg oddechowych (maski, półmaski itp.) – jeżeli praca odbywa się przy przekroczeniu NDS pyłu

Przestrzeganie wyżej wymienionych zasad postępowania czyni pracę cieśli bezpieczniejszą, a ryzyko ewentualnych urazów staje się mniejsze. Proces pracy wówczas staje się bardziej wydajny, ponieważ pracownik, gdy czuje się bezpieczny - bardziej skupia się na wykonywanych czynnościach.

Wyznaczanie czasu trwania przerw w pracy:

Równie istotną rolą w bezpieczeństwie pracy jest wyznaczenie odpowiedniej ilości czas na przerwy. Gdy pracownik jest wypoczęty, wzrasta zarówno jego bezpieczeństwo, jak i wydajność pracy, maleje natomiast uczucie monotonii, znudzenia oraz ryzyko wystąpienia wypadków. Dla podanego chronometrażu dnia pracy cieśli wyznaczyliśmy minimalny czas trwania przerw.

Dzień pracy cieśli

• T1 8:00 – 10:00 - praca ręczna maszynowa ( trasowanie, piłowanie )

• T2 10:00 – 10:30 - przerwa śniadaniowa

• T3 10:15 – 13:00 - praca ręczna z użyciem narzędzi, ( struganie wąskich powierzchni, przyklejanie doklejek, wykonywanie otworów do kołków)

• T4 13:00 – 14:00- przerwa obiadowa,

• T5 13:30 – 16:00 - praca ręczna z użyciem narzędzi, praca ręczna maszynowa (szlifowanie, malowanie, uporządkowanie miejsca pracy).

Tabela 7.3.1, Tabela współczynników obliczania przerw w pracy

Okres napięcia uwagi (% ogólnego czasu pracy)	0-19	20-39	40-59	60-79	80-99
Współczynnik podstawowy:	3	3	3	3	3
Dodatek za pozycję stojącą	0,5	1	1,5	2	2,5
Dodatek za uwagę: - uwaga wzrokowa i słuchowa - konieczność przebywania tuż przy urządzeniu - konieczność utrzymywania ręki na urządzeniu - manipulowanie urządzeniem - manipulowanie i ryzyko powstania dużej szkody w razie braku uwagi - manipulowanie i ryzyko wypadku (zranienia) w razie braku uwagi	0	0	0	0,5	1
	0	0	0,5	1	1,5
	0	0,5	1	1,5	2
	0,5	1	1,5	2	3
	0,5	1	2	3	5
	0,5	1	2,5	4	7
Dodatek za złe warunki środowiska: - warunki złe (ryzyko, pył, hałas, gorąco, wyziewy itp.) - warunki bardzo złe (w/w czynniki bardzo intensywne)	0	0,5	1	1,5	2
	0,5	1	2	3	4

Po zsumowaniu współczynników, minimalny czas trwania przerw wynosi 16%.

Dla czasu pracy 480 min. (8 godzin) jest to 77 minut. Podczas projektowania planu pracy dnia cieśli uwzględniłem dwie przerwy, których łączny czas trwania wynosi 90 minut. Oznacza to, że przerwy dobrane są prawidłowo, a czas ten spełnia określoną normę.

Bibliografia:

1. Markiewicz L., Fizjologia i higiena pracy, CRZZ, 1980.

2. Tytyk E., Projektowanie ergonomiczne, PWN, 2001.

3. http://neur.am.put.poznan.pl/

4. http://www.google.pl/

5. http://wikipedia.org/wiki/Cieśla

6. www.ciop.pl